isen Xtrôgôp không bị mù, chưa bao giờ bị mù. Một hiện tượng thuần túy con người, cả về tinh thần lẫn vật chất đã vô hiệu hóa tác dụng của lưỡi gươm nung trắng mà tên đao phủ của Fêôfar đã đưa đi đưa lại sát đôi mắt anh.

Chúng ta nhớ lại là lúc chúng hành tội anh thì bà Marfa Xtrôgôp đứng đó, giơ hai tay về phía con trai. Misen nhìn bà như một đứa con chỉ còn lần cuối cùng được nhìn mẹ. Những giọt nước mắt mà vì lòng kiêu hãnh, anh cố ngăn, nhưng không ngăn nổi, từ trái tim đã trào lên đôi mắt, đọng lại dưới làn mi, và dưới sức nóng bốc hơi trên giác mạc đã cứu được cơ quan thị giác của anh. Lớp hơi do nước mắt tạo ra nằm ở khoảng giữa lưỡi kiếm nóng bỏng và con ngươi mắt đủ để làm giảm tác dụng của nhiệt độ cao. Hiện tượng này giống như hiệu quả xảy ra với người thợ đúc, sau khi nhúng tay vào nước lạnh có thể cho tay đưa qua một dòng gang nung chảy mà tay vẫn không hề gì.

Ngay lúc đó, Misen Xtrôgôp hiểu rõ là sẽ vô cùng nguy hiểm cho anh, nếu để lộ bí mật đó ra với bất cứ ai. Ngược lại, anh cảm thấy có thể lợi dụng bí mật đó để thực hiện ý đồ của mình. Kẻ thù để anh được tự do vì tưởng anh đã bị mù, đã là một phế nhân. Vậy thì anh phải là một người mù, mù vởi tất cả mọi người. Kể cả với Nađia... Tóm lại là mù ở tất cả mọi nơi, và bất kỳ lúc nào cũng không được có một cử chỉ có thể làm cho người khác nghi ngờ sự trung thực của vai trò anh sắm. Anh đã quyết định như thế. Ngay đến tính mạng của mình anh cũng phải sẵn sàng hy sinh để chứng thực với tất cả mọi người về sự mù lòa của mình. Và chúng ta biết là anh đã hy sinh như thế nào. Duy nhất chỉ có mẹ anh biết được sự thật đó ngay tại quảng trường thành phố Tômxk; anh đã nói nhỏ vào tai bà lúc anh cúi sát xuống bà trong bóng tối và phủ lên mặt bà những chiếc hôn tạm biệt.

Đến lúc này người ta mới hiểu là, khi Ivan Ôgarep với một sự diễu cợt đầy ác ý, đặt lá thư của nhà vua trước đôi mắt mà hắn cho là đã tắt ngấm của anh, Misen Xtrôgôp đã đọc bức thư đó, bức thư vạch trần những ý đồ bỉ ổi của tên phản nghịch. Cũng vì thế, anh đã phát huy toàn bộ nghị lực trong giai đoạn hai của cuộc hành trình. Cũng vì thế mà anh nuôi dưỡng ý chí không gì lay chuyển nổi quyết tới bằng được Irkuxk để làm tròn sứ mệnh bằng lời nói trực tiếp của mình. Anh biết là thành phố Irkuxk bị đe dọa nghiêm trọng, tính mệnh của đại công tước như treo trên sợi tóc. Việc cứu thành Irkuxk và cả vùng Xibir này khỏi rơi vào tay giặc, cứu sống em trai của Nga hoàng như vậy là nằm trong tay anh.

Bằng một vài lời, tất cả câu chuyện đó được kể lại với đại công tước và Misen Xtrôgôp cũng kể luôn với bao xúc động vai trò của Nađia và phần tham gia đóng góp của cô vào tất cả những biến cố đó.

- Cô gái trẻ này là ai vậy? - Công tước hỏi.

- Thưa, đó là con gái của một tù lưu đày có tên là Vaxili Fêđor - Misen đáp.

- Con gái của vị chỉ huy trưởng Fêđor - Công tước nói: - Không còn là con gái của một người tù lưu đày nữa. Ở Irkuxk hiện nay không còn tội nhân lưu đày!

Nađia rất cứng rắn trong gian khổ, lúc này mắt đẫm lệ, sụp quỳ xuống trước đại công tước. Một tay công tước nâng cô dậy, còn tay kia chìa ra cho Misen Xtrôgôp.

Một giờ sau, Nadia đã ở gọn trong vòng tay cha.

Misen Xtrôgôp, Nađia, Vaxili Fêđor sum họp trong niềm hân hoan tràn đầy hạnh phúc.

Quân Tactar đã bị đánh lui cả trong hai mũi tấn công của chúng vào thành phố. Vaxili Fêđor với đội quân nhỏ của ông đã đè bẹp bọn xung kích đầu tiên xông vào cửa thành Lớn “Bônsaia” mà chúng tin là đã bị bỏ ngỏ. Với một linh cảm thuộc bản năng, ông đã cùng đơn vị trụ lại phòng ngự.

Đồng thời với việc đánh lui quân Tactar, những người bị vây hãm cũng nhanh chóng làm chủ vụ hỏa hoạn. Chất dầu thô đã bị đốt cháy mau chóng trên mặt sông Angara. Lửa tập trung thiêu hủy các nhà cửa trên bờ sông, không bén được tới các khu phố khác trong thành phố.

Trước khi trời sáng, quân đội của Fêôfar-khan rút về vị trí đóng quân của chúng, để lại vô số xác chết bên ngoài chiến lũy.

Trong số những binh sĩ Tactar tử trận có cả xác mụ Digan Săngga. Mụ này đã cố tìm cách liên lạc với Ôgarep nhưng thất bại, không biết là hắn đã bị Misen Xtrôgôp tiêu diệt rồi.

Trong suốt hai ngày, bọn quân vây thành không còn dám mưu toan một cuộc tấn công mới nào nữa. Cái chết của Ivan Ôgarep đã làm chúng nản chí. Con người này là linh hồn của cuộc xâm lược và chỉ có hắn với âm mưu phản loạn đã trù tính từ lâu, là kẻ có khá nhiều ảnh hưởng tới các phiên vương (khan) và các đội quân ô hợp của chúng, đã lôi cuốn chúng vào mưu đồ chinh phục nước Nga phần châu Á.

Tuy nhiên, những người phòng thủ Irkuxk luôn cảnh giác đề phòng vì cuộc vây hãm còn, kéo dài.

Nhưng, ngày 7 tháng Mười, từ lúc rạng đông tiếng đại bác vang lên trên những điểm cao bao quanh Irkuxk.

Quân cứu viện đã tới dưới sự chỉ huy của tướng Kixơlep, bằng tiếng đại bác báo cho công tước biết sự có mặt của mình.

Quân Tactar không còn trì hoãn được nữa. Chúng chẳng muốn chơi trò may rủi trong một trận đánh nổ ra dưới chân thành, lập tức nhổ trại quân Angara.

Irkuxk đã được giải phóng!

Cùng với những người lính Nga đầu tiên, cả hai người bạn của Misen Xtrôgôp cũng tiến vào thành phố. Đó là hai anh bạn keo sơn Blao và Jôlivê. Trèo qua những tảng băng, họ lên được hữu ngạn sông Angara, thoát nạn cũng như những người tị nạn khác trước khi lửa trên sông Angara bén tới bè. Sự kiện này đã được Anxiđ Jôlivê ghi vào sổ tay theo kiểu sau đây:

“Chút xíu nữa thì đi tong, chẳng khác nào một quả chanh vắt vào cốc punch*".

Niềm vui của họ không sao tả xiết, khi gặp lại Nađia và Misen Xtrôgôp bình an vô sự, nhất là khi họ biết rằng người bạn dũng cảm của họ không hề bị mù. Điều đó khiến cho Hary Blao viết nhận xét như thế này.

“Sắt nung đỏ có khi không đủ nóng để phá hủy sự nhạy cảm của dây thần kinh thị giác, cần nghiên cứu lại!”.

Rồi hai nhà báo được bố trí chỗ ăn chỗ ở chu đáo, bắt đầu nghĩ đến việc sắp xếp, hệ thống hóa những ghi chép của họ trong chuyến đi. Từ đây sẽ gửi về Luân Đôn và Pari những thiên phóng sự đặc sắc liên quan tới cuộc chiến tranh xâm lược của quân Tactar và điều hiếm thấy là các thiên phóng sự đó chỉ có đôi chỗ trái ngược nhau ở những vấn đề chẳng có gì là quan trọng.

Cuộc chiến cuối cùng xoay ra bất lợi cho Fêôfar và đồng minh của hắn. Cuộc xâm lăng này cũng vô tích sự như bao cuộc xâm lăng khác đánh vào con người khổng lồ Nga, chỉ chuốc lấy thất bại thảm hại. Chẳng bao lâu, chúng bị quân đội Nga hoàng chia cắt và tiêu diệt. Các thành phố bị chiếm lần lượt được giải phóng. Thêm vào đó, mùa đông Xibir khủng khiếp làm cho địch chết dần chết mòn. Trong số những đoàn quân ô hợp đó, chỉ còn một phần nhỏ trở về được thảo nguyên xứ Tactari.

Đường đi từ Irkuxk đến rặng Uran lại thông suốt. Đáng lẽ công tước có việc phải trở về ngay Maxcơva, nhưng ông đã lui cuộc hành trình lại để dự một buổi lễ thật là cảm động được tố chức ít ngày sau khi quân đội Nga chiến thắng tiến vào thành phố.

Misen Xtrôgôp tới gặp Nađia và trước mặt cha nàng, anh nói vói người bạn gái:

- Nađia! Hiện nay em vẫn là em gái của anh! Khi em rời Riga để tới Irkuxk, em có còn để lại sau em niềm thương nhớ nào khác ngoài lòng thương nhớ người mẹ đã khuất của em không?

- Không, anh ạ, - Nađia đáp. - Không còn một niềm thương nhớ nào khác cả.

- Như vậy trong trái tim của em không còn có gì khác vấn vương ở nơi đó chứ?

- Không, không còn gì cả, anh ạ.

- Nếu vậy thì, Nađia! - Misen Xtrôgôp run giọng nói, - anh không tin rằng Thượng đế đã run rủi cho chúng ta gặp nhau, đã bắt chúng ta cùng trải qua bao gian truân thử thách lẽ nào lại không muốn cho chúng ta được mãi mãi bên nhau?

- Ôi! - Nađia thốt kêu lên và sà vào hai cánh tay dang rộng của Misen Xtrôgôp.

Và, quay lại phía Vaxili Fêđor, mặt đỏ bừng, cô khẽ gọi:

- Cha ơi!

- Nađia! - Vaxili Fêđor nhìn cô âu yếm, rồi nhìn thẳng vào mắt Misen Xtrôgôp - Cha sẽ vô cùng sung sướng được gọi cả hai đứa là con của cha!

Cuộc hôn lễ được cử hành tại nhà thờ lớn thành phố Irkuxk. Rất đơn giản trong chi tiết, nhưng rất đẹp và náo nhiệt ở sự ủng hộ của toàn dân chúng, quân nhân cũng như dân thường ở Irkuxk. Họ đều muốn biểu lộ lòng biết ơn sâu sắc và sự cảm phục đối với hai người bạn trẻ mà cuộc phiêu lưu kỳ thú của họ đã trở thành huyền thoại.

Tất nhiên là Anxiđ Jôlivê và Hary Blao có tham dự lễ cưới này và họ muốn tường thuật lại với độc giả của mình.

- Và, qua đây, anh không muốn theo gương họ sao? - Anxiđ Jôlivê hỏi bạn đồng nghiệp.

- Chà! - Hary Blao nói: - Nếu tôi có một cô em họ như anh?

- Cô em họ tôi đâu phải để gả chồng! - Jôlivê cười đáp.

- Càng hay! - Hary Blao nói lảng. - Người ta đang nói là có thể có những chuyện gay go rắc rối đột xuất giữa Luân Đôn và Bắc Kinh, anh không muốn tới đó một chút xem sao ư?

- Chà, chà! Blao thân mến! - Jôlivê vui vẻ kêu lên. - Chính mình cũng đang định đề xuất với cậu đó!

Và, đấy là lý do tại sao mà hai anh bạn đồng nghiệp như hình với bóng đó lên đường đi Trung Quốc.

Ít ngày sau đám cưới, Misen Xtrôgôp và Nađia, có Vaxili Fêđor đi cùng, trở về châu Âu. Con đường đầy gian khổ trong lượt đi thành con đường đầy hạnh phúc ở lượt về. Họ đi rất mau, ngồi trên xe trượt, lướt qua thảo nguyên đóng băng, như trên một chuyến tàu tốc hành.

Tuy vậy, khi tới bờ sông Dinka, trước cửa ngõ thị trấn Borxkôie, họ dừng lại một ngày.

Misen Xtrôgôp tìm thấy lại nơi anh đã chôn cất người bạn xấu số Nicôla Pigatxôp. Anh trồng lên đó một cây thập tự và cùng Nađia cầu nguyện lần cuối trên nấm mồ của người bạn bình dị, anh hùng mà cả hai không sao quên được.

Ở thành phố Ômxk, bà già Marfa đợi họ trong ngôi nhà nhỏ của dòng họ Xtrôgôp. Bà trìu mến ôm chặt lấy cô gái mà hàng trăm lần trong thâm tâm bà đã coi như con đẻ. Người phụ nữ dũng cảm xứ Xibir, ngày hôm đó, hoàn toàn có quyền nhìn nhận đứa con trai của mình và tự hào về nó.

Sau ít ngày nghỉ ở Ômxk, Misen và Nadia Xtrôgôp trở về châu Âu, Vaxili Fêđor dừng lại tại Xanh Pêterbua. Hai con ông, ngoài những lúc phải đi thăm mẹ già, không khi nào xa ông.

Người giao liên trẻ tuổi và dũng cảm được Nga hoàng tiếp đón nồng hậu, thưởng cho anh huân chương thánh Gioocgiơ và đặc biệt gắn bó với anh.

Về sau Misen Xtrôgôp thành đạt và có một cương vị cao trong nước. Nhưng điều đáng được kể lại ở đây không phải là bước đường hanh thông của anh, mà là những gian truân thử thách anh đã từng nếm trải.

HẾT