rong chương “Trường trung học” tôi đã nói rằng ngồi cùng bàn với Ma-đi-xơ Xa-lu-ê-vê là một cậu học sinh ở trường tiểu học số 1 lên. Giờ đây dù muốn hay không muốn tôi cũng phải nói tỉ mỉ về cậu ta. Bởi vì chính cậu ta chứ không phải ai khác đã buộc tội tôi một cách ghê gớm trước cả lớp. Bây giờ tôi sẽ kể diễn biến sự việc.

Tất cả bắt đầu từ một chuyện vặt. Cậu A-rơ-vi - tức là cậu bạn ngồi cùng bàn với Ma-đi-xơ - đến giờ nghỉ giải lao đã len ra khỏi lớp và vô tình giẫm vào gót chân tôi, thế là chiếc giày của tôi bị tuột ra khỏi chân. Cách đây ít lâu tôi có nhận được một phiếu mua giày ở trường. Mẹ tôi liền mua cho tôi một đôi giày rộng hơn một chút: chả là vì tôi chóng lớn lắm. Thế là đến khi chiếc giày của tôi tuột ra khỏi chân thì lộ ra ngay chiếc tất cũ của tôi mạng chi chít. Hiện giờ nhà tôi không còn chỉ đồng màu thành thử bà tôi gặp chỉ nào thì mạng chỉ ấy. Chắc hẳn tất cả đều trông thấy chiếc tất mạng này.

Và Lin-đa cũng vậy.

- Đi thì phải nhìn chứ, - tôi nói với A-rơ-vi.

- Còn cậu thì đừng có quẩn chân người ta, - cậu ta đáp lại.

Đối với một cậu con trai yếu đuối như A-rơ-vi thì câu trả lời ấy quả là quá sống sượng và tự tin.

Không phải tìm đâu ra nguyên do cái lòng tự tin ấy của nó - thằng Ma-đi-xơ Xa-lu-vê-ê đang đứng ngay sau lưng nó đấy. Mà Ma-đi-xơ là chàng trai khỏe nhất lớp tôi, chắc chắn sẽ không cho phép ai bắt nạt đứa bạn ngồi cùng bàn.

Tôi thò chân ra đằng sau xỏ vào giày.

- Ít ra cậu cũng phải xin lỗi chứ, - tôi nói.

- Dễ thường người nào tớ cũng phải xin lỗi à?

Lòng tự tin của A-rơ-vi đã vượt quá giới hạn. Nó đứng trước mặt tôi, mặt đối mặt ngang nhiên nhắc lại:

- Ra là trước mặt ai tớ cũng phải xin lỗi đấy!

Không ai vội vã đi ra khỏi lớp nữa. Tất cả đều chờ xem sự việc sẽ ra sao. Tôi liếc nhanh và thấy là Lin-đa cũng ở đó.

Điều gì đã xui khiến A-rơ-vi? Tôi và nó luôn luôn đối xử tốt với nhau. Tôi không nhớ là đã có bao giờ chúng tôi đánh nhau, hay là hiểu nhầm nhau. Nhưng bây giờ…

Bây giờ nó lại thản nhiên gây sự.

- Cậu nói rõ ra xem nào, - tôi cố trấn tĩnh.

Thế là cậu ta nói độp vào tôi:

- Tao không cần phải xin lỗi tên do thám của cảnh sát.

Tất cả đều nghe thấy điều đó.

Và Lin-đa cũng nghe thấy.

Sau đó mọi việc diễn ra rất nhanh.

Tôi nện thằng A-rơ-vi bằng tất cả sức mạnh của mình. Nhưng nó vẫn đứng đó và khi tôi định tống cho nó một cú thứ hai, thì nó nấp ngay sau lưng thằng Ma-đi-xơ.

- Này, này, - Ma-đi-xơ đe dọa.

Giờ đây nó đứng ngay trước mặt tôi.

Ma-đi-xơ là một đứa con trai khỏe nhất lớp. Quả đấm của nó phải rắn như đá. Vậy mà bây giờ thằng Ma-đi-xơ đứng ngay trước mặt tôi, đưa mắt chăm chú thăm dò tôi.

Cái ánh mắt ấy gợi cho tôi nhớ lại đúng cái lần mà Ma-đi-xơ đã nhìn tôi lúc tôi ra về, sau khi đã nói chuyện với cha nó. Và tôi bỗng hiểu ra cái nhìn ấy: cậu ta nghi ngờ tôi. Chả là vì tôi đã nói với bố cậu ta về cảnh sát chính trị, đã nêu tên của Vê-li-ran-đơ, một tên do thám từng thăm dò nhà Ca-vơ-rét. Tên Vê-li-ran-đơ khốn khiếp ấy! Lão đã biến khỏi cõi đời mà cái tên của lão vẫn còn gây hại! Hẳn là Ma-đi-xơ đã đi đến kết luận tôi có quan hệ gì đó với bọn cảnh sát chính trị. Chắc hẳn thằng này đã tâm sự với A-rơ-vi và thằng A-rơ-vi trước cả lớp đã nói độp vào mặt tôi, buộc tội tôi một cách ghê gớm rằng tôi là do thám của cảnh sát!

Nhưng lẽ nào có thể như thế được! Khi tôi và Ô-lép nghi ngờ tên Vê-li-ran-đơ thì ngay từ đầu chúng tôi đã cố gắng kiểm tra xem những nghi ngờ của chúng tôi có thực hay không. Thậm chí chúng tôi đã ăn mặc hóa trang, đột nhập vào phòng lão rồi mới đi đến kết luận cuối cùng. Còn Ma-đi-xơ và A-rơ-vi lại tiến hành hoàn toàn khác. Theo tôi thì chúng đã hành động nông nổi và xấu xa.

Những ý nghĩ này thoáng hiện trong đầu tôi.

Ma-đi-xơ đứng trước mặt tôi và chằm chằm nhìn tôi.

Tôi liền đấm cho Ma-đi-xơ một quả. Và tôi sẵn sàng chờ đợi cú đấm của tên “lực sĩ” xô tôi ngã xuống đất. Nhưng cả tôi và tất cả mọi người đều ngạc nhiên vì sự việc lại hoàn toàn bất ngờ.

- Tại sao cậu gây sự với tớ? - Ma-đi-xơ nói và đi ra chỗ khác. - Phải tính sổ với thằng A-rơ-vi chứ.

Nó bình tĩnh rút chiếc khăn mùi soa khỏi túi đưa lên thấm vào cái mũi rớm máu.

Hai sự việc phi thường đã xảy ra. Trước đây ở lớp tôi không một đứa nào dám đấm Ma-đi-xơ. Và Ma-đi-xơ trước đây cũng không bao giờ để mặc bạn mình cho số phận xoay vần.

Bây giờ tôi lại đứng trước mặt A-rơ-vi. Cái tính tự tin của nó đã mất hẳn, hệt như ta dùng giẻ lau lau bảng vậy. Trên mặt nó bây giờ là sự sợ hãi, một sự sợ hãi thông thường mà nó không sao giấu nổi.

- Nào, nói đi: mày muốn nói gì? - tôi lao về phía A-rơ-vi…

- Không có gì cả, - thằng A-rơ-vi lắp bắp.

Tôi thấy cằm nó run run. Kìa kìa, nó sắp khóc.

- Nào nào, mày muốn gầm lên như vậy, hay là muốn rằng thoạt đầu phải tìm hiểu trực tiếp?

Trong lòng tôi không hề gợn một chút thương xót. Tôi điên quá. Quả là từ trước đến nay chưa bao giờ tôi giận dữ như thế này.

- Tớ lấy lại những lời nói vừa rồi, - thằng A-rơ-vi nói và khóc rống lên.

- Cút! - tôi nói. - Nhìn cái mặt mày cũng thấy ghét!

Nó nức nở trông thật thảm hại, đến mức tôi chẳng muốn tống thêm cho nó cú thứ hai nữa. Nhưng điều đó không có nghĩa là tôi có ý thương thằng A-rơ-vi. Thật ra tôi cảm thấy tự thương mình. Mê-ê-li cũng đã từng nghi ngờ tôi và Ô-lép. Người ta đã cảm ơn chúng tôi về việc chúng tôi đã bỏ bức thư báo vào thùng thư nhà họ và đã mang về hộ cho họ chiếc xà cột dã chiến của ông Ca-rơ-vét để ở trong rừng như thế đấy. Rồi bây giờ lại một lời buộc tội mới nữa, mà lại ngay trước mặt cả lớp cơ chứ…

Tôi thật hết sức sung sướng nếu như có thể lao ngay ra phòng gửi áo khoác, khoác chiếc áo bành tô lên người và đoạn tuyệt hoàn toàn với trường trung học! Tôi không thể chịu nổi cái thế giới đen bạc này. Tôi thấy khó chịu với tất cả. Nhưng rồi tiếng chuông vang lên và tôi ngồi vào bàn.

- Thằng A-rơ-vi muốn nói gì vậy? - Ô-lép hỏi khẽ tôi, - căn cứ vào đâu mà nó nói thế?

Tôi lắc vai.

- Việc này cần phải làm sáng tỏ, - Ô-lép nói. - Không thể bỏ qua được.

Vừa lúc đó cô giáo bước vào lớp và câu chuyện của chúng tôi bị ngắt quãng.

Tôi vẫn chưa thể quyết định nói chuyện với Ô-lép về việc tôi đến gặp cha của Ma-đi-xơ được. Bởi vì thế nào cậu ta cũng sẽ chạy đi báo ngay cho Mê-ê-li biết rằng chú của cô bé vẫn sống, mạnh khỏe. Ô-lép có biết đâu là cô bé Mê-ê-li đang không tin chúng tôi. Rồi lại còn cả thằng A-rơ-vi với lời buộc tội của nó nữa!… Nhưng dù sao thì cũng phải báo cho Mê-ê-li biết tin vui và để cho cô bé tin vào sự thật. Và cũng cần phải nói cho Ô-lép biết chuyện tôi đã đến gặp cha của Ma-đi-xơ nữa. Tất cả cứ rối beng lên làm tôi không sao tìm được lối thoát. Tới giờ nghỉ giải lao sau đó, Ma-đi-xơ đã đến nói với tôi:

- Ta phải đi ra đâu đó nói chuyện nhỉ.

“Chà, - tôi nghĩ, - có lẽ thằng Ma-đi-xơ mãi mới nghĩ ra chuyện đó. Bây giờ thì mình sẽ no đòn đây”.

Chúng tôi tìm được chỗ nói chuyện với nhau ở trong chỗ gửi áo khoác. Ở đây không có ai sất. Và hóa ra là Ma-đi-xơ hoàn toàn không có ý định trả miếng. Nó thực quả chỉ muốn trao đổi suy nghĩ.

- Tớ nói thật với cậu… - Ma-đi-xơ bắt đầu. - Tớ đã nghi ngờ cậu có quan hệ với bọn cảnh sát chính trị và với… cái lão Vê-li-ran-đơ nào đó…

Sự việc hoàn toàn đúng như tôi đồ chừng. Lúc tôi nói với cha của Ma-đi-xơ về lão Vê-li-ran-đơ, tôi thấy cậu này “vểnh” tai lên nghe ngóng. Rồi Ma-đi-xơ đã nói cho A-rơ-vi biết mối nghi ngờ của mình.

- Nhưng A-rơ-vi đã hứa với tớ là cứ im lặng đã, - Ma-đi-xơ nói. - Bởi vì tớ không tin là như thế.

- Việc gì phải im lặng chứ! - tôi nói.

- Ừ, - Ma-đi-xơ đáp. - A-rơ-vi đã không im lặng được và đã làm nhục cậu. Còn tớ thì tớ không nghi ngờ gì cậu nữa.

- Hay nhỉ, sao vậy?

- Bởi vì cậu đã đánh tớ.

Ra vậy đấy!

- Có lẽ nào sự việc đó lại chứng minh được một chút gì ư?

- Được chứ. Nếu lương tâm cậu không trong sạch, cậu đã xử sự khác, chắc là cậu đã chẳng đánh tớ.

Được đấy, kể cũng có lý.

- Vì thế mà cậu không đánh lại tớ, phải không?

- Ừ, - nó nói. - Cậu có quyền đánh tớ. Có lần tớ cũng có ý nghĩ muốn đánh cha tớ, vì ông ấy chạy sang phía quân Đức.

Chuông reo.

- Thôi, ta hòa nhé, - Ma-đi-xơ đề nghị.

- Không, - tôi nói. - Không cần phải dàn hòa.

- Tớ có muốn chuyện đó xảy ra như vậy đâu?

- Nhưng dù sao thì nó cũng xảy ra đúng như vậy.

- Tớ không có lỗi.

- Chính cậu có lỗi. Lần khác cậu phải chọn người tin cẩn kỹ càng hơn.

Tôi chợt nghĩ ra là Mê-ê-li vốn cũng hiền lành. Vậy mà cô bé đã nghi ngờ tôi và Ô-lép. Nhưng ngay cả Lin-đa là bạn thân của cô bé mà có biết chuyện cô bé nghi ngờ chúng tôi đâu. Cô bé cũng có điều đáng để cho Ma-đi-xơ học tập đấy chứ.

- Tớ không giận cậu đâu, - tôi nói với Ma-đi-xơ khi hai đứa tôi đi ra khỏi phòng gửi áo khoác. - Và cũng không cần phải dàn hòa gì cả.

Đến giờ học, khi đã chép xong bài tập vào vở, Ma-đi-xơ đột nhiên giơ tay.

- Có việc gì đấy, em Xa-lu-vê-ê?

Ma-đi-xơ đứng lên khỏi bàn.

- Em muốn chuyển sang bàn khác ạ.

- Sao em không muốn ngồi ở đấy? - cô giáo chủ nhiệm hỏi.

- Em ngồi đây nhìn không rõ ạ, - Ma-đi-xơ nói, - Em muốn ngồi bàn đầu ạ.

Bàn đầu kê cạnh cửa sổ lớp tôi chưa có ai ngồi.

- Được, - cô giáo chủ nhiệm nói và hỏi A-rơ-vi: - Còn em có muốn đổi chỗ không?

- Bạn ấy không muốn ạ, - Ma-đi-xơ trả lời thay cho A-rơ-vi. - Bạn ấy tinh mắt ạ.

Từ trước đến nay bao giờ Ma-đi-xơ cũng thích ngồi bàn cuối. Bởi thế việc nó chuyển lên ngồi bàn đầu ngay trước mặt giáo viên là hết sức bất ngờ đối với các bạn.

Cả lớp xì xào một cách rất có ý nghĩa.