nh buộc phải trốn thoát bằng cách đi xuyên qua làng trước khi nhóm khiêng cát bắt tay vào việc. Kinh nghiệm cho thấy, anh chỉ còn một tiếng đồng hồ nữa để ra tay hoặc, nói trừ hao cho chắc chắn, thì anh còn cả thảy bốn mươi lăm phút. Doi đất nhô ra biển như ôm lấy ngôi làng, hơi cong cong về phía đất liền, vươn vào đến tận cái vịnh ở phía đông và ép đường làng thành một con đường độc đạo. Những vách đất dựng đứng của mỏm đất nhô ra biển kết thúc tại những cồn cát nhẵn nhụi hơi nhô cao. Nếu anh đi thẳng về phía trước, với những ánh đèn màu trắng bệch trong làng luôn luôn ở về phía tay phải, anh có thể hy vọng thoát khỏi ngay tại chỗ những tường cát kết thúc. Cũng phải đi tới trên một dặm đường. Qua khỏi đoạn đường đó là vùng ngoại vi của làng. Anh không sao nhớ nổi bất kỳ ngôi nhà nào, ngoài mấy khoảnh ruộng trồng lạc nằm rải rác đó đây. Nếu băng qua được mấy cồn cát, có lẽ anh sẽ xuống tới đường làng một cách an toàn. Ít ra thì lòng đường cũng làm bằng đất sét đỏ, và nếu anh chạy hết sức mình, thì chỉ độ mười lăm phút sau anh sẽ ra tới đường cái. Khi ra được tới đường cái, là kể như anh đã thắng cuộc. Xe buýt sẽ chạy, và con người sẽ biết suy nghĩ hợp lý.

Vậy thì, theo sự tính toán của anh, anh có ba mươi phút để băng qua làng. Cát, có cái rầy rà là làm người ta tiêu phí quá nhiều sức lực, không phải chân bị lún sâu vào cát mà vì nó không vững chắc. Nếu chạy trên cát, sức lực còn bị hao tổn hơn nữa. Vì thế, bước dài và thận trọng có lẽ hiệu lực hơn cả. Tuy nhiên, bù lại với sự hao phí năng lực này, một khi bước trên cát, người ta không phải lo đến việc tiếng động của bước chân mình sẽ bị phát giác. Đó là một điểm lợi cho anh.

Bây giờ hãy nhìn xem ta đang ở đâu! Ngã hay không anh cũng chẳng buồn bận tâm, và anh thường ngã dúi trên những triền dốc thoai thoải và những vũng cát nóng, cát ngập tới đầu gối. Nào có chỉ đáng kể, song nếu anh nhào xuống một cái hố cát khác thì thực khốn, lúc ấy liệu anh còn biết làm gì?

Trời đổ tối, cát trải dài vô tận thành những đợt sóng nhấp nhô. Những đợt sóng cát giữa những đợt sóng cát, và giữa những đợt nhỏ còn có vô vàn những gợn nhỏ hơn và những vũng cát nhỏ hơn. Ánh đèn trong làng mà anh dùng làm tiêu điểm, thỉnh thoảng hiện ra trước mắt anh, vì chúng bị những đồi cát vô tận che khuất. Khi anh trông thấy ánh đèn đó, anh vẫn tiếp tục bước nhờ trực giác. Anh luôn luôn lầm lẫn. Có lẽ đôi chân anh có khuynh hướng tiến lên những chỗ cao hơn, tìm kiếm một cách vô ý thức những ánh điện đó.

Chà! Anh lại lầm lẫn nữa rồi! Ngôi làng ở về phía bên trái nhiều hơn. Nếu cứ tiếp tục như thế này, chẳng mấy chốc anh sẽ đi thẳng vào làng mất. Mặc dù anh đã băng qua cả thảy ba cồn cát cao như ngọn đồi, vậy mà ánh đèn chẳng có vẻ gì tiến lại gần anh hơn. Tựa hồ anh đang tiến theo hình vòng tròn ở cùng một chỗ vậy. Mồ hôi chảy giàn giụa cả vào mắt. Anh dừng bước, thở một hơi thực sâu.

Anh tự hỏi không rõ người thiếu phụ ấy đã thức dậy chưa? Anh cũng tự hỏi không biết nàng sẽ phản ứng ra sao, khi thức dậy không thấy anh ở đó. Không, nàng không thể nhận ra điều đó ngay được. Có thể nàng cho rằng anh đang nghỉ ngơi ở phía sau nhà. Tối hôm nay nàng sẽ mệt. Chắc chắn là nàng sẽ ngạc nhiên vì đã ngủ cho tới khi trời tối mịt mà không dậy nổi. Rồi, cuối cùng, nàng sẽ nhớ lại những việc xảy ra vào buổi sáng giữa hai người, từ hơi ấm còn lại giữa cặp đùi của nàng, lúc ấy vẫn còn hơi đau và khô rát. Nàng sẽ vừa mỉm cười e thẹn, vừa mò mẫm tìm cây đèn.

Song anh chẳng việc gì phải cảm thấy có bổn phận và trách nhiệm với nụ cười của nàng. Việc anh biến mất, đối với nàng, cũng tựa như nàng bị mất đi một mảnh vườn vụn trong cuộc đời mình mà thôi, một thứ mà nàng có thể thay thế một cách dễ dàng bằng chiếc đài thu thanh hay cái gương soi.

- Anh đã giúp đỡ em rất nhiều. Khác hẳn khi em sống một mình. Các buổi sáng em làm lụng thấy rất dễ dàng, và công việc cũng xong xuôi sớm hơn ít nhất là hai tiếng. Em tính em sẽ đề nghị Hội đồng làng giao thêm cho em một số công việc phụ để em làm ở nhà. Em đã dành dụm được một số tiền. Và biết đâu ngày nào đó em chẳng lại có thể mua nổi một chiếc đài thu thanh, chiếc gương soi hay một thứ đồ vật gì đó...

(Đài thu thanh và chiếc gương soi... đài thu thanh và chiếc gương soi...) Như thể cả đời người chỉ có thể nhằm vào mỗi hai thứ ấy. Đài thu thanh và gương soi đều có một điểm giống nhau: cả hai thứ ấy có thể gắn bó người này với người kia. Nó phản ánh những nỗi khát khao, mà những nỗi khát khao ấy đụng chạm đến nỗi thầm kín nhất trong cõi lòng chúng ta. Thôi được, khi về tới nhà, anh sẽ mua ngay một chiếc đài và gửi tới cho nàng. Anh sẽ dốc tất cả số tiền mà anh có, để mua một chiếc đài bán dẫn loại hảo hạng nhất hiện có trên thị trường.

Nhưng còn chiếc gương thì không thể hứa hẹn dễ dàng như thế. Ở đây một chiếc gương soi sẽ hỏng ngay. Chỉ trong vòng nửa năm, lớp thủy ngân sau gương sẽ bong ra; thậm chí mặt gương cũng sẽ bị hoen ố do sự cọ xát thường xuyên của cát bụi trong không khí. Cũng như chiếc gương nàng hiện có; nếu ta nhìn vào gương bằng một mắt, thì không trông thấy mũi... còn nếu như ta nhìn thấy mũi thì không trông thấy miệng. Không, gương khác hẳn một chiếc đài phát thanh, bởi vì nó là phương tiện của mối quan hệ nên phải có ai đó ở đấy sẽ ngắm nhìn nàng đã, nếu không, phỏng chiếc gương còn có ích chỉ đối với một kẻ chẳng nhìn ngắm?

Lúc này chắc hẳn nàng đang ngạc nhiên lắm. Nàng đang dỏng tai lên nghe ngóng. Có phải anh đã cân nhắc rất lâu về công việc của mình không? Anh đúng là... một kẻ bất lương chỉ biết chuồn một mình! Anh tự hỏi chẳng rõ nàng có gào khóc không? Nàng có gục xuống vì suy sụp tinh thần không? Thế nhưng, cho dù nàng có làm bất kể việc gì đi nữa thì đấy đâu phải trách nhiệm của anh. Chính anh là người đã khước từ việc công nhận sự cần thiết của một chiếc gương cơ mà.

Mình đã đọc một câu chuyện như vậy ở đâu rồi thì phải... Bây giờ, việc bỏ nhà ra đi đang là một cái mốt. Mình nghĩ rằng chẳng qua vì điều kiện sống quá tồi, nhưng đấy không phải là lý do duy nhất. Câu chuyện ấy kể về một gia đình trung nông, vừa mới tậu thêm ruộng, mua thêm máy móc, và đang ăn nên làm ra. Đúng lúc ấy, người con trai cả bỗng nhiên bỏ nhà ra đi. Anh ta là một thanh niên cần cù, ít nói. Cha mẹ anh ta rất lo âu bối rối, không hiểu cớ sao con mình lại làm thế. Ở nông thôn, người ta vốn vẫn hay nghĩ tới bổn phận và tai tiếng, vì thế phải tìm ra mọi lý do biện bạch cho việc người thừa kế của gia đình bỏ nhà ra đi...

Anh tự nhủ, thế là cuối cùng anh đã kết thúc việc leo trèo, nhưng anh mới chỉ lên được nửa quãng đường. Không, bậy nào. Ở đây mặt đất bằng phẳng hơn. Nhưng những đốm sáng mà anh chọn làm đích nay đã biến đi đâu mất? Anh tiếp tục cất bước với cái cảm giác không lấy gì làm tin tưởng. Chỗ anh đứng rõ ràng là đỉnh cao của một đụn cát khá hơn. Tại sao đứng ở đây anh không thể trông thấy những đốm sáng ấy? Một cảm giác sợ hãi khiến hai chân anh như tê dại hẳn đi. Có lẽ sự lười biếng cố hữu của anh là nguyên nhân dẫn đến thất bại này. Anh trượt xuống một cái dốc dựng đứng, chẳng cần bận tâm tới phương hướng. Đó là một hẻm núi dài ít ai ngờ tới, không chỉ sâu mà còn rộng. Vô số gợn cát trải hỗn độn dưới đáy hẻm núi; chúng làm anh bối rối không biết cân nhắc ra sao. Anh hoàn toàn không sao hiểu nổi vì cớ gì ánh sáng trong làng lúc này không trông thấy nữa. Có lẽ anh đã bị lạc đường, nhưng chưa đáng ngại. Anh đã định rẽ sang trái, nhưng có thể vì sợ đi nhầm vào trong làng, nên anh nghĩ hãy rẽ sang hướng bên phải để tiến gần hơn nữa tới phía có ánh đèn. Chẳng mấy chốc sương mù tan và những vì sao sẽ hiện ra. Lúc này chỉ có một cách nhanh nhất và có hiệu quả nhất, là trèo lên bất kỳ chỗ đất cao nào, bất kể chỗ ấy ở đâu, chỉ có thể may ra mới mong tìm được một chút hy vọng.

Cho đến giờ anh vẫn không sao hiểu nổi vì cớ gì mà người thiếu phụ nọ lại gắn bó cuộc đời mình với dòng sông Hades ấy đến thế... Tình yêu quê hương và bổn phận chỉ thực sự có ý nghĩa khi người ta chịu mất mát một cái gì đó. Vậy nàng đã mất mát những gì trong cái thế giới của nàng?

(Chiếc đài phát thanh và chiếc gương... Chiếc đài phát thanh và chiếc gương...)

Tất nhiên anh sẽ gửi cho nàng một chiếc đài phát thanh. Nhưng không hiểu rồi đây sự việc sẽ ra sao một khi cái mà nàng đã mất mát còn nhiều hơn những cái nàng thu lại được? Chẳng hạn nàng đã không chút e dè khách khí trong việc hầu anh tắm, một việc nàng rất thích làm. Nàng vẫn thường để dành nước cho anh tắm, thậm chí giặt giũ quần áo cho anh nữa, một việc mà người ở đây coi là hết sức phí phạm. Nàng té nước ấm vào giữa hai đùi anh, như nàng vẫn làm thế cho mình, lúc ấy nàng cúi gập người xuống và cười khanh khách. Chắc rằng nàng chẳng còn dịp nào để cười như vậy nữa.

Mỗi khi nghĩ tới những gì mà dân làng đã gây cho mình, anh lại nhận thấy nỗi tai hại vô kể mà anh đã phải chịu đựng. Mối quan hệ giữa anh và người đàn bà ấy nào có gì đáng kể. Có lúc anh đã toan tính cách trả thù họ. Thế nhưng anh chưa quyết định được cách trả thù nào là khốc liệt nhất. Thoạt đầu anh đã nghĩ tới việc nổi lửa đốt trụi cả làng, hoặc rắc thuốc độc xuống các giếng nước ăn, hoặc đặt bẫy nhử từng người xuống hố cát. Anh đã tự khích lệ mình như vậy, khuấy động trí tưởng tượng bằng cách nghĩ tới những biện pháp trả thù ghê gớm nhất. Nhưng lúc này khi anh đã có cơ hội để biến chúng thành hành động, anh không thể nghĩ ngợi một cách trẻ con như vậy nữa. Xét cho cùng, bạo lực của một kẻ cô đơn không nên quá tàn bạo đến vậy. Cách duy nhất là báo cho những người có thẩm quyền. Chà, trước tiên anh sẽ báo cáo chuyện này lên ngài cảnh sát trưởng.

Hãy khoan! Tiếng động gì vậy? Anh vừa thoáng nghe thấy. Có lẽ là do anh tưởng tượng. Những ánh đèn từ ngôi làng biến đâu mất rồi? Mặc dầu mặt đất gập ghềnh, nhưng thực sự quá ư vô lý nếu như không nhìn thấy chúng. Anh dễ dàng xác định anh định đi về bên trái, rồi quay về hướng mũi đất, nhưng bị mấy dãy đồi cao chắn mất tầm nhìn. Anh không được lãng phí thời gian nữa, và cần dũng cảm rẽ ngay sang hướng phải.

... Cuối cùng, vẫn còn một điều mà anh không muốn nàng quên... Nàng sẽ không bao giờ có thể trả lời nổi câu hỏi của anh. Đã hai ngày trời đổ mưa. Khi gặp mưa, áp lực làm cho cát trượt tăng lên, nhưng nạn cát bay lại giảm đi. Bởi vì họ nhận làm thêm chút công việc phụ vào ngày mưa đầu tiên thì những ngày sau họ đã có thể bắt tay vào việc dễ dàng hơn. Anh quyết định tìm hiểu cho ra xem cơn cớ gì đã giữ chân nàng dưới hố, và anh định làm việc này vẫn với sự nhẫn nại của một kẻ đang cạy một chiếc vảy khỏi lớp da tróc lở. Ngay chính anh cũng ngạc nhiên trước tính kiên nhẫn của mình. Mới đầu nàng lấy làm vui thích để cho nước mưa quật lên tấm thân trần truồng, nhưng cuối cùng nàng rơm rớm nước mắt. Nàng bắt đầu nói gì đó về cái hậu quả mà nàng không sao đành lòng lìa bỏ, chỉ vì vẫn còn lại đó di hài của chồng và con nàng, những người đã bị cát vùi cùng với dãy chuồng gà vào hôm xảy ra trận bão. Chà, đó là điều có thể hiểu được. Nàng hoàn toàn có lý, và thậm chí anh có thể nhận thức thấu đáo được tính dè dặt, kín đáo của nàng, mặc dù cho tới lúc ấy nàng vẫn không nói hết với anh về câu chuyện đó. Dù sao chăng nữa, anh vẫn tin nàng; lập tức anh quyết tâm ngay ngày hôm sau sẽ dùng thời gian ngủ của mình để tìm kiếm những di hài.

Trong suốt hai ngày liền, anh liên tục đào đào xới xới tại chỗ mà nàng đã chỉ cho anh. Nhưng anh không tìm thấy gì, ngay cả dấu vết của dãy chuồng gà, chứ đừng nói chỉ tới hài cốt. Sau đó nàng lại chỉ cho anh một chỗ khác. Tại đây anh cũng chẳng tìm thấy gì hết. Và rồi nàng lại chỉ cho anh những nơi khác. Cứ như vậy, anh đã đào xới một cách uổng công suốt chín ngày liền, tại năm điểm khác nhau, thế rồi nàng bắt đầu xin lỗi anh, nom như thể nàng sắp òa khóc đến nơi. Nàng bảo rằng rõ ràng vị trí của ngôi nhà đã thay đổi, nó đã bị chuyển dịch do áp lực thường xuyên của cát. Hoặc giả chính cái hố này bị chuyển dịch cũng nên. Nàng còn nói dãy chuồng gà và hài cốt của chồng con nàng rất có thể đã bị vùi dưới bức tường cát mỏng, ngăn cách nhà nàng với các nhà hàng xóm láng giềng, và có lẽ chúng đã chuyển dịch vào trong vườn của hàng xóm rồi. Về mặt lý thuyết mà nói thì điều đó có thể lắm, hẳn thế. Những biểu hiện chán nản và đau khổ trên khuôn mặt nàng đã chứng tỏ hiển nhiên rằng nàng không hề có ý định nói dối, nhưng nàng cũng không hề có ý định nói với anh ngay từ những ngày đầu.

Nói cho cùng, những di vật đó cũng chẳng hơn gì một lời xin lỗi. Anh đã không còn đủ sức để nổi giận nữa. Và rồi anh quyết định thôi không tìm hiểu xem người nào phải chịu ơn người nào nữa. Chắc rằng nàng sẽ hiểu ra điều đó, anh nghĩ, nhưng...

Cái gì thế nhỉ? Anh ngã chúi đầu xuống đất. Sự việc xảy ra nhanh đến nỗi anh không hiểu kịp tình hình. Bỗng nhiên làng xóm như từ đâu hiện ra trước mắt anh. Anh bước thẳng đến mũi đất cát kề ngay cạnh làng. Tức khắc toàn thể cảnh vật mờ ra trước mắt anh, và anh nhận thấy mình đang ở ngay giữa làng. Trước khi anh kịp trấn tĩnh, thì một tiếng sủa thù địch từ một hàng rào cây gần đây vang lên, một con chó, rồi một con khác lao tới. Trong đêm tối, một vòng tròn gồm những chiếc nanh trắng nhởn áp sát bên anh. Anh bèn rút phăng sợi dây thừng buộc chiếc kéo vừa quật túi bụi vừa co chân chạy. Không còn sự lựa chọn nào khác. Chỉ có mỗi cách duy nhất là nhằm thẳng cổng làng mà chạy tới.