ÔM SAU, KHI NGỒI VÀO BÀN TIỆC CÁC CHỦ nợ, ông Tulliver đã hoàn toàn trở lại vị thế của một Tulliver kiêu hãnh, tự tin và nồng nhiệt của thời vàng son xưa cũ.

Bằng một giọng hùng hồn và sôi nổi, ông trình bày quan niệm của mình về thiện và ác, sự tấn công của những đứa lưu manh, sự bỏ rơi của thần may mắn, và thắng lợi vẻ vang nhờ vào những nỗ lực vượt bực và những hỗ trợ đắc lực của đứa con hiếu thảo. Tiếp đó, ông Deane tỏ lời ngợi khen những đức tính cần cù, liêm khiết của Tom trong công việc hàng ngày, và Tom cũng đứng lên đọc một đáp từ ngắn, đại ý là cảm tạ quý vị hiện diện trong buổi tiệc hôm nay đã dành cho mình phần vinh hạnh. Chàng tỏ ra vô cùng sung sướng vì đã giúp cha khôi phục lại địa vị và tên tuổi, riêng phần chàng thì hy vọng rằng sẽ không bao giờ ngừng nghỉ cố gắng cũng như không bao giờ làm hoen ố danh dự gia đình. Bài đáp từ kết thúc trong một tràng pháo tay vang dậy và Tom, ngay lúc đó, trông chững chạc, lịch lãm hơn bao giờ hết.

Theo truyền thống, bữa tiệc chấm dứt một cách điều độ vào lúc năm giờ chiều. Tom phải ở lại St. Ogg’s để giải quyết một vài công việc, còn ông Tulliver thì phải về nhà ngay để tường trình chi tiết buổi tiệc cho Bessy và «cô con gái cưng» của ông nghe. Mặt ông sáng rỡ vì say men chiến thắng. Hôm đó ông không chọn một đường tắt nào để về nhà, mà cho ngựa chạy chậm, đầu ngước cao trên con đường chánh dẫn tới chiếc cầu. Tại sao lại phải tránh mặt Wakem? Ông bắt đầu nổi giận vì chẳng thấy bóng Wakem đâu cả. Có lẽ y đã cố tình lánh xa thành phố trong ngày này để khỏi phải nghe hay thấy gì về một hành vi danh dự, vì dành dự là cái luôn luôn làm cho lão ta khó chịu. Nếu gặp Wakem giữa lúc này, ông sẽ nhìn thẳng vào mặt lão và chắc tên lưu manh đó sẽ không còn làm ra bộ lạnh lùng tự tin như mọi ngày nữa. Dần dần lão sẽ hiểu ra rằng một người lương thiện không thể nào phục vụ cho lão lâu dài hơn được, cũng như không thể nào giúp lão vơ vét thêm cho đầy các túi vốn đã tràn trề nhờ những mánh khóe gian manh.

Trong trạng thái sôi động đó, ông Tulliver đã về gần tới cổng nhà máy xay Dorlcote. Và ông bỗng nhìn thấy một dáng người quen thuộc, cỡi ngựa đen đi ra. Họ gặp nhau cách cổng nhà máy năm mươi thước, giữa những cây sồi già và bờ sông.

Wakem lên tiếng ngay bằng giọng ngạo nghễ hơn thường lệ:

- Tulliver! Sao anh làm ăn điên rồ vậy? – Ai lại rãi đất cứng lên sân nhà bao giờ! Tôi đã nói với anh rồi, có điều là những cái thứ như anh không bao giờ biết chăm sóc trang trại cho đúng qui tắc cả.

Ông Tulliver giận sôi lên:

- Sao! Vậy thì kiếm người khác coi trại cho mầy đi! Cho tới lúc đó rồi dạy nó!

- Anh say rồi.

Wakem tin chắc như vậy qua gương mặt đỏ ửng và cặp mắt sáng rực của ông Tulliver.

Ông Tulliver trừng mắt:

- Không, tao không say đâu. Không phải đợi có rượu tao mới quyết định không làm việc với một thằng lưu manh nữa.

- Tốt lắm! Vậy thì sáng mai anh có thể dọn ra khỏi nhà tôi. Tránh đường cho tôi đi! (Ông Tulliver đã quay ngang ngựa để chặn đường.)

Ông Tulliver rít lên:

- Không đâu, mầy không qua được đâu. Tao phải nói cho mầy nghe hết những gì tao nghĩ về mầy. Mầy là một thằng đại lưu manh, đáng bị đem treo cổ – mầy là...

- Tránh tao đi, thằng ngu, nếu không tao sẽ cho ngựa dầy bây giờ.

Ông Tulliver thúc ngựa tới, tay cầm roi đưa cao. Ngựa của Wakem lảng tránh và nhảy chồm lên, hất chủ rớt xuống đất. Wakem buông dây cương ra và lồm cồm ngồi dậy, nhưng trước khi lão kịp đứng lên, ông Tulliver đã nhảy phóc xuống ngựa. Cảnh tượng kẻ cựu thù nằm dưới chân mình làm cho ông điên lên, và đây là dịp phục hận. Ông xông tới, một tay đè mạnh Wakem dưới đất, một tay dùng roi ngựa quật tới tấp lên lưng lão. Wakem kêu la cầu cứu, nhưng chẳng một ai tới cả.

Mãi một lúc lâu mới có tiếng đàn bà rú lên và tiếng gọi hãi hùng: «Ba! Ba!».

Ông Tulliver hét lớn:

- Tránh ra! Đi chỗ khác!

Rõ ràng, không phải ông đang nói với Wakem. Lão ngước đầu lên run rẩy, thấy một cô gái đang bấu vào tay kẻ hành hung mình.

Vừa lúc đó, có tiếng chân chạy tới, Maggie cuốn cuồng gọi:

- Bác Luke, má, mau tới đây giúp con!

Wakem nói với Luke:

- Đỡ giùm tôi lên ngựa. Có lẽ tôi sẽ tự xoay sở được – chắc tay tôi bị gãy rồi.

Wakem được đỡ lên lưng ngựa của ông Tulliver. Ông ta khó nhọc quay đầu lại nói với kẻ thù bằng giọng căm hờn:

- Anh sẽ chịu hậu quả về hành động của anh. Con gái anh là nhân chứng của vụ này.

Ông Tulliver quát:

- Đi đi, và đưa cái lưng ra nói cho mọi người biết là tao đã đánh mầy. Nói với họ là tao đã bắt đầu làm cho cuộc đời sạch sẽ hơn chút ít.

Wakem quay nhìn bác Luke:

- Anh cỡi con ngựa đen đi về nhà cho tôi, đi ngã Tafton Ferry - khỏi đi qua thành phố.

Thấy Wakem đã đi xa, Maggie buông tay cha và khóc nức nở, trong khi bà Tulliver đứng chết lặng, bàng hoàng. Bỗng Maggie thấy cha bắt đầu dựa hẳn vào người mình. Nàng ngừng khóc:

- Ba, mình về nhà đi ba!

Ông Tulliver thều thào:

- Ba mệt quá! Ba muốn xỉu. Bessy đỡ tôi vô nhà, chóng mặt quá – Đầu nhức như búa bổ.

Ông chậm chạp đi giữa vợ và con gái vào nhà, và ngồi thừ trên ghế bành. Mặt tái mét, hai tay ông lạnh toát.

Bà Tulliver lo ngại:

- Tôi đi gọi bác sĩ, nghe ông?

Dường như kiệt sức nên ông Tulliver không nghe được câu nói của vợ, tuy nhiên khi nghe vợ bảo Maggie cho người đi đón bác sĩ thì ông ngẩng đầu lên:

- Bác sĩ? Không - Khỏi cần bác sĩ. Tôi bị đau đầu - chỉ có vậy thôi. Bà đỡ tôi lên giường.

Ông Tulliver đi nghĩ được nửa giờ thì Tom về. Có cả Bob Jakin. Bob tới «mừng ông chủ cũ» luôn tiện để nhắc nhỡ mọi người rằng mình cũng đã đóng góp chút công lao trong niềm vui đó. Tom nghĩ rằng cha chẳng thích gì hơn là chuyện trò với Bob, một hành động cuối ngày, trước khi đi ngủ.

Nhưng bây giờ Tom phải ngồi đây suốt buổi chiều trong phập phòng lo sợ những hậu quả do cơn cuồng trí của cha mình gây ra. Sau khi nghe kể lại đầy đủ câu chuyện ban chiều, Tom ngồi thừ người nghĩ ngợi, không còn tâm ý nào để dặn dò mẹ và em sửa soạn cho bữa ăn trưa mai. Chính mẹ và em cũng không nghĩ đến chuyện hỏi han chàng. Cuộc đời của họ gặp toàn những chuyện trái ngang không bao giờ vui trọn vẹn được, phiền muộn cứ chực chờ.

Tom nghĩ rằng những cố gắng của mình dường như lúc nào cũng bị lỗi lầm của người khác phá hỏng đi, còn Maggie thì mãi nghĩ đi nghĩ lại về hành động bấu vào tay cha lúc ông giận dữ. Không một ai trong ba người lo ngại tới sức khỏe của ông Tulliver. Chẳng có triệu chứng gì đáng ngại sau nhiều giờ khích động sôi nổi và phải tận dụng sức lực thì bị mệt là điều tất nhiên. Chỉ cần nghỉ ngơi vài ngày là khỏi.

Bận rộn suốt ngày nên ngã lưng xuống là Tom ngủ ngay. Chàng có cảm tưởng mình chỉ mới chợp mắt được một lúc khi thấy mẹ đứng bên cạnh giường trong ánh sáng xám ngắt của bình minh.

- Tom, dậy mau! Má vừa cho người đi kêu bác sĩ. Ba con muốn con và Maggie tới gặp.

- Bộ ba không bớt sao?

- Ba con đau đầu suốt đêm qua, nhưng ông không nói gì cả. Lúc nảy ông mới cho má biết: «Bessy, gọi mấy đứa con tới đây, mau lên!».

Maggie và Tom vội vả thay quần áo trong ánh sáng lờ mờ, và gần như tới phòng cha cùng một lúc. Ông nhìn hai con với nét đau đớn hiện ra gương mặt nhưng hoàn toàn tĩnh táo. Bà Tulliver đứng ở cuối phòng, run rẩy, bà có vẻ già hẳn đi sau một đêm thức trắng. Maggie tới bên giường ngay, nhưng cha nàng chỉ nhìn về Tom. Chàng bước tới, đứng cạnh em.

- Tom, con trai ba, ba biết ba không ngồi dậy được nữa... Cuộc đời này quá khó khăn với ba. Con đã cố gắng hết sức để cứu vãn gia đình. Bắt tay ba lần nữa đi con, trước khi ba ra đi vĩnh viễn.

Hai cha con siết tay và nhìn nhau một lúc, rồi Tom phải cố gắng lắm mới nói được nửa chừng:

- Ba còn muốn con làm gì nữa – con sẽ...

- À, con trai... Ba còn muốn con cố gắng lấy lại nhà máy cho gia đình.

- Con xin hứa chắc!

- Còn má của con nữa – con phải hết lo lắng... và con gái cưng của ba đây nữa...

Người cha quay sang nhìn Maggie với ánh mắt thiết tha. Maggie khụyu xuống, khóc nghẹn ngào.

- Tom, con phải lo lắng, săn sóc cho em... đừng buồn con gái... rồi đây sẽ có người thương con và cưới con... Phải tử tế với em nghe Tom. Ba đã hết sức tử tế với con gái của ba. Hôn ba đi... Maggie... Tới đây, Bessy! Phải lo xây cho ba một nấm mồ, Tom, và nhớ dành cho má con một chỗ gần ba.

Ông nhìn ra nơi khác và im lặng trong vài phút. Mặt trời từ từ lên, ánh bình minh soi rõ gương mặt mệt nhọc và đôi mắt lờ đờ của người bịnh. Sau cùng, ông nhìn Tom:

- Ba đã trả được thù – ba đã đánh nó – hành động hết sức công bằng.

Maggie nghẹn ngào:

- Ba ơi! Ba! Ba tha thứ cho ông ấy nghe... Ba tha thứ tất cả tội lỗi của mọi người nghe ba!

- Không, con gái. Ba không tha thứ nó... Tại sao lại phải tha thứ? Ba không thể nào tha thứ cho một tên lưu manh được.

Hai tay ông quờ quạng như muốn gỡ cái gì đó đang đè nặng trên người. Nhưng không đưa tay lên được. Ông thều thào:

- Cuộc đời... quá khó khăn... cho người lương thiện... rắc rối – Tiếng nói tắc nghẽn. Đôi mắt lịm dần thần kín và im lặng vĩnh cữu trùm lên...

Nhưng cái chết chưa tới vội. Hơn nữa giờ sau, lồng ngực ông vẫn còn phập phồng, mặc dầu phập phồng theo một nhịp chậm dần. Và cuối cùng là sự tắt nghỉ, ông không còn phiền muộn gì về cuộc đời khó khăn này nữa.

Bác Luke và vợ đã tới. Bác sĩ Turnbull cũng tới, để chỉ kịp nói câu cuối cùng: «Chết rồi!».

Tom và Maggie bước vào phòng khách. Tia mắt cả hai đều hướng về chỗ ngồi của cha, kể từ ngày bỏ trống. Maggie tha thiết:

- Tom, tha thứ cho em – chúng ta phải thương yêu nhau mãi mãi. Và hai anh em cùng ôm nhau khóc!