Đại hội đại biểu xã viên Gia Đạo được tổ chức trong sảnh của ngôi chùa làng, nơi lâu nay được dùng làm hội trường của Hợp tác xã. Tháng chín, trời ủ giông oi nồng, bức bối. Hơn bảy chục đại biểu ngồi bệt xuống chen chúc nhau trên nền lát gạch lá cổ. Mới đầu buổi sáng mà ai nấy mồ hôi nhễ nhại. Trên hàng ghế đại biểu có Chi, Thanh, Luận, Noãn và Ngô. Một chiếc bàn kê chênh chếch bên góc hội trường làm nơi ngồi của chủ toạ điều khiển Đại hội và thư ký. Chưa bầu chủ tọa nên Lịch ngồi ở đấy để điều khiển. Lịch hỏi Ngọ đang ngồi ở hàng đầu bên dưới:

- Ông xem các đại biểu có trong danh sách mời xem có còn thiếu ai không để ta bắt đầu tiến hành Đại hội?

Ngọ đứng lên nhìn lướt qua một lượt rồi bảo:

- Chưa thấy bà Quy đâu.

Lịch cằn nhằn:

- Cái bà này là chúa chậm chạp.

Lịch vừa nói xong thì bà Quy tất ta tất tưởi đi vào. Lịch gắt:

- Cái bà Quy này lúc nào cũng lệt bệt như con vịt bầu, làm gì giờ mới tới. Bà có biết mọi người chỉ chờ bà thôi không.

- Làm gì mà mắng như mắng con ở thế. Sáng ra đổ nồi thóc vào tranh thủ xay để trưa đi Đại hội về có cái mà giã. Đại hội đã bầu bán gì chưa? Ai trúng chủ nhiệm rồi?

Mọi người cười ồ.

- Chờ bà chứ đã họp đâu mà bầu với bán – Lịch làm bộ vui vẻ nói với bà Quy.

- Không cô thì chợ vẫn đông. Bầu quách đi cho rồi để về còn làm việc khác.

Dậu đùa:

- Vậy bà thích bầu ai thì bầu trước đi để còn về kẻo gà ăn hết thóc ở nhà bây giờ.

- Nếu được bầu ngay thì tôi tiếp tục bầu chú Lịch làm chủ nhiệm, chú Doanh và chú Ngọ làm phó chủ nhiệm. Chú Ngọ còn kiêm cả đội trưởng sản xuất như trước đây.

Lịch cảm thấy bất an nên mắng át bà Quy:

- Đã đến muộn còn mất trật tự.

Cụ Tảo, một cụ già bảy mươi tuổi lãng tai đã hết tuổi lao động từ lâu nghiêng tai hỏi ông Cẩm ngồi bên cạnh:

- Chú Lịch vừa nói cái gì thế?

Ông Cẩm nói to vào tai cụ Tảo:

- Chú ấy bảo cụ bầu chú ấy làm chủ nhiệm.

- Ông bảo sao. Chú ấy bảo chia quả thực à?

- Chia quả thực là cái thời còn cải cách ruộng đất kia cụ ạ. Sao cụ nhớ dai thế?

- Dạo ấy nhà tôi được đội cải cách chia cho một cái nồi đồng, bây giờ vẫn dùng nấu cơm đấy ông ạ.

Lịch không muốn trò đùa quái ác của ông Cẩm kéo dài nên nói át đi:

- Ông Cẩm và cụ Tảo có giữ trật tự để làm việc không. Ta bắt đầu làm việc nhé. Hôm nay Hợp tác xã chúng ta tổ chức Đại hội đại biểu xã viên để bầu lại Ban quản trị theo chỉ thị của huyện ủy. Trước khi vào Đại hội, tôi xin trân trọng giới thiệu: đồng chí Chi, bí thư huyện ủy, đồng chí Thanh, chủ tịch huyện về dự với chúng ta. Tôi đề nghị các đại biểu nhiệt liệt hoan nghênh.

Mọi người vỗ tay. Lịch giới thiệu tiếp:

- Về phía địa phương có đồng chí Noãn, chủ tịch, phó bí thư đảng ủy xã, đồng chí Luận, bí thư đảng ủy. Đề nghị các đại biểu hoan nghênh.

Dậu hỏi giọng hài hước:

- Sao huyện thì nhiệt liệt hoan nghênh mà xã chỉ hoan nghênh thôi chứ không nhiệt liệt?

Lịch cáu:

- Đây là chỗ đùa của ông đấy à?

- Ấy là tôi thấy ông nhất bên trọng nhất bên khinh thì nói vậy chứ ai dám nói đùa ở chỗ trang trọng như thế này.

- Ta tiếp tục làm việc nhé – Lịch nói – Để điều khiển Đại hội, đề nghị các đại biểu cử cho một chủ tịch và một thư ký. Dự kiến của Ban quản trị, tôi sẽ làm chủ tịch và đồng chí Ngọ sẽ làm thư ký. Xin các đại biểu cho ý kiến ạ.

Cụ Tảo lại nghiêng tai hỏi ông Cẩm:

- Chú Lịch vừa nói gì thế?

Ông Cẩm quát vào tai cụ Tảo:

- Chú ấy bảo cử ông làm chủ tịch đại hội.

- Làm chủ tịch xã hay chủ tịch huyện?

Các đại biểu cười ồ. Lịch thấy bị hố nên bước xuống bảo Ngọ:

- Sao ông lại đi mời cụ Tảo đi dự đại hội. Cụ ấy bị lãng tai có nghe gì đâu.

- Lãng hay điếc gì thì cụ ấy vẫn là xã viên Hợp tác xã. Đã là xã viên thì mọi người đều có quyền lợi như nhau.

Lịch quay lên đứng vào chỗ cũ hỏi:

- Các đại biểu có bầu thêm ai không ạ?

Tế đáp thay mọi người:

- Đồng ý như đề nghị của đồng chí chủ nhiệm.

Lịch hỏi:

- Ai đồng ý với ý kiến của anh Tế, xin đưa tay.

Thấy mọi người đồng ý, Lịch nói tiếp:

- Các đại biểu nhất trí bầu tôi làm chủ tịch, anh Ngọ làm thư ký Đại hội. Xin mời đồng chí Ngọ lên bàn thư ký.

Ngọ đứng lên cài lại mấy chiếc cúc áo phanh ra vì nóng rồi đủng đỉnh đi lên chỗ bàn thư ký. Chờ Ngọ ngồi xong vào chỗ, Lịch nói tiếp:

- Bây giờ tôi xin thông báo chương trình của Đại hội như sau. Phần thứ nhất, Ban quản trị cũ kiểm điểm những ưu khuyết điểm của mình trong thời gian điều hành Hợp tác xã. Phần thứ hai giới thiệu những người ứng cử vào Ban quản trị mới. Phần thứ ba là các đại biểu bầu. Phần thứ tư, Ban quản trị mới được bầu hứa hẹn trước các đại biểu xã viên. Cuối cùng là bế mạc.

Dậu lại hỏi đùa:

- Không có mục mổ trâu mổ bò gì liên hoan mừng thắng lợi à?

Lịch làm như không quan tâm đến câu nói đùa của Dậu nên nói tiếp:

- Nhân anh Dậu nói chuyện mổ trâu, tôi cũng xin thông báo cho các đại biểu biết. Tôi có xin ý kiến chỉ đạo của đồng chí bí thư đảng ủy và được sự nhất trí của cấp ủy, những đại biểu tham dự Đại hội hôm nay mỗi đại biểu được Hợp tác xã chi cho một ngày công.

Ông Cẩm cười nhạo:

- Một ngày công chỉ hơn một lạng thóc, làm gì mà phải xin sự chỉ đạo từ bí thư đảng ủy đến cấp ủy.

- Không xin ý kiến sau này quyết toán ông lại thắc mắc cho rằng Ban quản trị bày ra họp hành để lấy công điểm chia nhau thì sao.

- Ban quản trị cũ xưa nay sống thế nào bà con xã viên đều biết, việc gì mà ông chủ nhiệm phải lo.

Cụ Tảo hỏi ông Cẩm:

- Ông bảo ai cho cái gì.

Ông Cẩm trả lời cụ Tảo:

- Cụ đi dự Đại hội, Ban quản trị cho cụ một ngày công. Cụ nghe thủng chưa nào.

- Ngồi không thế này mà được những một ngày công kia à?

Lịch cảm thấy bối rối khi thấy mới bắt đầu Đại hội mà đã có những triệu chứng tỏ ra một số người đã biết thủ đoạn của Ban quản trị cũ nên bày ra mọi cách để đùa cợt. Lịch nhìn Doanh ngồi cạnh Ngọ. Hình như Doanh cũng bắt đầu nhận ra điều này nên Doanh cúi gầm mặt nhìn xuống đất. Lấy lại bình tĩnh, Lịch nói:

- Đề nghị các đại biểu trật tự. Bây giờ tôi xin thay mặt Ban quản trị cũ kiểm điểm những ưu khuyết điểm trong công tác chỉ đạo, điều hành Hợp tác xã trong thời gian vừa qua. Kính thưa các đồng chí lãnh đạo huyện, thưa các đồng chí lãnh đạo xã. Trong thời gian vừa qua, Ban quản trị của Hợp tác xã có những mặt ưu điểm và khuyết điểm sau đây. Về mặt ưu điểm…

Trong lúc Lịch đang thao thao bất tuyệt, Chi quay sang hỏi Luận và Ngô:

- Việc không tổ chức cho xã viên bầu đại biểu đi dự Đại hội mà để cho Ban quản trị chỉ định đại biểu đi dự có thông qua cấp ủy không?

Ngô đáp:

- Có chị ạ. Chúng tôi biết rõ âm mưu của mấy người này nên có trao đổi qua với anh Dậu và anh Tế là hai người ở trong cấp ủy, sau đó lên xin ý kiến của bí thư đảng ủy. Chị Luận đồng ý với chúng tôi nhân dịp này vạch mặt họ ra cho bà con biết.

- Các anh làm thế có ác quá không? – Chi hỏi.

Ngô đáp:

- Đối với loại người không biết liêm sỉ là gì cần có những bài học đau đớn để dạy họ làm người chị ạ. Chị và anh Thanh cứ chịu khó ngồi xem. Thế nào họ cũng còn bày ra nhiều trò nữa chứ không chỉ thế thôi đâu. Đấy, chị nghe xem.

Chi quay sang chú ý Lịch đang nói:

- Có đại biểu nào có ý kiến gì nữa không? Nếu hết thì xin chuyển qua phần giới thiệu những người tham gia ứng cử vào Ban quản trị mới để các đại biểu bầu chọn.

Lịch vừa nói xong, bà Ngật nói luôn:

- Tôi xin đề nghị chú Lịch, chú Doanh và chú Ngọ tiếp tục làm Ban quản trị.

Lịch đưa tay ngăn lại:

- Để tôi nói hết đã. Tiêu chuẩn để bầu vào Ban quản trị mới là những người có kinh nghiệm điều hành sản xuất, đã được học tập, bồi dưỡng qua các lớp quản lí Hợp tác xã. Ngoài ra phải là đảng viên, có tư tưởng và tác phong tốt, được các đại biểu xã viên dự Đại hội hôm nay tín nhiệm. Bây giờ xin mời các đại biểu giới thiệu những người than gia ứng cử để các đại biểu bầu.

Dậu nói luôn:

- Nếu đưa ra tiêu chuẩn có kinh nghiệm điều hành sản xuất, đã qua các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ quản lí Hợp tác xã thì chỉ có Ban quản trị cũ mới có hai tiêu chuẩn này. Ngoài ra chẳng ai có cả. Vì vậy tôi đề nghị, các đại biểu tín nhiệm ai thì giới thiệu người đó, kể cả những người vắng mặt trong Đại hội này.

Tế tiếp lời của Dậu:

- Tôi hoàn toàn đồng ý với ý kiến của anh Dậu. Tôi đề nghị các đại biểu tín nhiệm ai thì cứ giới thiệu. Kể cả đoàn viên thanh niên hoặc người ngoài đảng chứ không cứ gì là đảng viên.

Doanh phản đối:

- Nói như anh Tế là không được. Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện, triệt để đã thành nguyên tắc. Hợp tác xã là một đơn vị kinh tế tập thể Xã hội chủ nghĩa. Không phải đảng viên làm sao mà lãnh đạo được.

Tế cãi:

- Tôi biết nguyên tắc lãnh đạo của Đảng là toàn diện, triệt để. Nhưng Ban quản trị Hợp tác xã đặt dưới quyền lãnh đạo của chi bộ chứ không phải chi bộ đặt dưới quyền lãnh đạo của Ban quản trị Hợp tác xã. Vì vậy không nhất thiết trong Ban quản trị phải là đảng viên.

Lịch quay lại hỏi Chi:

- Xin đồng chí bí thư huyện ủy cho ý kiến về vấn đề này ạ.

Không đắn đo, Chi nói luôn:

- Tôi thấy ý kiến của anh Tế là đúng đấy. Các đại biểu tín nhiệm ai thì để cho người ta bầu. Kể cả người vắng mặt và không phải là đảng viên.

Lịch chưng hửng trước câu trả lời của Chi. Lấy lại vẻ tự nhiên, Lịch tươi cười nói tiếp:

- Bây giờ xin các đại biểu giới thiệu. Bà Ngật khi nãy nói chưa chính thức. Bây giờ bà nói đi. Bà giới thiệu ai vào Ban quản trị?

Bà Ngật:

- Thì tôi đã nói rồi. Tôi giới thiệu chú, chú Ngọ và chú Doanh đấy thôi.

Lịch bảo Ngọ:

- Anh Ngọ nhớ ghi cẩn thận họ tên người được giới thiệu nhé. Bà Ngật giới thiệu Lịch, Doanh và Ngọ. Xin người khác phát biểu.

Bà Mão:

- Tôi xin giới thiệu chú Dậu, chú Tế và cháu Bích, bí thư chi đoàn thanh niên.

Bà Quy:

- Tôi thấy chú Lịch, chú Doanh và chú Ngọ đã làm cán bộ quen rồi, cứ để các chú ấy làm.

Dậu đứng lên:

- Tôi xin tự ứng cử vào Ban quản trị đồng thời giới thiệu thêm anh Tế, em Bích và bà Mão.

Bà Mão giãy lên:

- Tôi không làm đâu. Tôi mới học hết lớp ba, chữ nghĩa đâu mà làm cán bộ.

Lịch nói:

- Chỉ mới giới thiệu thôi chứ ai đã bầu bà đâu mà bà giãy lên thế. Đến lượt người khác giới thiệu nào. Cô Hoang, cô Giang. Hai cô định bầu ai, sao mà ngồi im thin thít thế?

Hoang nói tưng tửng:

- Các ông đã làm rồi thì làm đi cho xong chuyện, bầu với lại chả bán.

Lịch chớp luôn:

- Có nghĩa là cô giới thiệu tôi, anh Doanh, anh Ngọ, anh Lấu?

- Thì còn ai vào đấy nữa – Hoang đáp.

Lịch nhìn thẳng vào Giang hỏi:

- Cô Giang giới thiệu ai?

- Tôi cũng giống như chị Hoang. Các anh đã làm thì làm nốt đi cho xong chuyện. Có bầu thì cũng đến lượt các anh chứ có ai vào đấy nữa.

Lịch bảo Ngọ:

- Ông ghi đi. Cô Giang giới thiệu Lịch, Doanh, Ngọ, Lấu.

Trong khi mọi người giới thiệu chuyện bầu bán thì cụ Tảo ngồi ngủ gật. Thỉnh thoảng đầu cụ gục xuống khiến thân cụ giúi về phía trước nhưng rồi được bật trở lại ngay. Ông Cẩm ngồi cạnh cụ Tảo đưa vai ra đỡ cho cụ khỏi đổ nhào xuống nền nhà. Có chỗ dựa cụ Tảo ngủ ngon lành và ngáy thật to. Quên là mình đang ngồi cho cụ Tảo tựa, ông Cẩm đứng lên để phát biểu khiến cụ Tảo nằm quay ra đất. Ông Cẩm hốt hoảng cúi xuống đỡ cụ Tảo ngồi dậy. Cụ Tảo hỏi:

- Về hả?

Ông Cẩm nói to:

- Chưa xong đâu cụ ạ. Mọi người đang giới thiệu người vào Ban quản trị Hợp tác xã. Cụ định bầu ai?

- Ông hỏi ai cử tôi đi dự hội nghị hả? Chú Ngọ cử tôi chứ ai.

- Khổ quá. Tôi hỏi cụ bầu ai vào Ban quản trị?

- Tôi thủng rồi. Bầu ai làm cán bộ Hợp tác chứ gì? Thì có mấy ông đã làm rồi, còn bầu thêm làm gì nữa.

- Nghĩa là cụ bầu mấy ông cũ?

- Phải.

Lịch bảo Ngọ:

- Ghi vào. Cụ Tảo giới thiệu Lịch, Doanh, Ngọ, Lấu.

Ông Cẩm gỡ tay cụ Tảo đang bấu lấy mình đứng lên:

- Tôi có ý kiến. Đề nghị bà con ta bầu những người mới vào Ban quản trị. Người mới thế nào cũng có cách làm ăn mới chứ làm cái kiểu cuội vào xẩm ra, quay đi quay lại vẫn lối làm ăn kiểu cũ chẳng khi nào Hợp tác xã ngóc đầu lên được. Tôi giới thiệu cụ thể luôn. Anh Dậu, anh Tế, cháu Bích, bà Mão. Có nam có nữ, có già có trẻ, thế là đẹp.

Lịch lại quay xuống bên dưới các đại biểu:

- Mọi người giới thiệu tiếp nào.

Không có ai trả lời. Lịch tỏ ra hân hoan:

- Nếu không còn giới thiệu ai nữa thì ta bắt đầu bầu.

Cuộc bầu bán kết thúc. Ngọ đứng lên xướng to tên những người trúng cử:

- Tôi xin đọc kết quả của cuộc bỏ phiếu. Anh Lịch được 61 phiếu, anh Doanh được 62 phiếu, anh Ngọ được 58 phiếu, anh Lấu được 57 phiếu, anh Dậu 12 phiếu, anh Tế 12 phiếu, cô Bích 10 phiếu và bà Mão được 3 phiếu.

Lịch nói giọng hân hoan:

- Anh Ngọ đã đọc xong kết quả. Có ai thắc mắc gì không?

Ông Cẩm bảo với cụ Tảo:

- Kìa, anh Lịch hỏi cụ có thắc mắc gì không?

Cụ Tảo nghiêng tai hỏi:

- Ăn liên hoan hở?

Ông Cẩm nói to cốt cho mọi người nghe thấy:

- Khổ quá làm gì có liên hoan. Cụ có thắc mắc gì việc bầu cử không?

Lịch biết ông Cẩm đang xỏ nên nói như gắt:

- Đề nghị ông Cẩm nghiêm túc. Chỗ này không phải là chỗ cho ông đùa.

Ông Cẩm nói tỉnh bơ:

- Khổ thân tôi. Thế mà từ sáng đến giờ tôi cứ tưởng các ông làm trò đùa cho vui.

2

Từ Đại hội bầu Ban quản trị của Gia Đạo, Chi mời Ngô cùng về trụ sở ủy ban để trao đổi kết quả việc bầu bán và bàn phương hướng tiếp theo. Chờ mọi người ngồi yên chỗ, Chi nói:

- Tôi tranh thủ làm việc luôn với các đồng chí về Đại hội đại biểu xã viên Gia Đạo diễn ra sáng nay. Trước hết tôi muốn nghe đánh giá của các đồng chí về kết quả Đại hội.

Luận nói luôn:

- Tôi đề nghị không nên công nhận kết quả của Đại hội sáng nay. Những đại biểu được mời không đại diện cho xã viên của Hợp tác xã mà do sự sắp đặt cố ý của những người trong Ban quản trị cũ. Đây là việc làm gian dối, thiếu dân chủ.

Noãn phản ứng:

- Tôi không hiểu thiếu dân chủ ở chỗ nào. Các đại biểu được mời có đủ thành phần trong Đảng có, ngoài Đảng có. Đủ mọi lứa tuổi của Hợp tác. Giới thiệu người ứng cử và biểu quyết công khai. Đồng chí Luận đề nghị không công nhận kết quả Đại hội là hoàn toàn vô lí. Thiếu tôn trọng nguyện vọng của bà con xã viên.

Thanh tán thành ý kiến của Luận:

- Tôi thấy nhận xét của đồng chí bí thư đảng ủy Đạo Thắng là chính xác đấy. Tôi có cảm giác Đại hội sáng nay là có sự sắp xếp của Ban quản trị cũ nhằm giữ lại cái ghế của mình. Người ta thường bảo vụng chèo khéo chống. Đàng này Ban quản trị cũ vụng cả chèo lẫn chống nên việc sắp đặt của họ hết sức lộ liễu. Cái ông gì đó ngồi cạnh cụ già ngủ gật nói một câu hài hước nhưng hết sức thâm thúy. Khổ thân tôi. Thế mà từ sáng đến giờ tôi tưởng các ông làm trò đùa cho vui. Đúng là Đại hội đại biểu xã viên của Gia Đạo sáng nay diễn ra như một trò đùa.

Chi hỏi Ngô:

- Đồng chí bí thư chi bộ Gia Đạo thế nào?

Ngô đáp:

- Tôi đồng ý là đảng ủy nên ra quyết nghị không công nhận kết quả bầu cử sáng nay và cho họp xã viên để cử đại biểu tổ chức bầu lại.

Noãn đỏ mặt:

- Tôi phản đối việc tổ chức bầu lại. Làm như vậy là thiếu tôn trọng ý kiến của quần chúng. Vi phạm quyền dân chủ của nhân dân.

- Đồng chí bảo làm như vậy vi phạm quyền dân chủ. Vậy Ban quản trị cũ phớt cả cấp ủy, phớt cả ý kiến của hàng trăm xã viên thì dân chủ hay sao – Chi vẫn nói điềm đạm nhưng không thiếu phần kiên quyết – Nếu đưa ra thảo luận trong đảng ủy mà chưa nhất trí việc hủy bỏ kết quả cuộc bầu cử sáng nay thì huyện ủy sẽ ra quyết định hủy bỏ. Trước mắt các đồng chí cho tổ chức sinh hoạt đảng ủy và chi bộ ngay để tiến hành tổ chức bầu lại Ban quản trị Gia Đạo. Chẳng bao lâu nữa là bắt tay vào sản xuất vụ Đông Xuân. Phải có thời gian cho Ban quản trị mới làm quen với công việc để khi bước vào vụ sản xuất khỏi lúng túng.

- Vâng. Chúng tôi sẽ họp đảng ủy vào sáng mai. Có lẽ đồng chí Ngô cũng nên tổ chức cho chi bộ họp trong vòng ngày mai. Bây giờ chỉ còn biết lập công để chuộc tội thôi chứ chẳng có cách nào khác – Nói xong Luận cười thoải mái.

3

- Anh cho gọi tôi à? – Vừa bước vào phòng ông Kim, ông Dần hỏi luôn.

- Ngồi xuống uống nước. Có việc cần hỏi ông đây.

Ông Dần kéo ghế ngồi xuống.

- Có việc gì thế anh?

- Ban đối ngoại Trung ương có công văn yêu cầu tỉnh cử cho hai đồng chí tỉnh ủy viên, có trình độ lí luận, đã học qua trường Đảng cao cấp đi giúp bạn Lào giảng dạy ở trường Đảng của bạn. Tớ nghĩ mãi mà không biết cử ai nên muốn hỏi ý kiến của ông.

- Tỉnh ủy viên đã học qua trường Đảng ngoài anh, anh Quốc, chị Thường, anh Côn và tôi còn có năm, sáu anh gì đó. Nhưng hiện nay đang giữ những cương vị chủ chốt, không biết nên cử ai.

- Ông kể cho tớ nghe những người còn lại.

Ông Dần:

- Ông Sâm, ông Đình, ông Pha, tay Bằng bí thư huyện ủy Vĩnh Hòa, cô Chi, bí thư huyện ủy Tam Bình và… để tôi nghĩ xem còn ai không… À còn tay Khuôn, trưởng Ty Giao thông.

- Tay Bằng, cô Chi và tay Khuôn là không được rồi. Ba người này chẳng khác gì cánh tay của tớ. Từ nãy đến giờ tớ nghĩ đến tay Đình và tay Sâm. Tay Đình đi thì đẩy tay Hoàng lên làm Trưởng Ban tuyên huấn. Còn vị trí Chánh văn phòng của tay Sâm ai làm mà chả được. Ông thấy thế nào. Để hai tay này nằm trong cơ quan tỉnh ủy nó vừa vướng mắt vừa vướng tay của tớ quá ông ạ.

- Bố trí sắp xếp cán bộ mà anh đưa cá nhân anh vào, thích người này, ghét người kia rồi sinh ra lắm chuyện đấy.

Trong lúc ông Kim và ông Dần nói chuyện với nhau thì ông Côn bước vào.

- Hai anh đang bàn công việc à?

Ông Kim đáp:

- Có việc gì đâu. Ban đối ngoại Trung ương yêu cầu tỉnh ta cử cho hai người có trình độ lí luận đã học qua trường Đảng cao cấp và là tỉnh ủy viên đi giúp bạn Lào giảng dạy ở trường Đảng. Tớ đang tham khảo ý kiến của tay Dần.

Ông Côn hỏi:

- Các anh định cử ai?

Ông Dần nói:

- Anh Kim định cử ông Đình và tay Sâm đi.

Ông Côn tán thành:

- Cử hai tay này đi là tốt rồi.

Ông Dần bảo:

- Biết thế, nhưng vướng ở chỗ tay Đình lại hay mâu thuẫn với anh Kim. Nếu cử anh ta đi, thế nào anh ta cũng nghĩ rằng anh Kim đẩy anh ta đi để dễ bề thực hiện những ý định mà tay Đình thường xuyên phản đối.

Ông Côn kêu lên:

- Ừ nhỉ. Tôi không nghĩ ra chuyện này. Ông Dần nói đúng đấy anh ạ. Không nên cử tay Đình đi. Anh có vô tâm chăng nữa thì tay Đình vẫn nghĩ anh vùi dập hắn vì hắn không tán thành với quan điểm của anh về đổi mới cơ chế Hợp tác xã.

Ông Kim thở ra:

- Không có hai ông thì tớ đã phạm phải sai lầm rồi. Chẳng hiểu ai xui khiến mà bỗng dưng tớ lại có ý nghĩ nhỏ nhen như vậy. Việc này tớ giao hoàn toàn cho ông Dần đấy. Sáng mai ông báo cáo danh sách cho tớ. Ông có thể chọn hai ba ông gì đó rồi ta trao đổi xem nên cử ai. Nhớ là không được cử các bí thư huyện ủy là tỉnh ủy viên đấy. Tớ đang rất cần họ. Ông Côn qua chơi hay có việc gì không?

- Tôi vừa nói chuyện điện thoại với cô Chi xong. Cô ấy kể chuyện bầu Ban quản trị ở Gia Đạo.

Ông Kim phấn chấn hẳn lên:

- Gia Đạo bầu lại Ban quản trị rồi à? Thế thì hay quá.

Ông Côn cười:

- Hay giống như xem một vở hài kịch.

Ông Kim hỏi:

- Sao lại thế?

Ông Côn kể lại chuyện bầu bán ở Gia Đạo cho ông Kim nghe. Nghe đến đâu, mặt ông Kim giận tím tái lên đến đó. Cuối cùng ông nói như thét:

- Chúng nó láo như thế là cùng. Chẳng còn coi ai ra gì cả. Phải trị cho chúng nó sặc gạch ra mới được.

Ông ngồi lặng một lúc rồi hỏi ông Côn:

- Bà Chi bí thư huyện ủy Tam Bình định xử lí việc này như thế nào?

Ông Côn trả lời:

- Huyện ủy giao quyền cho đảng ủy ra quyết định hủy bỏ cuộc bầu cử và cho tổ chức bầu lại. Nếu đảng ủy xã không nhất trí với nhau hủy bỏ, huyện ủy sẽ ra quyết định hủy bỏ kết quả bầu cử.

- Đối với cái bọn bất trị ấy phải kiên quyết như thế mới được. Cô Chi có nói khi nào bầu lại không?

Ông Côn cười:

- Không gọi bà Chi mà lại cô Chi rồi.

Ông Kim cũng cười:

- Kể ra cũng tội cho hắn ta. Một mình hắn vừa phải xoay xở công tác ở huyện, vừa chạy lên chạy về chỉ đạo mấy cái thằng bố láo ở Gia Đạo nên cũng vất vả.

- Có khi sáng mai ông phải xuống Gia Đạo xem tình hình ra sao.

- Anh bảo tôi sáng mai đi Mạc Sơn, anh không nhớ hay sao?

Ông Kim sực nhớ ra:

- Ừ nhỉ. Vậy ông cứ đi Mạc Sơn. Đi xuống Gia Đạo sẽ sắp xếp sau. Ông còn làm cho tôi một việc này nữa. Sau khi ở Mạc Sơn về, ông phải tổng kết toàn bộ việc khảo sát của ông ở tất cả các Hợp tác xã ở Linh Sơn. Đánh giá mặt mạnh, mặt yếu. Tìm nguyên nhân vì sao mạnh, vì sao yếu. Nghiên cứu kỹ cách làm ăn của thằng Đằng Xá để có thể đẩy nó tiến thêm một bước nữa. Qua đó rút ra những kinh nghiệm cải tiến quản lí lao động, làm cơ sở để có một Nghị quyết toàn diện sau này. Lát nữa tớ sẽ gọi điện cho cô Chi yêu cầu tập trung làm tốt việc thay đổi bộ máy lãnh đạo của Hợp tác xã Gia Đạo. Chọn những anh có đầu óc năng động vào Ban quản trị mới. Sau đó lấy những bài học hay nhất của các Hợp tác xã khác để cho Ban lãnh đạo mới này sàng lọc, lựa chọn để tìm ra cách làm hay nhất cho Hợp tác xã mình. Nếu vụ chiêm tới đây thằng Gia Đạo thực hiện thành công một số hình thức khoán mới, ta sẽ có một bài học rất quý. Từ đó có thể rút ra được bài học làm thế nào để chuyển biến một Hợp tác xã từ yếu kém trở thành một Hợp tác xã làm ăn khá. Hai ông có thấy như vậy không?

Ông Dần tỏ ra hào hứng:

- Đúng như vậy đấy. Lâu nay anh vẫn trăn trở làm sao có được một Nghị quyết chung cho việc cải tiến lề lối làm ăn của hợp tác xã. Nếu đưa được Hợp tác Gia Đạo từ yếu kém đi lên nhờ đổi mới phương thức làm ăn thì ta có đủ cả lí luận lẫn thực tiễn cho một Nghị quyết như mong ước của anh.

Ông Kim cảm thấy máu trong cơ thể của mình như đang chuyển động dồn dập. Ông bắt ngay vào câu nói của ông Dần:

- Đúng. Ta có đủ cả lí luận lẫn thực tiễn cho một Nghị quyết về quản lí lao động và cải tiến phương thức sản xuất của Hợp tác xã. Phải dũng cảm công phá cái thành trì của bảo thủ giáo điều, các ông ạ.

Ông Côn và ông Dần lặng im nhìn ông Kim. Hai người bỗng thấy yêu và quý trọng người bí thư của mình vô hạn.