- 4 tháng năm

Trong nhiều ngày, ở phía bắc phá Mälar thời tiết xấu kinh khủng. Trời xám xịt một màu, gió rít, mưa trút như đập xuống mặt đất. Người và vật đều hiểu rằng không thể được mùa xuân đến với một cái giá rẻ hơn, nhưng không vì thế mà cái thời tiết ấy làm người ta bớt sốt ruột.

Tuyết tích lại trong các rừng bách đã bắt đầu tan thực sự; những con suối nhỏ mùa xuân chảy gấp dòng lên. Khắp nơi, nước tù hãm ở những vũng trên các con đường, nước lừ đừ ở các con hào, nước ri rỉ giữa những mô đất của các đầm lầy và chỗ lún, khắp nơi nước bắt đầu chuyển động, và tìm cách đổ vào các con suối, để được cuốn xuôi ra biển.

Các con suối chạy đến với các con sông của phá Mälar, các con sông ấy cố hết sức để đưa các khối nước đó đến tận phá. Nhưng bỗng nhiên, chỉ trong một đêm, vô số những hồ nhỏ ở tỉnh Uppland và vùng Bergslag vứt bỏ lớp băng phủ trên mặt; những dòng sông bị nghẽn dâng lên bất ngờ; dưới sức dồn đến như vậy, nước phá Mälar vội vàng chảy ra cửa biển. Nhưng mà cửa Norrstrưm đổ khối nước đó ra biển, lại hẹp; trong trường hợp như thế không thể nào bảo đảm việc tháo nước cho nhanh được.

Không may hết sức nữa là gió đông thổi mạnh, đẩy lùi nước biển vào nội địa và ngáng mất cửa Norrstrưm. Nước phá liền tràn lên bờ.

Nước lên rất chậm, như thể miễn cưỡng, buồn phiền vì gây thiệt hại cho các bờ phá xinh đẹp; các bờ này nói chung đều thấp, nên chẳng mấy chốc nước đã lan vào đất. Chẳng cần gì thêm nữa để làm sinh ra cảnh hỗn loạn vô cùng.

Mälar là một cái phá hơi đặc biệt, gồm nhiều vùng nước hẹp thắt lại, nhiều vũng và eo. Chẳng thấy ở đâu những mặt nước rộng lớn bị gió đánh, gió quật. Hình như phá được tạo ra cho những cuộc du ngoạn, những chuyến đi chơi thuyền buồm và những buổi đánh cá vui vẻ.

Phá có bao nhiêu là đảo lớn, đảo nhỏ và ghềnh đất thích thú, cây cối um tùm! Chẳng nơi nào là bờ đá trơ trụi. Hình như phá chưa bao giờ mong ước rằng bờ của mình phải mang cái gì khác những lâu đài, những biệt thự mùa hè, những dinh thự xinh đẹp và những chốn tiêu khiển. Có lẽ cũng chính vì quang cảnh đáng yêu và dịu dàng vô cùng của phá mà người ta xúc động hết sức, thỉnh thoảng khi vào xuân, phá bỗng trở thành một mối đe dọa.

Lần này, trước cái nguy lụt lội sắp đến, thuyền to, thuyền nhỏ trong mùa đông đã đem cất trên bờ, liền được sửa sang vội vàng; người ta bít những lỗ thủng, quét hắc ín lại vỏ thuyền. Đồng thời người ta kéo những bể giặt quần áo lên bờ, củng cố lại các cầu. Những người canh giữ đường sắt dọc bờ hồ, đi đi lại lại không dám ngủ, đêm cũng như ngày. Những nông dân có cỏ khô cất trong những kho xép ở các đảo nhỏ, vội vàng chuyển vào đất liền. Dân chài thì cứu lấy lưới và lờ, đó. Các chuyến phà thì người ùa xuống đầy, những khách đường xa muốn về nhà hay ra đi trước khi trận lụt cản chân lại. Không phải chỉ người mới hoảng hốt. Những con vịt có trứng ở trong các bụi cây ven bờ, những chuột đồng và chuột chũi cư trú dọc bờ và có con nhỏ còn ở trong hang, đều hoảng sợ hết sức. Tất cả, cho đến những con thiên nga kiêu ngạo cũng bắt đầu sợ tổ và trứng đang ấp của chúng bị tiêu diệt.

Vả lại chúng lo sợ cũng đúng, nước lũ của phá Mälar cứ lan ra mãi. những bãi cỏ thấp quanh Gripsholm đã ngập; tòa lâu đài cổ đã bị tách khỏi đất liền vì những dòng nước rộng đã phủ kín các con hào nhỏ hẹp mọi ngày. Ở Strängnäs, con đường để dạo chơi xinh đẹp dọc bờ hồ đã bị biến thành dòng thác; ở Västerås, người ta sửa soạn đi thuyền trong các đường phố. Hai con nai xứ lạnh đã ở cả mùa đông trên một hòn đảo giữa phá Mälar, thấy nơi trú thân đã ngập, phải nhảy xuống nước bơi vào bờ. Những kho gỗ nguyên vẹn, một số ván và thùng trôi giạt không biết về đâu, và khắp nơi đều thấy những người cố ra sức cứu lấy của cải của mình.

Vào cữ ấy, một hôm Smirre, con cáo, đi dạo chơi trong một cánh rừng bạch dương nhỏ ở phía bắc phá Mälar. Nó vẫn nghĩ mãi đến đàn ngỗng và Tí Hon; nó đã mất hút dấu vết của chúng, và tự hỏi làm sao mà bắt lại chúng được.

Thế là, trong lúc đang nản lòng, nó trông thấy Agar, con bồ câu đưa thư, đậu trên một cành cây.

- Rất vui mừng được gặp đằng ấy, Agar à, Smirre nói. Có lẽ đằng ấy có thể nói cho mình biết lúc này Akka núi Kebnekaise và đàn của mụ ấy ở đâu không?

- Có thể là ta biết, Agar trả lời, nhưng hãy tin chắc rằng ta chẳng bảo cho cậu đâu.

- Chẳng quan trọng gì việc ấy! Smirre dửng dưng đáp lại, miễn là đằng ấy nhận lời chuyển lại cho mụ ấy một cái tin mà người ta đã nhờ tớ chuyển. Đằng ấy cũng biết là các bờ của phá Mälar đang ở trong cảnh đáng thương như thế nào. Lụt to mà, và các tộc đoàn thiên nga đông đúc ở trong vũng Hjälsta sắp mất hết tổ và trứng đến nơi rồi. Ánh Sáng Ban Ngày, vua các thiên nga, có nghe nói là con người bé nhỏ đi theo đàn ngỗng biết cách cứu chữa tất cả mọi thứ tai họa. Y ủy thác tớ cầu khẩn Akka cùng với Tí Hon đến ngay vũng Hjälsta.

- Ta có thể chuyển cái tin ấy, Agar nói, nhưng ta không hiểu là cái con người bé một mẩu đó có thể cứu được đàn thiên nga bằng cách nào.

- Tớ cũng vậy, Smirre nói. Nhưng người ta nói là nó có thể vượt qua mọi nỗi khó khăn đấy.

- Và ta cũng lấy làm ngạc nhiên là vua thiên nga lại đi gửi tin qua một con cáo, Agar bác lại như vậy.

- Thật ra thời thường thì chúng ta là kẻ thù của nhau đấy, Smirre thú nhận, giọng hết sức dịu dàng, nhưng trong những tai họa lớn thì phải giúp nhau chứ. Dù sao có lẽ đằng ấy cũng đừng nói với Akka là đã nắm được tin này từ một con cáo thì hơn, vì mụ ta không thể nào mà không ngờ vực được.

Những con thiên nga trong vũng Hjälsta Nơi trú ẩn chắc nhất cho tất cả các loài chim nước cư ngụ trong phá Mälar, là vũng Hjälsta; người ta gọi như thế cái phần lùi vào xa nhất của vũng Ekolsund là phần kéo dài của vùng nước Bjưrkư và vùng nước này rộng thứ nhì trong các nhánh dài và khúc khuỷu của phá Mälar, ăn sâu vào địa phận tỉnh Uppland.

Vũng Hjälsta có những con sông, bờ rất thấp, đổ vào; nước vũng không sâu, đã bị những lớp lau lách xâm chiếm hết. Vũng cho các loài chim một nơi ở rất tốt, ở đấy chúng sống hết sức bình yên. Ở đấy có một tộc đoàn thiên nga đông đúc. Người chủ ấp Ekolsund, thái ấp cũ của nhà vua ở ngay bên cạnh, đã cấm săn bắn trong vũng để tránh làm chim sợ hãi.

Tin nhắn vừa đến nơi là Akka liền đến vũng Hjälsta. Ngỗng cùng đàn đến đấy một buổi chiều, và thấy ngay nỗi lớn lao của tai họa. Những tổ thiên nga to bị nhổ khỏi chỗ bám, trôi nổi theo chiều gió. Mấy cái đã rã rời, hai ba cái đã lật nhào, và trứng ở trong đó đang long lanh dưới đáy nước.

“Hơi đâu mà rên siết, sợi buộc và cọng cỏ thiếu gì. Ta sẽ làm lại tổ, thế thôi!” Các con thiên nga nói vậy. Chẳng một con nào nghĩ đến việc phái người đi cầu cứu, và chúng chẳng ngờ chút nào cái tin mà Smirre vừa nhờ Agar nhắn tới đàn ngỗng trời.

Chúng đông đến hàng trăm và xếp theo thứ tự tuổi tác; những con còn non thì ở ngoài vòng, hàng trưởng thượng và đám hiền đức hơn cả thì ở giữa, chung quanh Ánh Sáng Ban Ngày là vua và Tuyết Thanh Tĩnh là vương hậu, cả hai đều cao tuổi nhất tất cả, và đa số các thiên nga ở đấy đều là con cháu của vua và hậu. Ánh Sáng Ban Ngày và Tuyết Thanh Tĩnh hầu như có thể nhớ lại cái thuở mà các thiên nga thuộc dòng giống của họ chẳng sống hoang dại ở bất kì nơi nào trên đất nước Thụy Điển. Người ta thấy chúng đã được thuần dưỡng thành gia cầm trong những con hào và bể nước của các lâu đài. Nhưng ngày nọ, một đôi thiên nga trốn thoát và đến lập cư trong vũng Hjälsta rồi sinh đẻ ra tất cả các thiên nga sống ở đó sau này. Bây giờ thì có những thiên nga thuộc dòng họ của chúng trong nhiều vũng của phá Mälar, cũng như trong hồ Tåkern và hồ Hornborg. Các thiên nga ở vũng Hjälsta rất lấy làm tự hào thấy dòng họ của mình lan ra từ hồ này đến hồ khác như vậy.

Đàn ngỗng trời đã đỗ xuống phía tây vũng, Akka liền bơi ngay về phía các thiên nga. Akka hết sức ngạc nhiên về cái tin nhận được, nhưng cho đó là một vinh dự lớn, và bằng giá nào cũng không muốn từ chối không giúp đỡ.

Đến gần đám thiên nga, Akka nhìn lại đằng sau xem đàn ngỗng đi theo mình có lội thật thẳng hàng không, và khoảng cách có đều không.

Akka nói: “Giờ thì lội nhanh lên và cho thật đẹp! Đừng nhìn chằm chằm vào đám thiên nga như thể xưa nay chưa hề trông thấy cái gì đẹp hơn thế bao giờ, và đừng có quan tâm đến điều họ sẽ nói về mình”.

Đây không phải là lần đầu tiên Akka đến thăm vua già và vương hậu của loài thiên nga. Vua và vợ bao giờ cũng tiếp Akka trọng hậu như một con chim tiếng tăm lừng lẫy và đã đi nhiều như thế được quyền tiếp đãi. Tuy vậy, Akka cũng chẳng muốn đi vào giữa tất cả những con thiên nga họp thành tả hữu của vua và hậu. Chưa bao giờ ngỗng cảm thấy mình bé nhỏ, và xám xịt, và hèn mọn quá sức, như khi ở giữa bọn họ; và đang đi ngỗng đã nghe nhiều lần những tiếng “khố rách áo ôm” và “quê mùa cục mịch”. Nhưng Akka không bao giờ đáp lại, làm như là không nghe thấy gì hết.

Lần này thì mọi việc hình như trôi chảy theo ý muốn cả. Các con thiên nga lễ phép rẽ ra, và đàn ngỗng trời bơi qua như giữa một con đường mà những con chim to, trắng và mượt kia đang xếp thành hàng rào danh dự hai bên. Chúng đẹp quá, khi phồng đôi cánh lên như những cánh buồm, để giương oai với khách. Chúng không nhận xét điều gì khó nghe, và làm cho Akka ngạc nhiên vì thái độ đúng đắn của chúng.

“Nhà vua đã phải đánh giá cung cách ăn ở không tốt của chúng, và ra lệnh cho chúng phải cư xử cho lễ độ”, Akka nghĩ thế.

Nhưng bỗng các con thiên nga trông thấy ngỗng đực trắng bơi ở cuối dãy dài các ngỗng trời. Một tràng xì xào vì ngạc nhiên và tức giận truyền qua các hàng, và thế là đi đời những cử chỉ lịch sự của đám thiên nga.

Một con kêu lên: “Thế nào? Ra ngỗng trời cũng định mang lông trắng kia à?”

- Họ sẽ không tưởng tượng là như thế họ sẽ thành ra thiên nga, một con khác lại cường điệu lên.

Thế là tất cả đều mạnh ai nấy kêu lên, tiếng to và vang vang. Không tài nào mà làm cho chúng hiểu nổi rằng có một con ngỗng đực nhà đi theo đàn ngỗng trời.

- Đó phải là đích thân nhà vua của loài ngỗng.

- Không phải là ngỗng, mà là một con vịt nhà.

Những tiếng kêu vang lên từ mọi phía; ngỗng đực trắng to, nhớ lệnh của Akka, cứ tai ngơ mắt điếc, và có thể bơi nhanh bao nhiêu là cứ bơi. Đám thiên nga, mỗi lúc một thêm nổi xung, chỉ muốn xông vào tấn công.

“Cái con ếch nào nó cõng trên lưng thế?” Một con thiên nga hỏi. “Bọn ngỗng tưởng rằng chúng ta không nhận ra một con ếch ăn mặc giả người chắc”.

Đám thiên nga vừa mới xếp thành hàng ngũ chỉnh tề để cho đàn ngỗng đi qua, liền náo động lên, và bơi lội tứ tung, xô đẩy nhau để nhìn xem con ngỗng đực trắng.

Đúng cái lúc Akka đến trước mặt vua thiên nga và sắp hỏi là người ta mong mình cứu giúp như thế nào, thì nhà vua nhận thấy cảnh náo động của con cháu. “Cái gì thế? Chẳng phải là ta đã ra lệnh phải lễ độ đối với đàn ngỗng sao?” Vua nói vẻ không bằng lòng. Vương hậu bơi ra phủ dụ nhân dân, và Ánh Sáng Ban Ngày lại quay sang phía Akka. Nhưng hậu đã tức thời trở lại, có vẻ nghẹt thở.

- Có một con ngỗng trắng đằng kia, hậu kêu lên. Xấu hổ quá. Tôi chẳng ngạc nhiên vì người ta nổi loạn. Quanh ngỗng đực, cảnh xô đẩy nhau đã đến mức loạn xạ. Akka và các ngỗng khác cố bơi về phía ngỗng đực, nhưng không thể được. Thế là nhà vua, tuy già nhưng khỏe hơn tất cả, liền lao đến, rẽ đám thiên nga ra và vạch đường bơi đến tận chỗ ngỗng đực. Nhưng trông thấy ngỗng đực trắng, vua liền đâm bổ vào nó và nhổ của nó hai cái lông. Vua thét lên: “Này ngỗng đực, đây là bài học cho mày, dám đến giữa đám thiên nga mà chưng diện như thế”.

“Bay lên đi, ngỗng đực bay đi, bay đi!”, Akka kêu về phía nó, vì hiểu rằng bọn thiên nga sẽ vặt sạch bộ lông trắng của nó cho đến chiếc cuối cùng.

“Bay lên đi! Bay lên đi!”. Tí Hon cũng kêu lên. Nhưng ngỗng đực bị kẹt giữa đám thiên nga, không có chỗ để cất cánh. Từ khắp mọi phía, đám thiên nga vươn những cái mỏ mãnh liệt ra để vặt lông nó.

Nó cố hết sức tự vệ, mổ lại đủ mọi phía. Những con ngỗng khác cũng tấn công vào đám thiên nga. Nhưng kết quả của trận chiến đấu sẽ ra sao, chẳng còn chút gì đáng ngờ nữa, nếu bỗng nhiên đàn ngỗng không nhận được sự tiếp viện bất ngờ.

Một con chim bông lau đã theo dõi mọi việc xảy ra. Nó phát lên những tiếng kêu trong và cao, mà những loài chim nhỏ vẫn dùng để tập hợp nhau lại mà đánh đuổi một con chim cắt hay con chim ưng. Tiếng kêu gọi vừa vang lên ba lần, là tất cả những loài chim nhỏ trong vùng đã bay đến hết tốc lực, và lao tới vũng Hjälsta thành một đám dày đặc, huyên náo.

Những con vật nhỏ yếu ấy đâm bổ xuống đám thiên nga, gào thét không ngớt vào tai chúng, lấy cánh làm mờ mắt chúng, làm chúng hoảng hốt vì những tiếng kêu: “Xấu hổi, xấu hổ, thiên nga ôi! Xấu hổ, xấu hổ, thiên nga ôi!”

Cuộc tấn công của các loài chim nhỏ chỉ ngắn thôi, nhưng khi chúng bay đi và đám thiên nga định thần lại thì đàn ngỗng trời đã bay sang phía bờ bên kia rồi.

Con chó giữ nhà mới

Cũng may là đám thiên nga đã quá tự hào không đuổi theo, và đàn ngỗng có thể ngủ đêm trên một đám sậy rất yên tĩnh.

Còn Nils Holgersson thì đói đến nỗi không tài nào nhắm mắt được.

Chú kêu lên: “Mình phải đi kiếm cái gì mà ăn đã”. Buổi lụt lội thế này, tìm ra một chiếc thuyền để vào bờ cũng chẳng khó gì. Chú bé nhảy xuống một mẩu ván mà sóng đã đưa vào trong đám sậy, vớt lên một chiếc gậy con rồi dùng để làm sào chống vào bờ.

Vừa đến bờ thì nghe tiếng sóng vỗ nhè nhẹ ngay bên cạnh. Chú trông chừng một lúc, rồi thấy một con thiên nga cái đang ngủ trong một cái tổ to cách mình có vài mét. Chú lại thấy một con cáo đã lội xuống nước mấy bước để bất thình lình vồ lấy thiên nga. “Ô này, ô này! Đứng dậy! Đứng dậy!”, Nils kêu lên, và lấy sào đập xuống nước. Con thiên nga cất mình lên, con cáo có thừa thì giờ để đâm bổ vào nó, nhưng nó lại thích lao vào chú bé hơn.

Nils trông thấy con cáo phóng đến và vội vàng ba chân bốn cẳng chạy tháo thân. Trước mặt chú những bãi cỏ trải ra phẳng lì và quang đãng. Chẳng có lấy một cái cây nào để leo lên, một cái lỗ để chui xuống, chỉ còn có cách là chuồn cho nhanh nữa thôi.

May thay, gần đấy có hai túp nhà nhỏ, cửa sổ được chiếu sáng, Nils liền chạy về phía ánh sáng, vừa chạy vừa tự nhủ rằng con cáo sẽ có đủ thì giờ để tóm được chú nhiều lần trên con đường tẩu thoát. Thật vậy, con cáo suýt vớ được chú, nhưng Nils bất ngờ chạy rẽ sang hướng khác. Cáo vì thế mà mất một ít thời gian và thật may, đúng lúc ấy Nils trông thấy hai người đàn ông đang đi làm về.

Trông họ có vẻ mệt. Họ chẳng thấy con cáo cũng như chú bé, dù cả hai đã chạy ngay trước mặt họ. Nils nghĩ là không cần thiết phải cầu cứu họ. Chú cứ việc đi theo họ rất sát, mong rằng con cáo chẳng dám đến gần người.

Cứ thế họ về tới hai túp nhà, và cùng vào trong một túp. Nils đã tính luồn vào theo bước chân của họ, nhưng lên đến thềm thì chú thấy một con chó giữ nhà to, khỏe, lông dài, lao ra đón chủ. Việc đó làm chú thay đổi ý kiến.

Hai người vừa đóng cửa lại là chú liền nói nhỏ: “Này, chó giữ nhà à. Cậu muốn giúp mình bắt một con cáo không?”

Con chó giữ nhà kém mắt, lại cứ bị buộc mãi nó đâm ra cáu kỉnh và hung ác. Nó trả lời bằng những tiếng sủa dữ dội:

- Bắt một con cáo à? Mày là ai, mà đến phỉ báng tao thế? Đến gần đây tí nữa, tao sẽ bảo cho về cái tội dám trêu vào tao.

- Mình sợ gì mà không đến gần cậu, Nils đáp lại và chạy đến. Con chó trông thấy chú thì ngạc nhiên hết sức, đến nỗi không nói lên được một lời.

- Mình là người mà thiên hạ gọi là Tí Hon, và mình đi theo đàn ngỗng trời. Cậu không nghe nói đến mình à?

- Vậy thì hình như bọn chim sẻ có ríu rít cái gì đấy về cậu. Hình như cậu đã làm được nhiều việc lớn, con chó nói.

- Quả thật là cho đến nay mình đã gặp may nhiều, chú bé trả lời, nhưng lần này mình chết mất nếu cậu không cứu mình. Một con cáo đang đuổi theo mình. Nó nấp sau góc nhà kia.

- Thật thế, tôi đánh hơi thấy nó, con chó đáp lại.

Nhưng cậu sẽ được trừ khử nó ngay thôi.

Con chó liền lao ra hết bề dài của cái dây xích, và vừa sủa vừa cắn.

- Cả đêm nay nó chẳng dám ló mặt ra nữa đâu, chó trở lại cạnh Nils, nói như vậy và lấy làm hài lòng về mình lắm.

- Để săn con cáo ấy, phải có cái khác hơn là tiếng sủa, Nils nói. Nó sắp trở lại đấy, và mình đã tự bảo là cậu sẽ bắt nó cầm tù.

- Cậu lại nhạo tôi rồi, con chó nói.

- Này, vào chuồng cậu đi, mình sẽ nói cho cậu biết ý định của mình.

Chú bé và con chó vào buồng. Một thời gian trôi qua, người ta chỉ có thể nghe hai bên thì thầm với nhau.

Vài phút sau, con cáo lại từ sau nóc nhà thò mõm ra; vì tất cả đều yên tĩnh nên nó lẻn vào trong sân. Nó đánh hơi tìm Nils và đến gần chuồng chó, ngồi bệt đít xuống đất, cẩn thận cách chuồng một quãng, và bắt đầu nghĩ cách làm cho Nils phải ra khỏi chuồng. Bỗng con chó thò đầu ra và gầm gừ.

- Cút đi! Không tao cắn!

- Tao sẽ ở đây cho đến bao giờ là tùy tao. Không phải cái mặt mày mà làm cho tao đi khỏi đây được đâu, con cáo đáp lại.

- Cút đi! Con chó lại gầm gừ lần nữa. Nếu không thì đêm nay là đêm cuối cùng mà mày được đi săn mồi đấy!

Nhưng con cáo chỉ cười nhạo và chẳng hề nhúc nhích.

- Tao biết rõ quá cái dây xích mày nó dài đến tận đâu rồi, nó nói.

- Tao đã bảo cho mày biết ba lần rồi đấy. Giờ thì kệ xác mày! Con chó vừa ra khỏi chuồng vừa thét lên. Xong, nó nhảy một cái đến tận chỗ con cáo, chẳng khó khăn gì, vì nó đã được tự do. Chú bé đã tháo xích ra cho nó rồi.

Hai bên có đánh nhau một lát, nhưng phần thắng về phía con chó. Cáo nằm dài ra đất, không dám cựa. “Nằm yên không tao cắn”, con chó gầm gừ. Nó ngoạm lấy da cổ con cáo, lôi về phía cái chuồng. Chú bé cầm dây đến, tròng vào cổ con cáo, xích lại thật chặt. Con cáo không dám nhúc nhích.

“Smirre à, giờ thì ta mong rằng mày sẽ làm một con chó giữ nhà ngoan ngoãn nhé”, Nils nói thế thay lời từ biệt.