rước công nguyên (niên đại phỏng đoán)

* 1650-1400: Thời kỳ Mycenaean, còn gọi là thời kỳ đồ đồng bởi đồng được sử dụng rộng rãi làm vũ khí, phát triển rực rỡ. Pylos và Mycenae thị quốc Homer nhắc tới trong thi phẩm giai đoạn này trong lịch sử Hy-lạp là trung tâm thương mại trù phú và thế lực vùng biển Aegean.

* 1200-1100: Thành Troa sụp đổ chấm dứt cuộc chiến Homer miêu tả sinh động trong Iliad. Người Dorian xâm lăng, văn hóa Mycenaean suy tàn, thời kỳ gọi là thời kỳ đen tối bắt đầu. Dạng chữ B hệ thống chữ viết của người Mycenaean biến dạng. Trường ca Homer tồn tại qua hình thức truyện ký truyền khẩu.

* 1100-700: Thành Troa bỏ hoang, không người ở, tình trạng xác minh nhận xét, miêu tả của Homer về cuộc sống trong thành phố diễn ra trước thế kỷ XII TCN.

* 800-750: Người Hy-lạp sử dụng mẫu tự Phoinician ghi chép Iliad và Odyssêy lần đầu.

* 500-400: Lo sợ Ba-Tư kéo quân xâm lăng, người dân Hy-lạp coi Homer như bùa hộ mệnh có khả năng đoàn kết tất cả ngõ hầu đương đầu với kẻ thù chung.

* 30-19: Viết trường ca Aeneid, Virgil thi sĩ La-mã vay mượn khá nhiều từ trường ca Homer.

Sau Công nguyên (niên đại xác định)

* 450: Đế quốc La-mã suy tàn, Tây Âu bắt đầu lạnh nhạt với ngôn ngữ Hy-lạp, văn học Hy-lạp, trường ca Homer; thái độ thay đổi vào thời Trung cổ khi văn nghệ nơi này phục hưng, trí thức nơi này tái sinh, con người nơi này bừng tỉnh sau giấc ngủ mê mẩn triền miên.

* 600-700: Nhân vật của Homer bắt đầu xuất hiện trong truyện Sindbad, truyện Ả-rập Nghìn lẻ một đêm.

* 1870: Do say mê trường ca, quý trọng tài năng Homer, thương gia Đức Heinrich Schliemann bắt đầu làm công việc khảo cổ: khai quật di tích tìm hiểu sự thật lịch sử.

* 1876: Khai quật ngôi mộ hình tròn ở Mycenae thấy di vật, Schliemann khẳng định văn minh Mycenaean mà Homer miêu tả trong thi tập hiện hữu thực sự. Kết quả khiến các nhà khảo cổ khai quật cả vùng.

* 1900-1950: Arthur Evans, nhà khảo cổ người Anh, khai quật thành phố Knossos trên đảo Krete. Ông khám phá thấy trong số di vật liên hệ văn hóa Mycenaean có nhiều phiến đất sét nung trên mặt ghi chữ sau này mệnh danh là dạng chữ B. Kết quả xác định sự thật: tác phẩm của Homer ghi chép biến sự lịch sử thời kỳ Mycenaean.

* 1920-1950: Quan sát sinh hoạt văn nghệ, tìm hiểu sáng tác thi ca hiện thời nghệ sĩ bán đảo Balkan, nhất là Nam-Tư, ứng khẩu thành thơ kể chuyện trước khán giả, kể dài dòng, kể liên miên, Milman Parry, học giả người Mỹ kết luận trường ca Homer tồn tại với thời gian là nhờ trải qua hình thức truyền khẩu vô vàn thế hệ.

Hy-lạp, Tiểu Á và Văn Minh Lân Cận

* 3000 TCN: Thành Troa xây dựng trên lãnh thổ ngày nay thuộc Thổ-nhĩ-kỳ. Khoảng 3100 TCN chữ viết tượng hình xuất hiện ở Ai-cập.

* 3000-1450 TCN: Văn minh rực rỡ phát triển trong vùng Cyclade, mạn nam biển Aegean, đông nam Hy-lạp trên 200 hòn đảo diện tích 2.650 km2, quần đảo tạo thành vòng tròn bao quanh đảo Delos. Người sau gọi là văn minh Cyclade. Khoảng 2650 TCN Pha-ra-ông Kleops (Ai-cập) ra lệnh xây Kim-tự-tháp.

* 2700-2000 TCN: Trên đảo Krete xuất hiện văn minh Minoian (gọi theo tên Minos, vị vua trị vì hải đảo).

* 2600-2300 TCN: Chữ viết hình nêm (écriture cunéiforme) phát triển ở Mesopotamie (tiếng Hy-lạp nghĩa là hai sông, tây nam châu Á, giữa sông Euphrates và sông Tigris, nay là Irac). Chữ viết hiện thành dấu hình tam giác do dùng chiếc đinh ấn trên phiến đất sét. 2600 trường ca Gilgamesh ra đời ở Mesopotamie.

* 2200-2100 TCN. Người Achaian xâm lăng Hy-lạp. Homer dùng tên này gọi chiến binh Hy-lạp trong trường ca Iliad và Odyssêy. Thế kỷ XX-XVIII TCN ở Mesopotamie thành phố Babylon là trung tâm sinh hoạt quan trọng, nhất là dưới triều vua Hammourabi (1792-1750 TCN).

* 2000-1700 TCN: Nhiều cung điện xây cất trên đảo Krete. Khoảng 1300 TCN ở Trung-Quốc xuất hiện chữ viết tượng hình (idéogrammes, ghi ý không ghi âm).

* 1700 TCN: Chữ viết theo âm tiết (écriture syllabique) xuất hiện; chữ viết ghi tiếng Minoian; chữ viết dạng A vừa gạch thẳng vừa tượng hình sử dụng trên đảo Krete từ 1900 đến 1500 TCN.

* 1650 TCN: Văn minh mới xuất hiện ở Hy-lạp quy tụ xung quanh thành phố Mycenae. Người sau gọi là văn minh Mycenaean. Nhiều cung điện được xây dựng.

* 1400-1200 TCN: Chữ viết theo âm tiết khác xuất hiện; chữ viết tượng hình ghi tiêng Mycenaean; chữ viết dạng B có lẽ cải biến từ dạng A sử dụng ghi chép tài liệu từ thế kỷ XIV đến XII TCN. Năm 1952 kiến trúc sư, học giả cổ học người Anh Michael Ventris giải đoán thành công. Thế kỷ XIV-XIII TCN dân Do-thái bị bắt làm nô lệ ở Ai-cập.

* Thế kỷ XIV TCN: Văn minh Minoian biến dạng. Pha-ra-ông Ramses II ra lệnh xây đền Abou-Simbel. Đền và tượng cao 61m ở phía nam Ai-cập trong thung lũng sông Nil gần làng Abou-Simbel.

* Khoảng 1250 TCN: Cuộc chiến thành Troa kết thúc, quân Hy-lạp toàn thắng. Thế kỷ XII TCN Moise dẫn dân Do-thái trở lại đất hứa ngày nay là lãnh thổ Israel.

* Cuối thế kỷ XII đầu thế kỷ XI TCN: Văn minh Mycenaean biến dạng. Từ 1200 TCN không thấy dấu tích chữ viết trên đất Hy-lạp. Thế kỷ XI và X TCN David trị vì Israel chọn Jerusalem làm kinh đô. Con trai Solomon nối ngôi mở ra triều đại thịnh vượng. Mẫu tự Phoinician xuất hiện. Thế kỷ XI TCN thành phố Carthage xây dựng (trên lãnh thổ Tunisie hiện thời). 1184 TCN thành Troa thất thủ theo nhà toán học kiêm thiên văn Eratosthenes (276-194 TCN).

* Cuối thế kỷ X đầu thế kỷ IX TCN: Văn minh Hy-lạp hồi sinh. Năm 850 Homer và Hesiod ra đời theo sử gia Herodotus (484-425 TCN).

* Đầu thế kỷ VIII TCN: Mẫu tự Hy-lạp, mô phỏng mẫu tự Phoinician, xuất hiện. 753 TCN thành phố Rôma xây dựng. * 750-700: Homer tại thế, thời gian ngày nay thừa nhận.

* 776 TCN: Đại hội thể thao toàn quốc tổ chức lần đầu ở Hy-lạp. Năm 734 TCN thực dân Hy-lạp xây dựng thành phố Syracuse trên đảo Sicile.

* 750-700 TCN: Homer sáng tác Iliad và Odyssêy.

* Khoảng 700 TCN: Thi sĩ Hesiod kể chuyện nông nghiệp trong Ngày và Việc và chuyện thần linh ra đời trong Theogonia (Thần Phả).

* Thế kỷ VII TCN: Tác phẩm của Homer truyền miệng rộng rãi trong dân gian. Khoảng 600 TCN Aesop (620-560) bắt đầu kể chuyện ngụ ngôn. Người Phoinician thiết lập thành phố Marseille trên đất Pháp.

* Thế kỷ VI TCN: Quân vương chuyên chế Peisistratos thiết lập thư viện công cộng đầu tiên ở Athens. 561 Quân vương hạ lệnh ấn loát thi phẩm Iliad và Odyssêy. Mẫu tự La-tinh xuất hiện. 528-527 Hippias và Hipparchus, con quân vương cũng độc tài chuyên chế như bố, hạ lệnh Iliad và Odyssêy, và chỉ hai trường ca, sẽ tuyên đọc trong đại hội thể thao liên-Hy-lạp. 510, sau khi nếm mùi chua cay mặn chát, vua thay nhau lên xuống ngai vàng, Rôma thiết lập chế độ cộng hòa.

* Thế kỷ V TCN: Văn minh Athens đạt cao điểm. Sử dụng bi kịch Aeschyleus, Sophocles, Euripides đưa anh hùng trong trường ca Homer lên sân khấu. 490 Chiến tranh Medes (Ba-tư): trận Marathon dân quân Athens đánh bại xâm lược Ba-tư. 484 sử gia Herodotus ra đời. 450 Polygnotus với họa phẩm đề tài rút ra từ trường ca Homer, như Nekuia (xuống âm phủ). 447 Pericles hạ lệnh điêu khắc gia Phidias xây điện Parthenos (đền Parthenon thờ Athena). Thế kỷ III và II TCN Rôma và Carthage đụng độ, cuộc chiến dằng dai (264-241; 218-201; 149-146), cuối cùng La-mã toàn thắng, uy quyền trải khắp Địa-trung-hải.

* Thế kỷ II TCN: Hy-lạp trở thành quận huyện của La-mã. 194 Eratosthenes qua đời. 153 Zenodotos, Aristarchus, học giả, quản thủ thư viện Alexandria hiệu đính thi phẩm Homer, công trình lưu truyền tới thời Trung cổ ở Tây Âu.

* Thế kỷ I TCN: Julius Caesar chinh phục Gaule. La-mã trở thành đế quốc. 19 TCN thi sĩ La-mã Virgil qua đời, tác giả trường ca Aeneid phỏng theo trường ca Iliad và Odyssêy.