gô bối tới đảo Aiolia, lãnh địa của Aiolos, công tử Hippotas, thần linh quý trọng. Xung quanh đảo bồng bềnh là bức tường bằng đồng kiên cố trải dài san sát, phía dưới đá ngầm tua tủa đâm lên. Aiolos sống với gia đình trong cung điện gồm mười hai con: sáu gái, sáu trai đã khôn lớn; quân vương gả con gái cho con trai làm vợ làm chồng. Bầy con tiệc tùng lu bù với cha thân thương và mẹ hiền dịu. Thức ăn cao lương mỹ vị bày la liệt trên bàn trước mặt. Ban ngày trong nhà ngào ngạt mùi thịt nướng, ngoài sân văng vẳng âm thanh dìu dặt từ trong vọng ra. Ban đêm cùng vợ trong trắng các con ngủ trên giường trổ lỗ chằng dây, chăn đắp dày cộm.”

“Ngô bối tới lãnh địa và cung điện lộng lẫy. Một tháng tròn Aiolos tiếp đãi nồng hậu, hỏi han đủ điều vì muốn biết thành Troa, đoàn thuyền Argive, hàng quân Achaian trở về ra sao, tiện nhân kể cho ông hay đầy đủ, đúng sự thật. Đến lượt, muốn trở về, tiện nhân ngỏ ý nhờ cậy giúp đỡ, ông không từ chối mà trả lời sẵn sàng. Thu xếp tiện nhân lên đường ông cho bao làm bằng da bò chín tuổi bên trong trữ đủ thứ gió dữ dội. Vì công tử Kronos trao nhiệm vụ điều khiển gió ông có thể nổi hay ngừng tùy ý. Lấy dây bằng bạc bóng lộn thắt chặt để không gió bất trị nào lọt ra ngoài ông đem bao da xuống thuyền chất vào kho chứa. Sau đó tỏ vẻ ưu đãi ông gọi gió tây nhẹ thổi đưa thuyền và ngô bối ra khơi. Nhưng than ôi! ông chưa thực hiện trọn vẹn ý định, ngô bối vì ngu muội, rồ dại tự hại bản thân. Chín ngày, chín đêm ngô bối chèo lái không ngừng. Ngày thứ mười ngô bối thoáng thấy đồng ruộng quê hương. Đến gần ngô bối thấy ánh lửa, bóng người. Đúng lúc đó tiện nhân thiếp ngủ. Mệt quá vì lo phóng nhanh rút ngắn đường về quê cha đất tổ tiện nhân không để ai cầm mà tự tay điều khiển dây lèo không ngưng nghỉ.”

“Tay chèo bắt đầu bàn tán; họ đinh ninh chuyến này tiện nhân mang về khá nhiều vàng bạc do công tử Hippotas, Aiolos hào hiệp trao tặng. Nhìn nhau họ hạ giọng: ‘Như vậy là bất công! Đến bất kể vùng nào, cập bất kỳ bến nào ông cũng được anh em quý mến, kính trọng! Cướp phá thành Troa ông mang về hàng đống của cải, toàn thứ quý giá, trong khi cùng đi tham dự từ đầu chí cuối chúng mình trở về tay không. Bây giờ nữa do cảm tình hiếu khách Aiolos thân tặng ông lại sở đắc vô số! Vậy chúng mình phải mau mau mở ra xem tặng phẩm thế nào? Trong bao da có bao nhiêu vàng, bao nhiêu bạc?’”

“Bàn ra tán vào chán chê cuối cùng họ chấp nhận ý kiến rồ dại. Họ mở bao da, gió bay đi hết. Khoảnh khắc phong ba ùn ùn kéo tới đẩy họ ra khơi, xa hẳn quê hương, nước mắt đầm đìa. Thức giấc nhỏm dậy, tinh thần tỉnh táo, tâm hồn lâng lâng, tiện nhân tự hỏi nên nhảy xuống biển chết cho rồi hay im lặng chịu đựng ở lại sống với đời? Im lặng chịu đựng, quyết định ở lại, tiện nhân nằm trên boong kéo áo choàng che mặt. Phong ba dữ dằn thổi ngô bối trở lại đảo Aiolia, tay chèo rên rỉ thảm thiết. Ngô bối lên bờ kiếm nước. Sau đó tay chèo ngả bữa vội vàng bên thuyền lướt sóng. Ăn uống xong tiện nhân chọn một lệnh sứ và một đồng đội đi theo đến cung điện Aiolos. Tới nơi tráng lệ tiện nhân thấy quân vương đang dùng dạ tiệc với phu nhân và gia đình. Lẳng lặng đi vào ngô bối ngồi thụp ngay ngưỡng cửa gần khung cột. Nom thấy ngô bối, ngạc nhiên hết sức, mọi người hốt hoảng thốt lời: ‘Ơ hay Odysseus! Sao lại quay về? Thần linh quái ác nào tác hại? Ngô bối cố hết sức trợ giúp để trở về quê hương, mái ấm gia đình hoặc bất kỳ bến bờ nào khách lạ muốn cơ mà!’”

“Giọng rầu rĩ tiện nhân đáp: ‘Thưa, tay chèo bất tín và giấc ngủ tai hại khiến bỉ nhân khốn khổ khốn nạn thế này. Xin vui lòng cứu giúp. Chỉ có quý hữu mới có thể ra tay.’ Dùng lời khiêm tốn tiện nhân kêu gọi. Tất cả im lặng, trừ ông bố đáp dứt khoát: ‘Cút khỏi đảo, cút ngay lập tức, đồ khả ố! Ta không được phép tiếp đón ở đây hay trợ giúp đi đâu kẻ thần linh hạnh phúc ghét bỏ. Quay lại thế này chứng tỏ ngươi là đứa thần linh ghê tởm. Cút!’”

“Cứ thế đuổi khỏi cung điện, mặc dù nghe lời thảm thương, quân vương khiến tiện nhân thất vọng, chán nản tột độ. Rời đảo ngô bối lại ra khơi, tâm trạng bi quan hết sức. Buồn não nề tay chèo uể oải chẳng thèm khua mái đưa thuyền tiến lên. Vì rồ dại nên phải gánh chịu, ngô bối không còn biết trông cậy vào đâu. Sáu ngày, sáu đêm ngô bối chèo lái liên tục. Ngày thứ bảy ngô bối đến Telepylos, thành phố cao ngất của người Laistrigon, quân vương là Lamos. Nơi mục phu lúc chiều buông mang đàn trở về chào hỏi mục phu khi rạng đông dẫn đàn đi ra. Bởi đất này đêm ngày nối gót theo nhau khăng khít, người không ngủ chịu khó làm việc có thể kiếm hai đầu lương, đầu thả bò ăn cỏ, đầu dẫn cừu trắng về chuồng.”

“Ngô bối cập bến lừng danh; hai bên vách đá san sát, cao ngất; trước cửa hai mũi đất nhô ra châu đầu nhìn nhau, lối vào nhỏ hẹp. Tay chèo lèo lái đưa thuyền mũi cong lách vào, cắm sào thả neo gần nhau, vì bên trong không có sóng, dù to hay nhỏ, mặt nước phẳng lặng như tờ. Tiện nhân ở ngoài, cuối bến, cột cáp vào mỏm đá neo thuyền. Sau đó tiện nhân chèo lên mỏm đá cao quan sát. Không thấy dấu vết con người hoặc bóng dáng gia súc; chỉ thấy khói từ dưới đất bốc lên, phía xa xa. Tiện nhân liền phái hai tay chèo và một lệnh sứ đi vào xem dân sống ở đây là người thế nào. Rời thuyền họ men theo đường mòn xe chở gỗ thường dùng đi từ đồi cao về thành phố. Gần tới nơi họ gặp cô gái kín nước, cao lớn, khỏe mạnh, ái nữ quân vương Antiphates, thủ lĩnh dân Laistrigon. Nàng rời nhà tới suối Artacia nổi tiếng nước trong, dân thành phố đến lấy hằng ngày. Tới gần ngỏ lời họ hỏi quân vương đất này là ai, thần dân thế nào. Vừa nghe nàng quay phắt chỉ ngôi nhà mái cao của thân phụ. Đi vào cung điện họ gặp phu nhân đứng lù lù như trái núi. Thoạt nhìn họ thất kinh. Bà tức thì cất tiếng gọi phu quân, quân vương lừng danh Antiphates đang họp hội đồng. Chỉ nghĩ hạ sát không thương xót, ông tóm cổ một tay chèo sửa soạn bữa tối. Hai tay còn lại vội vã giật lùi, co giò tháo chạy, mò đường trở về thuyền.”

“Antiphates báo động kêu gọi chiến đấu khắp thành phố. Người Laistrigon nghe tiếng. Từ tứ phía họ đổ tới đông như kiến, cao lớn, vạm vỡ trông không giống người thường, mà như khổng lồ hung hãn. Đứng trên vách đá cheo leo họ cầm đá ném tới tấp, đá tảng khổng lồ người thường không tài nào nhấc nổi. Tiếng ầm ầm khiếp đảm từ thuyền dội lên, tiếng người chết rên rỉ vọng qua ván gỗ dập nát ghê rợn, hãi hùng. Họ đâm người như xiên cá mang về nhà sửa soạn bữa ăn gớm ghiếc. Trong lúc họ tiếp tục tàn sát tay chèo trong bến đậu sâu thẳm, tiện nhân rút kiếm bên đùi chặt cáp cột thuyền mũi đen, hét gọi tay chèo cấp tốc khua mái nếu muốn cứu mạng thoát hiểm. Nghe chết hóa sợ chục người như một họ đồng loạt khua chèo chém nước bọt bắn tung. Ngô bối lao nhanh ra khơi, từ biệt vách đá khiếp đảm, lòng hớn hở, nhẹ nhõm làm sao! Thuyền tiện nhân bình an vô sự, nhưng thuyền khác lâm nạn tiêu tan.”

“Ngô bối tiếp tục lên đường, buồn rười rượi, buồn vì mất đồng đội thân thương, vui do bản thân thoát chết. Ngô bối tới đảo Aiaia, nơi yêu phụ hoa khôi Circe cư ngụ, nữ thần mái tóc diễm lệ, nói tiếng thế nhân, quyền năng kỳ lạ. Aietes phù thủy tư tưởng ác hiểm là bào huynh, cả hai là con Helios đem ánh sáng cho thế nhân; thân mẫu là Perse, ái nữ Đại Dương. Ngô bối lẳng lặng lái thuyền đi vào. Nhờ thần linh soi đường chỉ lối ngô bối cập bến kín đáo. Không chần chừ ngô bối lên bờ tức khắc. Hai ngày, hai đêm ngô bối nằm trên bãi biển, mệt mỏi, buồn da diết. Sang ngày thứ ba Rạng Đông mái tóc yêu kiều vừa xuất hiện, tiện nhân mang thương đeo kiếm rời thuyền vào nội địa tìm chỗ quan sát dấu vết lao động hoặc nghe tiếng con người. Trèo lên chỏm núi tiện nhân thấy khói từ từ vươn lên phía xa xa, tư thất yêu phụ Circe hiện hình giữa khoảng trống xung quanh là hàng sồi um tùm, rừng cây rậm rạp. Thoáng nhìn làn khói đằng sau có ánh lửa, lòng nao nao thắc mắc, tiện nhân tự hỏi nên hay không nên tiến vào tìm hiểu. Suy đi tính lại một lúc tiện nhân quyết định hay hơn hết là quay về thuyền trên bãi cát cho tay chèo ăn uống, sau đó phái nhóm ra đi dò thám.”

“Đúng lúc ấy có thần linh xúc động thương hại vì tiện nhân bơ vơ, tuyệt vọng. Tiện nhân đang đi sắp tới thuyền, thần linh gửi cho con hươu to lớn đầy gạc; nó rời bãi cỏ trong rừng ra suối uống nước, do không chịu nỗi trời nắng như thiêu như đốt. Nó vừa ló khỏi ven rừng tiện nhân phang ngay giữa sống lưng. Thương đồng cắm sâu; nó rống kêu, quỵ gối, gục chết, linh hồn bay đi. Một chân đạp sườn tiện nhân rút thương. Để vũ khí xuống đất tiện nhân vào bụi rậm hàng hà liễu bẻ dây leo cùng cành nhỏ. Xoắn vặn, đan kết hai đầu cẩn thận thành sợi dây dài sải tay, tiện nhân buộc chặt bốn chân. Vác trên cổ, dùng thương làm gậy chống, tiện nhân lần đường về thuyền. Vì nó to và nặng quá tiện nhân không thể vác một tay, một vai! Tới nơi ngả liền xuống trước thuyền, tiện nhân đánh thức đồng hành. Lần lượt từng người, tới đứng bên cạnh, tiện nhân nhỏ nhẹ ngỏ lời khích lệ: ‘Quý hữu, mặc dù đã khốn khổ, khốn nạn, song ngô bối vẫn không xuống âm phủ chầu Diêm Vương, vì định mệnh chưa giơ tay vẫy gọi. Tất cả thức dậy! Trên thuyền lướt sóng có đồ ăn, thức uống hãy nghĩ tới chuyện đáp lời bao tử thay vì chết đói, chết khát ở đây.’”

“Tiện nhân nói thế, để tai lắng nghe họ sẵn sàng đáp lời. Bỏ ngay khăn chùm đầu, miệng há hốc, vẫn ở trên bãi cát quạnh hiu bên bờ biển vô sinh, họ trố mắt nhìn con hươu to lớn dễ sợ. Quan sát con vật chán chê, họ đi rửa tay sửa soạn bữa ăn ngon lành. Thế là suốt hôm đó tới lúc mặt trời lặn ngô bối ngồi quây quần nhâm nhi rượu vang dịu ngọt, thưởng thức thịt nướng ê hề. Mặt trời lặn, hoàng hôn buông, ngô bối ngả lưng nằm ngủ trên bãi biển sóng vỗ dạt dào. Rạng Đông non trẻ, ngón tay ửng hồng vừa xuất hiện, tiện nhân tập hợp đồng hành và nói với họ: ‘Quý hữu, đồng hành chí thiết trong cực khổ, gian truân, hãy lắng nghe. Ngô bối đang ở tình trạng có mắt như mù, không biết đâu là hướng bình minh lên, đâu là hướng hoàng hôn xuống, mặt trời đem ánh sáng cho thế nhân mọc nơi nao, lặn nơi nào dưới trái đất. Do vậy phải quyết định sao cho hữu lý càng sớm càng tốt nếu có thể vẫn tìm ra giải pháp. Phần riêng ta nghĩ bất khả. Bởi lúc leo lên chỏm núi quan sát ta thấy đây là hòn đảo thấp trũng; biển mênh mông bao bọc bốn bề. Qua hàng cây rậm rạp, cành lá xanh um, ngay giữa ta thấy khói leo lét nhẹ nhàng ngoi lên.’”

“Nghe tiện nhân nói thế họ rùng mình, thất kinh, chán nản vô cùng. Họ nhớ như in bạo lực, tội ác Antiphates quân vương người Laistrigon đã làm, họ hồi tưởng hành động hung hãn, man rợ tên Cyclop ăn thịt người đã thể hiện. Họ bật khóc nức nở, nước mắt giàn giụa khôn ngừng. Nhưng rên rỉ, thổn thức cũng chẳng dẫn tới đâu. Cuối cùng tiện nhân chia đoàn thành hai nhóm, mỗi nhóm một chỉ huy. Tiện nhân chỉ huy một nhóm; Eurylochos chỉ huy một nhóm. Sau đó ngô bối bốc thăm bỏ vào mũ bằng đồng lắc mạnh, thăm của Eurylochos gân guốc, can trường bắn ra, đương sự bèn dẫn hai mươi hai người lên đường, tất cả sụt sùi nước mắt. Tạm biệt ngô bối ở lại, tất cả cũng nước mắt sụt sùi. Họ tới tư thất yêu phụ Circe bằng đá bóng bộn hiện hình dưới thung lũng trong khoảng trống giữa rừng cây. Lởn vởn xung quanh là chó sói và sư tử yêu phụ sử dụng thần dược chài cho mê mẩn. Chúng không chồm tới tấn công, nhưng nhỏm chân sau đứng dậy, vẫy đuôi chào mừng, như chó quẫy đuôi quấn quít khi chủ nhân rời bàn tiệc về nhà mang theo thức ăn ngon lành làm dịu cơn thèm. Cung cách tương tự, móng vuốt gồ ghề, đuôi cong phe phẩy, chúng bu quanh tay chèo tiện nhân. Nhìn mấy thú rừng to lớn lạ kỳ hết rùng mình đến khiếp đảm, song vẫn tiếp tục cất bước, cuối cùng tới biệt điện nữ thần mái tóc diễm lệ họ dừng ngoài cổng. Họ nghe tiếng yêu phụ bên trong, cất giọng dịu dàng ca hát, bước tới bước lui, đi qua đi lại quanh khung cửi to lớn, vững chắc, dệt tấm vải tuyệt diệu, như tác phẩm óng ánh, mềm mại, mịn màng các nữ thần thường gia công hoàn tất”

“Polites chỉ huy điêu luyện, thanh niên uy tín trong nhóm tiện nhân quý mến, tin tưởng hơn cả thốt lời: ‘Quý hữu, trong biệt điện có người dệt vải, loay hoay ở khung cửi! Giọng du dương, dìu dặt ngân vang. Chẳng rõ nữ thần hay giai nhân. Ngô bối thử gọi xem sao.’”

“Họ cất tiếng gọi, yêu phụ nhanh nhảu đi ra, mở cửa bóng lộn mời tất cả đi vào. Ngây thơ quá đỗi tất cả bước theo. Chỉ có Eurylochos nghi ngờ mắc bẫy đứng ở ngoài. Yêu phụ đẩy tất cả vào đại sảnh, đem ghế đẩu, ghế bành mời ngồi, sau đó sửa soạn đồ ăn, đồ uống: phô-mai, bánh mì đại mạch, mật ong vàng hòa vang Pramnos. Nhưng yêu phụ pha độc dược hiểm ác vào cúp làm họ mất trí nhớ, quên quê hương. Chờ họ uống cạn cúp rượu vừa đưa yêu phụ bất thình lình cầm que quất mạnh lùa tất cả vào chuồng. Bây giờ hình thù, đầu, lông như heo, họ ủn ỉn như heo, song đầu óc vẫn là người như trước. Bị nhốt vào chuồng họ khóc nức nở. Yêu phụ vất cho dẻ, sồi, thù du, món ăn hằng ngày heo lăn lộn trên đất thường dùng.”

“Eurylochos hối hả về thuyền lướt sóng sơn đen kể tai họa đồng hành trong nhóm vừa gặp. Nhưng xúc động, buồn rầu quá sức, dù cố gắng đến mấy, đương sự cũng không thể thốt lời. Nước mắt đọng trong con ngươi, đương sự cứ nức nở. Tất cả đều ngạc nhiên, ngô bối dồn lời vặn hỏi, mãi rồi đương sự mới tìm ra lời nôm na kể số phận thân hữu trong nhóm ra sao: ‘Odysseus khả kính, theo lệnh đại nhân, ngô bối vào rừng. Tới khoảng đất trống giữa lòng thung lũng ngô bối thấy ngôi nhà bằng đá bóng lộn kiến trúc khang trang. Bên trong có người cất tiếng hát, giọng trong trẻo, bước quanh quẩn khung cửi to lớn, không biết giai thần hay giai nhân. Đồng hành tiểu đệ cất tiếng gọi, người đó đi ra, mở cửa tức thì, cánh cửa bóng lộn, mời ngô bối đi vào. Ngây thơ quá đỗi, tất cả bước theo. Nhưng nghi bị mắc bẫy tiểu đệ ở ngoài. Bây giờ cả nhóm biến mất. Không người nào xuất hiện, mặc dù tiểu đệ ngồi chờ đợi, canh chừng khá lâu.’”

“Vừa nghe choàng ngay kiếm đồng nạm bạc qua vai, chộp vội cây cung, tiện nhân bảo Eurylochos dẫn trở lại đường đương sự vừa đi. Nhưng đương sự vung hai tay ôm đầu gối van xin, năn nỉ thảm thiết. Đương sự nói lời như có cánh bay xa: ‘Ô, dòng dõi Chúa tể, xin để tiểu đệ ở lại; đừng bắt tới đó nữa. Tiểu đệ biết chắc đại nhân sẽ không trở về, và đại nhân cũng không thể cứu mạng người nào trong nhóm. Ngô bối nên rút khỏi nơi này tức khắc với số người còn lại. Hy vọng ngô bối vẫn có thể tránh cảnh bất hạnh, ngày thảm thương.’”

“Nghe nói vậy tiện nhân bèn đáp: ‘Ờ, thế cũng được, Eurylochos; ngươi ở lại đây, ăn uống bên thuyền sơn đen; ta phải tới đó; tình thế khẩn trương đòi hỏi, tuyệt đối không còn lựa chọn nào khác.’”

“Dứt lời tiện nhân quay lưng rời thuyền xa biển đi lên tiến vào đất liền. Trong khi mò lối tìm đường qua rừng thưa hoang lạnh, qua thung lũng âm u, lúc sắp tới tư thất yêu phụ, tiện nhân gặp Hermes, thần linh cầm đũa vàng, trông như thanh niên mới lớn tuổi đời đầy hứa hẹn, râu lún phún bắt đầu xuất hiện trên môi. Đưa tay nắm tay tiện nhân, Hermes nói giọng thân thiện: ‘Đi đâu vậy hở người đáng thương, lang thang đơn độc qua dãy đồi xa lạ trong khi bạn bè bị giam như heo trong chuồng nhà yêu phụ Circe? Đến để giải thoát hả? Ta nghĩ người đáng thương sẽ ở lại với họ và sẽ không bao giờ trở về nhìn mái ấm gia đình. Nhưng ta sẽ giúp người đáng thương vượt qua khó khăn. Nhìn này! Đây là cỏ nhân sinh công hiệu vô cùng người đáng thương phải mang theo khi vào biệt điện; cỏ sẽ giúp người đáng thương vô nhiễm đối với ma lực ác hại. Ta sẽ giải thích cho người đáng thương hay yêu phụ chế biến hắc dược ra sao. Thoạt đầu nàng sửa soạn hợp chất, tiếp theo nàng kín đáo bỏ thần dược vào cúp. Dẫu thế dù có thần dược trợ giúp, yêu phụ cũng không thể làm người đáng thương ngây ngất, mê muội, vì cỏ ta cho sẽ chặn đứng, vô hiệu hóa ma lực. Ta sẽ chỉ người đáng thương cách ứng phó. Lúc yêu phụ cầm que dài quất mạnh, người đáng thương phải rút kiếm bên sườn xổ tới làm như muốn đâm chết! Yêu phụ sẽ rùng mình, kinh hãi lui lại, ngỏ lời mời người đáng thương lên giường ân ái. Người đáng thương không được phép từ chối cảm tình nồng hậu yêu phụ dành cho, nếu muốn yêu phụ thả tay chèo và lo liệu cho bản thân trở về. Dẫu thế nhớ bảo yêu phụ trang trọng thề trước thần linh hạnh phúc là sẽ không tìm cách hãm hại nữa. Nếu không sau khi lột người đáng thương trần như nhộng yêu phụ sẽ tước hết nghị lực và bóc hết khả năng nam nhi.’”

“Dứt lời thần linh ánh sáng rạng rỡ đưa cho tiện nhân cỏ thuốc thần diệu nhổ khỏi đất và chỉ cho thấy đặc trưng: rễ đen, hoa trắng, thần linh gọi là molu. Khó khăn thế nhân mới bứt nổi, song với thần linh thật dễ dàng. Nói rồi Hermes bỏ đi băng qua hải đảo, lẩn vào hàng cây um tùm tìm đường lên núi Olympos. Đầu óc rối bù vì linh cảm đen tối, tiện nhân tiếp tục tới biệt điện nữ thần mái tóc yêu kiều. Đến cửa tiện nhân dừng lại cất tiếng gọi to. Nghe thấy yêu phụ tức tốc đi ra, mở cửa bóng lộn mời vào. Lòng buồn hiu hắt tiện nhân bước theo. Nàng mời ngồi trên ghế bành nạm đinh bạc, ngoạn mục và kiểu cách, dưới kê ghế đẩu để đặt chân. Nàng sửa soạn đồ uống trong chiếc cúp bằng vàng, song tâm địa nham hiểm khôn khéo pha thêm dược chất. Nàng đưa cúp mời, tiện nhân nâng lên môi uống một hơi cạn hết. Thấy thần dược không tác dụng, tiện nhân chẳng ngây ngất, nàng cầm que quất mạnh, quát to: ‘Đi xuống chuồng lăn lộn với đồng bọn!’”

“Nàng vừa dứt lời, tiện nhân liền rút kiếm bên đùi xổ tới làm như muốn đâm chết. Nàng rú kêu, luồn dưới kiếm, nắm đầu gối, bật khóc nức nở, tuôn lời như có cánh bay xa: ‘Người là ai, từ đâu tới? Thành phố nào, cha mẹ ra sao? Ta lấy làm lạ, lạ hết sức, uống thần dược mà người không mê mẩn. Chưa bao giờ, tuyệt đối chưa bao giờ thấy thế nhân nào cưỡng nổi khi đưa thần dược lên môi nhâm nhi uống thử. Chắc hẳn trong lòng người có sức mạnh kiên cường chống lại ma thuật. Chắc hẳn người là Odysseus, thế nhân trăm mưu ngàn chước? Thần linh ánh sáng rạng rỡ cầm đũa vàng thường kể ta hay; thần linh bảo trên đường từ thành Troa trở về trên thuyền sơn đen lướt sóng thế nào người cũng ghé thăm. Nhưng thôi! Như vậy đủ rồi. Đút kiếm vào bao, lên giường chung chăn chung gối, ôm ấp ái ân, chúng mình tìm hiểu làm thế nào tín nhiệm, tin tưởng lẫn nhau!’”

“Nghe nàng nói thế tiện nhân đáp lại tức thì: ‘Ô Circe, làm sao người có thể bảo ta âu yếm, ái ân trong khi trong nhà này người biến thân hữu ta thành heo, bây giờ lại mánh lới nắm chặt, đem vào phòng, dụ dỗ lên giường để lúc ta tay không, trần như nhộng, người sẽ lột hết nghị lực, bóc nhẵn khả năng nam nhi? Nữ thần, không gì có thể lôi cuốn ta lên giường chia tình sẻ ái trừ phi người tự nguyện trang trọng thề từ rày trở đi sẽ không định tâm hãm hại ta nữa.’”

“Circe thề tức thì đúng như tiện nhân đòi hỏi. Nàng vừa dứt lời trang trọng, tiện nhân lên giường lập tức, giường ngủ lộng lẫy bên nữ thần xinh đẹp. Suốt thời gian đó, chăm lo mọi việc trong biệt điện, nàng có bốn nữ thần cấp dưới sinh ra từ suối nước, rừng cây, dòng sông thiêng liêng đổ ra biển túc trực phục dịch. Người trải vải lên ghế rồi phủ khăn thắm đỏ, mịn màng; người kéo chiếc bàn bằng bạc lại gần mấy chiếc ghế bành, trên đặt rổ đựng bánh mì bằng vàng; người pha rượu vang thơm phức với mật ong dịu ngọt trong liễn bằng bạc, bày cúp bằng vàng; người mang nước, nhóm lửa đun, lửa cháy rực dưới đáy vạc khổng lồ. Lúc nước bắt đầu ấm, reo trong vạc đồng bóng lộn, nàng bảo tiện nhân vào ngồi trong bồn tắm, lấy nước từ vạc pha nóng với lạnh đúng như tiện nhân muốn, dội lên vai, lên đầu tống hết mệt nhọc, bải hoải khỏi thân thể, tứ chi. Tắm xong nàng lấy dầu ô-liu thoa cho tiện nhân, đưa tu-ních, áo choàng lộng lẫy cho mặc, rồi dẫn vào đại sảnh bảo ngồi trên ghế bành nạm đanh bạc dưới kê ghế đẩu để đặt chân. Nữ tỳ mang nước đựng trong bình bằng vàng chói lọi đi vào. Nữ tỳ đổ nước ra chậu bằng bạc để tiện nhân rửa tay, đoạn kéo chiếc bàn bóng lộn lại gần. Quản gia tín cẩn bước tới đem bánh mì đặt bên cạnh cùng nhiều thức ăn cao lương mỹ vị mời tiện nhân thưởng thức. Nhưng lòng dạ không vui, ngồi bất động, tiện nhân nghĩ chuyện khác, tâm hồn linh cảm đủ thứ tai ương. Thấy tiện nhân ngồi im lặng, tay không đụng miếng ăn, Circe hiểu tiện nhân đang buồn ghê gớm. Nàng bước tới đứng bên cạnh thốt lời như có cánh bay xa: ‘Odysseus, tại sao ngồi làm như câm, đăm chiêu suy nghĩ, không động miếng ăn, không màng thức uống? Phải chăng lo bẫy gài? Đừng sợ. Ta đã trang trọng thề không ám hại.’ Tiện nhân đáp: ‘Circe, kẻ tự trọng biết suy nghĩ lòng nào có thể muối mặt đưa lên miệng món ăn, miếng uống nếu chưa tận mắt thấy đồng hành bị giam cầm giải thoát? Nếu thực lòng mời ta ăn, nếu chân tình mời ta uống, người hãy thả hết để ta nhìn tận mắt đồng đội trung thành.’”

“Tay cầm que băng qua đại sảnh tới chuồng heo Circe mở tung cửa, lùa hết ra ngoài, tất cả trông hệt heo chín tuổi. Lúc tất cả nhích tới đứng trước mặt, nàng bước theo hàng, lấy thuốc mới chế thoa tuần tự từng con. Trong nháy mắt lông chân liều thuốc ác hại nàng bôi lần trước mọc tua tủa tức thì rụng hết, tất cả trở lại thành người, trông trẻ, đẹp, cao hơn trước. Tất cả nhận ra tiện nhân, lần lượt ùa tới nắm tay. Xúc động quá sức ngô bối bật khóc như cha chết vì vui sướng, tường xung quanh bỗng dưng vang dội âm thanh ảo não. Nàng cũng mủi lòng thương hại. Bước tới bên cạnh nàng nói với tiện nhân: ‘Ô, dòng dõi Chúa tể, công tử Laertes, Odysseus trăm mưu ngàn kế, bây giờ về thuyền lướt sóng bên bờ biển. Trước hết cùng tay chèo kéo tất cả lên bãi. Tiếp theo đem vật dụng và thuyền cụ vào để trong hang. Xong xuôi người trở lại đồng thời dẫn cả đồng hành chung thủy tới đây.’”

“Tai vừa nghe lòng chịu liền tiện nhân chẳng muốn gì hơn. Tiện nhân lên đường về thuyền lướt sóng gần bãi biển. Tới nơi tiện nhân thấy đồng hành túm tụm trên boong, khóc than thảm thiết, nước mắt giàn giụa. Cảnh giống cảnh nông trại khi bò mẹ gặm no nê rời bãi cỏ theo đàn về sân, bê con tìm cách vượt chuồng, vừa chạy vừa rống ầm ĩ muốn gặp. Đồng hành tiện nhân cũng vậy, vừa nom thấy còn đang nức nở họ ùa tới bu quanh, lòng cảm thấy xúc động như thể đã trở về quê hương, đứng trong thành phố nơi họ chào đời, khôn lớn trên Ithaka núi non lởm chởm. Vẫn nức nở họ nói với tiện nhân lời như có cánh bay xa: ‘Ô, dòng dõi Chúa tể, mừng khôn tả thấy đại nhân trở về, ngô bối có cảm tưởng như đã quay lại quê hương Ithaka thật sự. Nhưng thôi! Xin đại nhân cho hay số phận đồng hành kết thúc ra sao!’”

“Họ nói thế. Tiện nhân bèn ôn tồn an ủi: ‘Trước hết kéo thuyền lên đất liền; tiếp đến mang vật dụng và thuyền cụ cất trong hang; sau cùng tất cả mau mau theo ta, các người sẽ gặp đồng hành đang ăn uống thỏa thuê, thừa thãi trong đại sảnh thiêng liêng biệt điện nữ thần Circe.’”

“Nghe tiện nhân nói họ nhanh nhảu làm theo. Chỉ có Eurylochos tìm cách ngăn chặn, giữ họ ở lại với mình, lên giọng nói lời như có cánh bay xa: ‘Trời đất ơi, hàng đáng thương! Các người đi đâu vậy? Muốn chết hả? Tại sao dẫn xác tới tư thất Circe? Yêu phụ sẽ biến các người thành heo, thành chó sói, thành sư tử để canh gác biệt điện dù các người muốn hay không; nàng sẽ đối xử y như thằng Cyclop nhốt đồng hành ngô bối trong chuồng khi họ cùng Odysseus táo tợn vào sân nhà nó; kiêu ngạo phi lý, khinh suất vô lối người này dẫn tất cả vào chỗ chết!’”

“Eurylochos nói thế. Tiện nhân định rút kiếm sắc lủng lẳng bên đùi chém đầu cho rơi xuống đất mặc dù đương sự rất gần gũi do liên hệ hôn nhân. Nhưng đồng hành xung quanh can ngăn, thốt lời xoa dịu: ‘Ô dòng dõi Chúa tể, thôi, để đương sự ở lại canh thuyền nếu đại nhân muốn. Phần riêng ngô bối xin đại nhân dẫn đường tới biệt điện nữ thần Circe.’”

“Dứt lời quay gót rời thuyền và biển cả họ bắt đầu đi lên tiến vào đất liền. Sợ tiện nhân bực bội khôn xiết Eurylochos không ở lại mà sải bước đi theo. Suốt thời gian đó, trong lòng biệt điện, đối xử hòa nhã và lịch thiệp, Circe bảo tỳ nữ tắm cho mấy người, thoa dầu cẩn thận, đưa tu-ních, áo choàng cho mặc tươm tất. Vừa tới ngô bối thấy tất cả ngồi trong đại sảnh ăn uống. Thoáng nom thấy nhau, khi nhìn tận mặt, hai nhóm bật khóc, ngôi nhà rền vang tiếng nức nở. Thấy vậy nữ thần khả ái liền bước tới nói với tiện nhân: ‘Ô dòng dõi Chúa tể, công tử Laertes, Odysseus trăm khéo ngàn khôn, thôi ngừng rên rỉ. Lòng riêng ta hiểu nông nỗi đau khổ các người trải qua trên biển đầy cá cùng cảnh tượng tàn nhẫn các người gánh chịu trên đất liền trước đám người man rợ. Thế đủ rồi! Bây giờ hãy ăn uống lấy lại sức, giữ vững tinh thần như lần đầu khi các người dong buồm rời Ithaka sỏi đá ra đi. Hiện tại các người rã rời, mệt mỏi, đăm chiêu suy ngẫm bất hạnh, tai ương kinh qua suốt thời gian lang thang vô định. Lòng chưa hề thấy vui, vì các người đau khổ cùng cực, bất hạnh triền miên!’”

“Nàng nói thế ngô bối vội vàng chấp nhận. Thế là ngày lại ngày, suốt năm, ngô bối lưu lại đó ăn miếng ngon, uống vang thơm lu bù. Nhưng năm tàn tháng lụi, bốn mùa xoay vần thay đổi, ngày dài chấm dứt, mùa xuân trở lại một hôm đồng hành trước sau như một gọi tiện nhân ra chỗ riêng nói nhỏ: ‘Người đáng thương! Bây giờ là lúc nghĩ tới quê hương, nếu quả thực định mệnh muốn đại nhân trở về an toàn, nhìn ngôi nhà mái cao, thấy quê cha đất tổ.’”

“Họ nói thế tiện nhân hối hả chấp nhận. Thế là suốt hôm ấy, tới lúc mặt trời lặn, ngô bối ngồi đó ăn miếng ngon, uống vang thơm lu bù. Mặt trời biến dạng, hoàng hôn nhẹ buông, đồng hành nằm ngủ trong đại sảnh âm u. Trở lại giường ngủ lộng lẫy, tiện nhân nắm đầu gối năn nỉ nữ thần lời như có cánh bay xa: ‘Circe, người hứa giúp ta trở về quê hương, thời gian đã tới mong người thực hiện. Lòng riêng ta muốn lên đường, đồng hành cũng vậy. Họ bu quanh, than vãn ỉ eo khiến ta đau lòng, mỗi lần không thấy bóng dáng người đâu.’”

“Nữ thần khả ái đáp tức thì: ‘Ô dòng dõi Chúa tể, công tử Laertes, Odysseus trăm kế ngàn phương, nếu lòng riêng thực tình không muốn, người chẳng nên miễn cưỡng ở lại biệt điện làm chi. Trái lại, nếu muốn thế trước hết phải thực hiện chuyến đi, mò đường tới tư thất Diêm Vương và phu nhân Persephone khủng khiếp tìm gặp vong hồn Teiresias thành Thebes hỏi ý kiến. Thầy đoán tuy khiếm thị song tư tưởng lúc nào cũng tinh thông. Chỉ riêng thày sau khi vĩnh biệt cõi thế Persephone vẫn để cho sáng suốt, tinh tường, người khác chỉ là bóng mờ thấp thoáng, dập dờn.’”

“Nghe nói thế, tiện nhân bủn rủn chân tay. Ngồi trên giường tiện nhân bật khóc. Thất vọng lại vô dụng đối với cuộc đời, tiện nhân không muốn sống, không muốn nhìn ánh mặt trời nữa. Nhưng nhỏ lệ chán chê, trở mình tới lui trên giường, sau cùng vận dụng đau đớn bản thân, lấy lại giọng nói, tiện nhân cất tiếng hỏi: ‘Circe, ai dẫn đường chỉ lối cho ta trong chuyến đi này? Từ khai thiên lập địa tới giờ chưa thế nhân nào dong buồm lái thuyền màu đen xuống âm phủ!’ Nàng đáp không chút đắn đo: ‘Ô dòng dõi Chúa tể, công tử Laertes, Odysseus đa mưu túc trí, đừng nghĩ vì thiếu hoa tiêu mà chần chừ, nấn ná trên bờ. Dựng cột buồm, căng buồm trắng, xuống thuyền ngồi vào chỗ, gió bắc sẽ nổi đưa thuyền đi! Thuyền sẽ băng qua sông Đại Dương. Khi tới mũi đất nhỏ người sẽ thấy trước mặt bờ sông um tùm, rừng cây rậm rạp của Persephone, bạch dương cao nghều, diệp liễu mảnh mai vung vãi quả non chết yểu. Đậu thuyền ở đó gần bờ Đại Dương, lòng sâu nước xoáy, đi bộ vào vương quốc điêu tàn, nhớp nhúa của Diêm Vương. Băng qua đầm lầy tới chỗ sông Rực Lửa, sông Than Khóc, nhánh sông Căm Hờn, gặp nhau đổ vào sông Đau Buồn, nước dội vách đá ầm ầm. Tới đó người phải làm như ta dặn: đào hố vuông sâu bằng sải tay. Bước đi quanh miệng đổ đồ cúng cho người quá cố ba lần, thoạt tiên sữa pha mật ong, tiếp đến vang dịu ngọt, sau cùng nước tinh khiết. Rắc bột đại mạch trắng tinh lên trên, sau đó khấn vái thật lâu, cầu nguyện linh hồn tuyệt vọng người quá cố. Hứa khi trở về Ithaka sẽ hạ bò nái chưa thuần làm lễ tế sinh trong cung điện, chọn con tốt nhất, lập giàn hỏa chất lễ vật rực rỡ, và bắt cừu đen trong đàn, con đẹp nhất, làm lễ tế sinh riêng cúng Teiresias. Gọi hồn người quá cố xong, bắt cừu đực và cừu cái lông đen làm lễ tế sinh, xoay đầu sinh vật về phía âm phủ, bản thân đừng nhìn chúng mà quay đầu về phía sông Đại Dương. Vong hồn người quá cố, người vĩnh biệt thế gian yên nghỉ đời đời trong cõi chết sẽ kéo tới đông đảo. Lúc đó người phải tức khắc ra lệnh đồng hành lóc thịt hai cừu lưỡi kiếm tàn nhẫn người hạ sát nằm đó, nướng chín làm lễ, cầu khấn thần linh, Diêm Vương uy quyền, Persephone oai phong. Người vẫn ngồi im, tay vẫn cầm kiếm, không để vong hồn cô đơn, lạc lõng, vật vờ lại gần hố máu nếu chưa gặp Teiresias hỏi ý kiến. Đừng ngại. Thầy đoán sẽ tới tức thì. Thầy sẽ nói cho hay, ô chỉ huy chiến binh anh hùng, đường đi, khoảng cách suốt hành trình, băng qua biển cả đầy cá trở về quê hương như thế nào.”

“Lời vừa dứt, Rạng Đông rời ngai vàng óng mượt xuất hiện. Circe mặc cho tiện nhân tu-ních và áo choàng. Phần mình nàng vận xiêm y trắng như tuyết, mịn màng, mềm mại, thướt tha, nhìn mà mê. Quanh eo thắt dải lụa bằng vàng óng ả, trên đầu choàng voan dài rủ buông. Tiện nhân băng qua biệt điện đánh thức đồng hành, lần lượt từng người, nói lời đầy khích lệ: ‘Dậy đi! Nằm mãi hả! Vĩnh biệt giấc ngủ ngon lành. Giờ lên đường đã điểm. Circe vương giả khẳng định với ta!’”

“Đồng đội kiên trì của tiện nhân vui vẻ đồng ý. Dẫu vậy lần này trời không để tiện nhân dẫn dắt mọi người ra đi an toàn. Có đồng đội tên Elpenor, trẻ nhất, chiến đấu không giỏi, cư xử không khéo. Uống say, thèm gió mát, bỏ bằng hữu, leo lên nóc biệt điện nằm ngủ. Sáng sớm tinh mơ nghe tiếng chân dồn dập, tiếng người ồn ào sửa soạn ra đi, hoảng hốt choàng tỉnh, quên phải leo thang xuống từ từ, bỗng dưng nhảy quẫng, không biết đang ở đâu đâm đầu từ trên mái xuống đất. Gãy cổ, trẹo xương sống, linh hồn xuống âm phủ chầu Diêm Vương. Lúc tất cả đã tập họp đông đủ tiện nhân mới nói cho mọi người cùng hay: ‘Chắc hẳn quý hữu nghĩ ngô bối lên đường trở về quê hương và Ithaka yêu dấu. Tiếc thay không phải. Circe bảo ngô bối phải theo lộ trình khác hẳn: xuống vương quốc Diêm Vương và Persephone khủng khiếp gặp vong linh Teiresias thành Thebes hỏi ý kiến.’”

“Nghe tiện nhân nói tất cả chết điếng cõi lòng. Ngồi thừ tại chỗ tất cả vò đầu bứt tóc bật khóc. Nhưng than vãn, xúc động đến mấy cũng vô ích. Ngô bối lần đường ra thuyền trên bãi biển. Ngô bối cất bước, lòng buồn tang tóc, nước mắt giàn giụa. Circe lẩn đi trước, cột cừu đực và cừu cái lông đen bên sườn thuyền sơn đen. Nữ thần lướt qua dễ dàng, ngô bối không nom thấy. Khi muốn tàng hình thần linh đến hay thần linh đi mắt nào thấy nổi?”