ình đưa Thúy về đến đường Trần Phú, trời tối đã một lúc. Thành phố sáng đèn. Hai người bước lên cầu thang, vào nhà. Thúy nằm ra giường, kêu mệt.

- Ngồi sau xe cũng mệt - Bình bảo - Mệt thì cứ nằm nguyên đó, bao giờ tao nấu xong thì dậy.

- Bình này - Thúy nói xuống - Chị Thu sinh chín đứa, đều đẻ rớt đấy. Đứa thứ nhất, đang gặt thì thấy lâm râm đau bưng, chị liền chạy vào gốc đa bên đường ngồi nghỉ, ai ngờ đẻ luôn đó. Đứa thứ hai còn dễ hơn, đặt gánh rạ xuống, vừa kịp lần vào giường là đẻ. Đứa thứ ba thì rơi trong ruộng mía. Mấy dứa sau đều tương tự thế. Đẻ dễ hơn gà. Vậy mà mình, đi một đoạn đường đã thở không ra hơi.

- Ngày xưa, chửa đẻ là chuyện vặt.

Hai người đi thăm mộ Lâm Khanh về. Nghĩa trang không xa thành phố, đường dễ đi, nhưng phải qua một chiếc cầu. Trong những ngày này, có việc đi qua cầu ai cũng ngại.

Từ ngày Lâm Khanh hy sinh, Thúy buồn và trống trải. Đã mấy lần cô định xuống nghĩa trang thăm anh, nhưng công việc bận quá, lần lữa mãi hôm nay mới thực hiện được. Cái chết của Lâm Khanh khiến phòng kỹ thuật gặp nhiều khó khăn. Khối lượng công việc anh làm, mà toàn việc chủ chốt, gấp hai, gấp ba người khác, bây giờ trút lên đầu Thúy và Bình. Hôm nay hai người quyết định dành ít thời gian để thăm anh. Thăm anh chỉ có nén hương và dăm bông hoa trắng. Nhưng là tình cảm của Thúy. Hai người ngồi bên mộ, thầm kể vài ba điều ở nhà máy, đến khi nhang tàn, họ lặng lẽ ra về.

Lâm Khanh mất đã gần một tháng. Gần tháng qua Thúy mặc cảm rằng hình như cái chết của anh, phần nào đó lỗi ở mình. Vì thế, một tình cảm như thể sự ân hận khiến Thúy day dứt. Cô biết anh yêu cô. Anh yêu cô không có lỗi, và cô đã có người yêu, cũng không có lỗi. Song cái chết cửa anh vẫn làm Thúy áy náy. Thúy thương anh, tiếc anh. Con người rất tốt, trong sáng và cao thượng. Kinh nghiệm chuyên môn đang ở thời kỳ làm được việc, đang ở giai đoạn mà năng lực sáng tạo đã tới độ chín.

Vì thế, phần việc của Lâm Khanh còn dang dở, Thúy xin đảm nhận. Cô mang hết tâm trí cho công việc. Thúy cũng ngạc nhiên, không rõ sao mình có thể làm được một khối lượng đáng kể như thế, hầu hết chi tiết của sườn tàu đều do cô vẽ và tính toán. Thúy làm cả trưa, cả tối cô mang bản vẽ về nhà, làm ban đêm. Mọi người bất ngờ trước khả năng chuyên môn ấy.

Giám đốc An biết chuyện, khuyên nên giữ gìn sức khoẻ và nhiều lần tỏ ý rằng kỳ họp tới, sẽ đề nghị đề bạt cô lên phó trưởng phòng, quyền trưởng phòng.

Quyết định chưa Thúy, trong nhà máy đã có tiếng to tiếng nhỏ nói vào, nói ra, rằng con người "không chồng mà chửa", con người "ăn cơm trước kẻng" lại được đề bạt? Nghe đâu Hành đang xúc tiến chuẩn bị dư luận để mở chiến dịch phản đối.

Ăn cơm xong. Thúy đưa chuyện ra kể với Bình.

- Nếu giám đốc giao việc, mày nghĩ sao? - Bình hỏi.

- Mày thấy thế nào?

- Còn thế nào! Phải nhận. Nhận cho những kẻ xấu bụng thấy mình không hèn, không sợ họ, cái gì thuộc về lẽ phải sẽ thắng.

- Tao lại nghĩ khác!

- Thối chí hả?

- Không! Tao sẽ nhận...

- Đúng.

- Nhưng tao nhận chẳng phải để thách thức và khiêu khích mọi người. Không trẻ con như vậy. Tao nhận vì nghĩ rằng mình dám đương đầu với những thử thách, ác liệt. Dám đương đầu với những công việc bộn bề trong phòng. Nhận để gánh thêm trách nhiệm. Tại sao lại không dám chịu trách nhiệm trước công việc mà tin mình làm được? Với nữa, Bình ạ, tao thấy cần phải tiếp tục cái hoài bão anh Khanh để lại. Chối bỏ có lỗi với anh ấy. Đề tài anh đang nghiên cứu "Cách thi công khi gá vỏ tàu" còn dở. Không rõ sao tao nghĩ mình phải hoàn thành. Mày hỗ trợ với tao đấy.

- Nghĩ thế nào mặc. Nhưng từ chối chân phó phòng là đã phủ nhận mày, phủ nhận tao và những quan niệm về cách xem xét con người của giám đốc và những người ủng hộ mày.

Đêm ấy Thúy và Bình làm việc với khuya. Họ chong đèn trên bản vẽ, đánh vật với những con số. Gần tháng nay Bình xin phép gia đình đến ở với Thúy. Bình thấy cần đỡ đần Thuý trong những ngày khó khăn. Có Bình, Thúy đỡ cô đơn, đỡ vất vả. Bạn gái, lại dễ tâm sự.

Một đêm, ôm ngang lưng Thúy, Bình hỏi:

- Mày thích đẻ con trai hay con gái?

- Con trai.

- Sao thế nhỉ? Người phụ nữ nào cũng mong đẻ con trai. Nếu có chồng, tao sẽ đẻ con gái. Con gái dễ bảo và nhiều tình cảm.

- Thích con trai, chẳng hẳn là ý muốn của người phụ nữ mà ý muốn của người chồng đã nhập vào họ nên thành ý muốn của họ. Người vợ yêu chồng nào chẳng muốn làm toại nguyện ý thích người chồng.

- Mày cũng vậy?

- Tao tin anh Lê thích con trai!

Mỗi lần nói về đứa con tương ai, Thúy lại nghĩ đến Lê. Nỗi nhớ anh dâng lên. Và cô không giấu bạn tình cảm mình. Nói ra được, cô thấy đỡ khổ, đỡ nhớ hơn.

Nghe Thúy kể, Bình thở dài.

- Mày thật sướng!

Lúc đó Thúy xoay người, ôm bạn, nao nao thương bạn, thương anh Nam.

Sáng hôm sau giám đốc An cho gọi Thúy lên họp.

Trưởng phòng Hành gặp cô ở cầu thang, mỉa:

- Cô nhầm rồi. Trên này là chỗ họp cán bộ.

- Có lẽ anh nhầm chứ không phải tôi.

- Hả? Cô đừng nói kháy. Tôi đã làm chân trưởng phòng đến dăm bảy năm nay...

- Đo năng lực con người lại không có thang giá trị thời gian.

Hành đỏ mặt, nện chân lên bậc gỗ thinh thình.

Khi ông An đọc quyết định đề bạt Thúy làm phó phòng và giữ chức quyền trưởng phòng, mọi người xôn xao. Nhiều ánh mắt đổ về phía cô. Lác đác có tiếng vỗ tay.

- Tiêu chuẩn cán bộ là đạo đức chứ!

- Đúng! Cô này làm phó phòng e không ổn.

- Trẻ quá! Sợ thiếu chín chắn. Rồi phòng kỹ thuật sẽ ra sao.

Đáng lý sau khi đọc quyết định, cuộc họp chuyển sang công việc khác, nhưng thoáng nghe có lời bàn tán, ông An dừng lại.

- Xem ra trong chúng ta còn có người chưa nhất trí với quyết định của giám đốc, vậy ai có ý kiến về việc này, xin phát biểu công khai - Ông đưa mắt nhìn mọi người - Nào, nào xin mời phát biểu, cứ tự do.

Im lặng.

Rồi Hành đứng dậy. Anh ngó trước, ngó sau tìm những ánh mắt đồng tình, hắng giọng và nói:

- Báo cáo giám đốc, thay mặt số lớn anh em làm việc lâu năm ở nhà máy, tôi xin phát biểu. Việc đề bạt cô Thúy lên làm phó phòng kỹ thuật là một quyết định hơi vội và sẽ bị anh em công nhân phản đối. Là kỹ sư nhưng không chịu rèn luyện, tu dưỡng nên đã (e hèm) đã có thai. Điều này nằm trong phạm trù đạo đức của người cán bộ. Tôi lo quyết định của giám đốc sẽ gây nên hậu quả không tốt. Báo cáo, hết.

- Nào, mời đồng chí khác!

- Cô ấy trẻ quá ạ - Có tiếng ai đó nói bâng quơ.

- Đúng đấy ạ! Vừa trẻ lại vừa thiếu ạ!

- Ai nữa? - Giám đốc An gặng hỏi.

Im lặng.

Giám đốc đứng dậy, nhìn khắp lượt, ông nói:

- Tôi tạm tóm tắt nhá. Việc đề bạt cô Thúy có hai ý kiến. Tôi xin nói từng điểm. Trẻ quá, trước hết, điều đó không có lỗi. Không ai đặt ra tiêu chuẩn làm lãnh đạo phải là những người già nua tuổi tác. Tiêu chuẩn trước hết là người đó đảm đương nổi công việc hay không? Còn đạo đức ư? Như thế nào là có đạo đức? Khái niệm này khá rộng. Đạo đức người công nhân chúng ta hiện nay là gì? Phải chăng trước hết phải tận tụy, để hết tâm lực cống hiến thật nhiều cho nhà máy. Và sau đó phải có năng lực làm việc. Năng lực, vâng, năng lực làm.việc phải được xét là một tiêu chuẩn của đạo đức. Năng lực trước hết là năng suất chất lượng và hiệu quả... Chúng ta không chấp nhận một thứ năng lực chung chung, chỉ thiên về hô hào mà lại thiếu kiến thức, thiếu khả năng để cống hiến. Những tiêu chuẩn ấy, chúng tôi thấy cô Thúy đều có.

Về việc riêng cô Thúy, tôi không bảo rằng đúng. Nhưng khi xem xét, chúng ta nên có tình và có cái nhìn nhân hậu, không nên thành kiến. Cô ấy và thuyền trưởng Lê yêu nhau. Chúng ta không chỉ ủng hộ mà còn ca ngợi. Khi xét một sự việc, hãy đặt nó trong hoàn cảnh cụ thể, điều kiện cụ thể, có như vậy, cách đánh giá mới chính xác. Thành kiến để làm gì? Thành kiến có giúp người ta tốt hơn không? Nâng đỡ cô ấy tạo điều kiện cho cô ấy tiếp tục công tác, tiếp tục cống hiến hết khả năng chẳng là đạo đức? Hay là ý kiến của tôi sai, các đồng chí? Nếu các đồng chí thấy cô Thúy không đủ tiêu chuẩn giữ cương vị mới, hãy tiến cử một người khác xứng đáng và có năng lực hơn để ban giám đốc chúng tôi xét. Nào, mời tất cả!

Phòng họp im lặng. Có thể còn ý kiến chưa nhất trí, nhưng cái lý, cái tình để bảo vệ những ý kiến đó quá mỏng manh, nên không ai lên tiếng. Ông An chuyển hội nghị sang mục khác.

Cuối buổi họp ông hỏi Thúy:

- Công việc sắp tới nặng đấy, cháu thấy thế nào?

- Cháu rõ và nghĩ mình làm được. Cho nên cháu dám nhận và dám chịu trách nhiệm trước tổ chức. Cháu tin cháu và tin vào mọi người trong phòng.

Ông An gật gật đầu, hài lòng.