ột đoàn xe con vượt qua cổng chính rời bệnh viện chạy vào thành phố. Ánh sáng ban mai màu xám bao phủ một màn sương lên cảnh điêu tàn.

Chiếc xe cứu thương chở quan tài Hella dẫn đầu. Chiếc Jeep mui trần chạy từ từ theo sau. Eddie và Mosca khom người cúi xuống, tránh giá lạnh. Bà Saunders ngồi một mình ở ghế sau, choàng chiếc chăn nâu quân đội. Theo sau xe Jeep là một xe Opel chạy hơi than. Đó là xe của mục sư do bà Saunders gọi.

Đoàn xe chạy vào trung tâm thành phố với các xe Strassenbah chở đầy công nhân, với các xe buýt quân đội sơn xanh. Tất cả những người ở đây đều làm việc như máy, chỉ có lúc nghỉ ngơi, ngủ là nhịp điệu mới gián đoạn.

Cuối thu trời lạnh bất ngờ, lạnh hơn cả mùa đông. Chiếc Jeep toát hơi lạnh ra làm những người ngồi trong tê buốt.

Mosca hỏi Eddie:

— Anh biết nghĩa địa ở đâu không?

Eddie gật, Mosca nói:

— Ta nên đến đó trước.

Eddie cho xe vọt lên về phía bên trái, tới đại lộ và không bao lâu ra khỏi thành phố. Con đường nhỏ đưa đến cổng gỗ mở rộng. Chiếc xe giảm tốc độ khi đi qua một bãi cỏ nhỏ có mấy hàng mộ thật dài.

Họ ngồi trên chiếc Jeep chờ đợi. Bà Saunders bỏ chiếc chăn ra. Bà mặc áo đen, đội mũ có che khăn đen và đi tất đen. Mặt bà xám lại dưới giá lạnh. Mosca mặc áo nhân viên dân chính màu xanh.

Chiếc xe cứu thương chầm chậm tiến vào cổng nghĩa địa. Người lái ngừng lại, cùng phụ tá bước xuống. Eddie và Mosca bước đến tiếp tay. Mosca nhận ra hai người này là hai người đã đưa Hella vào bệnh viện để sinh. Họ mở hai cánh cửa ở phía sau xe, kéo chiếc quan tài đen ra. Mosca và Eddie nắm lấy quai xách ở cuối quan tài.

Quan tài bằng gỗ thô. Các quai bằng sắt thô, sơn màu xám. Hai người Đức nhận ra Mosca nhưng vờ không biết chàng. Họ xoay quan tài qua một bên để đi trước. Quan tài rất nhẹ. Họ đi theo con đường mòn giữa hai dãy mộ, đến một chiếc huyệt.

Hai người Đức mặc áo dài màu sẫm, đội mũ, tựa lên cán mai nhìn quan tài đặt sát bên huyệt họ vừa đào. Phía sau họ là một đống đất màu nâu.

Chiếc Opel đến cổng, nhả một làn khói lên bầu trời. Mục sư bước xuống xe. Ông cao và gầy, mặt nghiêm nghị, đi từ từ, lưng hơi gù. Ông kéo vạt áo dài đen lên để không thấm cỏ ướt. Ông nói vài lời với bà Saunders rồi nói với Mosca. Chàng không hiểu giọng người xứ Bavarvis của ông.

Trong không khí im lìm, tiếng đọc kinh của mục sư nghe đều đều. Chàng đoán được các danh từ Thương yêu và Cầu nguyện. Tiếng Đức chữ Cầu nguyện giống như chữ “Beg” của tiếng Anh. Chàng cũng nghe mục sư nói mấy tiếng tha thứ và chấp nhận, khôn ngoan, đại lượng và lòng thương của Chúa.

Có người trao cho chàng một nắm đất. Chàng ném xuống, nghe đất rơi trên nắp quan tài. Tiếp đó những cục đất khác to hơn rơi xuống lộp độp, nghe như tiếng tim đập đều đều. Chàng thấy bà Saunders khóc.

Sau cùng, không còn tiếng động nào nữa. Chàng có thể thấy người ta rút lui. Tiếng động cơ xe hơi, một chiếc khác tiếp đó và sau cùng là chiếc Jeep.

Mosca nhìn lên. Hơi sương đã tan biến. Bầu trời xám xịt, không có mặt trời. Chàng nhìn lên như người ta ngước mặt lên cầu nguyện. Trong tâm hồn, chàng khóc thầm, buồn phiền chen lẫn thù hận.

Mặt trời vàng nhạt xuất hiện trên bầu trời u ám khiến chàng phải cúi đầu xuống đất.

Xuyên qua cánh đồng trước thành phố, chàng thấy chiếc xe cứu thương và xe Opel lên dốc trên con đường nhấp nhô. Hai phu đào huyệt đã biến mất. Bà Saunders choàng chiếc chăn chung quanh để che tang phục. Trời lạnh giá. Chàng làm hiệu cho họ ra về, đứng ngắm chiếc xe Jeep từ từ chạy ra cửa. Bà Saunders quay lại nhìn lần cuối, nhưng chàng không thấy mặt bà. Chiếc khăn che kín đôi mắt.

Lần đầu tiên còn lại một mình, Mosca nhìn ngôi mộ Hella, một đống đất đủ để chứa đựng thân xác nàng. Không buồn phiền, nhưng tâm hồn trống vắng lạ lùng, chàng không còn muốn làm gì và cũng không muốn đi đâu trên cõi đời này. Cánh đồng trước thành phố, dưới đống hoang tàn, biết bao thân xác đã chôn vùi nơi đó. Mặt trời mùa đông ẩn trong mây chiếu ánh sáng vàng nhạt.

Chàng nhớ Hella, nhớ khuôn mặt mảnh mai tế nhị với những đường gân xanh. Chàng nhớ đến mối tình nảy nở từ tâm hồn nàng như một phép nhiệm màu, giữa một xã hội ghê gớm.

Đi trên con đường mòn, qua các ngôi mộ loang lổ vì chiến tranh, chàng ra cổng nghĩa địa.

Trên đường về thành phố, tâm hồn chàng tràn đầy kỷ niệm về Hella, nhớ nét mặt nàng nhìn lên lúc chàng về nhà, nhớ tình yêu mà nàng mang đến giúp chàng còn sống trên cõi đời này. Nhưng chàng ân hận đã đưa nàng đến cõi chết và nấm mộ kia.

Chàng lắc đầu, lẩm bẩm: “Bất hạnh, đúng là bất hạnh.” Chàng nhớ nhiều đêm về nhà ăn tối thấy nàng nằm ngủ trên ghế dài, chàng bế nàng qua bên giường, lúc trở lại, nàng vẫn ngủ, ngủ ngon lành cho đến sáng. “Bất hạnh.” Chàng lại lẩm bẩm để tự an ủi nhưng vẫn thấy tuyệt vọng, nhớ đến sự tàn bạo đã cướp mất nàng giữa lúc nàng đơn chiếc, không báo trước, không cho nàng gặp người thân.

Trước khi vào thành phố, chàng cố nghĩ đến vị Chúa từ một thế giới khác, một thế giới mà mẹ chàng sống. Chàng cố nghĩ đến một thế giới dồi dào thuốc men xoa dịu mọi cơn hấp hối, cố nhớ những kỷ niệm vui tươi để giúp chàng thoát cơn phiền muộn.

Mosca đi xuống đồi, tới những con đường rải nhựa.

Bây giờ chàng không còn nghĩ đến Hella được nữa. Chàng thấy rõ cuộc đời đã kết thúc. Nhưng ý nghĩ ấy cũng tan hẳn trước khi chàng có thể suy nghĩ về ý nghĩa của nó.