ái xe này là của một gã pêđê cao, gầy nhom đang trên đường quay về nhà ở Kansas, gã đeo kính đen và lái xe cẩn thận hết mức. Xe của gã thuộc loại mà Dean gọi là “Plymouth pêđê”; nó chẳng tải được nặng mà cũng chẳng chạy được nhanh. “Một cái xe đàn bà!” Dean nói nhỏ vào tai tôi. Có hai hành khách nữa, một cặp, những khách du lịch điển hình sẵn lòng nghỉ lại và ngủ vạ bất kỳ chỗ nào. Điểm đến đầu tiên sẽ là Sacramento. Dean và tôi ngồi riêng ở băng sau. “Này, tay chơi saxo alto tối hôm qua có được ĐIỀU ĐÓ - gã đã tìm được là giữ được mãi; tôi chưa từng thấy một cha nào giữ được điều đó lâu như hắn.” Tôi hỏi “ĐIỀU ĐÓ” là cái gì. “À phải” - Dean cười - “E hèm, ông đang hỏi tôi một điều không-thể-gọi-tên-được đấy! Ta có một tay kèn và mọi người ở đó, đúng không? Gã có thể điều khiển suy nghĩ của mọi người. Gã bắt đầu khúc nhạc trước, sau đó các ý tưởng của gã và mọi người mới xếp hàng đến sau, thế đấy, thế đấy, nhưng tất cả đều nghe thấy khúc nhạc, rồi gã nâng mình lên ngang hàng với số phận và chơi kèn. Đột nhiên, đâu đó giữa đoạn điệp khúc, gã đạt được điều đó - mọi người ngước nhìn và giác ngộ; họ lắng nghe; gã tìm được điều đó và truyền đạt. Thời gian ngưng đọng. Gã lấp đầy khoảng không bằng chất sống, bằng lời thú tội từ tận đáy lòng, bằng ký ức của ý niệm, bằng sự hồi sinh những giai điệu đã biết từ lâu. Gã phải đưa những giai điệu đó vượt qua mọi ranh giới rồi trở lại, cảm thấy như lục tung tâm hồn vô hạn để kiếm tìm điệu nhạc của khoảnh khắc, sao cho mọi người đều hiểu rằng điều có ý nghĩa không phải bản thân giai điệu mà là ĐIỀU ĐÓ...” Dean không thể giải thích thêm nữa; hắn vã cả mồ hôi.

Rồi tôi bắt đầu nói. Cả đời tôi chưa từng nói nhiều như thế bao giờ. Tôi nói với Dean rằng khi tôi còn là thằng nhóc con được đi ô tô, tôi vẫn hay tưởng tượng rằng tôi đang cầm trong tay một lưỡi hái lớn, chặt hết mọi cây cối và cột điện hai bên đường, phạt ngang cả đồi núi đi ngang cửa kính. “Đúng! Đúng!” Dean kêu lên. “Tôi cũng từng thế, chỉ có điều là cái lưỡi hái khác thôi - tôi sẽ nói tại sao ngay đây. Vì xe của tôi chạy qua miền Tây mênh mông, cái hái của tôi cũng phải dài hơn rất nhiều thì mới có thể với tới những ngọn núi ở xa, phạt ngang đỉnh núi, chặt đổ hết các cột điện bên đường. Vì lý do ấy - ôi anh bạn, để tôi nói ông hay, GIỜ tôi nắm được ĐIỀU ĐÓ rồi - tôi phải kể ông nghe về cái thời kỳ tôi với ông già và một thằng cha vô gia cư khố rách áo ôm bắt xe từ phố Larimer đi Nebraska để bán vỉ đập ruồi hồi khủng hoảng kinh tế. Bọn tôi mua lưới thép cũ và dây thép vụn về, uốn lại, thêm vải vụn xanh đỏ để bọc các rìa, mấy thứ đó chỉ mất vài xu. Bọn tôi làm ra hàng ngàn cái, chất đầy lên cái xe cũ của gã vô gia cư, sục vào các trang trại ở Nebraska, bán năm xu một cái. Họ cho tiền làm phúc thì đúng hơn, cho hai kẻ lang thang và một thằng nhóc. Ngày đó ông già tôi hay hát ‘Hô lê, tôi lại lang thang, lại lang thang nữa.’ Và ông nghe này, sau hai tuần khó khăn không tưởng tượng nổi, hai tuần lang thang khắp nơi, phơi mặt ra đường dưới trời nắng gắt bán mấy cái vỉ ruồi cục cứt đấy, hai ông già bắt đầu cãi nhau ỏm tỏi về chuyện lời lãi, rồi họ làm lành với nhau, lại chén chú chén anh suốt năm ngày năm đêm liền. Trong khi ấy tôi chỉ biết thu lu một xó khóc lóc và khi họ đã tiêu hết đồng xu cuối cùng, bọn tôi lại quay về điểm xuất phát phố Larimer. Rồi ông bố tôi bị bắt, thế là tôi lại phải ra tòa xin họ thả ông già ra, lý do là tôi chỉ có bố mà không có mẹ. Sal này, tôi đã diễn thuyết một bài người lớn vô cùng, hồi đó tôi mới tám tuổi, trước cả dàn luật sư chăm chú ngồi nghe...” Trời nóng; chúng tôi đang sang miền Đông; chúng tôi đang rất phấn khích.

“Để tôi kể thêm ông nghe,” tôi nói, “chỉ để làm rõ thêm những gì ông vừa nói và để nói nốt ý vừa rồi của tôi thôi. Khi còn bé, nằm dài ở băng sau xe ông già, tôi cũng từng hình dung mình đang cưỡi trên lưng một con ngựa trắng bay vụt qua mọi trở ngại trên đường: nghĩa là nó biết tránh cột điện, chạy vòng qua nhà cửa, có khi lại nhảy chồm qua trước cả khi tôi nhìn thấy chướng ngại vật đó, phi lên đồi núi, rồi bất chợt ào xuống những quảng trường đông người qua lại, tôi phải lách qua tất cả, thật kỳ diệu...”

“Đúng! Đúng! Đúng!” Dean hổn hển vì kích động. “Chỉ khác tôi mỗi một điểm là tôi tự chạy, đếch có con ngựa nào. Ông là một thằng miền Đông chỉ mơ đến ngựa; tất nhiên chúng ta không thừa nhận những thứ như thế vì chúng ta đều biết rằng chúng thật rác rưởi và sách vở, nhưng tôi chỉ muốn nói là có lẽ tôi, khùng hơn ông, đã thực sự chạy bằng chính đôi chân mình theo xe, với tốc độ khó tin đôi lúc lên tới chín mươi dặm một giờ, vượt qua mọi hàng rào, bụi rậm, trang trại, có khi còn băng nhanh lên đồi rồi trở lại mà không mất một phút nào...”

Chúng tôi cứ nói những chuyện kiểu như thế, mồ hôi vã ra như tắm, hoàn toàn không quan tâm tới những người ghế trên không hiểu việc gì đang xảy ra ở ghế dưới. Bỗng gã lái xe nói, “Lạy Chúa, các ông làm tròng trành cả đít xe.” Mà đúng thế thật, cái xe cứ tròng trành khi tôi và Dean đu đưa theo nhịp điệu cùng ĐIỀU ĐÓ sinh ra từ niềm hưng phấn bản năng khi được nói chuyện và sống đến tận cùng nhập định của vô số chuyện lặt vặt linh tinh diệu kỳ giấu kín trong tâm hồn chúng tôi suốt cuộc đời quá khứ.

“Ôi anh bạn, anh bạn, anh bạn!” Dean rên lên. “Và đây mới chỉ là khúc dạo đầu - cuối cùng ta đã cùng nhau đến miền Đông. Ta chưa từng đến miền Đông cùng nhau bao giờ cả, Sal, nghĩ xem, ta sẽ cùng nhau khám phá Denver, xem thử người khác đang làm gì nhưng dù họ có làm gì thì cũng chẳng quan trọng mấy, vấn đề chỉ là ta đã hiểu ĐIỀU ĐÓ là gì, ta hiểu THỜI GIAN và hiểu rằng mọi thứ đều thực sự ỔN.” Rồi hắn lại bíu lấy vai tôi, thì thào, hổn hển, “Cứ nhìn lên băng ghế trước mà xem. Họ lo lắng, họ đếm từng dặm đường, lo xem đêm nay sẽ ngủ ở đâu, phải trả bao nhiêu tiền xăng, lo chuyện thời tiết, lo không biết sẽ đến đích bằng cách nào - mà đằng nào họ chẳng đến đích, đúng không? Nhưng họ cứ buộc mình phải lo lắng và phụ lòng thời gian bằng sự cấp bách giả dối, nếu không thì cũng bằng nỗi lo lắng hay than vãn nhai nhải, tâm hồn họ sẽ không bao giờ được yên tĩnh trừ phi họ có thể nhận thức được một nỗi lo rõ ràng, có sẵn, nỗi lo mà họ từng tìm thấy, từng tạo ra nét mặt phù hợp với nó rồi để nó đeo đẳng suốt đời. Điều này, ông thấy không, chính là bất hạnh, bất hạnh lúc nào cũng theo sát bên họ, họ biết thế, và điều đó lại khiến họ càng lo lắng quá mức, cứ thế bất tận. Nghe tôi này! ‘Thôi được’,” hắn nhại giọng, “‘tôi cũng chả biết nữa... có lẽ ta không nên mua xăng ở trạm đó. Tôi vừa đọc tờ báo về dầu lửa, nói rằng xăng ở trạm đó có lượng ôctan cao lắm, mà tôi nghe nói thế không tốt đâu, ôi tôi không biết nữa, nhưng tôi không thích mua ở đấy...’ Đấy, ông sẽ được thưởng thức toàn bộ những thứ như thế?’ Hắn cứ thúc vào sườn tôi, muốn tôi hiểu lời hắn nói. Tôi cố hết sức để hiểu. Từ băng ghế sau chỗ bọn tôi cứ vang lên Đúng! Đúng! Đúng! liên tục trong lúc mấy người ghế trước cứ lấy khăn thấm mồ hôi trán, ân hận là đã nhận chúng tôi ở phòng du lịch. Nhưng mà mọi chuyện mới chỉ bắt đầu thôi.

Đến Sacramento, gã pêđê láu cá thuê một phòng ở khách sạn và mời bọn tôi vào làm một ly, còn cặp hành khách kia thì đến ngủ ở nhà bà con. Vào phòng rồi, Dean tìm cách để xoay tiền cha pêđê. Chuyện này thật điên rồ. Cha pêđê nói gã rất sung sướng được gặp bọn tôi bởi vì gã khoái những thằng trai trẻ như bọn tôi, và dù bọn tôi tin hay không thì gã cũng thực sự không ưa bọn con gái chút nào. Vừa qua ở Frisco gã vừa chia tay một gã khác, vụ đó gã đóng vai trò đàn ông còn gã kia đóng vai trò đàn bà. Dean liên tục hỏi hắn những câu hỏi nghiêm túc và hồ hởi gật gù. Cha pêđê nói không gì ngọt ngào hơn việc biết được Dean nghĩ gì về vụ này. Dean bèn đánh ngay một câu hỏi gã có bao nhiêu tiền trong túi? Lúc đó tôi đang ở trong nhà tắm. Cha pêđê tỏ ra hết sức bực bội và nghi ngờ - tôi nghĩ vậy, rằng Dean có ý đồ xấu, gã chẳng đưa ra xu nào, chỉ hứa hươu hứa vượn mọi thứ khi nào đến Denver. Gã giở tiền ra đếm lại và kiểm tra cái ví. Dean vứt tay gã kia ra thôi không nói nữa. “Ông thấy đấy, anh bạn, tốt nhất là không nên từ chối thẳng thừng. Cứ cho chúng thứ chúng âm thầm mong muốn là chúng phát hoảng ngay thôi.” Dù sao hắn cũng đã thuyết phục được chủ nhân cái Plymouth cho hắn lái xe và giờ thì chúng tôi đã thực sự đi ngao du rồi.

Xe rời Sacramento vào lúc rạng đông và trưa đến đã bon bon trên sa mạc Nevada sau khi vượt hết tốc độ qua con đường gập ghềnh vùng Sierra khiến thằng cha pêđê và đôi kia cứ bám chặt lấy nhau ở băng ghế sau. Chúng tôi ngồi đằng trước, chúng tôi kiểm soát mọi chuyện. Dean lại thấy vui trở lại. Tất cả những gì hắn cần chỉ là một cái vành tròn trong tay và bốn cái vành tròn tròn trên mặt đường. Hắn nói Old Bull Lee là một cha tài xế tồi rồi bắt đầu minh họa, “Cứ mỗi lần có một chiếc xe tải khổng lồ xuất hiện như cái đang xuất hiện ở chân trời kia, thì Bull phải bỏ ra ối thì giờ mới nhận ra nó, bởi vì mắt hắn có nhìn thấy gì đâu, cái thằng mù dở ấy.” Hắn lấy tay dụi mắt bắt chước điệu của Bull. “Tôi phải kêu lên, ‘cẩn thận đấy, Bull, xe tải kìa,’ hắn hỏi lại, ‘Hả? ông vừa nói gì, hở Dean?’ ‘Xe tải! Xe tải đấy!’ và đến ngay phút cuối cùng, hắn sẽ lao thẳng vào cái xe tải như thế này này...” Thế là Dean cũng lao thẳng cái Plymouth vào mũi cái xe tải đang lao nhanh về phía chúng tôi, đánh võng một lúc ngay trước mặt nó, mặt gã lái xe tải cắt không còn hột máu trước mắt chúng tôi, mấy người ngồi đằng sau rú lên; đến phút cuối cùng Dean mới đánh tay lái cho xe mình tránh sang bên. “Cậu thấy chưa, hắn đoảng vị như thế đó.” Tôi chẳng hề thấy sợ. Tôi biết rõ Dean quá mà. Bọn ngồi băng sau cứ há hốc miệng ra mà nhìn. Sự thật là họ sợ không dám ta thán điều gì cả; nếu phàn nàn thì có Chúa mới biết được Dean sẽ giở thêm trò gì ra nữa. Và hắn cứ cho xe rông thẳng vào sa mạc, biểu diễn thêm vài cách lái xe không nên áp dụng nữa, cách bố hắn ngày xưa đã lái cái xe cọc cạch nhà hắn, cách những lái xe đại tài cua xe, cách cánh lái xe tồi cho xe vòng quá rộng ở đầu chỗ ngoặt để rồi cuối cùng lại leo lề, vân vân. Đó là một buổi chiều nắng nóng. Reno, Battle Mountain, rồi Elko, các thị trấn ven đường ở Nevada lần lượt trôi qua, đến sẩm tối chúng tôi đến vùng đầm Salt Lake trong ánh đèn Salt Lake City từ cả trăm dặm le lói hắt lại. Được phản chiếu qua mặt nước đầm lầy, mỗi tia sáng xuất hiện hai lần, một lần ở trên, một lần ở dưới mặt cong trái đất, một sáng, một mờ. Tôi bảo Dean là điều đã gắn bó chúng tôi lại với nhau ở trên đời này là thứ không nhìn thấy được. Để chứng minh, tôi lấy ngón tay chỉ về phía hàng cột điện thoại dài rồi đột ngột khuất tầm mắt ở nơi hàng trăm dặm đất ngập mặn gặp đường chân trời. Ngón tay buộc băng của hắn bây giờ đã rất bẩn, cứ rung rinh trong gió, mặt hắn bừng sáng, “Ừ phải, anh bạn, lạy Chúa, ừ, ừ!” Bỗng hắn dừng xe lại và gục xuống. Tôi quay sang thấy hắn thu lu ở một góc ghế, ngủ gật. Mặt úp vào bàn tay lành, bàn tay bị thương vẫn tự động ngoan ngoãn treo trong không khí.

Mấy người ngồi ghế sau thở phào nhẹ nhõm. Có tiếng thì thào, “Không thể để hắn tiếp tục lái xe được, hắn điên thật rồi, chắc là vừa trốn khỏi nhà thương điên hay gì đấy.”

Tôi bênh vực Dean, quay lại đằng sau nói với họ, “Anh ấy không điên đâu, vẫn hoàn toàn khỏe mạnh, đừng lo lắng cách anh ấy lái xe, đó là người lái xe cừ khôi nhất thế giới đấy.”

“Tôi thì không chịu đựng nổi nữa rồi,” cô gái nói bằng giọng hoảng loạn cố kiềm chế. Tôi ngồi lại chỗ, tận hưởng trời đêm trong hoang mạc, đợi thằng nhóc tội nghiệp, ông thần Dean tỉnh dậy. Chúng tôi đang ở trên một quả đồi nhìn xuống những ánh đèn có trật tự của Salt Lake City và hắn mở mắt ra nhìn thế giới ảo ảnh của hắn, nơi hắn sinh ra nhiều năm về trước, nhớp nháp và vô danh.

“Sal, Sal, nhìn kìa, đó là nơi tôi đã sinh ra, thấy không? Con người thay đổi, họ ăn cơm từ năm này sang năm khác, nhưng mỗi bữa họ lại đổi thay. Ê! Nhìn kìa!” Hắn xúc động đến mức làm tôi phát khóc. Toàn bộ chuyện này sẽ đi tới đâu đây? Hai khách du lịch khăng khăng đòi được lái xe nốt chặng đường đến Denver. Được thôi, bọn tôi cũng cóc cần. Bọn tôi lại ngồi xuống băng sau, trò chuyện. Nhưng họ chỉ cầm lái được một chập buổi sáng thì đã mệt rũ ra và đến Craig, vùng hoang mạc Đông Colorado, thì Dean lại lái xe. Hầu hết buổi đêm bọn tôi dành để cẩn thận bò lên đèo Strawberry ở Utah, lạc đường khá nhiều. Bọn họ ngủ cả. Dean nóng mắt băng qua bức tường vững chắc của đèo Berthoud sừng sững cách đó một trăm dặm trên nóc nhà thế giới. Hắn xuống đèo Berthoud như một mũi tên - y như ở Tehachapi, tắt động cơ cho xe trôi, vượt mọi xe khác, không bao giờ bỏ lỡ những thuận lợi mà chính ngọn núi ban cho, cho đến lúc chúng tôi lại nhìn thấy đồng bằng Denver nóng bỏng vĩ đại - thế là Dean đã về nhà.

Những người kia thở phào nhẹ nhõm khi vứt được chúng tôi xuống góc phố 27 và phố Federal. Mấy cái va li rách của chúng tôi một lần nữa lại vứt chồng lên vỉa hè; con đường chúng tôi phải đi tiếp còn dài lắm. Nhưng có sá gì chuyện đó, con đường đó chính là cuộc đời.