ản dịch của An Lý câu chuyện về viên quan trưởng lễ Kotsuké no Suké (rút từ tập A Universal History of Infamy)

Viên trưởng lễ quan xấc xược Kotsuké no Suké

An Lý dịch

Kẻ lưu xú trong chương này là viên trưởng lễ quan xấc xược Kotsuké no Suké, tên quan triều đình bất hạnh đã đưa đến cảnh suy vi và cái chết cho vị chúa thành Ako rồi không chịu tự sát vì danh dự khi phải đối mặt với đòn thù đích đáng. Con người này đáng được dành cho lòng biết ơn của mọi con người, vì nhờ hắn mà lòng tận trung quý báu được đánh thức, một cơ hội đen nhưng cần thiết được mở ra cho một công nghiệp bất hủ. Sự kiện này đã được kỷ niệm trong cả trăm tiểu thuyết, bài nghiên cứu, luận án tiến sĩ hay nhạc kịch, đấy là chưa kể cơ man đồ sành sứ, lam ngọc có vân hay sơn mài. Đến cả món phim nhựa đa năng cũng không ngoài, vì Truyện Bốn Mươi Bảy Võ Sĩ - sự tích này tên là thế - đã trở thành nguồn cảm hứng hay được viện đến nhất cho điện ảnh Nhật. Sự vinh danh sâu sát qua mối quan tâm nồng nhiệt này không chỉ là hữu lý: người ta thấy ngay đấy là công lý.

Tôi kể theo bản của A. B. Mitford, trong đó bỏ qua các mô tả màu sắc địa phương gây sao lãng cho người đọc mà tập trung vào mạch câu chuyện vinh quang như nó diễn ra. Sự vắng mặt các chi tiết “Đông phương học” kiểu ấy khiến người ta phải đoán rằng đây là một bản kể lấy thẳng của người Nhật.

DẢI DY TUỘT

Vào cái mùa xuân năm 1702 đã đi vào dĩ vãng, vị chúa lỗi lạc thành Ako nhận lệnh chuẩn bị đón tiếp và thết đãi đoàn khâm sai từ hoàng cung. Hai ngàn ba trăm năm lễ tục (một phần chìm trong thần thoại) đã biến các nghi thức tiếp sứ trở thành rắc rối đến khổ sở. Khâm sứ thay mặt cho hoàng đế, nhưng lại theo lối ẩn dụ, biểu tượng: một độ tinh vi mà đi quá hay chưa tới đều nguy hiểm. Để tránh những sơ suất dễ khiến mất đầu, một viên quan từ lâu đài Yedo được cử đến trước làm quan trưởng lễ. Rời xa chốn triều đình thanh lịch, bị khép vào cuộc villégiature nơi thảo dã mà hẳn ông ta coi là một chuyến đi đày, Kotsuké no Suké phân phát các bài học lễ nghi một cách lỗ mãng. Giọng điệu ông ta không chỉ cao đạo mà nhiều lúc đến mức hỗn hào. Làm học trò ông ta, vị chúa thành hết sức gắng lờ đi những câu khiêu khích. Ngài không biết đáp lại thế nào mà luật lệ nghiêm cấm dùng vũ lực. Tuy nhiên, một hôm, viên lễ quan bị tuột dải rút tất bèn sai ngài buộc lại. Ngài nhẫn nhịn làm theo, dù lòng giận bừng bừng. Viên trưởng lễ quan xấc xược nói, ngài quả thật thuộc loại không dạy nổi, và chỉ đứa quê mùa thô lậu mới đi buộc nút vụng về đến như vậy. Vị chúa thành rút kiếm chém một nhát. Đối phương bỏ chạy, trên trán vạch một đường máu rỉ… Mấy hôm sau tòa án quân sự ra phán quyết buộc kẻ hành hung tự tận. Giữa sân chính thành Ako dựng bục dạ đỏ, tội nhân xuất hiện giữa bục, được trao con dao bằng vàng và ngọc, lớn tiếng thú nhận tội với công chúng, trần mình đến thắt lưng, rồi tự mổ bụng mình, hai nhát rạch theo nghi thức, và chết cái chết võ sĩ đạo, màu dạ đỏ làm những người ở xa không thấy máu. Một người già nua, cẩn thận vung gươm chặt đầu ngài: đấy là quân sư Kuranosuké đóng vai trò phụ tá.

NGƯỜI VỜ LƯU XÚ

Thành của Takumi no Kami bị tịch biên; các võ sĩ bị giải tán; gia tộc bị lụn bại và lu mờ; tên tuổi bị phỉ nhổ. Lời đồn thì nói ngay chính đêm ngài tự quyết, bốn mươi bảy võ sĩ đã lên đỉnh núi lập mưu, lên kế hoạch đến từng chi tiết sự việc rồi sẽ xảy ra một năm về sau. Còn sự thực là việc ấy đã diễn ra với những khoảng gián đoạn hợp lý, và vài buổi gặp mặt diễn ra không phải trên đỉnh núi trắc trở, mà trong một ngôi đền trong rừng, một tòa đình xoàng xĩnh bằng gỗ trắng, bài trí duy nhất chỉ có cái hộp chữ nhật đựng cái gương. Họ khao khát trả thù, mà trả thù dường như nằm ngoài tầm với.

Kira Kotsuké no Suké, viên trưởng lễ quan bị căm ghét, cho phòng thủ nơi ở thật vững chắc, quanh kiệu cắt đặt vô số tay cung kiếm. Ông ta tung ra rất nhiều do thám, tất cả đều bí mật, chuẩn xác và không thể mua chuộc được. Bị theo dõi sát nhất không ai ngoài người được coi là cầm đầu những kẻ báo oán: ông quân sư Kuranosuké. Tình cờ mà ông được biết, liền lấy đó sắp đặt kế hoạch báo cừu.

Ông chuyển đến Kyoto, thành phố những sắc màu thu danh lừng cả nước. Ông lê la trong các nhà thổ, các động đổ bác, các tửu điếm. Ông chen vai thích cánh với đám gái đĩ, đám nhà thơ, bất chấp đầu đã bạc, cả những hạng vô loài hơn nữa. Một hôm bị tống khỏi quán rượu, ông ngủ gục ngoài cửa đến tận sáng, đầu gục vào vũng ói mửa.

Một người quê Satsuma nhìn thấy, vừa buồn vừa giận nói: ­Này đây có phải quân sư của Asano Takumi đó không, người đã phụ tá cho ngài trong lúc chết nhưng không báo thù cho chúa mà lại quăng mình vào khoái lạc và ô nhục? Mi thật không xứng với cái tên Samurai!

Và người đó giẫm lên rồi nhổ bọt vào mặt người đang ngủ. Được do thám thuật lại cảnh nhịn nhục đó, Kotsuké no Suké lấy làm nhẹ người.

Sự việc không dừng ở đó. Người quân sư đuổi vợ và con trai út rồi mua vợ bé ở nhà chứa về, hành vi lưu xú đồn xa ấy làm hởi lòng và vợi bớt lòng thận trọng run sợ của kẻ thù. Cuối cùng ông ta bãi nửa số gác.

Một đêm mùa đông buốt da buốt thịt năm 1703, bốn mươi bảy võ sĩ tập hợp trong khu vườn xơ xác ngoại ô Yedo, gần một cái cầu và xưởng sản xuất bài. Trước khi tiến đánh, họ thông báo cho dân trong vùng đây không phải cướp bóc mà là một chiến dịch quân sự vì công lý chính nghĩa.

VẾT SẸO

Hai toán tấn công vào cung điện của Kira Kotsuké no Suké. Người quân sư chỉ huy một toán, đánh vào cửa trước; toán thứ hai là trưởng nam của ông, cậu sắp sang tuổi mười sáu và chết vào đêm ấy. Lịch sử còn ghi lại bao nhiêu giây phút cơn ác mộng sống động này: những thân người đung đưa mạo hiểm tuột thang dây, tiếng trống khai mào trận đánh, bước chân rầm rập của phe thủ thành, dây cung căng trên nóc mái, đường tên bay định mệnh nhắm vào yếu huyệt, màu máu vấy trên đồ sứ, cái chết nóng rãy chuyển sang giá băng, nỗi trơ trẽn và bối rối trong sự chết. Chín võ sĩ bỏ mạng; quân trong thành cũng không kém dũng cảm, nhất định không lùi bước. Quá nửa đêm, mọi chống trả đã dừng hẳn.

Kira Kotsuké no Suké, nguồn cơn khốn nạn của sự tận trung ấy, thì chẳng thấy đâu. Họ lục soát hết mọi xó xỉnh cung điện vang tiếng khóc lóc, đã sắp tuyệt vọng thì người quân sư già nhận thấy chăn giường còn ấm. Tìm tiếp, họ phát hiện cửa sổ hẹp giấu sau tấm gương đồng. Bên dưới, trong mảnh sân mờ tối, bóng người áo trắng nhìn lên. Thanh gươm run rẩy trong tay phải. Họ trèo xuống, kẻ kia nộp mình không kháng cự. Trên trán còn vết sẹo: dấu tích lưỡi gươm Takumi no Kami.

Tới đó, các võ sĩ người lấm máu gieo mình trước mặt oan gia mà nói mình là thuộc hạ của vị chúa thành Ako, người đã vì ông ta mà bị tru diệt, và nay cầu khẩn ông ta tự quyết, theo đúng hành xử của các samurai.

Hoài công mà nói chuyện chính trực với một tâm hồn đê hạ. Danh dự không lọt nổi vào đầu hắn; đến bình minh, họ buộc phải xuống tay.

LỜI CHỨNG

Thù đã trả xong (nhưng không giận dữ, không xao xuyến, cũng không nuối tiếc), các võ sĩ trở về đền đặt di hài chủ. Cái thủ cấp kinh hồn của Kira Kotsuké no Suké họ bỏ trong thùng và thay nhau trông. Họ đi qua làng, qua tỉnh giữa ban ngày trong sáng. Mọi người cầu nguyện cho họ và khóc. Lãnh chúa Sendai muốn mời khoản đãi, nhưng họ từ chối mà nói chúa mình chờ đã gần hai năm rồi. Họ đến bên nấm mồ tăm tối, dâng cái đầu cừu nhân.

Tòa tối cao tuyên án. Đúng như dự kiến: họ được dành đặc ân tự xử. Tất cả thi hành, nhiều người với vẻ tự tại nhiệt thành, và được đặt yên nghỉ cạnh chúa mình. Người lớn, trẻ con tới cầu khấn bên mộ những người trung nghĩa.

NGƯỜI TỪ SATSUMA

Trong số những người viếng mộ, có một cậu thanh niên mệt mỏi lấm bụi đường dường như từ xa tới. Cậu phủ phục trước bia viên quân sư Oishi Kuranosuké mà nói lớn: Tôi thấy ngài nằm trước cửa lầu xanh ở Kyoto, chẳng biết ngài đang toan tính báo thù cho chúa, chỉ nghĩ ngài là thứ thần tử bất trung, tôi đã nhổ vào mặt ngài. Nay tôi đến đây đáp lỗi. Nói rồi liền thực hiện harakiri.

Ông thủ từ khâm phục lòng dũng cảm, cho chôn cậu bên những người võ sĩ.

Đến đây là hết câu chuyện về bốn mươi bảy trung thần - ngoại trừ câu chuyện sẽ không bao giờ hết, vì những con người khác, có lẽ chưa được trung thành, nhưng vẫn chẳng đánh mất hy vọng có ngày được vậy, sẽ còn vinh danh họ bằng lời lẽ của chúng ta.