in mời trung úy Keith - người tùy phái nói vừa mở cửa phòng đợi lúc 10 giờ 2 phút.

Willie bước theo hắn không suy nghĩ. Hai người đi qua nhiều lớp cửa và đã tới phòng xử. Willie bỗng có cảm giác rờn rợn khắp tay chân như khi chiến hạm Caine gần tới bãi đổ bộ trên đất địch. Bước vào phòng, anh hoa mắt thấy các khuôn mặt nghiêm nghị lạnh lùng, anh thấy như lá quốc kỳ thật to lớn khổng lồ với những màu sắc đỏ trắng xanh linh động oai dũng như là một lá cờ trong một phim xi nê màu. Tự nhiên, anh thấy mình đang đứng tuyên thệ trong khu nhân chứng mà anh không biết sao mình đã đến được nơi này. Gương mặt công tố viên Challee lạnh lùng và hung hãn.

- Ông Keith, có phải ông là sĩ quan đương phiên trên tàu Caine buổi sáng ngày 18 tháng chạp không?

- đúng vậy.

- Có phải hạm trưởng bị hạm phó lấy quyền chỉ huy chiến hạm trong phiên hải hành này không?

- đúng vậy.

- Anh có biết tại sao hạm phó làm như vậy không?

- Tôi biết. Hạm trưởng mất tự chủ và mất khả năng chỉ huy tàu, mà chúng tôi đang gặp nguy cơ có thể bị đắm bất cứ lúc nào.

- Anh có mấy năm hải nghiệp?

- Một năm ba tháng.

- Có bao giờ anh ở trên một chiến hạm đang sắp bị chìm chưa?

- Chưa bao giờ.

- Anh có biết thiếu tá Queeg có mấy năm hải vụ không?

- Không.

- Thật ra thiếu tá Queeg đã có trên tám năm hải vụ. Có ai trong các anh có nhiều khả năng hơn thiếu tá Queeg để nhận định là tàu sẽ đắm không?

- Chính cá nhân tôi, thưa thiếu tá, trong trường hợp mà tôi thì tự chủ được và thiếu tá Queeg lúc ấy không còn tự chủ được.

- Cái gì làm anh nghĩ là ông ấy không còn tự chủ được?

- Vào sáng ngày 18 tháng chạp, ông ấy không còn tự chủ được.

- Anh có theo học y khoa hay tâm thần học không?

- Không.

- Anh lấy tư cách gì mà phán xét việc hạm trưởng có đủ khả năng chỉ huy hay không vào ngày 18 tháng chạp đó?

- Tôi theo dõi quan sát cách xử trí của ông ta.

- được rồi, trung úy. Ông hãy mô tả lại cho tòa biết tất cả những thái độ bất thường của hạm trưởng chứng tỏ là ông ấy mất khả năng phán đoán.

- Ông ấy đứng như trời trồng tại cái cần truyền lệnh phòng máy. Gương mặt hoảng hốt. Xanh mướt. Còn khẩu lệnh thì chậm chạp mù mờ, và không thích ứng gì cả.

- Có phải là sĩ quan đương phiên, trung úy Keith, một sĩ quan mới có được một năm đi biển mà lại đủ tư cách phê phán lệnh của hạm trưởng mình thích ứng hay không thích ứng không?

- Vào lúc bình thường thi không phải. Nhưng khi tàu đang lâm nguy có thể chìm mà hạm trưởng lại vận chuyển tàu vào vị thế nguy ngập thêm thì sĩ quan đương phiên bắt buộc phải thấy điều đó ngay.

- Hạm trưởng Queeg có giận sùi bọt mép, quạu quọ, nói lảm nhảm hoặc có cử chỉ cuồng dại không?

- Không. Ông ta có vẻ hoảng kinh đến đờ người ra.

- đờ người mà còn ra lệnh được à?

- Như tôi đã nói, lệnh ra chẳng giúp ích gì mà còn làm nguy ngập thêm.

- Hãy nói rõ hơn, trung úy. Lệnh làm tình hình nguy ngập hơn là như thế nào?

- Ông ấy nhất quyết đi xuôi gió khi tàu bị gió thổi lệch hướng đi quá nhiều và bạt gió. Và ông ấy còn từ chối bơm nước biển để dằn tàu.

- Từ chối? Ai đòi ông ấy dằn tàu?

- Hạm phó Maryk.

- Tại sao hạm trưởng lại từ chối?

- Ông ấy bảo là không muốn hầm tàu bị nước biển làm dơ.

- Sau khi bị dành quyền chỉ huy, hạm trưởng có nổi nóng kịch liệt không?

- Không.

- Anh hãy mô tả thái độ của hạm trưởng sau khi bị đoạt quyền chỉ huy.

- Vâng, thật ra sau đó ông ta có vẻ dễ chịu hơn. Tôi nghĩ ông ta cảm thấy dễ chịu hơn ngay sau khi không còn trách nhiệm.

- Ông không được phép phê phán, ông Keith. Làm ơn nói cho tòa biết điều ông quan sát thấy chứ không phải những điều ông nghĩ. Ông hạm trưởng đã làm gì?

- Vâng, ông ta ở lại phòng lái. Nhiều lần ông còn cố lấy lại quyền chỉ huy.

- Một cách có trật tự, tế nhị hay hỗn loạn, quạu cọ?

- Hạm trưởng chẳng hề giận dữ hay nổi quạu trước hay sau khi bị mất quyền chỉ huy. Nhưng có những dấu hiệu khác về bệnh tâm thần.

- Nói cho chúng tôi biết vài dấu hiệu khác, trung úy Keith - giọng Challee có vẻ chế diễu, mỉa mai.

- Dù tôi biết về tâm thần học chẳng là bao, nhưng có những cái tôi cũng biết được chắc chắn, chẳng hạn như trường hợp bệnh cực kỳ trầm cảm và mơ hồ, rời xa thực tế, và không còn khả năng nhận thức - đại khái những chuyện như vậy - Willie cảm thấy mình bị hụt hẫng - Ngoài ra, tôi có bao giờ nói là hạm trưởng Queeg đã ra lệnh hợp lý vào sáng hôm ấy đâu. Chỉ có thể nói đó là những câu nói đúng văn phạm thôi chứ chẳng có ý nghĩa gì với hoàn cảnh trước mắt cả.

- Theo ý kiến chuyên nghiệp của anh, là một chuyên gia vận chuyển tàu bè và là một nhà tâm thần học, cứ cho là như vậy đi hả, anh có biết là các bác sĩ chuyên môn về tâm thần học đã tuyên bố là hạm trưởng Queeg hoàn toàn tỉnh trí không?

- Có.

- Anh cho là các bác sĩ tâm thần này cũng đều mắc bệnh tâm thần cả sao, trung úy Keith?

- Họ đâu có mặt trên đài chỉ huy chiến hạm Caine trong cơn bão này đâu.

- Anh có phải là một sĩ quan trung thành không?

- Tôi nghĩ vậy.

- Anh có luôn luôn hết lòng với hạm trưởng, hay là anh chống đối ông ấy, trước ngày 18 tháng chạp?

Willie biết hạm trưởng Queeg đã ra hầu tòa ngày xử đầu tiên, nhưng lại chẳng hay biết việc cung khai đã diễn biến như thế nào. anh tính toán kỹ lưỡng câu trả lời:

- Tôi có ý chống đối hạm trưởng Queeg trong vài trường hợp riêng rẽ. Ngoài ra tôi vốn giữ thái độ trung thành và kính trọng.

- Vào những lúc riêng rẽ nào anh có ý chống đối?

- Vẫn là mấy chuyện rầy rà lỉnh kỉnh như thường lệ. khi hạm trưởng Queeg áp chế hay xử tệ nhân viên, tôi chống đối ông ta. Dù chẳng mấy hiệu quả.

- Có khi nào mà hạm trưởng lại xử tệ với nhân viên ư?

- Tôi không biết phải bắt đầu như thế nào. Đúng rồi, đầu tiên ông đã làm khổ trung sĩ trọng pháo Stilwell một cách rất quy mô.

- Như thế nào?

- đầu tiên ông phạt hắn lưu hạm suốt sáu tháng trời vì tội đọc báo trong phiên trực. Ông từ chối cấp giấy phép cho đương sự về nhà khi có chuyện rắc rối xảy ra cho gia đình. Hạm phó Maryk cấp phép khẩn cấp 72 tiếng đồng hồ và anh ta đi phép về trễ vài giờ. Chỉ có vậy thôi mà hạm trưởng đưa Stilwell ra tòa án hải quân.

- Không phải là Stilwell đã bị xử vì tội gửi một điện tín ngụy tạo sao?

- Phải và đã được tha bổng.

- Nhưng phiên tòa là để xử tội ngụy tạo chứ không vì tội vắng mặt bất hợp pháp?

- đúng vậy, xin lỗi là tôi nói hấp tấp.

- Anh lưu ý không cần phải gấp gáp và hãy trình bày chính xác. Anh có nghĩ rằng đọc sách báo khi trực phiên trong thời chiến là phạm tội xao lãng nhiệm vụ có thể được bỏ qua không?

- Tôi không nghĩ là đáng phạt đến sáu tháng cắm trại trên tàu.

- Anh có tư cách gì để mà phán xét sự việc theo quân kỷ hải quân?

- Tôi là một con người. Trong cảnh huống của Stilwell, sự trừng phạt như vậy là vô nhân đạo.

Challee ngưng lại khoảnh khắc.

- Anh nói hạm phó Maryk cấp phép cho Stilwell. Vậy Maryk có biết là hạm trưởng đã từ chối cấp phép cho Stilwell không?

- Có.

- Anh có xác nhận, Keith - công tố viên nói ra vẻ luống cuống như gặp phải một chuyện bất ngờ khoái chí - là Maryk ngược giòng thời gian vào tháng 12 năm 43, đã tự ý bất tuân lệnh của hạm trưởng mình hay không?

Willie bắt đầu cảm thấy núng thế. Nếu không hoảng như thế thì lần này anh đã không tiết lộ một sự thật có thể làm phương hại đến anh.

- Vâng, thật ra tôi muốn nói là lỗi của tôi. Tôi đã xin hạm phó làm như vậy. Tôi là sĩ quan tâm lý chiến trên tàu và tôi nghĩ là tinh thần của quân nhân này - thật thế, tôi nghĩ lúc ấy tinh thần của anh ta suy sụp chính là do hạm trưởng đã hành hạ quá đáng.

Challee quay về phía quan tòa Blakely.

- Tôi xin tòa cảnh cáo nhân chứng này chớ có trả lời theo ý kiến cá nhân mà không có bằng cứ.

- Chỉ được nêu các sự kiện thôi, ông Keith!

Blakely càu nhàu khó chịu. Willie xoay trở trên ghế, và cảm thấy áo quần lạnh ngắt bên trong. Công tố viên Challee tiếp tục buộc tội:

- Chúng tôi bây giờ được lời khai xác nhận của ông, thưa ông Keith, rằng ông và Maryk và Stilwell đã thông đồng để tránh tuân theo một mệnh lệnh rõ ràng của hạm trưởng các người cả năm trước khi trận bão ngày 18 tháng chạp…

- Nếu gặp phải những tình huống tương tự, tôi cũng sẽ phải làm như vậy nữa.

- Ông nghĩ rằng trung thành là chỉ tuân theo những lệnh nào ông cho là phải, hay là phải tuân theo bất cứ lệnh nào của hạm trưởng?

- Tất cả mọi mệnh lệnh, ngoại trừ trường hợp các lệnh với dã tâm hành hạ vô lý, không căn cứ.

- Ông nghĩ rằng hải quân không có cơ quan nào để ông cầu cứu khi có những chuyện mà ông cho là hành hạ vô lý đó, ngoại trừ việc phải bất tuân thượng lệnh sao?

- Tôi biết là có thể chuyển thư đến thẩm quyền cao hơn để cứu xét qua trung gian của hạm trưởng theo hệ thống quân giai.

- Tại sao ông không làm như vậy trong trường hợp này?

- Tôi còn phải phục vụ dưới quyền của hạm trưởng Queeg một năm nữa. Điều quan trọng là giúp Stilwell được về thăm nhà.

- Thật là một sự trùng hợp không may, phải không ạ, cũng là bộ ba bất phục tùng này - Maryk, Stilwell và ông - phối hợp với nhau trong việc truất quyền hạm trưởng?

- Stilwell và tôi ngẫu nhiên đi cùng phiên khi hạm trưởng rối loạn. Bất cứ sĩ quan đương phiên và nhân viên lái tàu nào đều phải xử trí như vậy thôi.

- Có thể như vậy. Bây giờ, xin nói cho tòa biết có lúc nào khác hạm trưởng áp bức hay xử tệ với ông không?

Willie do dự vài giây, cảm nhận được sức nặng của những cái nhìn thiếu thiện cảm từ những bồi thẩm đang đè lên mình.

- Có thể đại tá cho là ngu ngốc và nhỏ mọn đấy, thưa ngài, nhưng vào lúc nó xảy ra thì người ta thấy rõ nó quả là nghiêm trọng. Hạm trưởng cúp không cho xem phim sáu tháng liền vì ông không được mời xem phim vì một lý do lầm lẫn nào đó. Ông cúp nước khi tàu đang ở vùng xích đạo vì ông bị tức tối vì việc một sĩ quan được thuyên chuyển mà ông không sao ngăn cản được. Đang nửa đêm, chỉ vì những việc vặt vãnh, ông họp các sĩ quan trưởng ngành lúc những người này phải đi phiên theo chi đội. Và ông ta cấm ngủ ban ngày nên chẳng ai có dịp ngủ bù cho những khi phải trực đêm…

- Chúng ta đã nghe quá nhiều về chuyện ngủ nghê này rồi. Các sĩ quan tàu Caine chắc hẳn muốn được ngủ, đúng lúc lâm trận hay không, phải vậy không?

- Tôi nói quả nhiên rất dễ mỉa mai về chuyện này. Nhưng không dễ gì điều khiển một con tàu đang trong đội hình giữa cơn mưa gió khi đã thức trắng 72 tiếng đồng hồ liền mà chỉ được ngủ chừng bốn giờ liên tiếp.

- Ông Keith, hạm trưởng Queeg có bao giờ hành hung thể xác sĩ quan hay đoàn viên không?

- Không

- Ông ấy có bắt họ nhịn đói, đánh đập, hoặc trong bất cứ dưới hình thức nào gây thương tích cho bất cứ ai đến nỗi phải ghi vào y bạ của tàu Caine không?

- Không.

- Có bao giờ ông ta ra những hình phạt mà hải quy không cho phép không?

- Ông ta chẳng bao giờ làm điều gì mà hải quy không cho phép, hoặc nếu có làm gì sai thì ông ta sửa đổi ngay lập tức. Ông ta đã chứng tỏ ông ta biết cách làm thế nào để đàn áp và ngược đãi mà vẫn không vi phạm hải quy.

- Ông không thích hạm trưởng Queeg, phải thế không, trung úy?

- Lúc đầu tôi rất thích ông ta. Nhưng dần dần thấu hiểu được ông ta là một bạo chúa nhỏ nhen và hoàn toàn kém khả năng.

- Ông có nghĩ rằng ông ta cũng bị tâm trí bất bình thường không?

- Không, cho tới ngày xảy ra trận bão.

- Maryk có bao giờ cho ông xem sổ ghi chú bệnh lý của hạm trưởng Queeg không?

- Không.

- Ông ấy có bao giờ thảo luận với ông về tình trạng sức khỏe của hạm trưởng không?

- Không. Hạm phó Maryk không bao giờ cho phép chỉ trích hạm trưởng trước mặt mình.

- Sao vậy? Dù không chịu phục tùng hạm trưởng vào tháng chạp năm 43?

- Ông ấy bước ra khỏi phòng ăn ngay nếu có ai ăn nói ngạo mạn về hạm trưởng.

- Có cả lời nói ngạo mạn về hạm trưởng trong phòng ăn sĩ quan sao? Ai thốt ra những lời ấy?

- Tất cả mọi người trừ Maryk.

- Thế thì ông có cho là hạm trưởng Queeg được tất cả các sĩ quan trung thành với mình không?

- Tất cả lệnh của hạm trưởng đều được tuân hành.

- Ngoại trừ những lệnh mà ông nghĩ là ông phải qua mặt, phải không? Ông Keith? Ông có tuyên bố là ông không thích hạm trưởng?

- Sự thật là vậy.

- Trở lại sáng ngày 18 tháng chạp. Ông quyết định tuân theo lệnh hạm phó Maryk là dựa vào suy xét hạm trưởng đã loạn trí, hay tại vì anh ghét hạm trưởng Queeg?

Willie nhìn đăm đăm vài giây vào gương mặt đầy hận thù của Challee. Câu hỏi có nhiều gai góc. Willie biết câu trả lời đúng, và anh biết rằng câu trả lời này cũng có thể hủy diệt chính mình và Maryk. Nhưng anh nghĩ là không dễ gì nói láo. Cuối cùng anh xuống giọng trả lời.

- Tôi không thể trả lời câu hỏi đó được.

- Căn cứ vào lý do gì, trung úy Keith?

- Tôi bắt buộc phải trả lời câu hỏi đó hay sao?

- Không trả lời một câu hỏi của tòa là phạm tội khinh mạn tòa án trừ phi có lý do chính đáng, trung úy Keith.

Willie lúng túng nói:

- Tôi không biết chắc là thế nào. Tôi không thể nhớ rõ tôi nghĩ gì lúc ấy vì chuyện đã lâu quá rồi.

- Không còn câu hỏi nào nữa - Challee nói. Ông ta quay gót và ngồi xuống.

Vào lúc ấy, khi anh nhìn chăm chăm vào các gương mặt lạnh lùng một cách nghiêm trọng của mọi người trong tòa, Willie tuyệt đối chắc chắn anh đã chính miệng buộc tội mình và Maryk. Anh bứt rứt vì bực tức chẳng làm gì được do cái thủ tục rườm rà của tòa ngăn cản không cho anh lên tiếng để tự đính chính lại lời khai, và cùng lúc anh nhận thức được là không thể nào tự bào chữa được cho mình nếu phải theo lề lối suy luận của hải quân. Thực sự ra, anh đã tuân lệnh Maryk vì hai lý do, thứ nhất, vì anh nghĩ hạm phó đã cứu được tàu, và thứ hai, vì anh ghét hạm trưởng Queeg. Mãi tới khi Maryk lấy quyền chỉ huy anh mới cho rằng có lẽ hạm trưởng Queeg đã điên thật rồi. Và anh biết, nói thật ra, anh chưa hề tin là hạm trưởng Queeg nổi điên. Đúng là ông ta thực sự ngu dốt, gian ác, nham hiểm, hèn nhát, kém tài - nhưng ông ta là một người tỉnh trí. Tuy thế Maryk không cách gì khác hơn là phải khai hạm trưởng Queeg nổi điên (Willie cũng phải khai như thế) và thế là khai láo, và Challee biết thế, và cả tòa đều biết thế, và bây giờ chính Willie cũng biết thế.

Greenwald đứng dậy để đối chất.

- Ông Keith, ông đã khai rằng ông không thích hạm trưởng Queeg?

- Phải, tôi không thích ông ta.

- Khi đối chất, ông đã khai tất cả các lý do khiến ông không thích ông ta không?

- Chẳng phải vậy. Tôi chưa được cơ hội để kể được một nửa các lý do.

- Xin kể những lý do còn lại bây giờ nếu ông muốn.

Trong trí Willie đã hiện ra những lời mà anh biết nếu thốt ra sẽ làm thay đổi vận mệnh của nhiều người và gây rắc rối khó khăn mà anh khó thoát ra được. anh nói lên, câu nói của anh như thể anh đã đấm vỡ tan một cái cửa kính:

- Lý do chính yếu làm tôi không thích hạm trưởng Queeg là vì ông rất hèn nhát tại chiến trường.

Challee đứng nhỏm dậy. Greenwald vội vàng nói:

- Hèn nhát như thế nào?

- Ông ta liên tục né tránh đạn từ bờ bắn ra.

- Tôi phản đối! - Công tố viên to tiếng phản đối - Luật sư biện hộ đã tìm cách kiếc các bằng chứng đi quá chủ đích của cuộc đối chất. Ông ta đã lái nhân chứng về hướng để phỉ báng một cách vô trách nhiệm một sĩ quan hải quân. Tôi xin đề nghị tòa cảnh cáo luật sư bên bị cáo và bôi bỏ phần đối chất này trong biên bản.

- Xin trình với quý tòa - Greenwald nói vừa hướng mặt về phía chánh án Blakely đang nhìn không chớp mắt - Chứng nhân không ưa thíhc hạm trưởng Queeg không những nằm trong chủ đích của cuộc đối chất mà còn là dữ kiện chính yếu được đưa ra. Nguyên do của ác cảm này chính là cội nguồn chính yếu. Nhân chứng đã thú nhận là không có kiến thức về y khoa hay tâm thần học. Những điều mà hạm trưởng Queeg làm, đã gây cho nhân chứng vì thiếu kiến thức nên có ác cảm với ông, thật ra có thể là những hành động không thể tránh được của một người bệnh tật. Phía bên biện hộ sẽ đưa ra chứng cớ cụ thể của tất cả các lời khai của nhân chứng có liên hệ, và do đó cho thấy là hành động của hạm trưởng Queeg bắt nguồn từ bệnh tật…

Challee to tiếng với Greenwald:

- đây không phải là lúc phía bên biện hộ trình bày lý lẽ của mình cũng không phải là lúc để trình bản tóm tắt cuộc biện hộ.

- Công tố viên đã đưa ra câu hỏi để trung úy Keith phải công nhận là có ác cảm với hạm trưởng Queeg - Greenwald phản pháo - chứng cớ đưa ra cần phải được đối chất…

Blakely gõ búa xuống bàn.

- Bên biện hộ và công tố viên được khuyến cáo về những tranh cãi có tính chất cá nhân không thích đáng. Tòa tạm ngưng ở đây.

Khi tất cả phe phái đã trở lại phòng xử, Blakely có đặt quyển hải quy để mở trên ghế trước mặt ông. ông ta mang kính dầy gọng đen làm tăng vẻ đạo mạo thật kỳ lạ.

- để cho hai phía đều hiểu rõ, tòa sẽ đọc điều 4, mục 13 và 14 về những điều về "điều hành hải quân" trước khi tuyên bố quyết định của tòa.

"Hình phạt tử hình, hay hình phạt nào khác do tòa phán quyết, có thể dành cho bất cứ nhân viên nào phục vụ trong hải quân mà trong lúc chạm địch, bày tỏ sự hèn nhát, bất cẩn, hoặc bất nhân tâm, hoặc rút lui hoặc trốn lánh hiểm nguy mà lẽ ra đương sự phải đối phó, hoặc trong lúc chạm địch trốn tránh nhiệm vụ hay rời bỏ nhiệm sở, hoặc gây cho đồng đội phạm lỗi như vậy".

Blakely nhấc kính ra và gấp sách lại. Ông tiếp tục bằng một giọng nghiêm trọng và mệt mỏi:

- Tòa đã tuyên bố đây là một phiên xử tế nhị. Phía biện hộ và nhân chứng được cảnh cáo rằng họ đang ở vào một vị thế vô cùng hiểm nghèo. Khi cáo buộc một sĩ quan hải quân Hoa Kỳ với tội trạng có thể phạt tử hình, và rằng cái tội trạng khả ố nhất trong đời quân ngũ tương đương với tội sát nhân, họ mang theo một trách nhiệm nặng nề nhất, và phải đương đầu với những hậu quả mà mức nghiêm trọng của nó tưởng không thể là nói quá đáng. Tòa giờ đây hỏi phía bên biện hộ xét lại những điều trước có muốn rút lại những câu hỏi của mình không?

Greenwald nói:

- Tôi không muốn rút lại, thưa đại tá.

- Tòa hỏi nhân chứng hãy xét kỹ những hệ lụy do câu mình hỏi và tuyên bố có muốn rút lại những câu hỏi ấy không?

Willie, răng hơi lập cập, nói:

- Tôi không muốn rút lại, thưa đại tá.

- Căn cứ vào những chuyện vừa nói - Blakely nói, vừa thở dài thành tiếng, vừa đẩy quyển sách sang bên cạnh - không chấp thuận phản bác. Luật sư biện hộ tiếp tục đối chất.

Willie thuật lại chuyện hạm trưởng Queeg cho tàu bỏ chạy khỏi lằn đạn đại pháo từ bờ biển Saipan bắn ra tàu Stanfield. Anh kể chi tiết giai đoạn ở Kwajalein mà do đó hạm trưởng Queeg đã có biệt danh "Lão Dấu Vàng". Anh đến giờ mới thấy được lần đầu sự thay đổi biểu lộ thái độ của tòa khi anh thuật chuyện. Vẻ nghiêm trang lạnh lùng của họ đối với anh đã dần dà bớt đi và thay vậy đã có bảy khuôn mặt đang thích thú chăm chú lắng nghe câu chuyện hấp dẫn. Công tố viên Challee cau mày có vẻ cay đắng, ghi chép vội vàng đầy các trang giấy.

- Ông Keith, ai đặt cái tên "Lão Dấu Vàng" này đây? - Greenwald hỏi.

- Tôi cũng không rõ. Tên này tự nhiên xuất hiện hồi nào không ai để ý.

- Nó có ngụ ý gì đây?

- Vâng, hèn nhát, dĩ nhiên. Nhưng nó cũng chỉ vết phẩm đánh dấu tuyến xuất phát để đổ quân bằng tiểu đĩnh. Tự nhiên nó thành danh thôi, rồi dính luôn, ai cũng gọi như thế.

- Ông đã kể hết các chứng cớ hèn nhát khác mà ông còn nhớ không?

- À, trong bất cứ tình trạng chạm địch nào hạm trưởng Queeg hiển nhiên tránh về mé đài chỉ huy xa tầm đạn nhất. Khi chúng tôi tuần tiễu gần bờ, cứ mỗi khi tàu quay ngược lại là hạm trưởng lại đổi vị trí đứng về phía xa bờ. Ai cũng nhận thấy điều này. Thành ra là một chuyện để đàm tiếu. Các nhân viên trên đài chỉ huy đều có thể làm chứng cho điều tôi nói, nếu họ có thể nói ra mà không sợ bị rầy rà.

Greenwald nói:

- Ngoài những hèn nhát này còn có lý do nào khác hơn khiến ông không thích hạm trưởng Queeg?

- À - Tôi nghĩ là tôi đã kể hết mọi chuyện điển hình rồi - À, còn có một chuyện nữa, ông ta ép tôi mất 100 đô la cho ổng….

Challee mệt mỏi đứng lên:

- Xin phản đối. Những cáo buộc vô căn cứ không thích đáng này được tòa cho phép đưa ra đây kéo dài đến lúc nào nữa? Vấn đề ở đây là không phải để bàn hạm trưởng Queeg là một sĩ quan mẫu mực hay không mà là ông ta có điên khùng không vào ngày 18 tháng chạp. Luật sư biện hộ chẳng đá động gì đến điểm này. Tôi muốn nói là có dấu hiệu rõ ràng là có sự thông đồng giữa luật sư biện hộ và nhân chứng để quyết tâm bôi nhọ hạm trưởng Queeg và như thế làm lạc hướng vấn đề chánh yếu…

Greenwald nói:

- Phản bác này tương tự như lần vừa rồi mà tòa đã vô hiệu hóa. Tôi không chấp nhận lời cáo buộc là thông đồng. Sự thật là sự thật, và không cần phải thông đồng mới đem được ra ánh sáng. Tất cả sự thật này biểu hiện trực tiếp tâm thần hạm trưởng Queeg có thích ứng để chỉ huy một chiến hạm hải quân hay không, và cũng là bằng chứng không gì khác hơn là để làm sáng tỏ lý do tại sao Keith không thích hạm trưởng của mình, một sự kiện mà công tố viên đã khổ tâm nêu lên lúc thẩm vấn trực tiếp.

- Phản bác này cũng giống như trước - đại tá Blakely nói, vừa dụi mắt - và không cho phép. Cứ tiến hành đối chất.

- Hãy kể lại chuyện mà ông gọi là cưỡng đoạt, ông Keith.

Willie nói về chuyện mất một kiện rượu mạnh trong vịnh San Francisco. Đại tá Blakely bắt đầu nhăn mặt tỏ vẻ vô cùng khó chịu. Greenwald nói.

- Hạm trưởng có ra lệnh cho ông phải trả tiền cho số rượu mạnh bị mất không?

- Ô, không. Ông ấy không ra lệnh cho tôi. Ông chỉ bắt tôi phải chịu nhận trách nhiệm tất cả hoạt động của tất cả nhân viên ở nhiệm sở thả tiểu đĩnh vì tôi là sĩ quan phụ trách tiểu đĩnh - mặc dù chính ông ra tất cả các lệnh cho toán tiểu đĩnh - và rồi ông hỏi tôi phải suy nghĩ là tôi phải làm gì cho sự mất mát này. Chuyện là như vậy. Tôi đã dự tính nghỉ phép ngày hôm sau. Vị hôn thê của tôi đã bay từ New York đến gặp tôi. Vì thế tôi đến gặp hạm trưởng. Tôi xin lỗi về cái ngu ngốc của tôi, và tôi định đền tiền thiệt hại số rượu mạnh bị mất. Ông vui vẻ nhận tiền của tôi, và ký giấy phép cho tôi.

- Không còn câu hỏi nào nữa.

Greenwald nói và trở về chỗ ngồi. Anh cảm thấy có tay ai bấu mạnh trên đầu gối dưới gầm bàn. Anh nhanh tay nguệch ngoạc vẽ một con heo mắt lé dãy dụa trong một chảo nước đang bốc hơi có ghi tên "Queeg", chỉ cho Maryk xem rồi xé vụn nát vứt vào sọt rác.

Challee tái chất vấn Willie thêm hai mươi phút, cốt tìm ra các sự kiện mâu thuẫn và những điểm sai trong những câu chuyện kể về hạm trưởng Queeg, ông ta cũng khai thác được nhiều điều để mỉa mai Willie một cách chua cay, nhưng không thể lung lạc được thực chất của lời khai.

Willie nhìn vào đồng hồ lúc rời bục nhân chứng. Mới 11 giờ 10. Anh thực sửng sốt cũng như trạng thái vào buổi sáng ngày có bão tới vì thời gian đi quá chậm. Anh tưởng là đã ngồi trên ghế nhân chứng cả bốn tiếng đồng hồ.

Challee gọi đại tá Randolph P. Southard, một sĩ quan gọn gàng hoạt bát với gương mặt dày dạn và đầu hớt cua, trên túi áo ở ngực cài ba hàng huy chương đủ màu. Công tố viên nhanh nhẹn tuyên bố Southard là chỉ huy trưởng Hải đội 8 khu trục hạm,, và đã mười năm chỉ huy nhiều loại khu trục hạm, kể cả chiến hạm có bốn ống phóng ngư lôi thời thế chiến thứ nhất, ông ta là nhân chứng thuộc hàng chuyên viên cho Challee về vận chuyển chiến hạm.

Southard khai rằng trong tình trạng bão tố một khu trục hạm cưỡi sóng xuôi gió cũng tốt như ngược gió. Thật ra, ông ta nói, vì thành mũi tàu cao nên khi lùi đuôi tàu lên gió. Do đó, nếu có gì xảy ra, tàu dễ điều khiển hơn khi đi xuôi gió. Ông xác nhận rằng nỗ lực của hạm trưởng Queeg đi theo hướng nam của hạm đội là phương cách khả dụng nhất để ra khỏi hiểm nghèo của trận bão, và như thế quyết định của Maryk quay tàu đi về hướng bắc là mơ hồ và nguy hiểm, vì nó khiến tàu nằm ngay trên hướng di chuyển trực tiếp của trận bão.

Greenwald bắt đầu mở màn cuộc đốt chất:

- đại tá Southard, đại tá có bao giờ chỉ huy một chiến hạm xuyên qua một tâm bão nào chưa?

- Không. Có ở vòng ngoài nhưng luôn luôn tìm cách tránh tâm bão.

- đại tá có bao giờ chỉ huy một trục lôi hạm chưa?

- Chưa.

- Trường hợp này, thưa đại tá, liên hệ đến một trục lôi hạm ở ngay tâm bão…

- Tôi biết là thế - Southard lạnh lùng nói - tôi có nhiều trục lôi hạm nằm trong đội hình bình phong dưới quyền tôi, và tôi có đọc sách về loại tàu này. Chúng không khác khu trục hạm ngoại trừ các chi tiết về đặc tính trọng lượng, thượng tầng kiến trúc.

- Tôi hỏi những câu hỏi này, thưa đại tá, vì đại tá là nhân chứng chuyên viên độc nhất về vận chuyển tàu nên mức độ về khả năng hiểu biết chuyên môn của đại tá thì tòa cần phải biết thật rõ ràng.

- Anh hỏi gì cũng được, không có sao hết. Tôi đã vận chuyển các loại khu trục hạm trong hầu hết mọi hoàn cảnh khác biệt trong mười năm. Không có vận chuyển một trục lôi hạm ở tâm bão, không, nhưng tôi không biết ai trong trường hợp như vậy ngoài hạm trưởng của chiếc Caine. Thật trong một ngàn lần mới có một.

- đại tá có thể khẳng định một cách tuyệt đối rằng các quy luật vận chuyển khu trục hạm cũng có thể xử dụng cho một trục lôi hạm giữa tâm bão không?

- Này, ở giữa tâm bão không có những quy luật vững chãi nào cả. Đó là trường hợp hoàn toàn tùy hạm trưởng xử trí. Quá nhiều bất ngờ xảy ra quá nhanh. Nhưng vận chuyển tàu tựu trung cũng chỉ là vận chuyển tàu mà thôi.

- Một câu hỏi đặt giả thuyết thôi, thưa đại tá, giả dụ đại tá đang chỉ huy một khu trục hạm gặp sóng to gió lớn chưa bao giờ gặp trong đời. tàu của đại tá vô vọng nằm kẹt gió ngang. Đại tá thật sự tin là tàu mình đang sắp chìm rồi. Đại tá đang ở vào cực điểm cuối cùng. Đại tá tính cố đem tàu mình đi ngược gió hay xuôi gió?

- đó là một câu hỏi giả dụ thật phi thường.

- Vậy thưa đại tá, đại tá có thể nào trả lời được không?

- Tôi sẽ trả lời chứ. Trong trường hợp đó tôi sẽ đi ngược gió nếu có thể. chỉ trường hợp đối đế đó mà thôi.

- Tại sao, thưa đại tá?

- Tại sao à, vì như vậy việc phối hợp máy tàu và bánh lái sẽ mang lại tác dụng hữu hiệu nhất, chỉ vậy thôi, và đó là cái cơ may cuối cùng để có thể điều khiển được con tàu.

- Nhưng giả dụ đi ngược gió khiến con tàu còn kẹt trên hướng di chuyển của bão thay vì thoát ra được?

- Những gì trước phải làm trước. Nếu gặp nguy cơ tàu sắp đắm thì đã là nguy cơ tối hậu rồi, còn nguy cơ nào hơn chứ? Xin nhắc là, ông đã nói là trường hợp đối đế nhé.

- Vâng thưa đại tá. Không còn câu hỏi nào nữa.

Challee lập tức đứng dậy.

- đại tá, theo ý ông ai là người có thể biết rõ là tàu đang lâm vào trường hợp nguy hiểm hay không?

- Chỉ có một người có thể quyết định được thôi. Là vị hạm trưởng.

- Tại sao?

- Hải quân đã chỉ định ông ta làm hạm trưởng vì sự hiểu biết về biển cả và về chiến hạm hơn bất cứ ai trên tàu. Thông thường các sĩ quan dưới quyền nghĩ là tàu đang lâm nguy trong khi thật sự họ chỉ đang trải qua một cơn sóng gió chẳng thấm vào đâu.

- Như thế, đại tá không nghĩ là khi các sĩ quan thuộc hạ cùng đồng ý là tàu sắp chìm, hạm trưởng phải nghe theo họ sao?

- Không. Hoảng sợ là mối nguy cơ thường gặp trong các cuộc hải hành. Chức năng cao nhất để chỉ huy là phải vượt qua được nó và không bao giờ nghe cái gì khác hơn là nghe theo sự xét đoán của chính mình.

- Cảm ơn đại tá.