hiếu phụ thấy anh, nàng bèn thổi tắt đèn như vừa chợt nhớ ra, rồi đến ngồi ở một chỗ sáng hơn gần cửa ra vào. Nàng có định làm việc tiếp nữa không? Anh tự hỏi. Bất chợt anh cảm thấy sự phẫn nộ không tài nào kiềm chế nổi. Đang đứng trước mặt nàng, anh hất tung chiếc hộp đựng hột khỏi đầu gối nàng. Những hột đen óng, tựa như hạt giống cây cỏ, bay tung tóe trên nền nhà và lập tức chìm lẫn xuống cát. Nàng sững sờ nhìn anh, nhưng không nói một câu. Người đàn ông đứng ngây mặt. Anh rên rỉ yếu ớt... Một chút nước bọt màu vàng ứa bên mép.

- Thực vô nghĩa. Em nên bỏ cuộc thì hơn. Tất cả đều vô nghĩa. Chẳng bao lâu nữa, chất độc sẽ thấm vào máu em.

Người thiếu phụ không nói gì. Chuỗi hạt mà nàng vừa xâu xong khẽ đung đưa giữa các ngón tay, sáng lấp lánh tựa những giọt mật. Thân thể anh hơi run rẩy.

- Phải, thật vậy. Chẳng bao lâu nữa, việc này sẽ trở thành quá muộn. Một ngày nào đó chúng ta sẽ thấy, bọn dân quê biến mất không còn một mống, và chỉ có chúng ta là những kẻ duy nhất bị bỏ lại. Anh biết điều đó... thực đấy. Chắc chắn việc đó sẽ xảy ra một ngày gần đây. Khi chúng ta nhận ra chúng ta bị phản bội thì đã quá muộn rồi. Những việc mà chúng ta làm cho họ bây lâu nay sẽ chỉ là một trò hề đối với họ mà thôi.

Đôi mắt người thiếu phụ dán chặt vào chuỗi hạt đang cầm trên tay. Nàng lắc đầu một cách yếu đuối.

- Họ không thể làm như vậy. Không một ai có thể kiếm sống nổi, một khi người đó ra khỏi đây.

- Tất cả rồi cũng dẫn đến bước ấy thôi, phải không? Bất cứ ai ở đây cũng không sống được một cuộc đời đáng sống nữa.

- Nhưng còn cát thì sao?

- Cát? - Người đàn ông nghiến chặt hai hàm răng, vò đầu, vò tai - Cát thì phỏng ích lợi quái gì kia chứ? Ngoài việc bắt em làm lụng cực nhọc, thử hỏi nó có cho em nổi xu nào không?

- Có, có chứ. Họ bán cát mà.

- Người ta bán cát à? Nhưng bán cho ai hàng đống như vậy?

- Thì bán cho các công ty xây dựng và những nơi tương tự. Họ đem trộn nó với bê-tông.

- Đừng có đùa! Đem trộn thứ cát này với xi-măng để thành một thứ hổ lốn à? Trong cát có nhiều muối quá. Trước hết như vậy là đi ngược với luật pháp, hay ít ra cũng trái với các quy tắc xây dựng...

- Tất nhiên rồi, vì họ bán cát một cách bí mật mà. Họ hạ giá còn một nửa giá tiền thôi...

- Vô lý đến thế là cùng. Dù có bán nửa tiền chăng nữa, làm thế cũng không phải, một khi nhà cửa và đập nước bị sụp đổ tan tành, phải không?

Thiếu phụ chợt ngắt lời anh bằng cặp mắt như muốn kết tội. Nàng nói giọng lạnh nhạt, nhìn vào ngực anh, thái độ của nàng trở nên hoàn toàn cách biệt.

- Tại sao chúng ta cứ phải lo lắng về những gì xảy ra cho người khác?

Anh sửng sốt. Sự thay đổi thực hoàn toàn, như thể một chiếc mặt nạ vừa phủ lên mặt nàng. Dường như qua nàng, khuôn mặt của ngôi làng vừa để lộ ra cho anh thấy. Trước lúc đó, bọn dân quê vẫn được coi như thuộc về phe kẻ hành hình. Hoặc giả họ là giống thảo mộc ăn thịt người một cách vô tri vô giác, hay loài thủy tức háu ăn, và anh đóng vai một nạn nhân đáng thương bất ngờ rơi vào tay họ. Nhưng nếu nhìn nhận từ quan điểm của dân làng thì chính họ mới là những người bị bỏ rơi. Lẽ cố nhiên, không có lý do gì họ lại chịu ơn thế giới bên ngoài. Bởi thế, nếu anh là người gây thiệt hại, họ sẽ không ngần ngại cho anh thấy nanh nọc của họ. Anh chưa bao giờ nghĩ về mối quan hệ giữa anh với dân làng dưới thứ ánh sáng này. Họ cảm thấy bối rối và tức giận cũng là thường tình. Song dù hoàn cảnh có như vậy, và anh cũng công nhận điểm này, thì sự biện bạch của anh cũng bằng bỏ đi.

- Thôi, em chẳng phải lo âu về người khác làm gì, - Anh vừa nói, vừa cố gắng một cách tuyệt vọng phục hồi lại vị trí của mình - nhưng có một kẻ nào đó đang làm giàu bởi các trò buôn bán lén lút này phải không? Em không việc gì phải biện hộ cho thiên hạ như thế...

- Ồ, không đâu. Việc mua bán cát đều do nghiệp đoàn làm hết.

- Anh hiểu. Song dù vậy, với số lượng đầu tư vĩ đại đó...

- Người nào đủ giàu để có thuyền bè hay bất cứ cái gì đều đã rời khỏi đây từ lâu rồi. Anh và em đã được họ đối xử tử tế... Thực vậy, họ đâu có đểu giả gì với chúng ta. Nếu anh cho rằng em nói dối, cứ bảo họ cho xem sổ sách anh sẽ thấy ngay...

Người đàn ông đứng như chôn chân một chỗ trong trạng thái bối rối và choáng váng mơ hồ. Vì một nguyên cớ nào đó, anh cảm thấy tinh thần suy sụp khủng khiếp. Tấm bản đồ quân sự của anh, trên đó lực lượng ta và thù tưởng đã được nhận rõ, bây giờ lờ mờ với những màu lạ lẫn vào đó tựa những vết mực không định được. Khi anh nghĩ về điều đó, anh hiểu rằng không cần thiết phải nổi giận với một việc vô nghĩa lý, như cuốn tạp chí biếm họa kia chẳng hạn. Quanh đây chẳng có một ai quan tâm đến việc anh đã cười một cách ngu xuẩn hay không. Cổ họng anh nghẹn lại, và anh bắt đầu thì thầm một cách rời rạc.

- Ừ, phải... Đúng đây, tất nhiên. Thực ra đấy là chuyện của thiên hạ...

Rồi sau đó những lời nói mà anh không hề mong đợi tự thốt ra trên môi anh.

- Đợi dịp nào đó chúng ta sẽ mua một chậu cây cảnh nhé? - Chính anh cũng ngạc nhiên về bản thân mình nhưng vẻ mặt của thiếu phụ còn bối rối hơn, và thế là anh không thể rút lui được nữa - Sao mà buồn thảm đến thế này, chẳng có gì để cho mắt nghỉ ngơi giải trí cả...

Nàng trả lời bằng một giọng băn khoăn.

- Chúng mình mua một cây thông về trồng được không anh?

- Một cây thông à? Anh không thích cây thông. Trồng bất kỳ cây gì cũng còn tốt hơn cây thông - dù là cỏ chăng nữa. Anh thấy có một ít cỏ mọc ở ngoài mũi đất đấy. Em gọi đó là thứ cỏ gì?

- Em đoán đó là một giống lúa mì hay một thứ cỏ mọc trên các cồn cát thì phải. Nhưng ta trồng một cái cây vẫn hơn phải không anh?

- Nếu mua cây, hãy chọn một cây thích hay cây phong, với những cành lá nhỏ và lá lớn... một cái cây nào đó mà cành lá có thể lay động trước gió.

Những chiếc lá lay động... những chùm lá vặn vẹo, và lay động, chúng đang cố gắng một cách vô ích để thoát khỏi sự ràng buộc với cành...

Hơi thở của anh không hòa nhịp với cảm xúc của anh. Không hiểu sao anh cảm thấy muốn òa lên khóc đến nơi. Anh vụt cúi xuống chỗ những hạt rơi vãi trên nền nhà và bắt đầu sờ soạng trên cát với một cử chỉ vụng về.

Người đàn bà vội vã đứng dậy.

- Anh cứ để đấy. Em sẽ tự nhặt lấy. Em dùng cái giần, như thế dễ dàng hơn.