ửa giờ sau, Misen Xtrôgôp và Nađia rời Tômxk.

Một số tù nhân trong đêm đó cũng thoát khỏi bọn Tactar vì sĩ quan cũng như binh lính, tất cả đều mê man lú lấp do quá say sưa buông lỏng sự canh gác nghiêm ngặt đã được duy trì mãi cho tới lúc đó, hoặc ở trại tập trung Dabêđiơrô, hoặc trên đường áp giải. Nađia đầu tiên bị giải đi cùng với những tù nhân khác, đã trốn được và trở lại quảng trường lúc Misen Xtrôgôp bị dẫn tới trước tên êmir Fêôfar.

Ở đó, trà trộn vào đám đông, cô đã thấy tất cả. Cô không kêu một tiếng khi lưỡi gươm nung trắng đưa sát mắt người bạn trai. Cô đã có đủ sức nén chịu để đứng yên và câm lặng. Một linh cảm thiêng liêng mách bảo cô phải giữ mình, phải được tự do để giúp đỡ con trai bà Marfa Xtrôgôp đạt tới đích mà anh đã nguyền là phải đạt cho bằng được. Trái tim cô có một lúc ngừng đập, khi bà già Xibir nằm lăn xuống bất tỉnh, nhưng một ý nghĩ sắt đanh đã trả lại cho cô tất cả nghị lực: “Ta sẽ là con chó của người mù!” cô tự nhủ.

Khi Ivan Ôgarep đi rồi, Nađia lần trong bóng tối. Cô chờ cho tất cả đám đông rời khỏi quảng trường, Misen Xtrôgôp bị bỏ lại chơ vơ như một sinh vật khốn khổ mà chẳng ai còn phải để tâm. Cô nhìn thấy anh lết tới tận chỗ bà mẹ, cúi đầu xuống hôn lên trán bà, rồi đứng lên sờ soạng lủi thủi đi…

Một lát sau, hai anh em, tay nắm tay, đã tụt xuống khỏi bờ đất dốc, lần theo bờ sông Tôm đến chỗ cuối thành phố và may mắn chui được qua một lỗ hổng bức thành.

Đường đi Irkuxk là một con đường độc đạo đi sâu về hướng Đông. Không thể nhầm lẫn được. Nađia nắm lấy tay Misen Xtrôgôp lôi đi thật nhanh. Rất có thể là từ ngày mai, sau buổi nhậu nhẹt, những tên thám báo của Fêôfar lại đi sục sạo đồng cỏ, cắt đứt mọi đường giao thông. Vậy thì phải đi lên trước chúng, phải đến tận Kraxnôiarxk - cách Tômxk năm trăm dặm (533km) - sớm hơn chúng, để có thể chỉ phải rời đường lớn càng muộn càng hay. Đi trệch con đường đã chọn là phiêu lưu, là mơ hồ đi tới cái chết chắc chắn và tức khắc.

Làm sao mà Nađia lại có thể chịu đựng được nỗi mệt nhọc của cái đêm 16 rạng 17 tháng Tám đó? Làm sao mà cô lại có thể đủ sức lực cần thiết cho một chặng đường dài như vậy? Làm sao mà đôi bàn chân rớm máu của cô trong chuyến đi bắt buộc vừa qua lại có thể đưa cô tới tận đó? Gần như không sao hiểu nổi. Nhưng đó lại là sự thật, vì ngay sáng hôm sau, sau khi rời khỏi Tômxk mười hai tiếng đồng hồ, Misen Xtrôgôp và Nađia Fêđor đã đứng trước thị trấn Xêmilôpxkôe nghĩa là đã vượt hết quãng đường dài năm chục dặm.

Misen Xtrôgôp không nói một lời nào. Không phải là Nađia dắt anh mà lại là chính anh nắm tay cô bạn gái dắt đi suốt đêm hôm đó. Nhưng cũng nhờ có bàn tay run rẩy của cô nằm trong lòng bàn tay anh mà anh đã có thể đi như bình thường.

Thị trấn Xêmilôpxkôe hầu như hoàn toàn hoang vắng. Dân cư thị trấn sợ hãi quân Tactar đã tạm tránh sang tỉnh Yênisêixk. Chỉ hai ba nhà còn có người ở. Tất cả những gì còn dùng được và quý hiếm đều được chở đi.

Nhưng Nađia thấy phải dừng lại ở đây một vài tiếng đồng hồ. Cả hai anh em đều cần phải ăn uống nghỉ ngơi một chút.

Cô gái dắt bạn tới đầu thị trấn. Ở đó có một căn nhà trống cửa mở toang. Họ bước vào. Một chiếc ghế dài bằng gỗ tạp đặt giữa nhà, cạnh lò sưởi, thường thấy ở mỗi gia đình Xibir. Họ ngồi xuống đó.

Nađia nhìn kỹ người bạn trai dường như cho đến hôm nay chưa bao giờ cô nhìn anh cả. Cái nhìn của cô như có cái gì lắng đọng sâu xa hơn cả sự biết ơn, hơn cả tình thương xót. Nếu Misen Xtrôgôp có thể nhìn được, anh sẽ đọc thấy trong cái nhìn thẳm sâu và xốn xang này một tấm lòng tận tụy và một sự trìu mến vô bờ.

Mi mắt của Xtrôgôp tấy đỏ vì lưỡi gươm nóng bỏng áp vào, hé mở trên đôi mắt hoàn toàn khô ráo. Củng mạc mắt hơi nhăn và như cứng lại, đồng tử giãn to; tròng mắt hình như có màu xanh đậm hơn trước; lông mi và lông mày cháy sém. Nhưng ít ra đó là trông bề ngoài, còn cái nhìn nhọn sắc của chàng trai hình như không có gì thay đổi. Nếu anh không nhìn thấy gì nữa, nếu anh bị đui hoàn toàn, thì căn bản đó là do sự nhạy cảm của võng mạc và của dây thần kinh thị giác bị nhiệt độ cao của thanh gươm nung trắng hủy hoại.

Giữa lúc đó Misen Xtrôgôp đưa bàn tay, hỏi:

- Em có ở đấy không, Nađia?

- Em đây, - cô gái đáp, - em đang ở bên cạnh anh và sẽ không bao giờ rời anh đâu, Misen ạ.

Nghe thấy tên mình được Nađia gọi lần đầu tiên, Misen Xtrôgôp rùng mình. Anh hiểu là cô bạn gái của anh đã biết tất cả. Cô đã biết rõ anh là ai và mối dây nào ràng buộc giữa anh với bà già Marfa.

- Nađia! - Anh nói tiếp. - Chúng ta phải chia tay nhau thôi!

- Chia tay? Tại sao vậy, Misen?

- Anh không muốn anh là một vật cản cho chuyến đi của em! Cha em đang chờ em ở Irkuxk, em phải đến với cha chứ!

- Cha em sẽ nguyền rủa em, Misen ạ, nếu em bỏ anh lại, sau khi anh đã…

- Nađia! Nađia! - Misen Xtrôgôp siết chặt bàn tay cô gái đang đặt vào tay anh. - Em chỉ nên nghĩ đến cha!

- Misen! Hiện nay anh cần em hơn là cha em! Phải chăng anh từ bỏ việc phải đi đến Irkuxk?

- Không bao giờ! - Misen Xtrôgôp kêu lên bằng một giọng tỏ ra là nghị lực của anh không lúc nào giảm sút.

- Nhưng mà... anh chẳng còn bức thư đó!

- Thằng Ôgarep đã lấy mất của anh rồi! Được! Anh đã có cách để không cần đến nó nữa. Nađia ạ! Chúng đã coi anh như một tên gián điệp, anh sẽ hành động như một điệp viên! Anh sẽ nói với Irkuxk tất cả những gì anh thấy, tất cả những gì anh nghe được và, thề có trời chứng giám, tên phản bội, một ngày nào đó, sẽ thấy anh mặt đối mặt với nó!... Nhưng bất cứ thế nào anh cũng phải tới Irkuxk trước nó!

- Và anh nói là chúng ta chia tay sao! Misen?

- Nađia! Những tên khốn kiếp đã lấy đi của anh tất cả rồi!

- Em hãy còn giữ được ít đồng rúp và... đôi mắt của em! Em có thể nhìn thay anh, Misen ạ. Em sẽ dắt anh đi tới đó, nơi mà anh khó có thể đi tới được một mình.

- Chúng ta sẽ đi như thế nào?

- Bằng đôi chân.

- Và chúng ta sẽ sống ra sao?

- Bằng cách xin ăn dọc đường đi.

- Vậy thì chúng ta đi thôi, Nađia!

- Lại đây, Misen!

Hai bạn trẻ không còn dùng danh nghĩa là anh trai và em gái nữa. Chung bước khốn cùng, họ cảm thấy gần gũi nhau hơn. Cả hai rời ngôi nhà sau một tiếng nghỉ ngơi. Nađia đi dọc theo các phố trong thị trấn, kiếm được vài miếng “sóocnơkliep” một loại bánh mì làm bằng bột đại mạch và một ít xirô hòa mật ong, ở Nga người ta gọi là “miôt”. Các thứ này không phải trả tiền vì cô gái đã bắt đầu làm nghề xin ăn. Bánh và chút nước uống đó dù sao cũng làm dịu cơn đói khát của Misen Xtrôgôp. Nađia dành phần lớn suất ít ỏi đó cho anh. Anh ăn hết miếng nọ đến miếng kia do cô bạn gái lần lượt đưa cho. Anh uống nước đựng trong quả bầu cô ghé sát môi anh.

- Em cũng ăn đấy chứ, Nađia? - Nhiều lần anh hỏi cô như vậy.

- Có chứ, Misen! - Lần nào cô cũng đáp thế. Cô ăn những miếng vụn bạn để lại.

Misen Xtrôgôp và Nađia rời Xêmilôpxkôe và bám lấy con đường gian khổ đi đến Irkuxk. Cô gái chống chọi với mệt nhọc một cách đầy nghị lực. Nếu Misen Xtrôgôp nhìn thấy được cô, thì có lẽ anh không có đủ can đảm để đi xa hơn nữa. Nhưng Nađia không hề kêu ca phàn nàn và vì không nghe thấy tiếng than thở nào của cô, nên Misen Xtrôgôp càng hối hả cất bước. Đi bộ, túi rỗng không, đôi mắt không còn ánh sáng... nếu thiếu Nađia, người dẫn đường duy nhất, thì anh chỉ còn mỗi một cách là nằm bẹp lại bên đường để chờ cái chết mà thôi! Nhưng cuối cùng, nếu hết sức cố gắng anh tới được Kraxnôiarxk, thì có thể có cơ cứu vãn được tình thế, vì ở đó còn có viên tỉnh trưởng, anh sẽ gặp để trình bày, ông ta sẽ không ngần ngại cấp cho anh phương tiện để tới Irkuxk.

Vì vậy Misen Xtrôgôp cứ rảo bước, bị thu hút trong suy tư, nên trở nên rất ít nói. Anh nắm lấy bàn tay Nađia, luôn cùng nhau giao cảm trong sự tiếp xúc đó. Họ thấy như không cần dùng lời để trao đổi nữa. Thỉnh thoảng anh bảo:

- Nói chuyện đi, Nađia!

- Chuyện gì, hả Misen? Chẳng phải là chúng ta đang cùng thầm nói với nhau đó ư? - Cô gái đáp và cố gắng giữ giọng nói bình thường để không lộ ra sự mệt nhọc.

Nhưng đôi lúc tim cô như có một thoáng ngừng đập, đôi chân như muốn khuỵu xuống, bước đi chậm lại, cánh tay duỗi thẳng, cô tụt lại sau. Lúc ấy Misen Xtrôgôp dừng lại, đăm đăm nhìn cô bạn gái, như muốn cố gắng nhận ra cô qua bóng tối anh mang trong đôi mắt. Lồng ngực căng lên phập phồng, anh nhẹ nhàng kéo người bạn gái lại sát anh, dìu cô tiếp tục đi lên phía trước.

Nhưng giữa những gian khổ nối tiếp nhau đó, ngày hôm ấy, một trường hợp may mắn xảy ra đã tránh cho cả hai biết bao nỗi nhọc nhằn.

Họ đã rời Xêmilôpxkôe được khoảng hai tiếng đồng hồ thì Misen Xtrôgôp chợt dừng lại.

- Đường đi vắng vẻ, phải không em? - Anh hỏi.

- Hoàn toàn vắng vẻ, anh ạ.

- Em có nghe thấy tiếng động gì ở phía sau không?

- Có đấy, anh ạ.

- Nếu là bọn Tactar, thì chúng ta phải lẩn tránh. Em hãy nhìn kỹ!

- Hãy khoan, anh Misen! - Nađia nói và đi ngược con đường, ngoặt sang bên phải cách đó vài bước.

Misen Xtrôgôp đứng lại một mình, lắng tai nghe.

Nađia quay lại và bảo:

- Đó là một chiếc xe ngựa, xà ích là một người trẻ tuổi.

- Anh ta có một mình?

- Có mỗi mình anh ta thôi.

Misen Xtrôgôp lưỡng lự một giây. Liệu có phải ẩn tránh không? Hay ngược lại có thể cầu may nhờ một chỗ trong xe đó, nếu không phải cho anh, thì ít nhất cũng là cho cô bạn gái. Còn anh, anh chỉ cần được tựa một bàn tay vào xe, đẩy xe nữa, khi cần, vì đôi chân anh còn khỏe, còn đi được. Anh cảm thấy rõ ràng là Nađia chân đi kéo lê từ lúc qua sông Ôbi, tức là đã tám ngày nay rồi và cô đã kiệt sức. Anh đứng chờ.

Chẳng mấy chốc, chiếc xe tới chỗ ngoặt.

Đó là một chiếc xe ngựa xộc xệch nhỏ bé, cùng lắm chỉ chứa được ba người kể cả xà ích. Xe này ở địa phương gọi là “kibitka”.

Thường thường thì chiếc kibitka thắng ba ngựa, nhưng chiếc xe này chỉ có mỗi một con ngựa lông dài, đuôi dài, thuộc giống ngựa Mông Cổ khỏe và dũng cảm.

Xe do một người trai trẻ điều khiển, có một con chó nằm cạnh chân.

Nađia nhận thấy anh thanh niên này là người Nga. Anh có khuôn mặt hiền hậu và hồn nhiên, toát ra sự tin cậy. Không có vẻ gì là vội vã, anh cho xe đi chậm để dưỡng sức ngựa. Nhìn anh, người ta không thể tin là anh đang đi trên một con đường mà bọn phỉ Tactar bất cứ lúc nào cũng có thể xuất hiện và chặn anh lại.

Nađia nắm tay Misen Xtrôgôp, đứng dẹp sang một bên đường.

Chiếc kibitka dừng lại, và người đánh xe mỉm cười nhìn cô gái:

- Cô đi đâu vậy? - Đôi mắt hiền hiền mở tròn xoe tỏ vẻ ngạc nhiên, anh hỏi cô.

Nghe giọng nói, Misen Xtrôgôp tự nhủ hình như đã được nghe một lần ở đâu đó. Và chắc là giọng nói này đủ để cho anh nhận ra người đánh xe vì những nếp nhăn trên vầng trán anh bỗng dãn ra.

- Này, vậy mấy người đi đâu? - Người đánh xe nhắc lại, hướng thẳng vào Misen Xtrôgôp.

- Chúng tôi đi Irkuxk, - Misen Xtrôgôp đáp.

- Ôi, anh bạn! Thế anh không biết là từ đây đến Irkuxk xa bao nhiêu dặm đường ư?

- Tôi biết chứ!

- Và anh đi bộ?

- Phải, đi bộ.

- Với anh, được thôi, nhưng còn cô đây?

- Đó là em gái tôi, - Misen Xtrôgôp thấy cần thận trọng, lại gọi Nađia như thế.

- Vâng, em gái anh! Nhưng anh bạn ạ, hãy tin tôi, là đi bộ, thì em gái anh không tài nào có thể tới được Irkuxk!

- Bạn ạ! - Misen Xtrôgôp tiến đến gần và đáp. - Bọn phỉ Tactar đã lột chúng tôi sạch sành sanh, tôi không còn có đến một đồng xu; nếu có thể anh cho em gái tôi ngồi cạnh anh, tôi sẽ đi bộ theo xe, nếu cần, tôi sẽ chạy theo xe anh, tôi sẽ không làm cho anh phải chậm trễ đâu!...

- Anh ơi! - Nađia kêu lên, - Em không muốn thế đâu... em không thể... Ông ơi! Anh tôi bị mù đấy.

- Bị mù à? - Chàng trai hỏi, giọng xúc động.

- Bọn phỉ Tactar đã đốt mù mắt anh ấy! - Nađia đáp và giơ bàn tay ra như muốn cầu xin.

- Bị đốt mù đôi mắt ư? Ôi, anh bạn tội nghiệp. Còn tôi, tôi đi Kraxnôiarxk. Này anh bạn! Tại sao anh lại không cùng cô em gái lên cả trên xe? Đủ cho cả ba chúng ta đấy! Chịu chật một chút. Hơn nữa, con chó của tôi sẽ không từ chối xuống đi bộ đâu. Có điều là để dưỡng sức cho ngựa, tôi không cho chạy nhanh.

- Bạn ơi, bạn tên gì nhỉ? - Misen Xtrôgôp hỏi.

- Tên tôi là Nicôla, Nicôla Pigatxôp.

- Tôi sẽ không bao giờ quên cái tên đó. - Misen Xtrôgôp khẽ nói.

- Thôi, lên xe đi, anh bạn mù của tôi! Em gái anh sẽ ngồi cạnh anh, ở trong cùng. Tôi ngồi phía trước để điều khiển xe. Có vỏ cây bạch dương và rơm lúa đại mạch ở trong đó. Y như là một cái tổ chim ấy mà! Nào, Seckô! Nhường chỗ cho chúng ta đi!

Con chó nhảy xuống, không chờ phải ra lệnh, lần thứ hai. Đó là con vật giống Xibir, lông xám, thân trung bình, cái đầu to, lông bóng mượt. Con vật hình như rất mến chủ.

Một lát sau Misen Xtrôgôp và Nađia ngồi gọn trong chiếc kibitka. Misen Xtrôgôp giơ hai bàn tay ra như muốn tìm đôi bàn tay của Nicôla Pigatxôp.

- Hẳn là bạn muốn bắt tay tôi! - Nicôla nói. - Tay tôi đây! Chúng ta hãy cùng siết chặt!

Chiếc kibitka tiếp tục lên đường. Con ngựa, không bao giờ bị Nicôla đụng roi tới, thong thả đi nước kiệu. Misen Xtrôgôp không được đưa đi nhanh như ý muốn, nhưng Nađia thì được dịp nghỉ ngơi, đỡ mệt nhọc rất nhiều.

Cô gái kiệt quệ đến nỗi lập tức nằm lăn ra ngủ li bì trong nhịp rung lắc đơn điệu của chiếc kibitka. Misen Xtrôgôp và Nicôla Pigatxôp đặt cô nằm trên đống lá bạch dương với sự chu đáo có thể của họ. Misen Xtrôgôp đầy lòng trắc ẩn, vô cùng xúc động, nhưng không có một giọt nước mắt nào rơi xuống, thanh gươm thép nóng bỏng đã hút cạn đến giọt cuối cùng rồi!

- Cô bé thật dễ thương! - Nicôla nói.

- Vâng! - Misen đáp.

- Cứ muốn tỏ ra là khỏe! Can đảm đấy, nhưng thực ra thì yếu như sên, những cô bé xinh xắn này là như thế cả! Hai anh em từ xa đến phải không?

- Từ xa lắm!

- Thật tội nghiệp! Chắc là đau lắm khi đôi mắt anh bị chúng đốt phải không?

- Đau lắm! - Misen đáp và quay lại làm như muốn nhìn Nicôla.

- Anh không khóc ư?

- Có chứ!

- Tôi cũng vậy. Vào trường hợp anh thì tôi cũng khóc. Cứ nghĩ đến điều không còn nhìn thấy được những người thân yêu!... Nhưng thôi, họ còn nhìn thấy ta kia mà! Đó là niềm an ủi lớn!

- Đúng! Có thể là như thế. Nói đi anh bạn. - Misen Xtrôgôp hỏi: - Anh chưa nhìn thấy tôi ở một nơi nào sao?

- Anh ấy à, anh bạn? Chưa bao giờ cả.

- Nhưng sao mà giọng nói của anh tôi nghe quen quá đi mất!

- Lại thế nữa! - Nicôla mỉm cười đáp. - Anh biết và quen cả giọng nói của tôi! Có lẽ anh nói với tôi điều đó để muốn biết tôi từ đâu tới chứ gì? Ồ, tôi sẽ nói cho anh hay. Tôi từ Kôlyvan tới đấy.

- Từ Kôlyvan ư? Vậy thì tôi đã gặp anh ở đó. Anh ở trạm bưu điện phải không?

- Đúng. Tôi là nhân viên báo vụ.

- Và anh đã bám lấy trạm của anh đến phút cuối cùng phải không?

- Hà! Nhất là vào phút đó lại càng cần có mặt ở đấy.

- Đó là vào cái ngày mà một người Anh và một người Pháp, tay cầm một nắm tiền tranh chỗ với nhau trước ghi-sê của anh và tại đó, người Anh đã cho đánh đi những tiết đầu của Kinh Thánh phải không?

- Có thể là như thế anh bạn ạ, nhưng tôi không còn nhớ nữa!

- Thế nào! Anh không nhớ gì cả ư?

- Tôi không bao giờ nhớ những bức điện mà tôi đánh đi. Bổn phận của tôi là phải quên, gọn nhất là như không biết đến chúng.

Câu trả lời khắc họa được tính cách của Nicôla Pigatxôp. Trong khi đó, chiếc kibitka cứ từ từ lăn bánh. Misen Xtrôgôp rất muốn đi nhanh hơn, nhưng Nicôla và con ngựa của anh đều đã quen với một kiểu đi mà cả hai đều không muốn thay đổi. Ngựa cứ đi ba tiếng lại nghỉ một tiếng, ngày cũng như đêm. Trong những lúc dừng lại, ngựa thì gặm cỏ, người thì ăn cùng với con chó Seckô trung thành. Chiếc kibitka được chuẩn bị lương thực cho ít nhất là hai chục người. Với tấm lòng hiếu khách và phóng khoáng, Nicôla đã để cho hai người khách - mà anh tưởng là anh em ruột - cùng sử dụng.

Sau một ngày nghỉ ngơi, sức khỏe của Nađia đã một phần hồi phục. Nicôla rất quan tâm chăm sóc cô. Cuộc hành trình được tiến hành trong những điều kiện thuận lợi, tuy di chuyển từ từ nhưng đều đặn. Có nhiều lần trong đêm, Nicôla vừa điều khiển ngựa vừa ngủ và tiếng ngáy thật sự vô tư biểu hiện một lương tâm thanh thản. Có thể là lúc đó, nếu nhìn kỹ, ta sẽ thấy bàn tay của Misen Xtrôgôp lần tìm dây cương điều khiển ngựa, giục nó chạy nhanh hơn khiến cho con chó Seckô ngạc nhiên, phải chạy đuổi theo, tuy vậy nó cũng không phản ứng. Rồi cái nước kiệu đó lập tức trở lại kiểu đi bước một, ngay khi Nicôla chợt tỉnh giấc, nhưng chiếc kibitka cũng đã chạy thêm được vài ba dặm so với tốc độ thường lệ.

Cứ như thế mà họ qua sông Ichimxk, qua các thị trấn Ichimxkôe, Bêrykitxkôe và cuối cùng là Sula, con sông nhỏ ngăn cách miền Tây với miền Đông Xibir. Con đường lúc thì vắt qua những cánh đồng hoang mênh mông cho phép phóng tầm nhìn xa rộng, lúc lại lẩn dưới những rừng thông rậm rạp vô tận khiến người ta tưởng không bao giờ ra khỏi được.

Tất cả mọi nơi đều hoang vắng. Các thị trấn hầu như hoàn toàn bỏ trống. Nông dân địa phương đều tránh sang phía bên kia sông Yênitxây. Họ cho là dòng sông rộng này có thể ngăn được sự xâm lăng của bọn phỉ Tactar.

Ngày 22 tháng Tám, chiếc kibitka tới thị trấn Atsinxk, cách xa Tômxk ba trăm tám mươi dặm. Còn một trăm hai mươi dặm nữa thì tới Kraxnôiarxk.

Không có chuyện gì xảy ra đáng kể trên chặng đường này. Từ sáu ngày nay cùng đi với nhau, Nicôla, Misen và Nađia vẫn như thế. Một người thì luôn luôn bình thản. Hai người kia thì băn khoăn lo ngại nghĩ tới lúc phải chia tay người bạn mới.

Có thể nói là Misen Xtrôgôp nhìn quang cảnh dọc đường bằng đôi mắt của Nicôla Pigatxôp và cô bạn gái. Hai người lần lượt kể cho anh nghe những gì trông thấy dọc đường. Do đó, anh biết đang là rừng rậm hay đồng bằng, có một túp lều nào đó nhô lên giữa thảo nguyên, một người dân Xibir nào đó xuất hiện phía chân trời. Nicôla không lúc nào ngừng lời. Anh chàng thích nói chuyện và mặc dù anh nhìn sự vật theo cách của mình, người ta vẫn thích nghe anh nói.

Một hôm, Misen hỏi anh thời tiết ra sao.

- Khá đẹp, anh bạn ạ. Nhưng mà đó là những ngày cuối cùng của mùa hạ. Ở Xibir mùa thu ngắn ngủi và chẳng bao lâu nữa chúng ta phải chịu đựng những đợt rét đầu của mùa đông. Có thể bọn Tactar sẽ án binh bất động trong mùa thời tiết xấu chăng?

Misen lắc đầu tỏ vẻ nghi ngờ.

- Anh không tin thế sao, anh bạn? - Nicôla nói. - Anh nghĩ là chúng sẽ tiến quân tới Irkuxk chăng?

- Tôi sợ như thế đó. - Misen đáp.

- Đúng!... Anh nói có lý. Cùng với chúng có một con người tồi tệ. Con người này sẽ không để cho chúng giữa chừng bỏ dở đâu. Anh đã nghe thấy người ta nói đến cái tên Ivan Ôgarep rồi chứ?

- Tôi có nghe.

- Anh có biết rằng phản bội Tổ quốc là đáng nguyền rủa như thế nào không?

- Đúng là... thật đáng nguyền rủa. - Misen Xtrôgôp đáp, vẻ thờ ơ.

- Anh bạn! - Nicôla nói tiếp. - Tôi thấy là anh chẳng tỏ ra chút nào phẫn nộ khi nghe nói đến tên Ivan Ôgarep! Lẽ ra là tất cả các trái tim Nga là phải sục sôi khi nghe nhắc đến cái tên đó!

- Hãy tin tôi, anh bạn! Tôi căm ghét nó tới mức không ai có thể căm ghét hơn! - Misen Xtrôgôp nói.

- Không thể được! - Nicôla tức giận nói. - Không thể được! Khi tôi nghĩ đến tên Ivan Ôgarep, nghĩ đến bao khổ đau tang tóc mà nó đã gây ra cho đất nước Nga thần thánh của chúng ta, thì cơn tức giận tràn hông lại xâm chiếm lấy tôi. Nếu mà tôi tóm được nó…

- Nếu anh tóm được... thì sao, anh bạn?

- Tôi sẽ giết nó chết tươi!

- Còn tôi... tôi tin anh đấy, Nicôla ạ! - Misen Xtrôgôp bình thản nói.