ề tới hang, Anselmo gặp Robert Jordan đang ngồi nơi bàn đối diện với Pablo. Trên bàn, trước mặt họ là một hũ rượu và hai tách rượu đầy. Robert Jordan lấy ra cuốn sổ tay và cầm một cây bút chì trong tay. Pilar và Maria đang ở cuối hang, không ai trông thấy họ. Anselmo không hiểu được rằng chính Pilar đã đưa Maria ra xa để nàng khỏi nghe câu chuyện và lão ngạc nhiên vì bà vợ của Pablo không có mặt tại bàn.

Robert Jordan ngước mắt nhìn Anselmo khi thấy lão vén màn bước vào. Pablo nhìn chăm chăm lên mặt bàn. Đôi mắt hắn không rời hũ rượu và hắn không hé răng nói một lời nào.

- Tôi từ trên kia xuống. - Anselmo nói với Robert Jordan.

- Pablo đã kể cho chúng tôi nghe rồi. - Robert Jordan bảo.

- Có sáu người chết trên đồi và người ta đã cắt đầu họ. - Anselmo nói - Khi tôi đến thì trời đã sụp tối.

Robert Jordan ngẩng đầu lên. Pablo vẫn ngồi yên, nhìn chăm chăm vào hũ rượu, không nói gì. Hắn không biểu lộ một nét mặt nào và hai con mắt heo của hắn nhìn chòng chọc vào hũ rượu như chưa trông thấy nó bao giờ.

- Ngồi xuống đây. - Robert Jordan bảo Anselmo.

Lão già ngồi vào bàn trên một chiếc ghế đẩu bọc da và Robert Jordan nghiêng người lấy chai whiskỵ dưới gầm bàn, tặng phẩm của Sordo. Chai rượu lưng đi phân nửa. Robert Jordan lấy một cái tách trên bàn, rót whisky vào đó và đẩy cái tách sang Anselmo.

- Uống đi ông lão. - Chàng nói.

Pablo ngước mắt nhìn Anselmo trong khi lão đang uống rượu, và hắn lại bắt đầu ngắm nghía hũ rượu.

Rượu mang lại cho Anselmo một cảm giác nóng bỏng nơi mũi, mắt và miệng, và tiếp theo là một hơi ấm nồng nàn sảng khoái nơi dạ dầy. Lão chùi miệng bằng mu bàn tay.

Lão nhìn Robert Jordan và nói:

- Uống thêm tách nữa được à?

- Sao không? - Robert Jordan nói và rót thêm một tách rượu đầy cho lão, lần này chàng trao tận tay lão thay vì đẩy nó tới.

Lần này ngụm rượu không còn đốt cháy cổ họng nhưng cảm giác nồng nàn sảng khoái lại tăng lên gấp đôi. Nó làm khỏe người như một mũi huyết thanh làm lại sức một người vừa bị ra máu nhiều.

Lão già lại nhìn chai rượu.

- Còn lại để ngày mai - Robert Jordan - Trên đường cái có gì không, ông lão?

- Nhiều - Anselmo nói - Tôi ghi lại hết theo lời chỉ dẫn của đồng chí. Có một người đàn bà canh chừng và ghi chép cho tôi. Chốc nữa tôi sẽ đi nhận báo cáo của mụ ta đây.

- Có thấy đại bác chống thiết xa không? Loại có bánh xe và một cái nòng súng dài đó mà.

- Có - Anselmo nói - Có bốn xe cam nhông chạy qua. Trong mỗi xe có một súng đại bác như đồng chí vừa nói, với những nhánh thông trên nòng súng. Trong mỗi xe, có sáu người cho một khẩu đại bác.

- Vậy là có bốn khẩu đại bác phải không? - Robert Jordan hỏi.

- Bốn. - Anselmo vừa nói vừa nhìn vào những điều lão ghi chép.

- Còn gì khác trên đường cái nữa không?

Trong lúc Robert Jordan ghi chép, Anselmo kể lại những chuyện xảy ra trên đường cái. Lão kể lại từ lúc đầu và theo thứ tự hẳn hoi với thứ ký ức tuyệt diệu của người mù chữ. Trong khi Anselmo kể, Pablo thò tay múc rượu trong hũ ba lần.

- Còn có kỵ binh vào La Granja vừa kéo xuống ngọn đồi nơi El Sordo bị hạ. - Anselmo tiếp tục.

Đoạn lão cho biết số người bị thương mà lão đã trông thấy và số người chết nằm vắt qua yên ngựa.

- Có một cái bọc cột vào một cái yên và tôi không biết đó là cái gì - Lão nói - Nhưng bây giờ thì tôi biết đó là những cái đầu người. - Lão tiếp theo ngay - Đó là một đội kỵ binh, nhưng chúng chỉ còn lại có một tên sĩ quan. Không phải là tên đi ngang qua đây ban sáng trong lúc đồng chí đang ở bên khẩu súng máy đâu. Tên đó chắc chết rồi. Nhìn vào tay áo, tôi biết có hai trong đám người chết là sĩ quan. Chúng được cột nằm sấp trên yên ngựa, hai tay buông thõng. Còn có khẩu maquina của El Sordo cột vào yên ngựa bên bọc đầu người. Khẩu súng đã bị hư hại. Có bao nhiêu đó. - Lão kết luận.

- Đủ rồi - Robert Jordan nói và chàng múc một tách rượu trong hũ - Ngoài đồng chí ra, còn có ai là người đã từng ở bên kia phòng tuyến, trong vùng Cộng Hòa không?

- Andrès và Eladio.

- Ai khá hơn hết?

- Andrès.

- Từ đây tới Navacerrada hắn đi trong bao lâu?

- Không có gánh nặng và cẩn thận thì đi trong ba giờ, nếu hắn gặp may mắn. Hai chúng tôi thì đi bằng con đường dài hơn và an toàn hơn vì có vật liệu.

- Hắn đi được, chắc không?

- Nosé, không có gì chắc chắn!

- Đồng chí cũng không chắc à?

- Không.

- Không.

Vậy là quyết định xong, Robert Jordan nghĩ. Nếu lão bảo có thể xong việc một cách chắc chắn thì mới có thể giao cho lão đi được.

- Andrès có thể tới dưới kia an toàn như đồng chí chớ?

- Như tôi hoặc hơn tôi. Hắn trẻ mà.

- Tôi có món đồ gởi tới đó và phải chắc chắn tới nơi.

- Nếu không có gì xảy ra thì hắn sẽ về tới đó. Nếu có chuyện gì xảy ra thì ai cũng vậy thôi.

- Tôi sẽ viết một lá thư và hắn sẽ mang đi cho tôi - Robert Jordan nói - Tôi sẽ giải thích cho hắn biết sẽ gặp ông đại tướng ở đâu. Có lẽ hắn ở Estado Mayor [1] của Sư đoàn.

- Hắn sẽ chả hiểu được gì về những chuyên đó đâu - Anselmo nói - Tôi thì lúc nào cũng rối rắm với những cái đó. Hắn phải biết tên ông đại tướng và biết chỗ sẽ gặp ông ấy.

- Nhưng đúng là ở Espado Mayor của Sư đoàn.

- Đó không phải là một chỗ ở à?

- Chớ còn gì nữa, ông lão - Robert Jordan kiên nhẫn giải thích - Nhưng đó là nơi ông tướng chọn để làm tổng hành dinh.

- Vậy thì ở đâu? - Anselmo đã mệt mỏi và sự mệt mỏi làm cho lão ta mụ người đi. Và rồi những danh từ như lữ đoàn, sư đoàn, binh chủng... lúc nào cũng làm cho lão rối trí. Trước hết là có đội, liên đội rồi tới đoàn. Bây giờ thì lại có những lữ đoàn rồi lại có những sư đoàn. Lão không hiểu nổi. Một chỗ ở là một chỗ ở.

- Nghe kỹ này - Robert Jordan bảo lão. Chàng biết rằng nếu không làm cho lão hiểu được thì chàng lại càng khó lòng giải thích cho Andrès hiểu - Estado Mayor của sư đoàn là nơi ông tướng chọn để thiết lập bộ chỉ huy. Ông ta chỉ huy một sư đoàn tức là gồm hai lữ đoàn. Tôi không biết nó ở đâu vì tôi không có mặt ở đó khi ông ta chọn nó. Rất có thể là trong một hầm rượu hay một nơi ẩn núp nào đó với những đường dây thép dẫn tới đó. Andrès phải hỏi chuyện ông tướg hoặc bộ tư lệnh sư đoàn. Hắn phải trao cái thơ này cho ông tướng hay viên tham mưu trưởng của ổng hay một người nào khác mà tôi sẽ ghi tên ra cho hắn biết. Chắc chắn sẽ có một người, ngay khi những người khác bận xem xét công cuộc chuẩn bị tấn công. Bây giờ đồng chí đã rõ chưa?

- Hiểu.

- Vậy thì dẫn Andrès đến tôi đi. Tôi lo viết thơ và tôi sẽ đóng con dấu này vào. - Chàng chỉ cho lão thấy con dấu cao su với chuôi bằng cây, khắc những chữ S.I.M. và mực trong chiếc hộp thiếc to gần bằng tờ giấy 50 xu mà chàng cất trong túi. Họ sẽ nể con dấu này lắm. Bây giờ thì lo tìm Andrès đi, tôi giải thích cho hắn. Hắn cần thu xếp cho nhanh nhưng trước hết phải hiểu công việc đã.

- Tôi đã hiểu thì hắn cũng sẽ hiểu mà, nhưng đồng chí phải giải thích kỹ cho hắn. Những chuyện về sư đoàn và bộ tham mưu đối với tôi là cả một điều bí ẩn. Tôi thì lúc nào cũng tới những nơi rõ ràng, thường thường là một căn nhà. Ở Mavacerrada, Bộ chỉ huy đặt trong một khách sạn cũ. Ở Guadarrama thì trong một ngôi nhà có vườn tược.

- Với một ông tướng thì phải ở một nơi gần phòng tuyến. Đó sẽ là một nơi ở dưới mặt đất để tránh máy bay. Andrès sẽ tìm ra dễ dàng nếu hắn biết hỏi thăm. Hắn chỉ cần đưa miếng giấy của tôi ra. Thôi lo tìm hắn đi, vì hắn phải tới đó thật nhanh.

Anselmo bước ra ngoài. Robert Jordan bắt đầu lật cuốn sổ ra viết.

- Nghe đây, Inglés. - Pablo nói, mắt vẫn nhìn vào hũ rượu.

- Tôi đang viết. - Robert Jordan nói, đầu vẫn cúi xuống.

- Nghe đây, Inglés (Pablo như đang nói với hũ rượu) Không có gì phải ngã lòng. Ngay khi mất Sordo, ta vẫn còn đủ người để chiếm đồn và giựt sập cầu.

- Tốt. - Robert Jordan nói, tay vẫn không ngừng viết.

- Đủ người - Pablo nói - Bây giờ thì tôi phục tài xét đoán của đồng chí lắm, Inglés ạ - Pablo nói với hũ rượu - Tôi thấy đồng chí nhiều picardia [2] lắm. Đồng chí tinh quái hơn tôi. Tôi tin nơi đồng chí.

Robert chỉ nghe có nửa câu nói của hắn, chàng mải chăm chú vào bản báo cáo gởi cho Golz, chàng cố tiết kiệm chữ tới mức tối đa, đồng thời vẫn cố làm cho nó có tính thuyết phục, bằng cách kể lại diễn tiến của sự việc, theo đó nên bãi bỏ cuộc tấn công và chàng cũng cho thấy không phải vì chàng ngại nguy hiểm trong sứ mạng của mình, nhưng để cho Golz biết rõ tình hình.

- Inglés. - Pablo nói.

- Tôi đang viết. - Robert Jordan nói, hai mắt vẫn nhìn xuống.

Tôi phải gởi đi hai bản, chàng nghĩ. Nhưng bây giờ thì không còn được bao nhiêu người để phá cầu nếu vạn bất đắc dĩ phải thực hiện công tác. Liệu tôi có biết được lý do thật sự của cuộc tấn công này không? Có thể đây chỉ là một chiến thuật giương đông kích tây. Có thể họ muốn áp lực cho những đội binh kia rút khỏi nơi nào đó. Có thể ta làm vậy để lôi cuốn phi cơ từ miền bắc tới. Có thể lắm. Tôi biết gì về chuyện đó? Đó là nội dung báo cáo tôi gởi cho Golz. Tôi không giựt sập cầu trước khi cuộc tấn công khởi sự. Lịnh thật rõ ràng, và nếu cuộc tấn công bị hủy bỏ, tôi không phải giựt sập cầu. Nhưng tôi phải giữ lại đây một số người tối thiểu có tính cách cần thiết để thi hành lịnh.

- Đồng chí nói gì?

- Tôi tin tưởng lắm, Inglés. - Pablo vẫn nói với hũ rượu. Ông bạn, Robert Jordan nghĩ thầm, tôi cũng muốn được nói như vậy lắm. Và chàng tiếp tục viết.

----------------------------------------

[1] Bộ Tham Mưu.

[2] Tính lừa đảo, đểu cáng.