i đâu các ông?

- Không xa đâu.

- Tại sao ông biết?

- Đi xa nó phải phát thực phẩm ăn dọc đường chứ. Loanh quanh thành phố thôi. Chưa biết chừng, lát nữa, chúng ta lại trở về đề lao.

Có thể lắm. Với người Cộng sản chẳng có gì không có thể. Và, với tù nhân luôn luôn chuẩn bị chờ đợi cái có thể xẩy ra bất cứ lúc nào. Dương Nghiêm Mậu đến Sở Công An sớm hơn tôi năm ngày. Anh kể một chuyện toát mồ hôi lạnh của tù con so 1. Nửa đêm, cai ngục mở khoá, kéo cửa ken két, đọc tên anh và bảo anh “khẩn trương thu dọn tư trang”. Mậu hoảng sợ. Một mình anh bị gọi. Anh rời phòng, lên xe bít bùng. Xe chạy những đường phố nào, Mậu không biết. Gần sáng, xe đậu một chỗ. Anh nghe những lời đối thoại. “Đem nó đi chỗ khác”.

“Chỗ nào”? “Rừng cao su hay khúc sông vắng”! Dương Nghiễm Mậu, tác giả Cũng đành quên mất triết lý sống cũng đành. Thần kinh anh căng thẳng. Anh cầm bằng cái chết đau đớn dai dẳng. Cảm giác hãi hùng ấy kéo dài tới khi anh nhìn rõ Sở Công An. Và nó còn tê tê khi anh đã vào phòng, gặp lại anh em. Đó là trò chơi khủng bố tinh thần. Là sự tẩy não bằng ám ảnh một sự thực sẽ tới. Hoàng Mạnh Hùng kể một chuyện ghê gớm hơn chuyện của Dương Nghiễm Mậu. Anh bị bịt mắt, còng chéo tay ném lên xe. Xe đưa anh đến một biệt thự hoang vắng ngoại ô, anh đoán thế. Người ta kéo anh xuống và đẩy anh vào căn phòng, bỏ rơi anh. Muỗi bu lại đốt anh. Chuột rúc đe dọa anh. Anh nghe chim hót, biết trời đã sáng. Người ta mặc anh đói, khát, hoang mang… Cuối cùng, người ta lôi anh ra, ném anh lên xe và trả anh về cachot đề lao Gia Định nửa đêm. Sáng sau, người ta bắt anh viết Tự khai. Đó là trò chơi tra tấn tinh thần. Hồi ở 3C-2, tôi cũng trải qua một đêm gọi ra làm việc bịt mắt dẫn đi.

- Ai có dao?

Dao của tù nhân là nắp lon sữa bò gấp đôi bẻ gẫy rồi mài nhẵn, dấu thật kỹ để thái bắp cải, dưa leo, gọt xoài…. và cắt móng tay. Ở đề lao, đồ cắt móng tay phải đăng ký. Không đăng ký sẽ bị tịch thu nếu bị phát hiện và sẽ bị nâng quan điểm… âm mưu trốn trại, âm mưu ám sát cán bộ. Mỗi lần tổng kiểm tra, vô số dao tù bị tịch thu. Nhưng rồi vẫn có. Do anh em ra làm việc, ra phơi quần áo, ra khiêng quà ngày thăm nuôi lượm vào. Bạn biết ở kỷ nguyên vệ tinh nhân tạo, kỷ nguyên mà Cộng sản kết tội tư bản “đưa chúng ta trở về thời kỳ đồ đá” chúng tôi cắt móng tay bằng cách nào không? Chúng tôi mài móng tay trên bục xi-măng lổn nhổn cát hoặc, tắm gội xong, chúng tôi gặm móng tay! Móng chân không thể mài và gặm, chúng tôi cắt bằng nắp lon sữa bò.

- Tôi có dao.

- Cho mượn tí.

- Làm gì?

- Rạch vải bố ngó đường.

Tù nhân đầy sáng kiến này thuyết minh như người chỉ dẫn khách du lịch.

- Qua cầu Bông các ông ạ! À, rẽ phải. Hiền Vương. Ngã ba ĐinhTiên Hoàng- Hiền Vương. Phố xá đìu hiu quá.

Anh ta dán mắt vô kẽ vải bố rạch một đường đủ móc ngón tay nhìn ra.

- Đến đâu rồi?

- Ngã tư Hai Bà Trưng – Hiền Vương.

Tù nhân sốt ruột biết nơi chốn mới.

- Đến đâu rồi?

- Công Lý – Hiền Vương.

Im lặng một lúc khá lâu.

- Đến đâu rồi?

- Bà Huyện Thanh Quan – Hiền Vương, sắp đến cái bùng binh đường tầu Lê Văn Duyệt. Đi thẳng sẽ vô Tế Bần. Quẹo phải là…

Anh tù thuyết minh bỏ lửng.

- Quẹo phải, các ông ơi! Chẳng lẽ…

- Chẳng lẽ chi?

- Đợi chút, các ông… Quẹo trái. Hà hà, chúng ta vào đại khách sạn quốc doanh của thành phố mang tên Bác.

- Chí Hòa hả?

- Chí Hòa.

° ° °

Chúng tôi đến khám Chí Hoà, đến Trại Cải Tạo Trường Kỳ ghi rõ ở tấm bảng treo ngang cổng. Bí danh của Chí Hoà là T-30. Những nhà tù mang bí danh đều là những nhà tù lớn. Không kể các phòng tạm giam tại các quận, các phường, thành phố Hồ Chí Minh, ít ra, đã có 52 nhà tù, nếu căn cứ nhà tù Tô Hiến Thành đánh số T-52. Bin-đinh Đại Nam Saigon, bin-đinh Đại Lợi Tân Bình đã là nhà tù. Ngoài ra các vi-la ngụy trang nhà tù ít ai biết. Người giải phóng dân tộc Hồ Chí Minh đã nâng tỷ số nhà tù nhốt dân tộc lên mức kỷ lục khó chế độ nào vượt nổi. Do đó, cái ca khúc Thành phố mang tên Bác có câu:

… Thành phố Hồ Chí Minh, đời đời rực sáng tương lai. Trong mỗi trái tim, trong mỗi ước mơ, trong mỗi cuộc đời ta đều có Bác.

Đã được dân gian sửa đổi:

… Thành phố Hồ Chí Minh, nhà tù mọc khắp nơi nơi. Trong mỗi vi-la, trong mỗi bin-đinh, trong mỗi quận phường, chỗ nào cũng nhốt.

Đến câu này:

… Lời Bác thiết tha, dìu dắt chúng ta. Sáng mãi tên Người, thành phố Hồ Chí Minh…

Được sửa bất hủ:

… Lời Bác thiết tha: Tù mãi không ra. Sáng mãi tên Mày, thành phố Hồ Chí Minh…

Bạn biết khám Chí Hòa không? Tục truyền rằng, người Pháp chiếm nước ta đã khai sáng văn minh một cái nhà tù mà dân miền Nam gọi đơn giản là Khám Lớn. Khám Lớn được bao quanh bởi những khúc đường Lê Thánh Tôn, Nguyễn Trung Trực, Gia Long, Công Lý. Người Nhật da vàng chủ trương đoàn kết Đại Đông Á một cái nhà tù vĩ đại hơn Khám Lớn gọi là Chí Hòa. Da vàng đối xử với da vàng thô bạo hơn da trắng đối xử với da vàng. Bởi vậy mà những 2 triệu dân Việt Nam chết đói năm Ất Dậu 1945. Người Nhật vẽ họa đồ, chưa kịp thiết kế thì ăn bom nguyên tử Mỹ. Rồi mổ bụng tự sát lung tung. Rồi đầu hàng. Quân cướp nước xâm lăng thô bỉ và thô bạo cũng học đòi tuẫn tiết. Và thế giới ngu dốt lại ca ngợi như thái độ can đảm của người anh hùng Nhật Bản! Cách mạng mùa thu 8-1945, dân Saigon phá Khám Lớn. Dân Hà Nội quên phá Hỏa Lò. Khám Lớn hay Hỏa Lò đều gần Toà Án. Hình phạt và Công lý gần gũi nhau. Vì gần gũi nhau, Công lý đã lem nhem. Nhưng chỉ có Công lý cho Hình phạt, không hề có Hình phạt cho Công lý. Công lý là chân lý, thứ chân lý chó đẻ ở đất nước chúng ta, dưới bất cứ chế độ nào từ trên một thế kỷ. Người Pháp lại chiếm nước ta. Người Pháp xây dựng Chí Hòa theo hoạ đồ của người Nhật. Đó là văn minh và văn hoá ngoại quốc cấy trồng ở Việt Nam. Cách mạng nhân vị duy trì khám Chí Hòa. Cách mạng… Mỹ giật giây duy trì khám Chí Hòa nhưng xây cái Thư viện quốc gia trên mồ Khám Lớn. Cách mạng vô sản giải phóng tù nhân Chí Hòa một ngày, hôm sau gom lại và tháng sau thì đông hơn tù nhân thời Mỹ ngụy, Cách mạng vô sản cách mạng… cái bảng. Sơn đỏ phết mờ “Trại Cải Huấn Chí Hoà” và chữ vàng viết lên Trại Cải Tạo Trường Kỳ.

Tôi đã vào khám Chí Hòa một lần. Ngày nào, tháng nào, tôi không nhớ, vào năm 1964. Buổi sáng, Nguyễn Khánh – Đỗ Mậu xử tử Phan Quang Đông ở Huế. Buổi chiều, Nguyễn Khánh – Đỗ Mậu xử tử Ngô Đình cẩn ở Chí Hòa. Tôi chứng kiến cả hai vụ. Tôi còn nhớ, sân bắn đối diện một ngôi chùa. Chí Hòa có chùa, nhà thờ Thiên Chúa giáo, nhà thờ Tin Lành cho tù nhân tham dự lễ. Đó là thời… ngụy, tù nhân tự do đi lại ban ngày, ban đêm mới vào phòng giam. Năm 1964, tôi vào khám Chí Hòa với tư cách phái viên báo chí. Năm 1976, tôi vào khám Chí Hòa với tư cách tù nhân. Dĩ nhiên, kiến thức Chí Hòa của tôi vỡ ra nhiều. Chí Hòa rộng mênh mông. Vòng đai thứ nhất của nó là những lớp rào giây thép gai có gài mìn xa tận sát trường đua Phú Thọ. Rất nhiều chòi canh đặt máy truyền tin quanh vòng đai nàv. Vòng đai thứ nhất nằm ngoài tường khám cao, dầy, công-xẹc-ti-na giăng đầy trên ngọn và đèn chi chít sáng rực ban đêm. Vòng đai thứ hai bên trong tường tù. Sân đậu xe, nhà chùa, nhà thờ, bãi bắn nằm ở vòng đai thứ haỉ. Vòng đai thứ ba là khu vực hành chính. Vòng đai thứ tư là khu vực của cai ngục, nhà bếp. Tù nhân đóng đô chính giữa bốn vòng đai. Lối ra vào khám Chí Hòa duy nhất con đường Hoà Hưng.

Khám Chí Hòa xây hình bát giác ABCDEFGH. Hai cạnh là một khu. Có bốn khu: HA, BC, DE, FG. Muốn gọi là AH, CB, ED, GF cũng được. Cửa tù hướng hết ra sân. Trung tâm sân là cái château d’eau. Tục truyền rằng, Nhật nó cắm kiếm ếm. Cho nên cái château d’eau y hệt mũi kiếm mà bồn nuớc cao là cái chuôi. Mỗỉ khu có một hồ nước, một miếng sân bóng chuyền. Thời… ngụy, tù nhân được chơi thể thao, được tắm giặt thả giàn. Thời cách mạng, dưới ánh sáng quang vinh của Đảng, tù nhân bị nhốt như gà kỹ nghệ nên sân bóng chuyền biến thành ruộng rau muống, vườn rau cải. Giữa ED, một con đường hầm dẫn tới château d’eau sơn đen thui trông cơ hồ con bọ hung, con đường dưới âm ty. Giữa AH, một cái hành lang từ lầu 2 kéo dài tận giữa sân làm nơi trình diễn văn nghệ cho tù nhân giải trí. Đó cũng là chuyện thời… ngụy. Chí Hòa có ba tầng. Tầng sát đất gọi là những phòng ô. Tất cả khoảng 60 phòng. Mỗi phòng chứa 40 tù nhân. Cách mạng tiến bộ nhốt 65 tù nhân, cao điểm là 80. Không còn chế độ nhà thầu nữa, đã chấm dứt cảnh “người bóc lột người”, nhà nước quản lý và lo cơm nước phục vụ tù nhân. Ban cấp dưỡng do những tù đã thành án phụ trách. Đám trật tự ngoài phòng đều là công an can tội tham nhũng, hiếp dâm, ăn cắp tài sản xã hội chủ nghĩa. Chúng tàn bạo hơn cai ngục chính cống, được quyền mở và khoá cửa phòng. Phòng giam ở Chí Hòa cao, trần xi măng cốt sắt. Cánh cửa ra vào nặng cả tạ, ba ô khoá lớn. Cửa sổ rộng, ngang cổ tù nhân chấn song sắt lớn, đầu chui không lọt. Tường phía sau có cửa gió cao vút, bít kín giây kẽm gai. Từ khu này sang khu kia phải qua một lần cửa sắt luôn luôn khoá chặt. OSS-1177 Hubert hay 007 James Bond vào phòng giam Chí Hòa cũng hết cựa quậy. Tướng cướp Điền Khắc Kim nổi tiếng nhờ vượt ngục Chí Hòa. Sức mấy! Hắn đã “mua” chúa ngục. Người ta xâv cái bể nước dưới chân château d’eau. Nhà bếp nấu nước sôi đổ ra máng. Máng chẩy vào bể. Bể có bốn cái rô-bi-nê để trật tự lấy nước phân phối cho các phòng. Đại khái, vài nét đan thanh về “lịch sử” Chí Hoà phần hình thức.

Đã vào Chí Hòa, vào Trại Cải Tạo Trường Kỳ thì kể như khó về gặp vợ con. Tôi thiếu may mắn trên đường tù. “Biệt kích văn nghệ” Nhã Ca được tha sớm. “Biệt kích văn nghệ” Dương Nghiễm Mậu được tha sớm. “Biệt kích văn-nghệ” Doãn Quốc Sĩ đi lao động. Tôi nằm Chí Hòa. Thượng đế xa lắc của tôi ơi, có phải Ngài thử thách sức chịu đựng gian khổ của tôi đến mức nào sẽ ban tặng tôi ân sủng mức ấy không? 17 tháng ở đề lao Gia Định tôi đã rã rượi, đã bi quan, đã chẳng còn thiết tin tưởng gì nữa. Tôi ngỡ tôi biết ước mơ từ 3C-1. Không đâu, tôi chưa biết ước mơ. Tôi chán luôn cái tham vọng văn chương cần thiết trả lời Cộng sản một câu nói khinh miệt “Thế giới đâu đã đọc sách của các anh”. Ý của họ muốn nói: Thế giới đâu thèm đọc sách của chúng tôi. Nhìn Chí Hòa là không thể nghĩ gì nữa. Nhìn Chí Hòa là nhìn cay đắng dàn trải, là nhìn tủi nhục mênh mông, là nhìn nỗi chết chờ đợi.

Chúng tôi ngồi giữa sân nắng chang chang. Người ta bắt chúng tôi phơi nắng cả tiếng đồng hồ. Ở tối quen, ra nắng lâu, tôi chuếnh choáng. Tôi biết say nắng. Và tôi độc quyền dùng chữ say đau khổ. Đầy đọa chúng tôi chán chê, người ta chia chúng tôi thành hai nhóm. Khám xét giỏ bị lung tung, người ta lùa chúng tôi vào lò bát quái. Mỗi nhóm một phòng, chúng tôi lên lầu 1 khu FG, khu hắc ám nhất của Chí Hòa. Lúc ấy, kẻng tù báo trưa. Cai ngục, một tên ngoài hai mươi tuổi, mặt mày dữ tợn. Khóa ba lần khóa cửa xong, hắn thị uy:

- Tên tôi là Phách. Trưa nay khắc phục dạ dầy, chiều tính. Có gì đề xuất không?

Đoàn Kế Tường nhanh miệng:

- Cho xin cái chổi và cấp chiếu cá nhân.

Cai ngục Phách nói:

- Khắc phục chờ đợi.

Ở đề lao, chúng tôi được cấp chén nhựa, ca nhựa, muỗng nhựa và chiếu. Chuyển trại, đề lao đòi lại hết. Chúng tôi cần chiếu, ca chén gia đình đã gửi. Cai ngục Phách quan sát khắp lượt rồi chỉ tôi.

- Anh kia!

Tôi nhìn cai ngục:

- Cán bộ gọi tôi?

Hắn gật đầu.

- Lại đây.

Tôi bước ra.

- Tên gì?

- Vũ Mộng Long.

- Tù bao lâu?

- 17 tháng.

- Tốt, cho làm trưởng phòng tạm thời.

Tôi “được” phong chức trưởng phòng lâm thời, các khu ở Chí Hòa không có số phòng chỉ có số lầu. Phòng của tôi đông anh em trẻ. Tôi bớt buồn vì gặp lại Đoàn Kế Tường, Dương Đức Dũng, Đặng Hải Sơn. Thêm nghị viên Hoè và ông phó tỉnh Đà Nẳng. Đằng Giao và Nguyễn Mạnh Côn ở phòng bên cạnh. Nhờ tài vẽ, ở đề lao Gia Định, Đằng Giao được trang trí phòng cưới khi có đám cưới của cai ngục và minh họa bích báo… Sang Chí Hòa, Đằng Giao trúng số phát cơm cho cachot ngay lập tức. Ở tù, được ra ngoài làm những công việc vẽ vời, sơn phết, gánh nước, cắt tóc, quét dọn, nuôi heo, thì khuây khỏa và biết nhiều chuyện. Chẳng hạn gánh nước sôi hay gánh cơm cho các phòng sẽ dễ dàng “kiếm” và “nhìn mặt” bằng hữu. Nhưng cái khuây khỏa và cái biết nhiều chuyện kéo theo những hệ lụy. Một trong những hệ lụy là bị nghi nghờ làm “ăng-ten”. Ai cũng thích ra ngoài, không được ra thì cay cú người được ra. Lữ Hồ Nguyễn Minh Hiền, giáo sư triết học và văn chương tức họa sỉ Bố vẽ cho tưần báo Con Ong, tưần báo Người, đã bị nguyền rủa, bị đánh đập ở khu A đề lao Gia Định chỉ vì được gọi ra ngoài vẽ số các phòng tù, trang trí vở chép bài ca cho công an quản giáo. Chỉ có một Lữ Hồ biết Lữ Hồ nói gì với công an thôi. Vậy mà tù nhân trong phòng quả quyết với nhau đã nghe rõ Lữ Hồ “chửi bới anh em Phục Quốc”! Và, nhân danh những người không biết vẽ, không được ra, người ta xúm nhau kết án Lữ Hồ, hành hạ Lữ Hồ, xúc phạm thân thể Lữ Hồ. Người ta bất lương ở điểm thành khẩn nói với người khác rằng chính mắt người ta trông thấy rõ, nghe rõ. Và người khác lại nói với người khác ghê gớm hơn. Ở tù, một người phán xét một người làm “ăng-ten”, hình như, được coi là yêu nước, kiên cường, bất khuất. Cho nên, bị chuyển sang phòng mới, từ lời buộc tội “chửi bới anh em Phục Quốc”, Lữ Hồ được tăng thêm tội “chỉ điểm công an bắt Phục Quốc”. Vân vân. Cả đề lao Gia Định gớm ghiếc Lữ Hồ. Anh ta có tội gì đâu? Nếu có, chỉ là tội biết vẽ. Mà ở tù, Hồ Chí Minh đã tự thú “Mỗi lời mỗi việc không tự chủ, để chúng đắt đi tựa trâu bò” 2. Chưa bao giờ tôi thấy triết lý sống Ngu si hưởng thái bình rực rỡ ở nhà tù. Không ai đàm tiếu, thị phi thằng Ổi, thằng Xoài, thằng Mít ra ngoài làm việc và báo cáo chuyện trong phòng với công an cả. Người ta chỉ thị phi Lữ Hồ, Đằng Giao. Nhà Phật dạy đúng. “Hơn người khác là một cái tội”. Tôi không biết Lữ Hồ đã sang Mỹ gặp vợ con chưa. Những dòng này viết cho vợ con anh. Tôi khẳng định, nhân danh những gì tôi biết, Lữ Hồ không bần tiện như người ta kết án anh. Cái tội của anh do khẩu nghiệp. Anh đã không biết giữ miệng, oang oang bầy tỏ lòng khinh bỉ những ông trí thức khoa bảng cùng bị nhốt chung một phòng với anh. Bọn hèn mọn này đã trả đòn anh một cách đê tiện. Và đó là sự cao thượng, sự bao dung của quốc gia. Và đó còn có thể gọi là chính nghĩa quốc gia được chăng?

Cai ngục Phách, sau khi phong chức trưởng phòng lâm thời cho tôi, bèn hỏi:

- Thuộc Nội quy chưa?

Tôi đáp:

- Rồi.

Hắn quát:

- Đứng nghiêm chỉnh. Anh chưa thuộc Nội quy. Cán bộ hỏi phải lễ độ trả lời, thưa dạ cung kính.

- Dạ.

- Trách nhiệm phòng này thuộc về anh. Rõ chưa?

- Thưa cán bộ, rõ.

Vậy là tôi “bị” làm trưởng phòng lâm thời, “bị” dồn vào cái thế trên đe dưới búa. Trưởng phòng tù, phòng của tù nhân sẵn sàng cho mình ăn đòn và đưa mình ra ngoài cho cai ngục đánh đòn.

- Thưa cán bộ…

- Gì?

- Cán bộ chọn người khác.

- Anh dám chống đối chỉ thị của cán bộ à? Chống chỉ thị của cán bộ là chống cách mạng, chống Đảng, chống Nhà Nước, chống Nhân Dân. Tôi bắt anh làm trưởng phòng.

Cai ngục Phách bỏ đi. Nửa tiếng đòng hồ sau hắn trở lại mang cho chúng tôi một cái chổi chà và ba cái thau nhôm. Một vài anh em đã lượm được những đoạn giây thép lớn. Thế là chế tạo bếp, bắc thau nhôm lên, dùng túi ni-lông quấn chặt mà nấu nước sôi pha mì, pha bột… Tôi rét run, sợ cai ngục Phách đến “đột xuất”. Nổi lửa trong phòng giam là vi phạm Nội quy nặng nề. Tôi không dám hé miệng, ngại anh em sỉ vả. Ôi, trưởng phòng tù, cái “địa vị” nhục nhằn của tôi. Anh em biết điều, nấu nướng xong, chà rửa đít thau láng coóng. Có thau nhôm là lý tưởng, anh em nấu mì suốt đêm, thay phiên nhau nấu. Mì nấu nóng hổi chưa đã, anh em chơi mì xào lạp xưởng, tôm khô.

Lệ ở Chí Hoà là tù nhân được tắm hai lần một tuần lễ. Trật tự viên cho chúng tôi biết phòng của chúng tôi tắm vào thứ tư và thứ bẩy. Mỗi ngày, buổi sáng, phòng được đổ đầy một phuy nước. Nước này chỉ dùng để xối cầu tiêu, rửa chén muỗng, rửa mặt đánh răng. Phòng cử người xuống hồ múc nước vác lên. Cái phòng của tôi có vẻ… lâm thời quá.

Sống ở Chí Hòa mới đủ hai ngàv đã tới thứ bẩy. Sự bi thảm xẩy ra vào đúng thứ bẩy. Tù nhân chờ đợi đi tắm. Đợi xế trưa vẫn không được tắm, tù nhân “quen thói” đề lao Gia Định, thay phiên réo gọi um sùm.

- Báo cáo cán bộ, phòng mới xin đi tắm!

Réo gọi vô ích. Chừng không thèm réo gọi nữa, cai ngục Phách dẫn xác đến.

- Đứa nào vừa réo đấy?

Nghị Hoè đáp:

- Không có đứa nào cả, chúng tôi xin đi tắm.

Cai ngục Phách nghiến răng:

- Mày dám hỗn à?

Nghị Hoè nói:

- Nảy, cán bộ đừng có mày tao. Nội quy không cho phép cán bộ gọi tù nhân bằng mày.

Cả phòng nhao nhao: “Cán bộ mất dậy. Cách mạng vô giáo đục…” Đoàn Kế Tường hét:

- Đ.M. cán bộ. Đ.M. cách mạng!

Cai ngục Phách lĩnh vội. Phòng của chúng tôi reo hò chiến thắng. Nhưng Chí Hòa không phải Gia Định. Không có chấp pháp ở đây. Càng không có sự làm dáng dân chủ cho nền cộng hòa xã hội chủ nghĩa ở đây. Ở đây là Chí Hòa, là Trại cải Tạo Trường Kỳ, là nơi tôi nhìn cay đẳng dàn trải, nhìn tủi nhục mênh mông, là nơi tôi nhìn nỗi chết. Cai ngục Phách đã trở lại. Hắn trở lại với lũ đầu trâu mặt ngựa trật tự. Hắn hách dịch:

- Đứa nào đòi đi tắm?

Nghị Hòe hiên ngang:

- Tôi.

Cửa phòng mở. Cai ngục bảo Nghị Hoè bước ra. Cửa phòng khép lại, gài chốt liền.

- Còn đứa nào nữa?

Dương Đức Dũng dơ tay.

-Tôi.

Đoàn Kế Tường sợ bạn đi một mình bị úm, vội vàng dơ tay. Thêm ông Phó tỉnh hành chánh Đà Nẳng và vài anh em trẻ nữa. Tất cả bị dẫn tới một chỗ nào đó của khám Chí Hòa. Tới giờ cơm chiều, chẳng có ai về cả. Phòng họp. Hoàng Mạnh Hùng và Đặng Hải Sơn đề nghị anh em chia làm hai nhóm tranh đấu. Nhóm thứ nhất “đánh” trước, nếu “thua”, nhóm sau tiếp tục. Cả phòng tuyệt thực. Bấy giờ, Tư Long đã sang Chí Hòa nắm chức vụ trưởng khu FG. Chí Hòa có bốn khu, như tôi đã tả. Đáng lẽ, nó hoàn toàn thuộc về sở Công An thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng có sự tranh chấp giữa Mai Chí Thọ và Cao Đăng Chiếm nên khu ED do Cục Quản Lý Các Trại Giam của bộ Nội Vụ quản lý. Cao Đăng Chiếm chơi Mai Chí Thọ, cho khu ED hưởng quy chế đặc biệt. Với ba khu AH, BC, FG, khu ED là thiên đàng của Chí Hòa. ED là nơi dừng bước cải tạo của sĩ quan cảnh sát đặc biệt. Lần lượt, người ta rời rừng già về đây, rồi người ta lại ra đi. Thời gian ở đây, người ta sống thoải mái. Cửa phòng giam mở từ sau lúc điểm số. Người ta kéo nhau xuống sân đánh bóng chuyền, đọc báo, tắm giặt, tán gẫu giữa các phòng. Chiều tối, người ta trở lên phòng ăn cơm. Rồi ngủ.

Tư Long, hung thần của đề lao Gia Định, được báo cáo phòng của chúng tôi tuyệt thực, kéo “binh mã” ồn ào tới. Hắn xăn tay áo, nổi giận vì sẽ phải tự kiểm với lãnh đạo của hắn vụ này.

- Những anh nào tuyệt thực?

Hoàng Mạnh Hùng đứng lên. Đặng Hải Sơn đứng lên. Nhiều anh em khác đứng lên.Đợi không còn ai đứng lên nữa, Tư Long ra lệnh mở cửa. Những người tuyệt thực tay không kéo nhau ra khỏi phòng. Cơm canh chưa chia bị khuân về bếp. Chập tối, cai ngục Phách xuất hiện. Hắn gọi tôi:

- Vũ Mộng Long.

- Có.

- Ra đây.

Tôi bước sát tường có chấn song sắt.

- Mày làm Trưởng phòng mà để chúng nó gây loạn hả?

Tôi cãi:

- Thưa cán bộ, giữ trật tự phòng không phải nhiệm vụ của tôi. Vả lại, tôi chẳng có quyền gì với anh em cả.

Hắn mím môi:

- Bố láo. Mày là đại diện cách mạng, tại sao không có quyền? Tao đã cho mày quyền mà.

Và hắn thò tay qua chấn song, tát tôi một cái đau điếng. Nó “dám” tát vị… đại diện cách mạng.

- Mày hết là Trưởng phòng. Cút về chỗ.

Hắn gọi Trật tự viên của phòng do hắn chỉ định, hạch hỏi:

- Đứa nào chửi cách mạng?

Trật tự viên lắc đầu:

- Thưa cán bộ, tôi không biết.

- Thật chứ?

- Thật.

- Theo tao.

Hắn mở cửa phòng dẫn anh Trật tự phòng đi “làm việc.” Phòng của chúng tôi không còn Trưởng phòng nữa. Khi anh Trật tự phòng trở về, mặt mày sưng vù, môi toét ra, ròng ròng máu. Thế đấy, cái định nghĩa sơ khởi của Chí Hòa triều đại Lê Duẩn. Anh tù nhân bị chỉ định làm Trật tự viên của phòng no đòn nằm một xó trên nền xi-măng nhớp nhúa. Cai ngục bắt chúng tôi ngủ ngay, dù chưa nghe kẻng báo ngủ. Hắn cảnh cáo:

- Dở trò đêm không ngủ là ốm đòn. Đây là nhà tù, hiểu chưa?

Tử ngày đi “học tập cải tạo,” lần đầu tiên tôi bị ăn cái tát tai. Kể ra thì vẫn may mắn. Cái “danh vọng” chỉ định nó chua xót thế, cái “danh vọng” bon chen nó còn chua xót dường nào! Ở đời, có danh là có họa. Ở tù, có danh là khốn nạn. Tất cả, nhắm vào cái danh của con người mà săn đuổi, mà buông cung, mà phóng dao, mà bêu nhục. Nghĩ cũng bẽ bàng cho cả những ai rắp ranh “có danh gì với núi sông.”

° ° °

Trưa hôm sau, tất cả những người tuyệt thực trở lại phòng. Anh nào anh nấy mặt méo xệch, khát nước rã họng. Hung thần Tư Long dẫn họ lên lầu, bắt họ ngồi ngoài hành lang, cấm nói chuyện, cấm ngủ, cấm nằm. Tư Long không cho họ uống nước. Mỗi người đều phải viết Tự kiểm nhận lỗi và cam kết không tái phạm. Chưa đủ, cai ngục thứ hai tên Quỳnh, bắt chúng tôi xếp hàng ngồi nghe hắn “lên lớp.” Hắn chửi chúng tôi là ký sinh trùng của xã hội, là những kẻ hèn mọn hung hăng nhanh và đầu hàng lẹ, những kẻ chửi lén cách mạng và không dám đương đầu và đổ lỗi cho nhau. Và đây là những câu thấm thía:

- Các anh sợ khó, sợ khổ mà cũng học đòi chiến đấu ư? Chiến đấu cho lý tưởng cao cả hay chiến đấu cho sự tắm rửa? Chưa từng thấy ai chết vì thiếu tắm cả. Mà chiến đấu hoặc bằng tư tưởng hoặc bằng súng đạn, không ai chiến đấu bằng chửi lén. Các anh cứ tự hào quốc gia các anh cao cả mà tôi nhận xét các anh chẳng cao cả chút nào. Các anh vừa ngu vừa dốt. Ngu nên không biết thân phận tù đầy. Với cách mạng không có yêu sách mà chỉ ngồi chờ ban phát mọi ân huệ. Đã là tù thì mất hết tự do, hiểu chưa? Các anh chì còn tự do hít thở vì cách mạng không quản lý nổi khí trời. Dốt nên bầy trò tuyệt thực tranh đấu cho đứa ngu. Người Cộng sản dám chiến đấu trong tù thực dân, đế quốc vì các đồng chí đang chiến đấu bên ngoài. Các anh rã đám, chủ Mỹ cút, đầy tớ Ngụy nhào rồi, chiến đấu vô vọng. Muốn chiến đấu, các anh phải học tập người Cộng sản. Người Cộng sản vào tù, không thèm thăm nuôi, không bắt tội vợ con mình nhịn ăn uống tiếp tế quà bánh cho mình. Các anh mừng rỡ nhận quà, sung sướng ăn uống khi con các anh đói. Thư từ gởi về không tỏ tình cảm với gia đình, hết xin món này lại xin món nọ. Thế thì chiến đấu cái gì? Cả nước đói khổ, chúng tôi cũng đói khổ, riêng gì các anh mà than vãn. Chiến đấu từ đau khổ, cố mà học nếu muốn chiến đấu chống Cộng sản.

Tôi không hiểu tại sao cai ngục Quỳnh dám dạy chúng tôi bài học chống Cộng sản sâu sắc thế? Có lẽ, hắn kiêu ngạo, hắn khinh chúng tôi. Cộng sản lớn kiêu ngạo lớn, Cộng sản nhỏ kiêu ngạo nhỏ. Lần thứ nhất tôi thấy một tên cai ngục đánh trúng tâm huyệt tù nhân quốc gia. Cái trò thăm gặp của Cộng sản đã làm tù nhân vốn sợ khó, sợ khổ càng sợ khó, sợ khổ. Nó nuôi dưỡng tinh thần hưởng thụ và ỷ lại của tù nhân. Nó tạo ra một ám ảnh: luôn luôn sợ hãi bị cúp tiếp tế thực phẩm. Nó gây chia rẽ giữa tù nhân: tiếp tế nhiều, tiếp tế ít và không ai tiếp tế. Tôi dám nói rằng, nếu Cộng sản cấm tù nhân gặp mặt thân nhân, khước từ quà bánh, thuốc men gia đình tiếp tế, chúng ta sẽ có khá nhiều anh hùng tù ngục. Cộng sản hiểu thấu thủ thuật làm hư đốn những kẻ chống đối họ. Tù nhân của chúng ta quên mất điều này. Người ta dễ dàng ngủ yên bằng mọi thỏa mãn của kẻ thù. Cái làm người ta thức, người ta tỉnh, người ta nuôi chí phục hận là sự ngược đãi của kẻ thù. Bởi vậy, thay vì cảm ơn Cộng sản đầy đọa mình, tù nhân của chúng ta thường oán thán họ. Tư tưởng này đã trở thành tai họa cho tôi khi tôi bị đầy tới trại tập trung khổ sai lao động 3.Tôi bị ép giữa hai gọng kìm tù nhân và cai ngục.

Cai ngục Quỳnh “lên lớp” về Nội quy:

- Quốc gia các anh cũng có Nội quy đấy. Nội quy của nhà tù, của trại lính, của trường học, của các lớp huấn luyện, của các trại hè… Ở chỗ nào có sinh hoạt tập thể là phải có Nội quy. Các anh đa số là trí thức thì phải hiểu rõ ý nghĩa của Nội quy. Tù binh chiến tranh gặp kẻ chiến thắng phải chào kính. Quốc tế quy định vậy. Cấm nổi loạn, cấm trốn trại. Nội quy của cách mạng có bắt các anh hoan hô cách mạng, có bắt các anh bò đâu? Chỉ bắt các anh tuân lệnh cán bộ, giữ trật tự, vệ sinh phòng, ăn ngủ đúng giờ giấc, đừng cãi cọ, đánh nhau, mua bán, đổi chác, tuyên truyền nhảm nhí… Vệ sinh là giữ sức khỏe cho các anh.

Hắn nói toàn những điều nhân đức. Cuối cùng, hắn bắt những người tuyệt thực đứng dậy. Hắn nhìn anh em, nhếch mép cười rồi bỏ đi. Buổi chiều, những người “đòi đi tắm” trở lại phòng hết, trừ Đoàn Kế Tường. Họ bị cai ngục Phách dẫn đến một phòng trống. Bọn trật tự cầy cáo trói tay họ lại và đấm đá hội đồng. Người nào cũng tím bầm mắt, máu khô còn ứa trên mép. Rồi họ bị tống vào cachot khu FG. Không chịu nổi cachot Chí Hòa, họ đành làm Tự kiểm nhận lỗi. Riêng Đoàn Kế Tường kiên trì. Tất cả lắc đầu, thở dài:

- Chí Hòa không phải là đề lao Gia Định.

Qua một tuần gạn lọc thành phần, chúng tôi nhập phòng bên cạnh. Ở đây, tỷ phú Phạm Quang Khai làm trưởng phòng. Tôi sống chung với tư sản mại bản Chợ Lớn như Trần Thành, Đào Mậu, Tăng Tài; với tư sản mại bản Saigon như Nguyễn Công Kha, Bùi Kim Bảng, Nguyễn văn Trương (Khai Trí), Nguyễn văn Trương (bột giặt Viso); với Đằng Giao (bị vào phòng), Nguyễn Mạnh Côn, Đỗ văn Lựu và những khuôn mặt cũ của đề lao Gia Định. Và với cả du đãng, sát nhân… Đời tù lại có nhiều chuyện mới.

--------------------------------

1 Những người lần đầu tiên bị tù gọi là tù con so

2 Ngục Trung Nhật Ký, thơ Hồ Chi Minh

3 Đọc Trại Tập Trung, cùng một tác giả và nhà xuất bản.