ỡi Thi Thần, xin kể cho bản nhân hay chuyện người ấy, người trăm phương nghìn kế đã cướp phá thành Troa thiêng liêng, sau đó lang thang góc biển chân trời, gặp nhiều sắc dân, tới nhiều thành phố, hiểu phong tục, tập quán của họ, người trải qua vô vàn gian truân, lo lắng ngấm ngầm vò xé tâm can khi lênh đênh trên biển cả, quyết tâm phấn đấu sống còn, cùng lúc lèo lái đưa đồng đội trở về với gia đình, nhưng không thể, dù cố gắng hết sức. Họ mất mạng vì việc làm bất chính. Do điên rồ, mù quáng họ bắt bò quý tử Mặt Trời làm thịt, vì thế Đấng Trên Cao bít lối ngăn đường nhất định không cho nhìn thấy ngày về. Và hỡi nữ thần, ô ái nữ Chúa tể, cùng lúc cất lời kể cho ngô bối hay chút ít chuyện phiêu lưu, bắt đầu bất kỳ chỗ nào tùy ý.

Người sống sót sau cuộc chiến bây giờ đã trở về, nguy hiểm ngoài chiến trường, ngặt nghèo trên biển cả đã trôi qua. Chỉ có Odysseus dù rất mong muốn không trở về gặp lại hiền thê. Yêu mị Calypso, nữ thần nhan sắc, quyền lực kỳ lạ hăm hở muốn lấy làm chồng giữ ghịt trong động vòm cung. Thời gian xoay vần, năm tháng đổi thay, kéo tơ dệt chỉ, thần linh quyết định cho về Ithaka. Ngay cả lúc ấy Odysseus vẫn chưa hết gian nguy, và lúc ấy Odysseus cũng chẳng hề đoàn tụ với gia đình. Bởi thế thần linh đều thương hại, trừ Poseidon, thịnh nộ khôn nguôi, tìm đủ cách hãm hại không để Odysseus kiên cường trở về quê hương. Nhưng hiện giờ hải thần đang trên đường tới vùng xa xôi thăm người mặt sạm nắng, vùng tận cùng trái đất, cư dân chia đôi, nửa sống nơi mặt trời chìm lặn, nửa sống chỗ mặt trời nhô lên. Hải thần tới đó tiếp nhận lễ bách sinh, bò dê cúng dường hậu hĩ, đến đó ngồi vào bàn tiệc, tận hưởng nguồn vui. Thần linh còn lại tụ tập trong cung điện Chúa tể trên núi Olympos. Khai mạc hội nghị, Cha thế nhân và thần linh lên tiếng trước tiên. Lòng riêng canh cánh Cha nhớ Aigisthos tuấn tú, Orestes lừng danh, công tử Agamemnon đâm chết. Lúc này đầu óc vấn vương nghĩ tới đương sự, Cha nói với hàng bất tử: “Ô, thế nhân ngoan cố! Chúng cáo buộc thần linh, chúng nói ngô bối là cội nguồn sinh ra đau khổ chúng phải gánh chịu, trong khi thực ra do điên rồ khiến số phận thêm phần đen tối, chúng tự gây đau khổ cho bản thân. Mới đây thôi bất kể số phận thế nào Aigisthos cướp vợ giết chồng khi Agamemnon trở về. Y hiểu thế nào y cũng chết, vì ngô bối đã cảnh cáo, phái Hermes, sứ giả tinh tường, dẫn đường rạng rỡ, hạ sát khổng lồ Argos tới nói cho hay đừng giết chồng và cũng đừng cướp vợ. Bởi khi lớn khôn, tưởng nhớ quê hương, Orestes thế nào cũng trả thù cho Agamemnon. Theo lệnh ngô bối sứ giả thận trọng nói vậy. Bất kể thân tình khuyên nhủ thế nào sứ giả cũng không thuyết phục được y. Vì thế bây giờ Aigisthos phải đền trả tội ác tự mình gây ra.”

Nữ thần mắt xanh lam lục Athena tiếp lời: “Thưa phụ vương, quý tử Kronos, quân vương quyền uy tối thượng, Aigisthos chết là xứng đáng với việc y làm. Kẻ nào xử sự như y sẽ chịu số phận tương tự! Nhưng phần riêng lòng thần nhi quặn đau thương hại Odysseus, khôn ngoan như vậy mà bất hạnh đến thế, chia tay cách biệt quá lâu với thân nhân, lại đang ôm sầu trên cô đảo hai bờ. Đảo rậm rạp, cây cối um tùm trên rốn biển mênh mông, nữ thần sống ở đó, ái nữ Atlas, đầu óc độc ác, hiểu biết biển cả sâu thẳm, một mình nâng cột trụ khổng lồ tách trái đất với bầu trời. Ái nữ giữ ghịt không cho về nhà nên thế nhân bất hạnh ứa lệ, buồn da diết. Ngày lại ngày dùng lời ngon ngọt, mê hoặc, nàng tìm đủ cách tẩy xóa hình ảnh Ithaka khỏi ký ức thế nhân. Nhưng thà hy sinh tất cả, miễn sao có ngày nhìn thấy khói lam nhẹ vươn trên quê hương, Odysseus chỉ muốn nhắm mắt vĩnh biệt cõi trần! Thế mà phụ vương chẳng mảy may động lòng! Xin cho thần nhi hay phải chăng tế sinh thế nhân dâng hiến gần thuyền quân Argive trên cánh đồng thành Troa bao la không hợp nhãn, chẳng vừa lòng? Tại sao đến nay vẫn ôm thù nuôi hận với Odysseus, hở phụ vương?”

“Sao lại thốt lời như thế, hoàng nhi!” Chúa tể thu thập mây trời đáp. “Làm sao ta có thể quên Odysseus khả ái? Không những là thế nhân tinh khôn còn tại thế, Odysseus còn là thế nhân hào hiệp hơn mọi thế nhân khi làm lễ tế sinh cúng dường hàng bất tử sống trên thiên cung bao la. Không! Chỉ có Poseidon bao quanh trái đất là hằn học muốn trả thù vì Polyphemos khủng khiếp, cường tráng trong hàng quái nhân Cyclop bị đương sự đâm mù mắt. Mẹ đẻ là nữ thần sóng nước Thoosa, ái nữ Phorkys, ông già dẻo dai trị vì biển cả cằn cỗi, vô sinh; Poseidon tặng quý tử khi ngon giấc với nàng trong động dưới biển thăm thẳm. Đó là nguyên cớ vì sao từ lúc Polyphemos bị mù, không thèm giết chết, Poseidon rung chuyển trái đất bắt Odysseus lưu lạc biền biệt xa quê cha đất tổ. Nhưng thôi bây giờ tất cả hiện diện ở đây ngô bối hãy cùng nhau tìm cách đưa đương sự trở về. Poseidon sẽ phải kiềm chế, đè nén hận thù. Bởi một mình hải thần không thể cưỡng lại thần linh bất tử đoàn kết một lòng.”

Athena mắt xanh lam lục nói tiếp: “Thưa phụ vương, quý tử Kronos, ô quân vương quyền uy tối thượng, nếu quả thực bây giờ thần linh hạnh phúc bằng lòng để Odysseus thận trọng trở về Ithaka, ngô bối nên phái Hermes rạng rỡ tới đảo Ogygia để sứ giả đưa đường cấp tốc nói cho nữ thần sóng nước Calypso mái tóc yêu kiều hay ngô bối đã quyết định dứt khoát Odysseus nhẫn nại sẽ lên đường trở về quê hương! Phần riêng thần nhi sẽ thân chinh tới Ithaka khuyến khích, động viên tinh thần quý tử Odysseus, thúc đẩy công tử triệu tập người Achaian tóc dài tới quảng trường nói rõ ý định, tống cổ đám cầu hôn ăn dầm ở dề nhà mình, hằng ngày hết giết cừu nùng nục lại hạ bò sừng cong, dáng đi ì ạch. Sau đó thần nhi sẽ phái công tử đi Sparta, rồi Pylos cát bạt ngàn nghe ngóng tin tức thân phụ. Nếu tìm ra tông tích, công tử sẽ nổi tiếng, mọi người ngợi khen.”

Dứt lời Athena xỏ chân vào đôi dép vàng óng, xinh đẹp, bất tử, lướt đi nhanh như gió thổi trên mặt nước hoặc cánh đồng bao la, nắm trường thương mũi bọc đồng nhọn hoắt, to nặng, chắc nịch, lúc bực mình nổi nóng, ái nữ thần linh phi thường, đánh tan biết bao chiến binh dũng mãnh. Từ đỉnh núi Olympos như tia chớp lao xuống đất Ithaka nữ thần băng qua sân ngoài đến cổng chính. Đứng trước ngưỡng cửa cung điện Odysseus, tay cầm thương đồng, nữ thần giả dạng thân hữu gia đình, Mentes, hoàng thân hải đảo Taphos, thủ lĩnh người Taphian. Nữ thần nom thấy đám cầu hôn hung hăng ngồi trước cửa trên miếng da bò chúng giết làm thịt, tiêu khiển thời giờ chơi thẩy khớp xương; lệnh sứ và tôi bộc hối hả tới lui phục dịch, đứa đổ rượu vang, pha nước hòa trong liễn lớn, đứa cầm nắm bọt biển lỗ chỗ lau bàn, rồi mang thịt cắt thành miếng to tướng đặt trước mặt từng cầu hôn.

Người đầu tiên nom thấy nữ thần là Telemachos, thanh niên khôi ngô khác thường, đang ngồi dáng vẻ rầu rĩ, bực bội giữa đám cầu hôn, tưởng tượng thân phụ quả cảm từ mây xanh trở về, tống cổ đám cầu hôn khỏi nhà, lấy lại danh dự hoàng gia, làm chủ vương quốc, trị vì muôn dân. Trong lúc tưởng tượng bay cao chợt thấy nữ thần, Telemachos tức tốc chạy xổ ra cổng, lòng những ngại ngùng để khách lạ chờ lâu. Tiến thẳng tới khách lạ, Telemachos nắm tay phải, đỡ thương đồng, ngỏ lời chào đón thân tình. Telemachos nói lớn, lời như có cánh bay xa: “Kính chào quý khách! Bước vào tệ xá xin quý khách tự nhiên như ở nhà; trước hết mời dùng bữa; sau đó cho ngô bối hay cần gì nên tới đây.”

Nói rồi Telemachos đi trước dẫn đường, Pallas Athena theo sau. Vừa vào đại sảnh cao rộng Telemachos cầm ngay thương cắm trên giá gỗ bóng lộn bên cạnh vô số thương Odysseus dũng cảm thường dùng. Sau đó dẫn nữ thần tới chiếc ghế chạm trổ ngoạn mục, Telemachos lấy vải mỏng mịn phủ lên mời an tọa, cùng lúc kéo ghế đẩu để nữ thần đặt chân. Phần mình Telemachos kéo ghế bành trang trí hoa mỹ, cách khá xa đám cầu hôn, sợ khách lạ khó chịu, ăn không ngon miệng, vì tiếng ồn ào bỗng dưng thấy mình giữa đám đông lỗ mãng. Ngoài ra Telemachos muốn hỏi khách lạ về thân phụ biệt tăm biệt tích bấy lâu. Đúng lúc đó nữ tỳ hầu phòng đi vào hai tay bưng bình bằng vàng xinh xắn đầy nước, đổ xuống chậu bằng bạc để hai người rửa tay. Quản gia đĩnh đạc kéo chiếc bàn bóng lộn tới bên cạnh, bày bánh mì, vô số thức ăn sửa soạn từ trước. Đầu bếp nhanh nhẹn nâng khay khỏi giá đầy thịt nhiều thứ đem ra mời từng người. Tiếp theo đặt cúp bằng vàng bên cạnh, lệnh sứ nhanh nhảu rót vang đầy ắp, hết một vòng lại sáp tới rót thêm.

Dáng vẻ kênh kiệu lần lượt đi vào, đám cầu hôn ngồi thành hàng trên ghế thường, ghế bành. Lệnh sứ dội nước để đám này rửa tay, nữ tỳ bỏ bánh mì vào rổ đem để bên cạnh trong khi gia nhân pha vang với nước xấp xỉ miệng bình. Đám này đưa tay với thức ăn ngon lành bày trước mặt. Sau khi dằn cơn đói, chặn cơn khát thỏa thuê, đám này quay ra nghĩ tới nhu cầu khác, âm nhạc, khiêu vũ để bữa tiệc thêm phần vui nhộn, thích thú. Lệnh sứ mang đàn cy-tha xinh xắn đặt vào tay Phemios, thi sĩ ca công cất giọng biểu diễn mua vui trước mặt đám này mà lòng chẳng thích. Thi sĩ ca công vừa trổi mấy nốt mở đầu ca khúc thú vị, Telemachos ngả đầu sát tai để người khác không nghe tiếng nói nhỏ với trinh thần mắt xanh lam lục: “Thưa, chẳng hay quý khách có buồn lòng nếu bản nhân bộc bạch đôi điều? Quý khách chứng kiến tận mắt đám người ngồi kia không nghĩ gì mà chỉ bận tâm với âm nhạc, ca hát. Ôi chao! Muốn vậy dễ như trở bàn tay! Bởi chúng sống phè phỡn trên đầu trên cổ người khác, người phơi xương dưới mưa tầm tã trên đất lạ xa xôi hay lăn lộn trong sóng biển ngút trời. Ôi chao! Ờ phải rồi, chỉ thoáng thấy người đó ở Ithaka, tất cả sẽ cầu mong có cặp chân thoăn thoắt hơn là thấy vàng bạc nặng trĩu hay áo quần lượt là, diêm dúa! Nhưng xem ra người đó không còn nữa mà đã chấm dứt cuộc đời một cách đáng thương. Không ai trên trần gian đem lại chút an ủi kể cho ngô bối hay người đó sẽ trở về. Ngày ấy đã vĩnh viễn ra đi! Dẫu thế xin thành thật cho bản nhân hay quý khách là ai? Từ đâu tới? Thành phố nào? Song thân ra sao? Vì chắc chắn không thể cuốc bộ, thuyền nào đưa quý khách tới đây? Làm thế nào tay chèo đưa quý khách lên bờ ở Ithaka? Họ là người đất nào? Nói thật, bản nhân muốn biết đầy đủ, phải chăng quý khách tới Ithaka lần đầu, hay trước kia thân phụ bản nhân đã tiếp đón? Ông thường đón tiếp khách bạn ở nhà y như ông hay đi chơi thăm viếng thân hữu!”

“Bỉ nhân sẽ kể, kể thành thật mọi điều công tử hỏi,” nữ thần Athena mắt xanh lam lục đáp. “Bỉ nhân là Mentes, công tử hoàng thân Anchialos tính tình thận trọng. Bỉ nhân là thủ lĩnh người Taphian, tay chèo lành nghề. Tới Ithaka bỉ nhân dùng thuyền của mình cùng tay chèo vượt biển màu đen đậm. Trực chỉ bến Temese gặp người nói tiếng xa lạ, chở sắt óng ánh, ngô bối muốn đổi lấy đồng. Thuyền bỉ nhân không đậu gần thành phố, mà neo mãi đằng kia ngoài cánh đồng trong vũng Rheithron dưới rừng Neion cây cối um tùm. Do di truyền từ thời xa xưa thân phụ công tử và thân phụ bỉ nhân coi nhau như khách-bạn. Nếu công tử tới gặp hỏi chuyện, lão nhân tăm tiếng Laertes sẽ kể đầu đuôi. Bởi bỉ nhân biết lão nhân không ra thành phố nữa, mà sống cuộc đời cực nhọc trong nông trại hẻo lánh miền quê, lòng buồn rười rượi, nữ tỳ già nua giúp việc, săn sóc miếng ăn, chăm lo thức uống khi lão nhân lên vườn nho trên đồi nai lưng làm lụng, gối mỏi chân chồn mới trở về. Bỉ nhân tới đây vì nghe người ta nói người ấy đã trở về, bỉ nhân muốn nói thân phụ công tử, nhưng có thần linh ngăn đường cản lối. Bởi Odysseus vương giả không chết, mà vẫn sống đâu đó trên trần gian. Ông ở cuối biển xa xôi trên cô đảo hai bờ, đám người bất trị, man rợ dùng bạo lực giữ ghịt không cho đi. Không phải thầy đoán, không phải tiên tri thông thái, song khẳng định với công tử điềm triệu thần linh bất tử nhẹ gieo vào lòng, bỉ nhân tin chắc điều đó sẽ xảy ra. Thân phụ công tử sẽ không biệt xứ tha phương xa cách vùng đất ông mến yêu hết lòng lâu nữa, dù bị giam giữ bằng xích sắt. Ông sẽ nghĩ cách trở về, vì là người trăm mưu ngàn chước. Bây giờ xin nói cho hay và trả lời chính xác. Có thực công tử là con Odysseus không? Sao chóng lớn thế! Mái đầu ngoạn mục, cặp mắt xinh đẹp! Giống như hai giọt nước! Bởi ngô bối thường lui tới nhà nhau, trước khi thân phụ và thủ lĩnh tài ba đất Argos lái thuyền rỗng không trực chỉ thành Troa. Nhưng từ đó đến nay bỉ nhân không gặp thân phụ và thân phụ cũng không gặp bỉ nhân.”

“Quý khách,” Telemachos ngước nhìn nhã nhặn đáp, “bản nhân cũng sẽ thành thực đáp lời. Thân mẫu thường nói bản nhân là quý tử Odysseus; nhưng phần riêng bản nhân không hiểu thế nào. Chẳng ai biết thân phụ mình thực sự ra sao. Ôi, ước chi bản nhân là con người may mắn, tuổi già đè nặng trên vai, ngước nhìn của cải! Nhưng vì quý khách hỏi xin thưa, người mà người ta bảo bản nhân là con là người xấu số, bất hạnh nhất đời!”

“Dẫu thế,” nữ thần mắt xanh lam lục tiếp lời, “song với thân mẫu là Penelope hạ sinh quý tử như công tử, bỉ nhân không nghĩ thần linh sẽ biến tương lai công tử thành u tối. Còn điều nữa bỉ nhân muốn biết, xin cho hay rõ ràng. Tiệc tùng kia là thế nào? Tại sao đông thế? Công tử có cần số người ấy không? Bữa ăn thân mật công tử thết đãi hay tiệc tùng cưới hỏi? Hiển nhiên số người đó không góp phần. Và hiển nhiên bỉ nhân thấy người ăn uống bừa phứa trong nhà công tử có vẻ ngạo mạn, xấc xược. Nhìn cung cách tục tằn, phóng đãng người đàng hoàng sẽ tởm lợm buồn nôn!”

“Thưa,” Telemachos ý nhị tiếp tục, “hỏi như vậy là quý khách muốn biết sự thật. Có thời khi Odysseus còn ở bên ngô bối, ngôi nhà nổi tiếng giàu có, quy mô. Nhưng kể từ đó, muốn ngô bối đau khổ, thần linh thay đổi ý định: biến Odysseus biệt tích biệt tăm! A! Nếu gục cùng đồng đội trước thành Troa trên đất Troad hay chết trong cánh tay thân hữu khi giã từ cuộc chiên, ông sẽ không khiến bản nhân đau lòng. Vì trong trường hợp đó người Achaian sẽ hiệp lực dựng mộ đài, ông sẽ để lại danh thơm cho quý tử. Nhưng cuồng phong bão táp dập vùi, nhấn chìm danh thơm cuốn phăng mang đi. Ông tới nơi nào không ai thấy, không ai hay, và chẳng để lại gì trong lòng bản nhân, trừ nước mắt và đau khổ. Không phải chỉ vì ông bản nhân thở dài, buồn bã, mà còn vì thần linh đã chồng chất trong tâm trí bản nhân biết bao bực bội, biết bao lo âu. Thủ lĩnh quyền thế cai trị đảo Doulichion, Samos và Zakynthos cây cối um tùm, cả con nhà thế lực Ithaka núi non trùng điệp, ánh nắng chan hòa kéo tới ve vãn, cầu hôn thân mẫu, cùng lúc phá hại tài sản bản nhân. Phần mình, mặc dù ghê tởm ý nghĩ tái giá, bà không thể quyết định dứt khoát, từ chối tất cả hay chấp nhận một trong đám cầu hôn. Trong khi đó chúng kéo tới nhà ăn uống dầm dề. Chẳng bao lâu chúng sẽ giết hại cả bản nhân!”

Xúc động tỏ vẻ tức giận và thương hại Pallas Athena lớn tiếng: “Ôi đau khổ, vắng bóng thân phụ! Công tử cần ông ra tay dằn mặt đám người phóng đãng biết nhường nào! Ước chi giờ phút này ông xuất hiện ở cổng ngoài trang bị mũ, khiên, hai thương, đúng như lần đầu bỉ nhân thấy vui vẻ uống ruợu trong nhà ngô bối. Lần đó từ Ephyre sau khi tới thăm Ilos công tử Mermeros ông chèo thuyền đến tìm độc dược giết người để bôi vào mũi tên bằng đồng. Nhưng e sợ thần linh bất tử, Ilos từ chối. Trái lại do thân thiết, quý mến hết lòng, thân phụ bỉ nhân cho ông tức thì. Ồ, nếu như lúc ấy Odysseus trực diện lũ cầu hôn, đời chúng sẽ ngắn ngủi, hôn nhân sẽ thê lương. Nhưng thôi chuyện đó để thần linh quyết định. Thần linh phải dứt khoát để ông trở về hay không trở về ngõ hầu giải quyết mọi chuyện trong cung điện. Trong khi chờ đợi bỉ nhân yêu cầu công tử tìm cách xua đuổi đám cầu hôn ra khỏi nhà. Xin lắng nghe và cân nhắc điều bỉ nhân đề nghị. Sáng mai triệu tập chức sắc Achaian tới hội nghị, thông báo quyết định cho tất cả cùng hay, cầu xin thần linh chứng giám những gì công tử phát biểu. Yêu cầu đám cầu hôn ra về, người nào nhà nấy. Còn thân mẫu, nếu định lấy chồng, mời bà về nhà thân phụ. Lão công là nhân vật tai mắt, gia đình sẽ lo đám cưới, của hồi môn tất nhiên dồi dào, vì đó là quyền lợi dành cho ái nữ thương yêu. Riêng công tử bỉ nhân có lời khuyên. Lời khuyên chí lý, bỉ nhân hy vọng công tử nghe theo. Kiếm chiếc thuyền thật tốt, hai mươi tay chèo điều khiển, ra đi dò la tin tức thân phụ vắng bóng lâu ngày. Rất có thể có thế nhân sẽ nói cho hay, hoặc rất có thể công tử thu nhặt tin tức Chúa tể truyền ban thường khi là sự thật. Trước tiên tới Pylos, dọ hỏi lão công Nestor khả kính; sau đó đến Sparta diện kiến Menelaos tóc vàng vì quân vương là người cuối cùng trong đoàn quân Achaian áo lát đồng trở về quê hương. Nếu ở đó hay tin thân phụ còn sống và đang trên đường hồi hương, dù hiện tại nhà mình đang bị phá hại, công tử nên nán lại thêm năm nữa. Ngược lại, nếu hay tin ông không còn mà đã vĩnh viễn ra đi, công tử quay về xứ sở tức thì, lập mộ phần, làm lễ mai táng đúng nghi thức, và để thân mẫu kết hôn với phu quân. Việc giải quyết xong xuôi, công tử phải nghĩ cách thanh toán bọn vô lại khỏi nhà bằng mưu mẹo khéo léo hay hành động thẳng tay. Không còn trẻ nữa nên công tử phải xua đuổi khỏi tâm trí ý nghĩ mình còn non dại. Công tử chưa nghe tin hay sao trong hàng thế nhân Orestes đã đưa tên tuổi vang lừng thiên hạ khi hạ sát Aigisthos nham hiểm đã đâm chết thân phụ lừng danh! Công tử, bỉ nhân coi như thân hữu quý mến, đã khôn lớn và trở thành thanh niên lực lưỡng, khôi ngô, phải dũng cảm, thế hệ mai sau sẽ hết lời ca ngợi. Rất tiếc tay chèo mỏi mắt trông chờ, có lẽ phát cáu nổi khùng, vì thế bỉ nhân phải xuống thuyền bây giờ. Bỉ nhân để công tử tự giải quyết vấn đề. Hãy suy nghĩ cho chín, cân nhắc cho kỹ điều bỉ nhân vừa nói.”

“Thưa,” Telemachos thốt lời dáng vẻ ung dung, điềm tĩnh, “do yêu thương phát xuất tự đáy lòng, quý khách nói với bản nhân như người cha nói với đứa con; bản nhân sẽ ghi lòng tạc dạ lời vàng ngọc. Dẫu muốn lên đường cấp kỳ, xin nán lại chút nữa! Mời quý khách tắm rửa, lót dạ cho ấm lòng, nghỉ ngơi cho tỉnh táo. Sau đó xuống thuyền quý khách sẽ thấy đầu óc thảnh thơi, mang theo kỷ vật quý báu, kỷ vật đẹp mắt mến tặng khách lạ trở thành thân hữu bản nhân trao tay giữ làm kỷ niệm.”

“Đa tạ,” nữ thần mắt xanh lam lục đáp, “song xin đừng giữ lại, bỉ nhân phải đi ngay. Phẩm vật công tử có lòng trao tặng bỉ nhân sẽ nhận lần tới. Và thưa, kỷ vật quý báu công tử trìu tặng bỉ nhân sẽ giữ làm kỷ niệm và sẽ đáp đền xứng đáng mai sau.”

Dứt lời quay gót như chim nữ thần biến dạng vào không gian. Nữ thần đã nhẹ gieo vào lòng tinh thần bất khuất, chí khí can trường, cùng lúc đẩy đưa hình ảnh thân phụ vào đầu óc khiến Telemachos trở nên cương quyết. Cảm thấy tâm trí thay đổi Telemachos rùng mình khiếp sợ, thầm nghĩ thần linh đã đến với mình. Hiên ngang hơn bao giờ, Telemachos liền bước đến gần đám cầu hôn. Telemachos thấy đám này ngồi im lặng lắng nghe thi sĩ ca công nổi tiếng lừng danh biểu diễn ca khúc kể chuyện quân Achaian rời thành Troa trở về cay đắng, gian truân Pallas Athena bắt phải gánh chịu. Từ tư phòng trên lầu, nghe lời ca truyền cảm, Penelope ái nữ diễm kiều lão công Ikarios theo thang dốc thẳng đi xuống, không phải một mình mà có hai tỳ nữ bước theo. Lúc gần đến đám cầu hôn, vén voan che mặt óng ả sang bên má, nương nương bước tới đứng gần thân cột nâng đỡ mái nhà hùng vĩ, nữ tỳ chung thủy trực sẵn hai bên. Liền đó nức nở bật khóc, lệ nồng lã chã tuôn rơi, nương nương cất tiếng nói với thi sĩ ca công đang cao hứng phô diễn: “Phemios, ca công thừa biết, muốn làm ngô bối ngất ngây, thi sĩ sẽ ca ngợi hết lời chiến công thế nhân và thần linh thực hiện. Ca công nên hát bài khác, ngừng bài này. Chọn một trong số bài đó để khán giả ngồi đây lẳng lặng thưởng thức rượu nồng. Đừng hát bài vừa hát, buồn quá, nghe bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu. Bởi trong bất hạnh đau thương không ai đau khổ bằng tiện phụ, biết bao ngày nhỏ lệ thương xót phu quân yêu quý, trượng phu tên tuổi vang lừng, tiếng tăm lan truyền mọi nẻo từ Hellas đến Argos.”

“Mẹ,” Telemachos dáng vẻ thận trọng vừa nhìn vừa ngắt lời, “sao lại ngăn chặn không để thi sĩ ca công điêu luyện phô diễn tài nghệ trước mọi người khi cảm hứng dâng cao? Thi sĩ không có gì đáng trách. Đáng trách là Chúa tể khi thấy cần bắt thế nhân cực nhọc trên trần gian, chẳng chừa ai cả. Ngô bối không có quyền trách cứ Phemios nếu thi sĩ ca công hát bài kể ngày trở về bi thảm của người Danaan, vì bài ca mới ai cũng thích, khán giả tán thưởng hơn bao giờ. Mẹ nên can đảm, bình tĩnh lắng nghe. Odysseus không phải người duy nhất rời thành Troa chẳng bao giờ trở về, thành đó còn chôn vùi biết bao người nữa. Vậy bây giờ mẹ về phòng lo chuyện của mình, dệt vải, cuốn tơ, sai bảo tỳ nữ chạy việc trong nhà. Quyết định là việc đàn ông sẽ lo, nhất là con, vì là chủ nhà này.”

Penelope về phòng, sửng sốt đến ngỡ ngàng, tâm trí bàng hoàng vì lời nói ý nghĩa của quý tử. Nương nương lên cầu thang, tỳ nữ theo sau. Vừa bước vào nương nương bật khóc tưởng nhớ Odysseus, phu quân yêu quý, nức nở khôn nguôi, thổn thức khó ngừng tới lúc Athena mắt xanh lam lục nhẹ khép vành mi đưa vào giấc điệp êm đềm. Trong khi đó dưới đại sảnh âm u đám cầu hôn nhao nhao lớn tiếng, tên nào cũng cầu nguyện mình may mắn được nằm ngủ với nương nương. Thấy vậy, dáng vẻ đĩnh đạc, Telemachos lớn tiếng yêu cầu tất cả giữ trật tự. Công tử hét to: “Quý ông, muốn cầu hôn với thân mẫu bản nhân mà làm vậy là thô lỗ quá độ. Bây giờ tận hưởng nguồn vui hãy cùng nhau ăn uống, nhưng im lặng, từ tốn, vì lắng nghe thi sĩ ca công, giọng hát tựa giọng thiên thần, thú vị vô cùng! Sáng mai đề nghị tất cả ra quảng trường, tập họp đông đủ để nghe thông báo bản nhân yêu cầu tất cả rời cung điện về nhà. Quý ông muốn ăn uống ở đâu tùy ý. Hơn thế, nếu ăn uống thì ăn uống đồ của mình ở nhà mình, thay nhau lần lượt. Nhưng nếu nghĩ muốn hãm hại người khác, không bù đắp đền trả, tiếp tục ăn cho hết, ăn thả cửa, quý ông phá hoại gia sản bản nhân. Bản nhân sẽ kêu thấu thần linh bất tử, cầu xin Chúa tể cho phép trừng phạt, bản nhân sẽ tiêu diệt quý ông trong nhà này, khỏi đền trả bù đắp.”

Nghe Telemachos táo tợn lên giọng nói thế, ngạc nhiên hết sức, tất cả cắn răng bậm miệng. Một lúc khá lâu Antinoos, con Eupeithes, lên tiếng: “A! Telemachos, chắc hẳn thần linh đã truyền dạy nên mới táo bạo thốt lời ghê gớm! Là quý tử thân phụ thừa hưởng hải đảo biển bọc hai bờ, song ta cầu mong công tử Kronos sẽ không bao giờ để công tử lên ngôi quân vương trị vì hải đảo Ithaka!”

“Antinoos,” Telemachos dáng vẻ nghiêm nghị đáp, “để quý ông khỏi ngạc nhiên, bản nhân khẳng định bản nhân sẵn sàng đón nhận quyền bính nếu Chúa tể trao phó. Quý ông nghĩ nắm quyền cai trị là bất hạnh phải không? Ngược lại, bản nhân nghĩ làm quân vương chẳng hề bất hạnh - trông nom nhà cửa, phát triển tài sản, gia tăng quyền hành. Biển dội sóng vỗ hai bờ Ithaka hiển nhiên không thiếu quân vương, trẻ có già có. Nhưng vì Odysseus lừng danh không còn, vậy để một trong số lên ngôi kế nghiệp. Dù sao bản nhân cũng nhất định làm chủ nhà mình, kể cả nô bộc thân phụ chiếm đoạt trong cuộc chiến để lại cho quý tử.”

Nghe nói vậy Eurymachos công tử Polybos bèn chen lời: “Telemachos, dĩ nhiên thần linh quyết định người nào trong đám người Achaian sẽ là quân vương trị vì Ithaka hai bên là biển. Dẫu thế ta hy vọng công tử vẫn nắm giữ của cải và cai quản nhà mình. Và ta cầu mong chừng nào Ithaka còn có người sinh sống, không ai tới sấn sổ cướp đoạt tài sản của công tử. Nhưng Telemachos quý mến, vui lòng nói cho ngô bối hay khách lạ. Từ đâu tới? Đất nào? Gốc gác ra sao? Quê hương ở đâu? Có mang tin tức thân phụ công tử trở về hay tới đây lo chuyện làm ăn? Trông có vẻ khác thường. Bất thình lình vụt đi, biến mất, không để lại dấu vết, không ai hay. Cứ nhìn đủ biết không phải người tầm thường.”

“Eurymachos,” Telemachos bình thản đáp, “chắc là thân phụ bản nhân sẽ không bao giờ trở về. Bởi thế bản nhân không tin tin đồn bất kể phát xuất từ đâu, và bản nhân cũng không để ý lời đoán độ của thầy đoán đưa ra mấy lần thân mẫu mời tới nhà dò hỏi ý kiến. Khách lạ quý ông muốn biết là thân hữu ngày trước của thân phụ. Từ Taphos tới ông tự giới thiệu là Mentes, quý tử lão công Anchialos, thủ lĩnh người Taphian ưa đi biển, giỏi cầm chèo.” Telemachos nói thế, song trong lòng thầm hiểu khách lạ là nữ thần bất tử.

Từ lúc đó tới chiều tối chỉ nghĩ tìm nguồn vui đám cầu hôn hết khiêu vũ lại ca hát. Màn đêm buông cả bọn vẫn vui chơi, tiêu khiển. Mãi rồi tất cả mới ra về, người nào nhà nấy, lên giường chờ giấc. Đầu óc còn vấn vương suy nghĩ, Telemachos về phòng cất riêng cho mình, góc kín đáo trong cung điện, chót vót trên lầu, hai bên nhìn ra sân sau xinh xắn rõ mồn một. Cầm đuốc sáng rực Eurykleia tận tụy theo hầu. Vú già là con gái Ops, cháu gái Peisenor, Laertes bỏ của giá hai mươi bò ra mua trước kia, lúc còn là con gái ngây thơ. Trong nhà lão công cư xử thận trọng như với hiền nội tận tình, song không bao giờ tìm thú vui ăn nằm với nàng, vì sợ hiền thê chính thức nổi ghen. Bây giờ vú già là người cầm đuốc soi đường cho cháu lão công; trong số phụ nữ phục dịch tại gia vú già là người yêu thương công tử hơn hết vì đã nuôi nấng từ trứng nước. Mở cửa bước vào phòng xây cất vững chắc ngồi xuống giường Telemachos cởi tu-ních mỏng mịn đưa cho vú già. Cầm trong tay vuốt cho phẳng phiu, gấp cẩn thận treo lên móc gần khung giường bằng gỗ trổ lỗ xong xuôi vú già bước ra. Nắm tay cầm bằng bạc giật mạnh, kéo dây da buộc then gài đưa vào chốt, vú già đóng cửa. Suốt đêm cuốn mình trong tấm da cừu mềm mại Telemachos nằm mơ màng dự tính cuộc ra đi mà Athena khuyên nhủ.