húy Kiều, con của viên ngoại họ Vương, người ở Bắc Kinh. Nàng yêu kiều diễm lệ, có một thái độ phong lưu, tính thích hào hoa, thích âm luật, sở trường về hồ cầm. Vốn đa cảm, giàu tình, nàng sáng tác bài "Bạc mệnh oán" để hát theo khúc hồ cầm, khi gảy lên nghe rất não nùng, ai cũng sa nước mắt.

Một hôm, nhân tiết Thanh Minh, Thúy Kiều cùng hai em đi tảo mộ và nhân tiện xem hội Đạp Thanh. Lúc trở vê, Kiều nhìn bên dòng nước có một nấm mồ hoang cô lạnh, hỏi ra mới biết đó là mồ của nàng ca nhi tên Lưu Đạm Tiên. Trước sống mua vui cho khách làng chơi, chết làm ma không chồng trong nấm mồ vô chủ.

Kiều cảm động, rơi nước mắt, khóc cho kiếp hồng nhan.

Về nhà, đêm khuya vắng vẻ, nàng cảm thấy một nỗi buồn man mác xâm chiếm cõi lòng. Nghĩ phận người lại nghĩ phận mình, hay kiếp hồng nhan rồi phải chung mạng bạc!

Nàng tựa ghế thiu thiu, rồi ngủ say lúc nào không biết. Giữa lúc ấy, thấy một thiếu nữ tiến đến chào và hỏi rằng:

- Này chị Thúy Kiều, đương lúc ngày xuân phơi phới sao không hỏi liễu tìm hoa, mà lại chịu ngủ ở nhà như vậy?

Kiều nghe nói, vội vàng đứng dậy, sửa áo đón mời, nhìn thấy thiếu nữ má đào, môi hạnh, dáng điệu như tiên. Sau khi hai bên cùng ngồi, Kiều vội hỏi:

- Chẳng hay nương tử ở tại cung nào mà xe loan thình lình hạ cố đến đây?

Thiếu nữ tươi cười đáp:

- Thiếp đây nào phải ai đâu xa lạ, nhà thiếp ở phía tây cầu bên dòng nước chảy. Chiều nay chị đã vãng qua, sao mà mau quên như thế? Hôm nay, thiếp ở trong "Hội đoạn trường", trước mặt Giáo Chủ, thiếp có khen đến tài hoa của chị. Giáo Chủ rất vui mừng và cho biết rằng chị cũng có chân trong hội ấy. Rồi người trao cho thiếp mười cái đầu đề đoạn trường, bảo đem lại cho chị vịnh. Vậy yêu cầu chị thảo ngay để cho thiếp xếp vào tập "Đoạn trường sách".

Kiều hỏi:

- Em xin lãnh ý, nhưng xin chị cho biết Đoạn Trường Giáo Chủ là ai? Có thể đưa em đến yết kiến được không?

Thiếu nữ mỉm cười đáp:

- Lúc này chị không cần hỏi kỹ, một ngày khác, chị sẽ hiểu rõ đấy mà.

Đoạn, nàng trao tập đầu đề. Kiều tiếp lấy, mở ra xem. Đây là mười đầu đề: Tích đa tài, Liên bạc mạng, Bi kỳ lộ, Ức cố nhân, Niệm nô kiều, Ai thanh xuân, Ta kiển lộ, Khổ linh lạc, Mộng cố viên, Khốc tương tư.

Kiều xem xong, vui vẻ nói:

- Đầu đề rất hay, vậy em xin thảo ngay. May bài của em chiếm khôi nguyên trong tập, thì khỏi phải phụ công chị giới thiệu.

Vừa nói vừa viết thao thao bất tuyệt. Chỉ trong giây lát, đủ cả mười bài từ khúc theo lối hồi văn:

I

Tích đa tài

Tờ oanh nỡ bỏ hoài,

Hợp hoan ngày tháng phổ cho ai?

Tương tư mình gác để ngày mai.

Để ngày mai!

Tiếc cho tài!

II

Thương bạc mạng

Đêm đêm một mình lạnh,

Nhà vàng nghe nói để A Kiều

Một mặt nghe chừng khó hân hạnh.

Khó hân hạnh!

Thương bạc mạng!

III

Thương kỳ lộ

Khúc đường quanh co thật khó đi,

Đường khổ chưa bằng tâm em khổ!

Một bước sai thời ngàn bước lỡ!

Ngàn bước lỡ!

Thương kỳ lộ.

IV

Nhớ cố nhân

Tóc bạc nhưng tình vẫn chưa thân!

Cần gì trước phải lên tận mây xanh!

Cưỡi xe đội nón mới là chân

Mới là chân!

Nhớ cố nhân!

V

Nhớ cô hầu!

Soi gương hồn biến đâu?

Ta thấy ai vẫn còn than thở!

Son phấn thôi đừng giễu cợt nhau.

Giễu cợt nhau.

Nhớ cô hầu!

VI

Xót thanh xuân

Cành hoa giống mỹ nhân,

Xuân sắc núi rừng, ôi đẹp đẽ!

Muốn mượn mưa xuân tưới hoa thần.

Tưới hoa thần!

Xót thanh xuân!

VII

Than cảnh ngộ

Giấc mơ tỉnh rồi đó,

Đâu phải gặp ai cũng kêu thương.

Chỉ vì lầu son lối cũ chưa tỏ.

Lối cũ chưa tỏ!

Than cảnh ngộ!

VIII

Khổ linh lạc

Thân nầy hết đường bước,

Lìa cành hoa rụng khắp đông tây.

Nhạn lạc đàn bay quanh hiên trước.

Quanh hiên trước!

Khổ linh lạc!

IX

Mơ vườn xưa

Hồn về cậy ai đưa?

Cảnh cũ cúc tùng không thấy nữa.

Bạch vân phương thảo lặng như tờ.

Lặng như tờ!

Mơ vườn xưa!

X

Khóc tương tư

Nghẹn ngào đã nhiều khi,

Lòng đau không giữ nổi tiếng khóc.

Đất cũ tình thâm luống sầu bi.

Luống sầu bi!

Khóc tương tư!

Thúy Kiều viết xong 10 bài, trao lại thiếu nữ. Xem qua, thiếu nữ tấm tắc khen rằng:

- Quả thực mỗi chữ khác gì ôm mối hận. Nếu đem vào tập "Đoạn trường", chắc rằng sẽ đoạt giải nhất.

Đoạn thiếu nữ đứng dậy, từ giã. Kiều nói:

- Hôm nay chị đã có lòng chiếu cố, đôi ta ắt có tiền duyên, sao lại nỡ vội vàng như vậy? Vả lại lần này ly biệt, biết bao giờ lại được gặp nhau.

Thiếu nữ nói:

- Nếu chị tình thâm mà thiếp cũng không tình bạc, thì sông Tiền Đường đó, ta sẽ hẹn về sau.

Nói xong đi thẳng.

Kiều chạy theo giữ lại thì bỗng có trận gió làm khua động bức mành. Nàng sực tỉnh, mới hay là giấc chiêm bao.

Về sau, Kiều phải 15 năm lưu lạc, thân thế lắm nỗi đoạn trường. Cuối cùng trầm mình dưới sông Tiền Đường, ứng như điềm mộng.

Truyện trên viết theo Thanh Tâm Tài Nhân. Cụ Nguyễn Du dựa theo, viết thành quyển "Đoạn trường tân thanh" bằng thể lục bát. Đoạn này, Nguyễn Du diễn tả:

Này mười bài mới, mới ra,

Câu thần lại mượn bút hoa vẽ vời.

Kiều vâng lĩnh ý đề bài,

Tay tiên vẩy đủ mười khúc ngâm.

"Mười khúc ngâm" tức 10 bài "đoạn trường" đó.