ượt thung lũng ngoằn ngoèo, sâu thẳm tới Lakedaimon hai người đánh xe đến cung điện Menelaos lừng danh. Hai người thấy bên trong đông đúc, quân vương tiếp đãi thân nhân ăn mừng đám cưới công tử và ái nữ tuyệt vời. Quân vương gả con gái cho con trai Achilleus, chiến binh dũng mãnh ngoài chiến trường. Khi còn trên đất Troad đã hứa, gật đầu đồng ý gả cho, bởi thế bây giờ làm theo ý định thần linh tổ chức hôn lễ, quân vương cho xe, ngựa đưa cô dâu về thành phố nổi tiếng người Myrmidon, chú rể là quân vương. Chọn cô dâu cho con trai yêu quý mới lớn, Megapenthes cường tráng, quân vương nhắm ái nữ Alektor ở Sparta mang về. Chú rể là con phụ nữ nô lệ sinh hạ với quân vương, vì sau khi hạ sinh ái nữ kiều diễm, Helen không sinh nở nữa, thiếu nữ xinh đẹp như Aphrodite óng vàng.

Bà con, hàng xóm Menelaos tiếng tăm dự tiệc dưới mái đại sảnh nguy nga, ai nấy đều vui vẻ. Thi sĩ ca công nâng đàn dạo khúc ca hát; hai nghệ nhân nhào lộn múa vũ theo nhạc điệu, uốn éo, lượn vòng tới lui quanh thực khách. Đúng lúc đó Telemachos quả cảm và công tử đĩnh đạc của Nestor dừng xe trước cổng ngoài. Vừa ra sân nom thấy lệnh sứ lực lưỡng Eteoneus vội chạy vào đại sảnh cấp báo Menelaos. Tới gần đứng thẳng, lệnh sứ lắp bắp lời như có cánh bay xa: “Bẩm đại vương, dòng dõi Chúa tể, có khách lạ, hai thanh niên khuôn mặt dường như thuộc dòng dõi Chúa tể phi thường. Xin cho biết tôn ý, lệnh sứ tháo ách tuấn mã hay bảo khách lạ đi nhà khác người ta tiếp đón.”

Dáng vẻ bực bội Menelaos tóc vàng hạ giọng: “Ô, công tử Boethoos, Eteoneus, trước kia ngươi không hề đần độn, bây giờ ngươi nói năng ngớ ngẩn như trẻ con! Trước khi lên đường trở về ngươi và ta biết bao lần được người khác tỏ lòng hiếu khách, cho ăn cho uống tử tế, ngô bối thầm mong Chúa tể chấm dứt cuộc đời buồn khổ từ đó về sau! Tháo ách tuấn mã tức thì, mời khách lạ vào dự tiệc cùng mọi người!”

Rời đại sảnh vừa chạy Eteoneus vừa gọi gia nhân mau mau ùa theo. Dắt cặp ngựa mồ hôi nhễ nhại, ách còn nguyên, buộc gần máng cỏ trong tàu, họ đổ lúa mì trộn lúa mạch cho ăn. Sau đó dựa xe vào tường bóng lộn gần cổng họ dẫn khách lạ vào cung điện. Telemachos và đồng hành trố mắt tỏ vẻ ngạc nhiên trước những gì nhìn thấy lúc lần bước đi qua hoàng cung dòng dõi Chúa tể. Hai người dường như cảm thấy đại sảnh cao vút của Menelaos rực rỡ là do mặt trời chói lọi, mặt trăng óng ả rọi vào. Nhìn chán chê, nhìn đến no con mắt mới bước đi, hai người vào bồn tắm bóng lộn. Tắm xong, thoa dầu, tỳ nữ phục dịch đưa tu-ních và áo choàng cho mặc; hai người đến ngồi trong ghế bành bên cạnh Menelaos lừng danh, công tử Atreus. Tỳ nữ hầu phòng mang nước đựng trong bình bằng vàng xinh xắn vừa đổ ra để hai người rửa tay, vừa nâng chậu bằng bạc hứng phía dưới, rồi kéo chiếc bàn bóng lộn tới bên cạnh. Quản gia đĩnh đạc đem bánh mì bày bên món cao lương mĩ vị, sẵn sàng phục vụ để hai người thưởng thức. Tôi bộc ngự thiện mang đủ thứ thịt kén chọn kỹ lưỡng từ chạn gỗ bày trong đĩa đem ra mời, cùng lúc đặt cúp bằng vàng bên cạnh.

Menelaos tóc vàng dáng vẻ lịch thiêp ngỏ lời: “Trân trọng mời! Xin bắt đầu. Lót dạ xong xuôi ngô bối mới hỏi quý khách là ai. Dòng máu phụ mẫu nổi bật trên khuôn mặt, quý khách đúng là công tử quân vương, dòng dõi Chúa tể, tay cầm quyền trượng, bởi cha mẹ ti tiện không thể sinh hạ con cái tương tự!’ Trong khi phát biểu quân vương cầm sống lưng bò béo ngậy nướng thơm phức dành riêng cho mình như món ăn danh dự đặt trước mặt mời hai người. Ăn no uống đủ Telemachos mới ngả đầu gần công tử Nestor nói nhỏ để người khác khỏi nghe: “Công tử Nestor, thân hữu chí thiết, quay nhìn đại sảnh âm thanh lao xao! Toàn bộ lấp lánh ánh đồng, vàng, bạc, hổ phách, ngà voi. Châu báu nhiều quá đỗi! Nội cung Chúa tể trên núi Olympos chắc cũng chỉ thế này. Cảnh tượng khiến bản nhân ngạc nhiên!”

Menelaos tóc vàng thoáng nghe bèn thốt lời như có cánh bay xa: “Các con quý mến, không thế nhân nào có thể sánh bì cùng Chúa tể. Nhà ở, của cải của người đều bất tử. Tuy nhiên, khi nghĩ đến thế nhân, ta thấy dường như rất ít hoặc chẳng có ai khả dĩ thi thố, sánh bì với ta về của cải. Sau bảy năm cực khổ triền miên rời thành Troa trở về hết chịu đựng đến phiêu bạt, ta thu thập từng ấy đem xuống thuyền! Lang thang ròng rã ta tới Cyprus, Phoinicia, Ai-cập; ta đến đất người da xạm nắng, người Sidon, người Erembi; ta còn tới cả Libya, nơi vừa lọt lòng mẹ cừu non mọc sừng, nơi mỗi năm cừu nái ở cữ ba lần, nơi từ hoàng tử đến mục phu không ai thiếu thịt, thiếu sữa, thiếu phô-mai, vì cừu nái nhả sữa quanh năm. Nào ngờ trong khi ta lang bạt kỳ hồ trên biển cả, trên phần đất vừa kể, kiếm của làm giàu, ở nhà có kẻ sát hại bào huynh, vốn không để ý, không đề phòng, qua mưu kế nham hiểm của hiền thê khả ố. Do vậy ta chẳng vui chút nào khi làm chủ tài sản như thế. Chắc hẳn các con đã nghe thân phụ kể chuyện, bất kể thân phụ là ai. Ta đau lòng vô cùng, ta buồn rầu vô hạn; ta phá hại ngôi nhà, ngôi nhà sinh sống êm ấm, ngôi nhà ngoạn mục chứa đầy báu vật. Dẫu thế ta cầu mong trời phù hộ tiếp tục ở đây, ngay nhà mình, dù chỉ một phần ba tài sản trong tay, nếu số thân hữu đó còn sống - đồng đội bỏ mạng vùi thây trên cánh đồng bao la đất Troad, xa cách Argos muôn trùng, nơi ngựa tung tăng gặm cỏ! Mặc dù ngồi đây giữa lòng đại sảnh tĩnh mịch ta nhỏ lệ, thương nhớ tất cả, ta buồn khôn nguôi! Nghĩ tới mọi người, có lúc rên rỉ vãi nước mắt, có lúc nín nhịn cầm giọt lệ, vì thương tiếc, buồn nhớ khiến rùng mình, chẳng mấy chốc phát mệt! Thương nhớ tất cả, lòng buồn da diết, nước mắt giàn giụa, ta không thương xót ai bằng người đó, nghĩ tới là ăn không ngon, ngủ không yên. Bởi trong số người Achaian chiến đấu ở thành Troa, không ai gian khổ, hy sinh bằng Odysseus. Nào ngờ gian khổ như thế lại dẫn tới buồn phiền đối với anh ấy, tiếc nuối khôn nguôi đối với riêng ta. Ra đi đã lâu anh ấy còn sống hay đã chết ngô bối không biết. Chắc hẳn ở nhà gia đình đã than khóc thảm thiết: Laertes cao niên, Penelope chung thủy, Telemachos bé bỏng còn ẵm trên tay lúc anh ấy rời nhà!”

Nghe Menelaos nói, xúc động khôn xiết, Telemachos muốn bật khóc. Lúc nghe nhắc tên thân phụ, Telemachos ứa nước mắt, lệ làm ướt vành mi, lăn trên gò má rơi xuống đất. Đưa hai tay Telemachos nâng áo choàng màu huyết dụ che mặt. Nhìn thấy Menelaos đắn đo suy nghĩ nên đợi thanh niên kể tên thân phụ hay đặt câu hỏi xem sao. Menelaos còn đang chần chừ tự hỏi, tâm trí chưa quyết định, Helen từ phòng thượng ngào ngạt hương thơm đi xuống dáng vẻ tựa Artemis tay nâng niu cuộn chỉ vàng. Tỳ nữ Adreste vội kéo ghế sang trọng mời ngồi; Alkippe nhanh nhảu mang đệm len mềm nhẹ để dưới chân; Phylo bưng rổ kim chỉ bằng bạc, phẩm vật Alkandre, phu nhân Polybos sống ở Thebes Ai-cập trao tặng, nơi đó nhà nào cũng trưng bày kiểu cách, trang hoàng xa hoa. Phu quân biếu Menelaos hai bồn tắm bằng bạc, hai kiềng ba chân bằng vàng và mười ta-lăng vàng. Phần mình phu nhân tặng Helen phẩm vật xinh đẹp, trong số có guồng quay bằng vàng, chiếc rổ bằng bạc vành viền vàng đặt trên xe có bánh. Hầu phòng Phylo mang chiếc rổ vào để bên cạnh. Chiếc rổ đầy chỉ xe mịn, con suốt quấn len màu đỏ thắm để nằm bắc ngang. Ngồi xuống ghế, chân đặt trên đệm lót chân, chẳng ngần ngừ, Helen cất tiếng dồn dập hỏi Menelaos: “Thánh thượng, dòng dõi Chúa tể, ngô bối có hay khách lạ đến nhà là ai chưa hở? Thần thiếp nên giữ lời hay nói ra? Lòng thôi thúc chẳng thể nín nhịn. Bởi thần thiếp thấy từ trước tới giờ không có thanh niên, thiếu nữ nào lại giống đến thế. Càng nhìn càng ngạc nhiên. Nhất định thanh niên là Telemachos, con trai Odysseus dũng cảm, can trường, thân phụ để lại, hài nhi mới lọt lòng còn ẵm trên tay, khi quân lính Achaian các người hăm hở kéo tới bao vây, tấn công thành Troa, vì thần thiếp hư thân mất nết!”

“Hiền thê,” Menelaos tóc vàng đáp, “vẻ tương tự hiền thê vừa nêu ta cũng thấy. Cặp chân, đôi tay, mái đầu, làn tóc giống thanh niên; cặp mắt, cách nhìn y hệt. Lúc nãy do nhớ nên kể lại Odysseus gian khổ, hy sinh vì ta ra sao, ta thấy khách lạ ứa lệ, nước mắt lăn trên gò má, nâng áo choàng đỏ như son che mặt.”

Công tử Nestor, Peisistratos chêm lời: “Bẩm đại vương, công tử Atreus, dòng dõi Chúa tể, thủ lĩnh chiến binh, đại vương nói chí lý khi bảo thân hữu bỉ nhân hiện diện nơi đây là công tử Odysseus. Nhưng thân hữu bỉ nhân vốn khiêm nhường, lần đầu trực diện thế này ngại ngùng tự nhiên ngỏ lời trước mặt đại vương chuyện trò vui vẻ khiến ngô bối có cảm tưởng đang nghe thần linh phán truyền. Bởi thế mã phu cao niên Nestor phái bỉ nhân đi cùng dẫn đường, vì Telemachos nóng lòng muốn bệ kiến, hy vọng đại vương khuyên nhủ, chỉ bảo xử sự ra sao. Khi cha vắng mặt, đại vương thừa hiểu, ở nhà con gặp vô vàn khó khăn, nếu không có người giúp đỡ! Như Telemachos hiện nay, thân phụ ra đi biền biệt, chuyện chẳng lành xảy ra, xung quanh không có ai che chở.”

“Ôi trời đất ơi!” Menelaos tóc vàng thốt kêu. “Nào ngờ khách lạ tới nhà lại là công tử thân hữu chí thiết, người đã vì ta nhiều lần trực diện biết bao nguy hiểm, khuất phục vô vàn khó khăn! Ta định bụng tiếp đón long trọng hơn mọi người Argive khi anh ấy tới nhà. Nếu Chúa tể thần sấm trên núi Olympos, nhìn xa trông rộng, bao che hai đứa vượt đại dương trở về an toàn trên thuyền lướt sóng, ta sẽ nhường thành phố, xây biệt điện trên đất Argos để anh ấy nghỉ ngơi; ta sẽ đưa anh ấy, quý tử, của cải, thần dân từ Ithaka về đó; ta sẽ di dân bỏ trống để tất cả vui sống gần thành phố nằm trong lãnh địa của ta. Ngô bối sẽ sống cùng xứ sở, gặp nhau thường xuyên. Không gì có thể ngăn cách chủ khách trò chuyện thân mật, thú vị, tới ngày tử thần buông màn đen bao phủ mới thôi. Nào ngờ vì thế có thần linh nổi đóa sinh lòng đố kỵ, quyết định thế nhân bất hạnh là thế nhân duy nhất không bao giờ trở về!”

Nghe Menelaos kể lể mọi người xúc động muốn bật khóc. Helen đất Argos ái nữ Chúa tể nức nở, Telemachos nghẹn ngào, Menelaos công tử Atreus thổn thức. Công tử Nestor cũng không cầm nổi nước mắt khi hình dung Antilochos dũng cảm gục chết dưới tay công tử Rạng Đông rực rỡ. Hồi tưởng bào huynh quay sang Menelaos, Peisistratos nói lời như có cánh bay xa: “Thưa công tử Atreus, ở nhà bất kể lúc nào ngô bối nhắc tên hỏi chuyện, Nestor thân phụ cao niên của bỉ nhân cũng kể trên đời không ai mẫn cảm bằng đại vương. Bởi thế tối nay, nếu không quản ngại, xin vui lòng để tai lắng nghe bỉ nhân thưa chuyện. Bỉ nhân không muốn lệ rơi khi dùng bữa; nhưng bình minh sắp rạng, ngày nữa sẽ tới, bỉ nhân sẽ là người đầu tiên nhỏ lệ thương khóc ai đó giã từ cõi đời, đi theo tiếng gọi định mệnh. Ngoài lọn tóc cắt khỏi mái đầu, ngoài giọt lệ lăn trên gò má còn biểu lộ nào để tỏ lòng tôn kính thế nhân bất hạnh sinh ra trong bể khổ trầm luân? Trong số người qua đời có bào huynh bỉ nhân, nổi tiếng can trường trong hàng quân Argive. Chắc hẳn đại vương nghe tiếng. Phần riêng bỉ nhân chưa hề sống cùng, chưa hề gặp mặt, song nhiều người kể cho hay chạy việt dã, giao chiến ngoài chiến trường ít ai sánh kịp Antilochos!”

“Quý hữu,” Menelaos tóc vàng tiếp tục, “lời vừa thốt nghe chí lý, cách diễn tả khéo léo như người kinh nghiệm già dặn. Nói năng ý nhị, quý hữu đúng là quý tử thân phụ! Dòng dõi tốt đẹp lộ nguyên hình Chúa tể ban hồng ân cho thân phụ, lúc kết hôn, khi sinh con đẻ cái. Từ đầu chí cuối suốt cuộc đời luôn luôn may mắn, bây giờ về già dưới mái ấm gia đình, Nestor sống sung sướng với bầy con đã giỏi võ lại tài văn. Nên quên cảm nghĩ đẫm lệ ngô bối mang trong lòng, hãy nghĩ tới tiếp tục bữa ăn khi gia nhân mang nước rửa tay. Rạng đông sáng mai ta và Telemachos sẽ cùng nhau bàn chuyện quan trọng!”

Asphalion, tôi bộc đắc lực của Menelaos, dội nước cho mọi người rửa tay. Tiếp theo mọi người dùng bữa ngon lành, món ăn bày trước mặt. Đúng lúc đó Helen ái nữ Chúa tể thực hiện ý định. Helen lén bỏ dược chất vào cúp vang, dược chất có khả năng làm tan buồn, tan giận, tan nhớ mọi thắc mắc, mọi lo âu. Người uống suốt hôm đó sẽ không nhỏ giọt lệ, dù cha mẹ qua đời, dù em hay con yêu quý bị đâm chết bằng kiếm ngay trước mặt. Đây là dược chất tinh chế Polydamna phụ nữ Ai-cập, hiền thê của Thon, riêng tặng ái nữ Chúa tể. Đất Ai-cập phì nhiêu sản sinh hàng ngàn thứ lúa khác nhau có vô vàn dược thảo, nhiều thứ làm thuốc rất tốt, song cũng có nhiều thứ làm thuốc rất độc. Về kiến thức y khoa người Ai-cập vượt xa mọi người trên thế gian. Ở đó ai cũng là thày thuốc. Họ là bầy con mang dòng máu danh y Paieon.

Sau khi bỏ dược chất vào cúp và bảo rót đầy rượu vang, Helen lại nói với mọi người: “Đại vương Menelaos, công tử Atreus, dòng dõi Chúa tể và quý khách công tử đại nhân, ngô bối đều biết, vì siêu phàm mọi việc nắm trong tay, Chúa tể lần lượt ban may rủi, nay người này, mai người nọ. Do vậy bây giờ và tiện đây thần thiếp đề nghị ngô bối thảnh thơi an tọa, vừa dùng bữa trong đại sảnh, vừa giải trí tìm vui nghe từng người kể chuyện. Phần riêng trong dịp này thần thiếp cũng góp phần kể mọi người cùng hay. Thần thiếp không thể kể, không thể đếm chiến công Odysseus trái tim kiên cường thực hiện. Song đây là chiến công tuyệt vời Odysseus đã liều mạng anh dũng hoàn thành trên đất Troad, nơi quân lính Achaian các người gánh chịu vô vàn gian khổ. Lấy roi quất mình mẩy thâm tím, quàng qua vai đồ rách bướp, Odysseus trông như tên đầy tớ. Lẩn vào thành phố quân thù phố xá rộng dài, muốn kín đáo hơn nữa, đóng vai ăn mày, Odysseus trông khác hẳn Odysseus trong doanh trại gần dãy thuyền! Người Troian không để ý. Chỉ thần thiếp nhận ra; thần thiếp vặn hỏi, Odysseus sử dụng mưu trí tránh né. Nhưng khi dẫn đi tắm, xoa dầu, đưa quần áo cho mặc, và trang trọng thề sẽ không tiết lộ Odysseus đã vào thành phố trà trộn với người Troian trước khi trở lại doanh trại gần dãy thuyền. Lúc đó Odysseus mới cho thần thiếp hay toàn bộ kế hoạch quân Achaian dự định. Trước khi trở về doanh trại quân Argive, Odysseus dùng kiếm đồng hạ sát nhiều quân Troian. Hơn thế Odysseus còn mang về nhiều tin tức quan trọng. Phụ nữ Troian thốt kêu kinh hãi, nhưng thần thiếp mừng thầm, bởi trong lòng đã có ý định trở về quê hương. Thần thiếp ứa nước mắt, do mù quáng, điên rồ nghe lời Aphrodite dụ dỗ khi nữ thần mang khỏi quê hương yêu dấu đưa tới thành Troa, bỏ lại ái nữ, phòng khuê và phu quân thông minh, tuấn tú hơn người!”

“Hiền thê,” Menelaos tóc vàng đỡ lời, “chuyện hiền thê kể nghe chí lý và ý nghĩa. Bình sinh từng lang thang góc biển chân trời, từng tìm hiểu đầu óc, tâm hồn nhiều người, đời mệnh danh là anh hùng, song chưa bao giờ ta thấy tận mắt người nào gan dạ, kiên cường như Odysseus. Hành động của anh ấy trong lòng ngựa gỗ tiêu biểu tinh thần kiên định, ý chí sắt đá của con người. Ngô bối ngồi trong đó với nhóm quyết tử Argive chờ lúc mang tàn phá, chết chóc cho người Troian. Bỗng dưng hiền thê xuất hiện. Ta đoán chắc hẳn muốn quân Troian chiến thắng nên thần linh xúi giục hiền thê tới đó. Deiphobos dáng vẻ oai nghiêm, hùng dũng đi cùng. Ba lần bước quanh ngựa gỗ ngô bối núp trong bụng, ba lần hiền thê đưa tay vỗ nhẹ, cất tiếng gọi tên chỉ huy Danaan, gọi lần lượt, nhái giọng vợ từng người. Công tử Tydeus, Odysseus trầm tĩnh và ta ngồi ở giữa nghe tiếng nheo nhéo. Nôn nao khôn xiết chẳng thể ngồi im nữa ta và Diomedes định đứng dậy chui ra hay từ bên trong đánh tiếng cấp kỳ trả lời. Nhưng Odysseus nắm chặt giữ ghịt không để ngô bối nôn nóng. Chiến binh còn lại im lặng như tờ, trừ Antiklos lăm le mở miệng. Odysseus đưa hai tay nùng nục bịt chặt không cho nhúc nhích tới lúc Pallas Athena mang hiền thê đi mới thôi. Nhờ thế đoàn quân thoát hiểm.’

Dáng vẻ trầm ngâm Telemachos đưa mắt nhìn rồi nói: ‘Thưa đại vương, công tử Atreus, thủ lĩnh chiến binh, dòng dõi Chúa tể, điều đại vương vừa nói càng suy ngẫm càng đau lòng! Tổ chức khéo léo đến thế mà không thể bao che Odysseus khỏi thất bại thảm thương, và cũng chẳng dẫn tới đâu dù tim ông là sắt. Nhưng thôi, bây giờ ngô bối nên ngừng để nghỉ ngơi chờ giấc qua đêm.’

Vừa nghe Helen đất Argos tức tốc sai tỳ nữ kê hai chiếc giường trong tiền sảnh, trước hết trải mền lông cừu màu đỏ tía, tiếp theo trải khăn phủ, sau cùng trải chăn đắp lên trên. Tay cầm đuốc, tỳ nữ rời đại sảnh đi làm giường. Lệnh sứ dẫn khách tới lối vào. Telemachos đĩnh đạc và công tử điềm đạm của Nestor nghỉ đêm ở tiền đình cung điện. Menelaos chờ giấc trong biệt phòng phía sau tòa nhà mái cao, Helen xiêm y thướt tha nằm bên cạnh.

Rạng Đông tươi mát, ngón tay ửng hồng vừa xuất hiện, Menelaos lớn tiếng hô hào chiến đấu thức dậy, thay quần áo. Choàng kiếm sắc qua vai, thắt dây đôi dép xinh đẹp bó chặt cặp chân bóng loáng, rời phòng đi ra quân vương trông thật oai nghiêm. Tới gặp ngỏ lời chào hỏi, ngồi bên cạnh, quân vương cất tiếng: “Ô, Telemachos anh hùng, cần gì mà hiền điệt vượt biển bao la tới đất Lakedaimon dễ thương thế hở? Lo việc công hay chạy việc tư? Nói ta hay đừng giấu giếm.”

“Thưa đại vương Menelaos, công tử Atreus, thủ lĩnh chiến binh, dòng dõi Chúa tể,” Telemachos thận trọng đáp, “tiểu điệt đến dò hỏi hy vọng đại vương cho hay tin tức thân phụ. Gia cư đang bị ăn sạch; ruộng đất trù phú phá hại tan hoang; cung điện đầy bọn người thù nghịch, hằng ngày giết cừu ngồn ngộn, bò nùng nục bước đi vòng kiềng làm thịt; chúng kéo tới ganh nhau đòi lấy mẫu thân, thái độ cao ngạo khác thường. Bởi thế tiểu điệt tới đây nắm đầu gối van xin đại vương cho hay tin tức về cái chết đáng thương của ông, nếu đại vương thấy tận mắt, hoặc nghe tận tai người lang bạt kỳ hồ như ông kể lại. Bởi trong đời nếu có người nào đau khổ hơn hết người đó là ông. Xin đừng vị nể hay thương hại mà nhẹ lời nhằm xoa dịu cõi lòng. Xin miêu tả cảnh tượng trung thực, không giấu giếm, đại vương mục kích sở thị. Tiểu điệt khẩn thiết van xin, nếu trước kia Odysseus dũng cảm, thân phụ tiểu điệt, năm tháng quân lính Achaian chịu đựng gian khổ trên đất người Troian, có bao giờ hứa hẹn với đại vương, sau đó thực hiện lời nói bằng việc làm, bây giờ xin nhớ lại, kể đầy đủ cho tiểu điệt hay.”

Mặt nóng ran Menelaos tóc vàng thốt lời: “Ôi! Đau đớn thay! Bọn hèn nhát muốn ngủ trên giường người dũng đảm! Sư tử dũng mãnh rời hang, hươu mẹ mang hai con mới ra đời để trong đó, lên dốc đồi um tùm, xuống thung lũng xanh rờn gặm cỏ, sư tử trở về, hươu non chết thảm, đám cầu hôn sẽ chết tương tự dưới tay Odysseus! Ô Cha Chúa tể, ô Athena, ô Apollo! Cầu mong như ngày trước trên đảo Lesbos, đứng dậy đáp lời Philomeleides thách đố thi vật, cánh tay dũng mãnh quật ngã đối thủ, người Achaian đứng xem đều khoái trí, Odysseus trở về đương đầu với bọn đó! Chúng sẽ chết đứ đừ, tất cả không chừa đứa nào; đám cưới chúng hy vọng sẽ tang thương, bi thảm! Điều hiền điệt gạn hỏi, kêu gọi da diết, ta không muốn nói dối đánh lừa hoặc trả lời ẫm ờ, bâng quơ. Ta sẽ nhắc lại hiền điệt hay, không quanh co, không che đậy, từng lời nghe từ cửa miệng Ông già Biển cả. Chuyện xảy ra ở Ai-cập. Lúc đó ta nôn nóng trở về, nhưng thần linh giữ lại, vì chưa cúng dường đúng cách, và thần linh muốn lúc nào ta cũng chấp hành luật lệ nghiêm chỉnh, không được phép lãng quên. Ở cửa sông Egyptos ngoài biển sóng ngút trời có hòn đảo mang tên Pharos, nếu gió thổi mạnh, mất một ngày thuyền rỗng không sẽ tới. Đảo có vũng kín hạ neo rất tốt, tay chèo tạt vào giếng sâu lấy nước ngọt đem lên boong, rồi lại hạ thuyền xuống biển thăm thẳm ra đi. Thần linh giữ ta ở đấy hai mươi ngày; suốt thời gian đó ngoài khơi không thấy dấu hiệu gió thổi thuận chiều đẩy thuyền ra biển bao la. Đồ dự trữ cạn dần, tay chèo mệt nhoài, nếu không có thần linh mủi lòng thương hại. Eidothea ái nữ Ông già Biển cả Proteus quyền uy tới ra tay cứu giúp. Một hôm thấy ta thơ thẩn một mình, không có tay chèo đi cùng, vì đói dằn vặt hằng ngày họ phải tản mác khắp bờ biển dùng lưỡi câu cong khoằm kiếm cá, Eidothea xúc động sâu xa.

“Tiến lại gần nàng cất tiếng hỏi: ‘Ô, khách lạ, chết nỗi! Ngây thơ, mất trí hả? Buông tay đầu hàng, chấp nhận đau khổ? Bị giam cầm trên đảo lâu thế mà không tìm cách vượt thoát! Không thấy tay chèo kiệt sức hay sao?’ Nghe nàng nói thế ta đáp lại tức thì: ‘Thưa, bỉ nhân không biết nữ thần là ai, song xin nói nữ thần hay bỉ nhân không muốn nấn ná ở lại nơi này. Chắc hẳn bỉ nhân đã thiếu xót đối với thần linh sống trên bầu trời bao la. Thần linh biết hết mọi chuyện. Vậy xin cho bỉ nhân hay vị nào giam hãm bỉ nhân ở đây, không để bỉ nhân ra đi, và cũng xin cho bỉ nhân biết làm thế nào vượt biển nhan nhản cá trở về quê hương.’”

“Nữ thần dễ thương trả lời tức khắc: ‘Ờ, không sao, khách lạ, ta sẽ thành thật cho hay những gì khách lạ muốn biết. Đảo này là nơi Ông già Biển cả bất quyện, bất tử Proteus người Ai-cập thường lui tới, vì muốn tỏ ra là bầy tôi trung thành của Poseidon và hiểu thấu biển cả sâu thẳm. Người ta nói lão cũng là thân phụ sinh ra ta. Nếu khách lạ chịu khó mai phục, nằm chờ, chộp bắt, lão sẽ nói cho hay hải trình, khoảng cách vượt qua trên biển cả lúc nhúc cá trở về quê hương. Không những thế, ô dòng dõi Chúa tể, lão còn nói cho hay, nếu khách lạ muốn biết, những gì xảy ra ở nhà, chuyện lành, chuyện dữ, chuyện vui, chuyện buồn trong khi khách lạ tha phương biền biệt.’”

“Ta đáp: ‘Xin nữ thần vui lòng cho biết cung cách bỉ nhân mai phục, đón đường, tóm cổ thần linh cao niên? Bỉ nhân sợ nom thấy bỉ nhân từ xa, đoán biết kế hoạch bỉ nhân dự định, lão sẽ nhanh gót lánh xa. Khuất phục, kiềm chế thần linh là việc khó làm đối với thế nhân tầm thường.’”

“Nữ thần óng ả tiếp lời: ‘Ờ, ta sẽ cho khách lạ hay kế hoạch, đầy đủ và chi tiết. Lúc mặt trời lên cao tới đỉnh thiên cung, Ông già Biển cả bất quyện sẽ nhô khỏi mặt nước, gió tây thổi mạnh, sóng đen đậm nhấp nhô che kín mái đầu. Ngoi lên, lão sẽ mò tới động sâu hoắm chờ giấc. Lách qua lớp bọt biển, hải cẩu quý tử giai thần biển cả kéo đàn đến ngủ xung quanh, toát mùi tanh nồng, mùi nước biển từ đáy sâu mằn mặn. Bình minh ló rạng ta sẽ thân chinh dẫn khách lạ tới nơi, tìm chỗ cho từng thế nhân ẩn núp. Phần mình khách lạ chọn ba tay chèo, chọn thật kỹ trong số xuất sắc trên thuyền. Dẫu thế ta phải nói khách lạ hay hành tung lắt léo của lão. Trước hết lão đi một vòng lần lượt đếm đầu hải cẩu; tiếp theo sau khi đếm xong, mỗi lần năm con, và thấy đầy đủ, lão sẽ nằm cùng tất cả như mục phu ngả lưng với đàn cừu. Vừa thấy lão phủ phục chờ giấc, thế nhân tức tốc tập trung sức lực và can đảm đè xuống, bất kể lão giãy giụa, vùng vằng quyết liệt, nhất định thoát thân. Lão sẽ tìm đủ cách thay hình đổi dạng, biến mình thành đủ loại sinh vật bò trên mặt đất, lướt dưới mặt nước hay lách trong đống lửa kỳ diệu. Dù thế thế nhân vồ thật nhanh, nắm thật chặt, càng chặt, càng nhanh, càng tốt. Nhưng lúc lão cất tiếng hỏi khách lạ về hình dạng tự nhiên của lão, như lão xuất hiện khi thế nhân thấy ngả thân nằm ngủ, đúng lúc đó khách lạ buông tay, để lão đi, song hỏi lão thần linh nào nổi giận gây khó khăn cản trở khách lạ, và làm thế nào trở về quê hương theo hải trình đầy cá.’”

“Sau khi nói cho ta biết như vậy nữ thần biến vào sóng biển nhấp nhô, ta cất bước tới nơi thuyền đậu trên bãi cát. Lòng rộn ràng ta rùng mình, lo sợ. Lúc ta tới bãi biển, nom thấy thuyền ở đó, ngô bối sửa soạn bữa tối. Màn đêm trùng điệp nhẹ buông. Ngô bối nằm ngủ trên bãi cát gần mép biển. Rạng Đông tươi mát, ngón tay ửng hồng xuất hiện, ta nhỏm dậy, van vái cầu xin thần linh, lần bước dọc bờ biển mặt nước trải rộng xa xa, ba tay chèo đi cùng, đồng hành tín cẩn có thể cậy trông khi nguy nan cần cấp cứu.”

“Eidothea biến dạng xuống biển bao la, song bây giờ trở lại mang theo da bốn hải cẩu vừa mới lọc như phần kế hoạch đánh lừa thân phụ. Nữ thần bới cát trên bãi biển làm chỗ nấp cho ngô bối, rồi ngồi chờ. Ngô bối tới, nữ thần nhét ngay vào chỗ nấp gần nhau, lấy da hải cẩu phủ kín tất cả. Nằm im canh chừng, khiếp quá không sao chịu nổi, vì mùi hôi tanh tởm lợm toát ra từ sinh vật nước mặn, ngô bối hết hồn. Trên đời ai lại chọn quái vật biển sâu làm bạn ngủ chung bao giờ? Nhưng tự lòng nghĩ ra thuốc chữa kỳ diệu, nữ thần mang thần phẩm bất tử đến cứu ngô bối, nhỏ vào mũi từng người; mùi thần phẩm thơm dịu đánh tan mùi hải cẩu hôi nồng.”

“Ngô bối kiên nhẫn nằm chờ suốt buổi sáng. Hải cẩu lúc nhúc từ biển đi lên, nằm thành hàng ngủ trên bãi cát. Đến trưa nhô lên thấy hải cẩu bóng láng đã ở đó lão vòng một tua đếm đầu, năm đầu một lần. Bị bịp mà không hay, bắt đầu đếm lão tính cả bốn người ngô bối trong đàn. Xong rồi lão cũng nằm xuống ngủ. Sau tiếng quát long trời lở đất ngô bối chồm dậy nắm cổ. Nhưng vốn khôn khéo lại ranh mãnh lão tận dụng tài năng tức tốc. Lão bắt đầu biến thành sư tử râu xồm xoàm, tiếp theo con rắn, sau đó con beo, cuối cùng con heo rừng khổng lồ. Lão còn đổi thành nước chảy ròng ròng, cây cao cành lá um tùm. Dẫu vậy ngô bối vẫn nghiến răng nắm chặt, nhất định không buông. Miết rồi tới lúc dù biết nhiều mưu kế cũng mệt nhoài, lão lắp bắp thốt lời hỏi ta: ‘Công tử Atreus, nói lão hủ hay thần linh nào bầy mưu tính kế để nhà ngươi đón đường, mai phục, chộp vồ lão hủ? Nhà ngươi muốn gì bây giờ?’”

“Ta đáp: ‘Lão nhân, tại sao nói năng lập lờ, vòng vo tam quốc làm chi? Lão nhân thừa biết bỉ nhân bị giam giữ trên đảo này từ lâu, không cách nào trốn thoát, càng ngày càng yếu mệt. Bởi thế, vì thần linh biết mọi chuyện, xin lão nhân vui lòng cho hay thần linh nào giam giữ bỉ nhân ở đây, ngăn cách cản trở hải trình, đồng thời vui lòng cho biết làm thế nào vượt biển đầy cá trở về quê hương.’”

“Ta nói thế, lão đáp tức thì: ‘Trước khi xuống thuyền nhà ngươi phải làm lễ tế sinh hậu hĩ dâng cúng Chúa tể và thần linh, nếu muốn vượt biển đen đậm trở về quê hương. Đúng rồi! Nếu chưa dong buồm rẽ nước sông Egyptos theo lệnh thần linh, và chưa làm lễ bách sinh dâng cúng hàng bất tử sống trên bầu trời cao rộng, nhà ngươi không được phép trở về quê hương, và cũng đừng hy vọng nhìn thấy bạn bè cùng mái nhà êm ấm. Chỉ khi nào làm xong việc ấy, lúc đó thần linh mới để nhà ngươi ra đi, bắt đầu hải trình lòng mong mỏi bấy lâu.’”

“Nghe lão nói lại vượt biển mù sương, thực hiện hải trình dài dặc, gian nan trên sông Egyptos, lòng bủn rủn, ta rụng rời chân tay. Mặc dù vậy, trấn tĩnh tìm lời, ta lắp bắp: ‘Lão nhân, bỉ nhân sẽ làm đúng như lão nhân chỉ bảo. Song còn điều này bỉ nhân muốn lão nhân cũng cho hay đầy đủ sự thật. Đồng đội Nestor và bỉ nhân để lại khi rời thành Troa xuống thuyền trở về quê hương an toàn cả chứ? Có người nào chết thảm trên thuyền hay trong tay chiến hữu sau khi giã từ trận địa, vĩnh biệt cuộc chiến không hở?’”

“Lão đáp: ‘Công tử Atreus, tại sao hỏi ta như thế? Nhà ngươi không cần biết hoặc thăm dò làm chi. Nói trước cho hay, nhà ngươi sẽ khóc tức thì, lệ tuôn lã chã sau khi để tai lắng nghe. Bởi có nhiều người mất mạng, có nhiều người thoát hiểm. Trong hàng quân Achaian áo lát đồng chỉ có hai chỉ huy mất mạng trên đường về. Ta không cần nhắc tới người hy sinh trên chiến trường, vì nhà ngươi cũng tham dự. Người thứ ba còn sống bị cầm tù đâu đó trên biển cả bao la.’

‘Aias gặp nạn đầu tiên cùng đoàn thuyền chèo dài. Poseidon đẩy tất cả lao vào vách núi ngất nghểu trên đảo Gyrai, song nhờ sóng Aias vượt thoát. Mặc dù Athena căm giận, nếu không thốt lời ngạo mạn, mù quáng biểu lộ ước muốn man rợ, điên cuồng, Aias không chết thảm: Aias lớn tiếng huênh hoang, dẫu thần linh thù ghét, vẫn thoát nanh vuốt biển cả ra đi an toàn! Nghe tiếng oang oang báng bổ, cầm ngay đinh ba trong tay vạm vỡ phang mạnh, Poseidon đập vách đá vỡ thành hai; một phần đứng nguyên, một phần rào rạo sập xuống biển, phần Aias ngồi lúc nói lời hung hăng, quái gở; phần này tụt xuống đại dương bao la, sâu thẳm, sóng cao, Aias uống nước mặn, chết chìm dưới đó.’

‘Dẫu thế bào huynh nhà ngươi tìm cách vượt thoát số phận đen tối nhờ nữ thần Hera bao che đưa đoàn thuyền lướt đi. Nhưng gần tới mũi Maleia gặp bão lớn rú rít ầm ầm, gió cuốn bào huynh vun vút trên biển đầy cá đưa tới biên giới vùng đất ngày xưa Thyestes và bây giờ quý tử Aigisthos cư ngụ. Tuy nhiên dù đến đó bào huynh vẫn hy vọng có đường trở về. Thần linh làm gió trở lại bình thường, bào huynh và đoàn thuyền hồi hương êm ả. Đặt chân lên quê cha đất tổ, lòng vui như mở hội, bào huynh quỳ gối đưa tay nắm đất thân yêu, hôn đi hôn lại nhiều lần, lệ nồng ứa vội lăn nhanh trên gò má, vì vui sướng lại thấy quê hương! Nhưng tên quan sát trên tháp canh nhìn thấy, Aigisthos gian xảo thuê đứng đó theo dõi, hứa sẽ cho hai ta-lăng vàng trả công. Nó canh chừng suốt năm đề phòng bào huynh đổ bộ không ai hay, lẻn vào đất liền không ai biết, hoặc dàn quân biểu lộ khí phách anh hùng. Nó hối hả tới cung điện cấp báo. Aigisthos tức tốc hoạch định mưu kế nham hiểm. Chọn trong nhân dân hai mươi binh sĩ tinh nhuệ đặt mai phục phía này gần đại sảnh, cùng lúc ra lệnh tổ chức yến tiệc phía kia cung điện, y thân chinh đi đón bào huynh mời dự đại tiệc, ngồi trên xe ngựa kéo trầm ngâm suy ngẫm thực hiện tội ác. Từ bờ biển về thành phố bào huynh không hề nghĩ mình sẽ gặp số phận buồn thảm; bào huynh vừa vào bàn nhập tiệc, bất thình lình y rút dao đâm như đâm con bò gần máng cỏ. Không người nào cùng đi với bào huynh sống sót, ngay cả người theo y cũng vậy. Tất cả đều bị giết trong đại sảnh.’”

“Lão kể vậy ta buồn khôn xiết. Ngồi xuống bãi biển ta khóc rưng rức. Ta không muốn sống và không muốn nhìn ánh sáng mặt trời. Lúc ta ngừng tuôn lệ, thôi quay cuồng trên bãi cát, đau đớn, chua xót tan biến, Ông già Biển cả thầy đoán không thể sai lầm lại nói: ‘Công tử Atreus, nhà ngươi khóc đã nhiều, ngừng là vừa, thôi đừng khóc nữa. Buồn như vậy đủ rồi, buồn hơn thế chẳng dẫn tới đâu. Nên cố gắng lần nữa tìm cách trở về quê hương càng nhanh càng tốt. Một là nhà ngươi sẽ thấy Aigisthos còn sống, hai là Orestes đã nhanh tay hạ sát y rồi, về tới nơi nhà ngươi chỉ còn dự tiệc đưa đám ma thôi.’ Nghe lời như thế, mặc dù buồn não nuột, ta thấy lòng lâng lâng, tâm hồn bừng tỉnh, tinh thần phấn khởi. Hắng giọng ta nói lời như có cánh bay xa: ‘Lão nhân mới kể có hai, thế người thứ ba là ai, còn sống, bị cầm tù đâu đó trên biển cả bao la hay chết rồi? Bỉ nhân muốn hay tin dù buồn đến mấy.’

“Lão đáp chẳng ngần ngừ: ‘Người thứ ba là Odysseus, công tử Laertes, ờ phải rồi, nhà ở Ithaka. Ta thấy đương sự trên hòn đảo đâu đó, trong lãnh địa yêu mị Calypso, nước mắt tuôn chảy ướt đẫm gò má. Yêu mị giam lỏng bắt ép ở đó vì không thuyền, không mái chèo, không tay chèo vượt biển bao la đương sự không thể trở về.’

‘Còn nhà ngươi, Menelaos, ô dòng dõi Chúa tể, thần linh chưa quyết định số phận, thần linh không muốn nhà ngươi nhắm mắt kết thúc cuộc đời trên đất Argos nơi ngựa tung tăng gậm cỏ. Thay vì thế thần linh bất tử sẽ gửi nhà ngươi tới cực lạc tĩnh thổ, tận cùng trái đất gặp Rhadamanthys tóc vàng, nơi cuộc sống đối với thế nhân êm ả, thảnh thơi, tuyết không rơi, trời không lạnh, mưa không đổ, hằng ngày khắp nơi chỉ có gió tây hây hây từ đại dương như ca như hát tràn vào đem không khí mát rượi cho thế nhân sống trên đó. Sự thể như vậy ấy là vì nhà ngươi là phu quân Helen, và dưới mắt thần linh là tế tử Chúa tể.’”

“Dứt lời, lão lặn xuống biển ngầu bọt, sóng nhấp nhô dâng cao, ta cất bước trở lại thuyền cùng đồng đội dũng cảm, lòng nặng trĩu ưu tư. Lúc tới mép biển, nhìn thấy thuyền, ngô bối sửa soạn bữa tối. Màn đêm trùng điệp nhẹ buông, ngô bối nằm ngủ trên bờ biển sóng vỗ dạt dào. Rạng Đông tươi mát, ngón tay ửng hồng xuất hiện, ngô bối đẩy thuyền xuống biển sáng ngời trước tiên, đưa cột buồm, cánh buồm vào chỗ thích hợp trên thuyền cân bằng. Tiếp theo tay chèo lên boong, tới nơi cầm lái, nhịp nhàng khua mái chém nước xám xanh. Cứ thế ta đưa thuyền trở lại sông Egyptos, nước từ trên trời đổ xuống. Tới nơi thả neo, cột thuyền ta làm lễ tế sinh theo đúng nghi thức. Sau khi cầu xin thần linh bất tử nguôi giận ta dựng gò đất lập mộ để uy danh Agamemnon sống mãi với đời. Mọi việc xong xuôi ta ra khơi, lên đường bắt đầu hải trình. Thần linh gửi gió thuận chiều đưa ta vun vút trở về quê hương yêu dấu.

“Còn quý hữu, ở lại cung điện với ta. Ở lại mười một, mười hai ngày. Ta sẽ tiễn đưa thật hào phóng; ta sẽ trao phẩm vật quý giá, ba ngựa và chiếc xe gỗ bóng lẫy. Ngoài ra ta sẽ tặng quý hữu chiếc cúp ngoạn mục nhất đời; hằng ngày rẩy rượu dâng thần linh bất tử, quý hữu sẽ nhớ ta, nhớ suốt đời.”

“Công tử Atreus,” Telemachos trân trọng đáp, “xin bá phụ đừng giữ tiểu điệt ở đây lâu. Nghe chuyện và lời kể thú vị vô cùng, tiểu điệt có thể nán lại cả năm, không cảm thấy nhớ nhà hay cha mẹ. Nhưng rất tiếc trong khi bá phụ giữ lại, đồng hành ở Pylos thiêng liêng nóng lòng sốt ruột vì mong đợi ngóng chờ. Phẩm vật bá phụ có lòng cho tiểu điệt xin nhận cái có thể cất giữ làm kỷ niệm, nhưng ngựa tiểu điệt sẽ không đem về Ithaka, xin gửi lại như phẩm vật quý giá, vì vương quốc bá phụ trị vì là đồng bằng rộng lớn, sơn nại, củ gấu mọc um tùm; lúa mì, tiểu mạch, đại mạch bông lớn trắng phau trồng nhan nhản. Ithaka trái lại không có đất cho ngựa chạy, và cũng không có đồng cỏ cho ngựa ăn. Có chăng chỉ là bãi cỏ cho dê, vậy mà tiểu điệt thấy đẹp mắt hơn vùng đất ngựa sinh sôi nảy nở. Trên đảo, bá phụ biết, không có đồng cỏ hoặc lối mòn cho ngựa chạy, mà chỉ có bờ biển dốc thoai thoải, so với đảo khác Ithaka của tiểu điệt tệ hơn nhiều.”

Ý kiến phát biểu khiến Menelaos lớn tiếng hô hào chiến đấu mỉm cười. Đưa tay vỗ nhẹ Telemachos quân vương tiếp lời: “Con yêu quý, ta thích cách con nói chuyện. Rõ ràng huyết quản mang dòng máu hào hùng. Ờ, ta sẽ đổi phẩm vật vì ta dư sức. Ta sẽ tặng phẩm vật hết sức xinh đẹp, vô cùng quý báu lấy từ kho cung điện làm kỷ niệm. Ta sẽ tặng con chiếc cúp pha vang lộng lẫy thân bằng bạc, miệng mạ vàng, Hephaistos tự tay chế tạo. Quân vương anh hùng Phaedimos đất Si-don riêng tặng khi ta ghé thăm, nghỉ lại trong cung điện, trên đường trở về. Bây giờ tặng phẩm đó ta trao riêng con.” Hai người tiếp tục chuyện trò, thực khách bắt đầu tới cung điện quân vương lừng danh. Họ đánh xe mang cừu, rượu vang uống cho ấm bụng; phu nhân xiêm y thướt tha, voan trùm ngoạn mục còn mang cả bánh mì góp phần. Họ túi bụi sửa soạn đại tiệc. Ngược lại trong khi đó trước cung điện Odysseus đám cầu hôn rủ nhau ném đĩa, lao sào vẫn chỗ cũ trên mặt đất bằng phẳng, dáng vẻ ngang tàng, hung hăng giết thì giờ tiêu khiển. Tách riêng Antinoos ngồi với Eurymachos diện mạo bảnh bao, ngay bên cạnh, cả hai là cầu hôn táo tợn, nổi trội hơn hết. Noemon công tử Phronios bước tới cất tiếng hỏi Antinoos: “Ngô bối có biết chừng nào Telemachos từ Pylos cát bạt ngàn trở về không hở? Nó lấy thuyền của ta ra đi; bây giờ cần để qua biển sang Elis, bên đó ruộng đồng lớn rộng ta giữ mười hai ngựa nái với bầy la cường tráng làm bạn làm bè, chưa dứt sữa, chưa huấn tập. Ta muốn đánh một con đi luyện cho thuần.”

Nghe tin thất kinh, tất cả không ngờ Telemachos đã qua Pylos, thành phố dưới quyền Neleus, mà cứ tưởng công tử còn lẩn quẩn đâu đó ngoài miền quê có lẽ với đàn cừu hoặc nô bộc chăn heo. Antinoos công tử Eupeithes quay lại hốt hoảng lớn tiếng: “Ta muốn biết sự thật. Nó đi lúc nào? Đứa nào đi với nó? Nó lấy thanh niên khắp Ithaka hay lập bọn với đám nông nô, tôi tớ dễ dàng như vậy? Và nói ta hay điều này nữa, đừng giấu giếm, để ta biết rõ sự thật. Nó dùng vũ lực bắt ngươi đưa thuyền phải không? Hay là ngươi tự ý dâng khi nó hỏi?”

“Ta tự ý đưa cho nó,” Noemon công tử Phronios ôn tồn đáp. “Thử hỏi người khác xử sự ra sao khi có người như nó, tâm tư tơ vò như mớ bòng bong, ngỏ lời xin giúp đỡ? Nỡ lòng nào từ chối. Còn đám thanh niên cùng đi với nó, sau bọn mình, thuộc hạng xuất sắc khắp xứ sở. Ta thấy nó dẫn Mentor đi xuống làm thuyền trưởng, hoặc thần linh giống hệt Mentor, vì thế ta thắc mắc. Hôm qua tờ mờ sáng ta còn thấy Mentor thanh cao, đường bệ trong thành phố, thế mà ông đã lên thuyền trực chỉ Pylos lúc nào không hay.”

Dứt lời Noemon quay gót về nhà thân phụ. Trái lại, trong lòng hậm hực, Antinoos và Eurymachos kinh hãi khôn xiết; cả hai bảo mọi người ngừng chơi, ngồi xuống. Antinoos công tử Eupeithes trút cơn thịnh nộ. Lòng sôi sục ý nghĩ đen tối, mắt hừng hực ánh lửa tức giận, Antinoos đứng thẳng quát to: “Gớm thật! Vượt biển ra đi, việc làm táo tợn Telemachos cả gan thực hiện! Ngô bối nhất quyết không để nó thành công. Ngô bối số đông! Nó là thằng nhãi! Ấy thế mà bất chấp lẳng lặng ra đi, kiếm tay chèo hảo hạng trong thành phố, đưa thuyền xuống biển. Nó sẽ tạo khó khăn cho ngô bối không chừng. Ta cầu mong Chúa tể giáng đòn đừng để nó sống trước khi khôn lớn thành người! Nhưng thôi, cho thuyền lướt sóng và hai mươi tay chèo ta sẽ mai phục nằm chờ, tóm cổ khi nó trở về eo biển giữa Ithaka và Samos vách đá gập ghềnh. Vượt biển tìm bố sẽ kết thúc bi thảm!” Nghe hắn thao thao tất cả đồng thanh tán thành, đồng thời hối thúc thực hiện kế hoạch. Rồi tất cả tức tốc đứng dậy đi vào đại sảnh.

Âm mưu đám cầu hôn ấp ủ trong lòng chẳng mấy chốc đến tai Penelope. Lệnh sứ Medon cho nương nương hay. Chúng bàn tính ở trong nhà, lệnh sứ ở ngoài sân nghe lỏm nên biết. Lệnh sứ vội vàng băng qua đại sảnh cấp báo. Lệnh sứ vừa qua ngưỡng cửa biệt phòng nương nương cất tiếng: “Lệnh sứ, đám cầu hôn sai tới đây làm gì hả? Phải chăng bảo nữ tỳ quân vương Odysseus ngừng việc sửa soạn tiệc tùng? Ôi chao ta cầu mong chúng ngừng theo đuổi, và không trù tính kế hoạch nào nữa! Ta van vái thần linh bữa này là bữa cuối cùng, đúng rồi bữa cuối cùng trên trần thế!... Hằng ngày tụ tập ở đây các người rủ nhau ngốn sạch của cải Telemachos thừa hưởng! Chắc hẳn ngày trước lúc còn bé bỏng các người không nghe thân phụ kể chuyện Odysseus cư xử ra sao. Không bao giờ nặng lời, không bao giờ mắng mỏ, không bao giờ xử tệ với bất kỳ ai khắp xứ sở. Khác hẳn cung cách thông thường quân vương đối xử với thần dân, ban ân người này, trừng phạt người kia, Odysseus chẳng hề làm ai buồn lòng. Nhưng thâm tâm vị kỷ ôm ấp hành vi khả ố, các người không nhớ đức nhân từ, lòng tử tế thể hiện ngày đó.”

“Thưa nương nương,” Medon kính cẩn đáp, “chuyện này đối với ngô bối nguy hại vô cùng! Không những thế đám cầu hôn còn suy tính chuyện táo tợn, ghê rợn hơn nữa. Hy vọng Chúa tể sẽ phá hỏng kế hoạch! Mục đích của chúng là dùng kiếm sắc hạ sát Telemachos trên đường trở về. Hoàng tử tới Pylos thiêng liêng và Lakedaimon ngoạn mục nghe ngóng tin tức thân phụ.”

Vừa nghe Penelope run bần bật, mặt tái nhợt. Một lúc khá lâu nương nương không nói nên lời; mắt đẫm lệ, cổ nghẹn ngào. Mãi sau nương nương mới thốt thành tiếng: “Lệnh sứ, nói ta hay tại sao con ta ra đi? Cần gì phải lấy thuyền lướt sóng băng qua biển cả, ngựa biển chở con người vượt mặt nước mênh mông. Nó muốn tên tuổi sống mãi với đời hay sao?”

Medon lễ độ đáp: “Tôi bộc không biết do thần linh xúi giục hay tự lòng nẩy ý ra đi, song tôi bộc biết tới Pylos là hoàng tử nhằm tìm thân phụ xem có trở về hay đã vĩnh viễn ra đi.”

Dứt lời Medon quay gót trở lại cung điện. Penelope rùng mình lo sợ. Trong phòng lộng lẫy kê nhiều ghế, song chân tay bủn rủn, nương nương không thể vào ngồi trên chiếc nào, mà thụp xuống ngay ngưỡng cửa, bật khóc thảm thiết. Tỳ nữ già trẻ trong cung điện xúm quanh thút thít hòa theo. Vừa nức nở nương nương vừa thốt lời: “Các ngươi, nghe ta nói, trên đời có phụ nữ nào cùng thế hệ Chúa tể bắt đau khổ, buồn tủi như ta không? Trước kia ta mất chồng, nam nhi hào hiệp, dũng cảm, mưu trí hơn đời, tên tuổi vang lừng khắp nơi từ Hellas tới Argos người Danaan nào cũng biết. Bây giờ ta lại mất con thương yêu! Cuồng phong bão táp cuốn mang khỏi nhà không ai biết, và ta cũng không hay nó ra đi. Sao tàn ác thế các ngươi! Nỡ lòng nào không đứa nào đánh thức ta dậy khi biết nó rời nhà xuống thuyền màu đen rỗng không. Nếu biết nó định lên đường, dù muốn đến mấy, ta nhất quyết giữ lại hoặc nhắm mắt chết cho xong! Nhưng mau lên, có tỳ nữ nào đi gọi Dolios, tôi bộc cao niên, nô lệ thân phụ cho khi ta mới về nơi này làm dâu, bây giờ trông coi vườn cây ăn trái lớn rộng. Tôi bộc phải tức tốc tới gặp Laertes, ngồi bên cạnh nói cho lão công hay mọi chuyện. Biết đâu nảy sinh kế hoạch, lão công rời nơi ở ẩn, xuất hiện trước nhân dân than trách đám người có ý thủ tiêu dòng giống bản thân, và tận diệt cả mầm mống quân vương Odysseus.”

“Gái thương yêu,” nhũ mẫu Eurykleia rên rỉ, “dù cầm dao tàn ác cắt đứt cuộc đời hay tha mạng cho sống trong cung điện, già không thể im lặng mà phải nói nên lời. Già biết hết mọi chuyện; già đưa bánh mì, rượu vang cùng đủ thứ hoàng tử hỏi. Nhưng hoàng tử bắt trang trọng hứa không được nói cho con hay ít nhất mười hai ngày hoặc tới lúc sực nhớ mới hỏi hoàng tử đã lên đường. Hoàng tử không muốn lệ nồng làm nhan sắc tiều tụy, cặp má nõn nà phôi pha. Vậy con nên đi tắm, thay quần áo, sau đó lên phòng trên lầu cùng nữ tỳ cầu xin Athena, ái nữ Chúa tể mang khiên thần, vì nữ thần có thể ra tay cứu vớt dù hoàng tử đã rơi vào tay tử thần. Còn lão công Laertes, đừng làm buồn phiền nữa, lão công buồn phiền nhiều rồi. Già không tin thần linh hạnh phúc lại tị hiềm đem lòng ghét bỏ dòng máu Arkesios. Thế nào cũng có hậu duệ sống sót làm chủ đại sảnh nguy nga nơi này và đồng ruộng phì nhiêu đằng kia.”

Eurykleia dứt lời, Penelope thôi nức nở và ngừng tuôn lệ. Sau khi tắm rửa, mặc xiêm y sạch bong, nương nương lên phòng lầu thượng cùng nữ tỳ. Mang theo rổ đựng tiểu mạch nương nương làm lễ cầu xin Athena: “Ái nữ Chúa tể mang khiên thần, Atrytone, xin lắng nghe! Trong quá khứ Odysseus mưu trí từng nướng đùi bò mập mạp, đùi dê mỡ màng dâng nữ thần trong cung điện, bây giờ xin nhớ tế sinh đó, cứu quý tử giùm tiện phụ, bảo vệ, bao che khỏi bàn tay tàn ác của đám cầu hôn thâm độc.” Lời cầu xin vừa dứt nương nương rú kêu truy niệm. Nữ thần nghe thấy. Nhưng trong đại sảnh âm u đám cầu hôn phá ra cười. Một cầu hôn trẻ tuổi mặt kiêu căng nói oang oang: “Nghe như hoàng hậu đáng yêu của ngô bối sửa soạn làm đám cưới! Nàng không hay số phận quý tử đã an bài!” Huênh hoang như thế là lề lối thường làm, họ không biết cái gì đã thực sự quyết định. Vừa nghe Antinoos đứng phắt dậy quát to: “Các người điên hả? Đừng ba hoa như vậy kẻo có đứa vào trong kháo chuyện. Câm miệng! Bây giờ im lặng giải tán. Kế hoạch ngô bối đã chấp thuận, vậy thi hành.” Không chần chừ gì nữa, hắn chọn hai mươi thanh niên táo tợn hơn hết, tất cả ra thuyền đen lướt sóng đậu trên bãi biển, hùa nhau đẩy xuống nước sâu thẳm, dựng cột buồm, kéo cánh buồm, lấy dây da buộc mái chèo, mọi thứ trật tự, gọn gàng, rồi giăng buồm trắng phau. Cùng lúc tôi bộc hối hả mang thuyền cụ để trên boong. Họ hạ neo đậu thuyền ngoài khơi xa xa, sau đó lên bờ dùng bữa chờ màn đêm nhẹ buông.

Penelope nằm trên lầu thượng, không ăn, không uống, lòng hỏi lòng liệu quý tử trẻ dại thoát hiểm hay gục chết dưới tay bọn cầu hôn cao ngạo. Đầu óc bàng hoàng, hết nghi ngờ đến lo sợ, nương nương như sư tử khiếp đảm lúc thợ săn mánh lới rón rén khép chặt vòng vây. Trở đầu nằm ngửa, toàn thân đờ đẫn, tay chân thư giãn, cảm giác mơ màng lan nhẹ, nương nương từ từ khép mi mắt thiếp ngủ. Đúng lúc đó Athena mắt xanh lam lục nảy sinh ý định. Nữ thần sáng tạo hình bóng, biến hình bóng giống hệt Iphthime, em gái Penelope, ái nữ quân vương Ikarios hào hiệp, kết duyên với Eumelos sống ở Pherai. Nữ thần phái hình bóng tới cung điện Odysseus an ủi Penelope khỏi thở dài, thôi than van, ngừng khóc lóc. Cầm dây kéo then cửa bước vào phòng đứng đầu giường hình bóng nhỏ nhẹ cất tiếng: “Penelope, ngủ hả, buồn não nề phải không? Lắng nghe. Thần linh sống thảnh thơi, vui sướng không muốn nghe chị buồn rầu nức nở, phiền muộn than vãn, quý tử sẽ trở về an toàn, vì không làm gì xúc phạm hàng bất tử.”

“Ô, em, tại sao tới đây?” Penelope khôn ngoan dứt mực, thiu thiu ngon giấc, từ cửa cõi mộng êm đềm đáp lời. “Trước kia chẳng mấy khi đến chơi, vì em ở nơi quá ư xa xôi. Em bảo chị quên sầu muộn, bỏ ưu tư từng dằn vặt tâm trí khiến đau đớn cõi lòng. Trước kia chị mất phu quân dũng cảm, đức độ, lừng danh người Danaan từ Hellas đến Argos đều biết. Bây giờ quý tử duy nhất lại lấy thuyền dong buồm ra đi, thiếu niên trẻ dại, việc làm, lời nói còn non nớt, biết gì? Chị lo cho nó hơn người ấy. Chị rùng mình nghĩ nó gặp bất hạnh trên đất lạ quê người hoặc lênh đênh vô định trên mặt biển bao la. Có nhiều kẻ thù âm mưu sát hại và muốn thủ tiêu trước khi nó về nhà.”

“Hãy can đảm, đừng lo sợ,” hình bóng mờ mờ trấn an. “Cháu ra đi có hộ tống, ai nấy đều van vái cầu mong, Pallas Athena kiên cường bên cạnh. Do thương hại chị buồn rầu, lo lắng nữ thần phái em tới đây mang theo truyền điệp an ủi.”

“Nếu quả thực là thần linh,” Penelope ý nhị khôn xiết tiếp lời, “nếu tới đây là do thần linh truyền sai, xin em cho chị hay người ấy, buồn khổ, đáng thương. Còn sống đâu đó, vẫn nhìn ánh nắng mặt trời, hay chết rồi, bây giờ đang ở dưới âm phủ với Diêm Vương?”

“Người ấy sống hay chết,” hình bóng mờ mờ nhấn mạnh, “em sẽ không nói chị hay sự thật. Bởi nói lấy lệ, nói qua loa, nói lăng nhăng chẳng nên nói làm gì.”

Dứt lời lại lướt qua then gài trên cửa hình bóng lẩn vào cơn gió. Giật mình tỉnh giấc, tâm hồn lâng lâng, ái nữ Ikarios hít mạnh cảm giác âm ấm toát ra từ huyễn mộng bồng bềnh lan nhẹ trong bóng tối màn đêm. Đám cầu hôn trong khi đó đã xuống thuyền dong buồm ra khơi nhằm hạ sát Telemachos tức khắc. Ngoài biển giữa Ithaka và Samos vách đá lởm chởm có hòn đảo núi non trùng điệp tên là Asteris, tuy nhỏ song có bến hai lối vào cho thuyền hạ neo, chúng núp đó nằm chờ.