Ánh trăng tràn ngập trên sân, một thứ ánh sáng trong trẻo, bàng bạc, không vết gợn. Đan và Jên đi qua cửa vào vùng sáng. Cặp vợ chồng bị hấp dẫn bởi không khí êm dịu của đêm hè và bởi tiếng hót của chim họa mi trong khu rừng xung quanh. Hai người kéo theo hai chiếc ghế bành, đặt sát vào bao lơn, thoải mái ngồi xuống và thưởng thức tiếng vọng du dương của ban đêm. Quang cảnh hoàn toàn hiu quạnh và tuyệt đối yên tĩnh. Đan lấy đệm ghế trải xuống sàn, bây giờ anh ngồi dưới chân vợ, dựa lưng vào đầu gối chị. Jên vừa nói chuyện vừa vuốt nhẹ lên trán Đan. Còn anh thỉnh thoảng lại ngửa ra đằng sau nắm lấy bàn tay Jên và hôn lên cái nhẫn mà chính anh đã luồn vào ngón tay chị, nhưng chẳng bao giờ anh nhìn thấy. Im lặng kéo dài và êm đềm bao bọc hai người. Những ý nghĩa thiêng liêng, những niềm vui thân thiết lượn quanh họ không lời nào tả xiết. Sự tĩnh mịch đầy đủ hơn lời nói. Tuy nhiên Đan không chịu để Jên xa tầm tay anh một lúc. Nếu có người khác nói: "Tôi muốn được luôn luôn trông thấy Nàng", Đan sẽ nói: "Tôi muốn không ngừng ở bên nàng". Và Jên tự nguyện chịu sự phục tùng êm ái ấy, chị thu xếp sao cho anh luôn cảm giác về sự gần gũi của chị. Và lại trong cảnh thể xác thân mật của họ, chị có được một niềm an ủi gần như tương đương.

Quả vậy, trong những tuần lễ phải chờ đợi dài dằng dằng, lúc hai cánh tay chị đau đớn giơ về phía Đan, chị phải nén ham muốn vào tận sâu trong đáy lòng và ngay cả đến sờ vào tay anh chị cũng không dám. Và giờ chị cảm thấy cơn đói trong trái tim không bao giờ thỏa mãn được.

Một con chim họa mi hót lên từng hồi ríu rít Đan huýt sáo theo, Jên nói:

- Ôi, anh yêu! Anh làm em nhớ em nhớ đến một ca khúc mà em rất mong được nghe anh hát. Em không thể cho anh biết đầu đề là gì, nhưng có lẽ anh có nhớ: Một buổi chiều hôm thứ hai theo yêu cầu của anh, Rôza lần lượt tả hai bức tranh của anh - trái tim của chúng ta lúc đó đều bị giày vò - em rút lui về buồng riêng sớm hơn thường lệ để viết bản sám hối của em, còn anh đã gọi cho Simxân đến để dặn đến 11h mới được lên tìm anh. Trong khi em đang viết, em nghe thấy tiếng đàn anh trong thư viện. Anh mở đầu bằng bản nhạc quen thuộc vì chúng ta đã cùng hòa tấu với nhau trước kia... Bỗng nhiên, phải sau một vài dò dẫm và biến điệu, một đề mục khác hẳn được xác định thành một hòa âm tuyệt diệu. Em lập tức bỏ bút và lắng tai nghe...Thế là em sung sướng quá vì anh đã cất tiếng hát. Thế là em đứng lên khẽ mở cửa sổ và thò đầu ra ngoài. Không phải tất cả lời của bài ca tới được với em, nhưng em nghe rõ hai câu thơ thấm buồn sâu sắc làm em phải gục đầu tỳ lên thành cửa sổ, không thể nào viết tiếp thư được nữa. Em thấy không còn đủ sức chờ đợi lâu hơn nữa và nhất thiết phải đi tìm anh.

Đan liền kéo về phía mình bàn tay thân yêu đã cầm bút đêm hôm đó và hôn lên lòng bàn tay rồi hỏi:

- Những câu thơ như thế nào hả em?

- "Khi tất cả những gì đã qua đi không còn nữa, lạy Chúa! Hãy dẫn chúng con tới bến". Anh yêu lời thơ sao mà cảm động thế! "Khi tất cả những gì đã qua đi không còn nữa!" Ai đã sáng tác bản nhạc này hẳn đã phải trải qua những thử thách giống như của chúng ta. Sau lời than vãn đó, tiếp đến là một đề tài đầy hy vọng và sung sướng làm em thấy như được tiếp thêm một sức mạnh mới. Thế là em lại cầm bút. Bản nhạc đó là của ai thế anh yêu? Em rất muốn được nghe… Không, đúng thế, em không chờ được?

Đan ngẩn lên và dịu dàng cười:

- Em Jên! Thật trái ngược với bản tính đầy sức mạnh và lòng kiên nhẫn của em. Dù sao anh cũng thấy rất thích cái vẻ thật thà trong cơn ham muốn của em, anh sẽ chiều em. Anh đã tìm thấy những lời trong tập Thánh thi ở nhà thờ Worchester cách đây khoảng một năm. Anh đã chép nó vào một quyển sổ tay. Bài Thánh thi ấy đối với anh thật tuyệt nên anh đã thuộc lòng nó, may thay! Tất nhiên nếu em thích anh sẽ hát nó ngay tại đây. Anh chỉ e rằng thiếu phần đệm, ca khúc sẽ bị giảm giá trị và lại lúc này chẳng có gì trên đời có thể làm ta phải dời bỏ chỗ này.

Thế rồi, quay lưng vào Jên hai tay khoanh trên đầu gối, Đan cất tiếng hát... Jên lắng nghe, lòng tràn đầy sung sướng.

Những câu cuối cùng rung lên niềm hi vọng vang vào đêm tối... Đan như được khuây khỏa, anh bỏ hai tay đang bó gối ra để rồi lại tỳ lên đầu gối vợ.

- Tuyệt quá! - Jên nói, - sao mà hợp với chúng mình trong đêm hôm nay thế!

- Quả thật anh thấy hình như anh cũng đã tới bến, vì có em là anh có tất cả, em Jên ạ!

Jên cúi xuống, tỳ má lên đầu chồng rồi nói:

- Anh yêu! Đúng là anh có tất cả những gì mà bản thân em có thể tặng anh. Nhưng trong những ngày đen tối của chúng ta tất cả như chưa mất hết!... Thế còn phần nhạc là của ai...

Tiếng cười của Đan lại vang lên, vui vẻ và ngượng nghịu lẫn lộn:

- Jên ạ! Anh rất vui thấy âm nhạc làm em thích. Anh xin thú thật: tác giả là anh. Cô bé Rôza vừa mới làm thức tỉnh, không xót thương, tất cả kỷ niệm của anh về "Nàng trong tranh". Anh ước chừng tình yêu của "người vợ" có thể, phải là cho anh. Anh đã cảm thấy đau lòng, buồn bã và cô đơn... Lúc đó những lời thơ trong Thánh thi lại đến trong óc anh, và để tránh những ý nghĩ khắc nghiệt, anh cất tiếng ngâm... Bỗng nhiên trong anh hình ảnh gợi lên bởi bài thơ biến sang thành âm điệu... Đúng như xưa kia anh nhìn thấy mặt trời lặn dần dần rồi anh ghi lên mặt vải. Anh nghe thấy âm giai của hòa âm lúc mặt trời lặn. Anh thấy cùng một cảm giác "những mũi kim ở đầu ngón tay lúc thấy hứng thú muốn cầm bút lông và hộp mầu." Thế là trong anh rung lên những nét nhạc lúc mặt trời lặn của buổi hoàng hôn, anh tung ra lời kêu gọi lòng tin và hòa bình. Bản hòa khúc được sáng tạo bởi những yếu tố khác nhau ấy, như những thể nghiệm cho một bức tranh. Do đó, trước khi bản hòa khúc được xác định, em đã nghe thấy những dò dẫm và những biến thể. Anh không tìm cách nhớ lại mà phối hợp những đề mục khác nhau thành hình thể vĩnh viễn của chúng. Anh rất sung sướng thấy em thích bản nhạc này, có thể rồi em sẽ chép lại. Nếu em thấy nó xứng đáng được diễn tấu bằng giọng của em, anh sẽ xin đệm đàn.

Jên khóc nhè nhẹ. Một giọt nước mắt rơi xuống tay Đan, anh vội vang quỳ cuống trước mặt vợ:

- Jên? Sao thế em yêu? Anh đã nói điều gì làm em phải băn khoăn: Lạy chúa, sao cho tôi nhìn thấy mặt nàng!

Lập tức Jên trấn tĩnh lại và trả lời bằng một giọng bình thường buộc anh phải ngồi xuống:

- Anh yêu! Đó chỉ là một niềm vui sướng lớn lao. Anh cứ tỳ vào người em và em sẽ tìm cách giải thích anh hay. Anh đã sáng tác được một kiệt tác. Không những vợ anh sẽ rất sung sướng được hát lên bài đó, mà tất cả những phụ nữ yêu nghệ thuật cũng muốn được biểu diễn nó. Đan, anh có nhận thức hết được ý nghĩa của tài năng đó không? Năng lực sáng tạo trong anh mạnh đến độ bị bịt kín mất một lối, nó xì ra bằng một lối khác. Thật diệu kì! Đây là một địa bàn mới của thế giới bên ngoài, mở đường cho hoạt động nghệ thuật của anh.

Đan đưa tay lên bộ mặt thân yêu còn ướt nước mắt rồi nói:

- Anh không quan tâm gì đến việc đánh giá của những người khác mà chỉ nghĩ đến ý kiến của vợ anh mà thôi!

- Em biết, vợ anh là hoàn toàn của anh, nhưng vợ anh phải có nhiệm vụ và niềm vui làm sao cho anh được dễ dàng đi vào con đường mới đó. Đan! Anh hãy tưởng tượng chúng ta sẽ vui sướng biết bao khi những bản nhạc do anh sáng tác vang lên khắp mọi nơi, khi chúng ta được nghe thấy những cuộc hòa nhạc, những tài năng đẹp đẽ nhất cố gắng trình diễn đúng những bản tình ca của anh. Sẽ mãn nguyện biết bao khi ta làm rung động được trái tim, làm thức tỉnh được tâm hồn bằng những giấc mộng du dương.

Đan ngẩng đầu lên hỏi:

- Có đúng là hay như vậy không?

- Anh yêu, em chỉ nói với anh một điều. Lần đầu nghe anh hát bản ca khúc đó, em không hề có ý nghĩ anh là tác giả bài hát đó và em tự nhủ: em chưa nghe bài nào hay như thế.

- Anh sung sướng lắm! - Đan nói bình thản. - Bây giờ ta thay đổi đề tài. Em Jên, cái hiện tại đang rất tuyệt, không còn thì giờ để nói đến tương lai. Ta hãy cứ nói đến hiện tại đã.

Jên mỉm cười, và đó là cái mỉm cười của người vợ, bí mật, dịu dàng, ưng thuận và quên mình, chị cúi xuống và tỳ đầu lên cánh tay chồng, nói:

- Vâng anh yêu! Chúng ta sẽ chỉ nói đến hiện tại nếu anh muốn, xin anh bắt đầu đi!

- Em hãy nhìn ngôi nhà và tả cho anh nghe thật đúng cảnh tượng của nó dưới ánh trăng.

- Toàn một màu xám, nó gợi lên cảm giác yên tĩnh thanh bình và êm ái.

- Có ánh sáng ở các cửa sổ không?

- Có, thư viện được thắp đèn lúc chúng ta ra đây. Cửa sổ mở rộng, đèn để lên trên bệ đồng, chụp đèn màu đỏ, chiếu một thứ ánh sáng nóng ra khắp phòng. Rồi em trông thấy ánh sáng của một ngọn nến trong phòng ăn: Simxân đang dọn dẹp bát đĩa... Cũng có ánh sáng trong phòng phía đông... Em thấy bà Mac đang đi đi lại lại... Buồng của anh cũng dược thắp sang, bà Mac đã vào đó bằng cửa bên... Em trông thấy bà ấy đứng im giữa phòng, đưa mắt nhìn ra xung quanh để được yên trí là tất cả đều được gọn gàng. Anh Đan, thật êm dịu ấm cúng biết bao khi được ở trong nhà mình giữa những gia nhân trung thành và tận tâm.

- Anh rất sung sướng thấy em có cảm giác ấy. Anh hay lo lắng rằng em sẽ ân hận vì không có được một tuần trăng mật khác thường. Tuy nhiên, không, anh không còn lo về chuyện đó nữa… Cũng không lo về bất cứ một vấn đề nào khác nữa... Cuối cùng là chúng ta được sum họp. Đó là ước mong đẹp nhất của chúng ta, có phải không, vợ anh?

- Em không mong gì khác.

Một chiếc đồng hồ điểm chín tiếng Đan nói:

- Chiếc đồng hồ cổ thân yêu! Anh đã nghe nó điểm chín tiếng hồi anh còn là một cậu bé con, nằm trong chiếc giường nhỏ anh cố gắng thức chờ mẹ anh trong tiếng váy sột soạt đi qua ngưỡng cửa buồng anh để vào buồng bà. Cánh cửa thông nhau hé mở, anh có thể trông thấy ánh sáng của ngọn nến trên trần buồng anh, khi ánh sáng ấy xuất hiện là anh ngủ ngay. Sự có mặt của mẹ anh và tin tưởng bà không xuống nữa gây cho anh một cảm giác yên ổn hoàn toàn. Jên, căn buồng phía đông, em có thích nó không?

- Có, anh yêu! Đó là một căn buồng tuyệt diệu và thiêng liêng đối với em vì em đã là của anh. Anh biết không, bà quận chúa đã yêu cần được dẫn vào đấy và góp ý kiến là nên sơn và dán giấy. Em nhất mực phản đối vì trần và tường được trang trí bằng những bức bích họa và em tin chắc rằng hồi còn nhỏ anh thích những bức tranh đó lắm và anh còn nhớ đến chúng.

- À đúng đấy! - Đan sôi nổi nói. - Một họa sĩ Pháp, trong thời gian nghỉ tại đây đã trang trí căn buồng đó: nước, cây lau và những con hạc tuyệt đẹp: con thì đứng dưới nước ngất ngưởng trên những chiếc cẳng cao, con thì đang bay sải rộng đôi cánh, nổi bật trên nền trời xanh tái, trên những đám mây. Em Jên, anh tin rằng anh có thể bịt mắt đi xung quanh buồng - Không, anh muốn nói trong tình trạng hiện nay của anh – và chỉ đúng vị trí của mỗi con hạc.

- Anh yêu, anh sẽ hoàn thành chiến công đó. Dần dà anh sẽ kể em nghe anh đã làm gì và thích gì hồi còn thơ ấu, em thích tất cả. Bao giờ anh cũng ngủ trong buồng bên cạnh buồng mẹ anh à?

- Từ lúc anh nhớ được, cửa buồng thông nhau bao giờ cũng mở. Sau khi mẹ anh mất, anh khóa cửa lại nhưng trước hôm sinh nhật anh, anh vẫn có thói quen mở nó ra. Sáng hôm sau lúc trở dậy, thấy cửa mở, anh nhảy ra khỏi giường và chạy vào buồng... anh thấy hình như bóng dáng thân yêu, vào lúc bình minh của buổi sáng độc nhất ấy, đã trở lại để đón anh. Tuy nhiên, để cho ảo tưởng được hoàn toàn, anh phải vào thật sớm ngay lúc mới dậy, cũng như phải đi ra ngoài thật sớm để bắt chợt bình minh với những ngón tay hồng hồng sau những đám mây lãng đãng hoặc để nhìn những tấm màng nhện lóng lánh những giọt sương hè. Nhưng chẳng biết bằng cách nào bà Mac cũng phát hiện được những ngón chơi thành kính ấy của anh, và đến năm thứ ba anh thấy một tờ giấy, anh đọc được một hàng chữ: "Cậu Đan, chúc cậu một sinh nhật tốt lành và mong ngày hôm nay luôn rạng rỡ với cậu!" Tinh thần thì cảm động, ý định là cầu mong tốt đẹp cho anh, nhưng lại phá hủy mất ảo tưởng mà anh vui thích. Từ đó cánh cửa không mở nữa.

Tiếp theo là im lặng thắm thiết và dịu dàng. Những con họa mi đối đáp nhau, chúng tuôn ra những tràng ríu rít như tiếng thác đổ.

Đan lại tìm nắm lấy bàn tay Jên trong tay anh rồi nói thêm:

- Em đã nói, bà Mac đi từ phòng này sang phòng khác, vậy căn phòng lớn có mở không?

Hai tay Jên ôm lấy đầu Đan, những bàn tay khỏe nhưng hơi run run, rồi ép mặt chồng vào má mình cũng với cử chỉ mà trước đây ba năm chị đã chụn hai đầu lại với nhau ở Shenstone. Rồi bỗng nhiên Jên xỉu người dưới sức nặng của cảm xúc, chị nói:

- Anh yêu, xin anh cất đi cho em thứ anh trăng hằn học này! Em không thể chịu đựng được ánh sáng của nó lâu hơn nữa. Nó làm nhớ lai Shenstone và nỗi đau khổ mà em đã làm anh phải chịu. Nó như một hàng rào ánh sáng dựng lên giữa chúng ta. Em không muốn phải chịu thứ gì không phải của hai chúng ta.

Những giọt nước mắt của Jên rơi xuống mặt Đan... Thế là anh đứng phắt dậy, anh cảm thấy mình cường tráng trở lại. Mặc dù mà lòa, anh cũng thấy mình là khỏe nhất. Do bị tàn tật mà phụ thuộc vào người khác, nhưng mọi việc Jên phải dựa vào anh. Anh dịu dàng dìu vợ đứng lên, quàng tay vào người vợ, anh đứng cạnh vợ và sáng lên như có ánh hào quang vì mối tình vĩ đại của anh. Anh nói:

- Vợ yêu quí của anh! Từ giờ trở đi, ánh sáng cũng như đêm tối không bao giờ có thể chia cắt được chúng ta. Ánh trăng êm dịu này không có quyền bắt em của anh đi, nhưng trong bóng tối tĩnh mịch, im lặng và dịu dàng em càng cảm thấy hoàn toàn là của anh hơn bởi vì tất cả đểu là của chúng ta. Thôi chúng ta vào thư viện, chúng ta sẽ tắt hết đèn, buông hết rèm, em sẽ ngồi vào ghế bành cạnh dương cầm, chỗ mà em đã ngồi buổi tối tuyệt diệu ấy khi anh đã đoán ra em và đã làm cho em Jên của anh phải sợ hãi. Nhưng từ giờ trở đi Nàng không còn phải sợ nữa vì Nàng đã là của anh hoàn toàn rồi, và anh có thể nói gì, làm gì tùy thích. Nàng sẽ không còn dọa gọi Rôza đến nữa vì anh chỉ muốn có Jên, chỉ một mình Jên thôi. Lại đây em yêu, đối với anh đêm tối không có gì là bí mật cả, anh sẽ ngồi vào đàn và anh sẽ chơi bài Chuỗi tràng hạt theo ý muốn của em.

Đan đưa tay khoác vào tay vợ và cả hai cùng vào trong nhà... Jên vừa tựa vào chồng vừa nhẹ nhàng hướng dẫn anh đi, chị chìm ngập trong niềm hạnh phúc hoàn toàn của cuộc sống vợ chồng.