hầm chậm chiều buông. Người trên đê đã về nghỉ. Máy dừng ít phút để hai người thợ ăn cơm. Trọng xuống sông rửa tay, quay lên đê, bỗng nhận ra khung cảnh anh đang sống tự dưng yên tĩnh lạ lùng. Dưới vòm trời trải rộng những tình cảm êm ả và an toàn, con đê uốn khúc như một nét vẽ phóng khoáng, mềm mại. Phía tây, từ vệt mây màu cá vàng còn xót lại lúc cuối ngày, chút ánh sáng hung đỏ đang hắt xuống mặt sông lấp lánh một sắc nhị âm vang. Hoàng hôn không gây cảm giác lụi tàn, lại giống như khoảng khắc kết tinh tất cả tinh tuý, linh hồn một ngày dài sôi động. Vòng theo chân đê nước đã lấn tới, ba con thuyền đinh, cao vút các cột buồm, đang lừng lững ngược dòng. Những người kéo thuyền mình trần cháy trụi, khoác vòng dây thừng trên vai đang cúi gập gối, ngả mình về phía trước, nỗ lực và thầm lặng; bóng họ nhuộm đỏ, nổi hình nổi khối trên mặt đê như trong một bức sơn mài. Sự sống mạnh mẽ vang động âm thầm cả trong tiếng sóng đập vào bờ đê, vỡ vụn ra, rời rạc tan vào không gian đang rơi dần vào tĩnh lặng. Trên cao, vòm trời bất động đang rót xuống nỗi bâng khuâng ngọt ngào, cùng những niềm vui mơ hồ, lòng người bỗng như chơi vơi trong hiện tại với những kỷ niệm không bóng hình trong ký ức và những ảnh hình ngày mới đang thấp thoáng hiện hình trong dự cảm.

Đứng lại dưới chân đê trong bóng chiều chạng vạng, nghe thấy một hơi gió lướt trên đầu, ngẩng lên, thấy một cánh cò đang lạng đi trong gió, Trọng bỗng trào nước mắt. Sẽ chẳng bao giờ anh gặp lại tâm hồn mình chiều nay, lúc những tư tưởng bao la hoà hợp với những tình cảm thân mật, êm đềm, nỗi luyến nhớ và niềm hy vọng, trong giây phút hướng về bên trong, tìm thấy ở mình sự kết hợp kỳ diệu hiện thực với lý tưởng.

Trọng khóc. Anh đang đặt chân tới cái điểm tận cùng của mong muốn và bất ngờ. Xưa, anh nghĩ cá tính của anh bảo đảm cho anh, nay anh hiểu cuộc sống cho anh sự tin cậy, vững vàng. Dẫu có thế nào và chính vì tính đa tạp của nó mà cuộc đời sẽ là vĩnh viễn đẹp. Anh là một khía cạnh của cái đẹp, anh nhận được sự thông đạt của cuộc sống, hơn nữa anh còn là phiên bản của cuộc sống, chính cuộc sống dữ dội và những con người đã trải qua cuộc sống ấy đã đem lại cho anh niềm vui sống khoẻ khoắn, mạnh mẽ. Từ nay niềm tin, khuynh hướng, tình yêu của anh cũng như sức làm việc của anh sẽ bền vững, sâu sắc hơn, vì nó thực sự có máu thịt của cuộc đời. Và cuộc chiến đấu để bảo vệ con đê trong mùa mưa lũ của anh không chỉ đơn thuần là một thao tác nghề nghiệp, nó đã trở thành một biểu tượng của những tư tưởng gần gụi và lớn lao của chính anh.

Ngồi xuống chân đê, Trọng nức lên trong âm thầm vì chợt nhớ tới cha. “ Ba ơi! Điều con viết cho ba: phải gắn mình với một cơ cấu chuyển động, giờ đây con mới thật thấu hiểu. Con đã hiểu ra cái nguyên uỷ tạo nên sức mạnh của con. Ba ơi, chúng ta có quyền sống đẹp và chúng ta có những điều kiện để đảm bảo cho sự phát triển nhân cách của chúng ta. Bấy lâu nay con chưa thấu hiểu điều đó cũng còn là bởi con chưa có được sự hài hoà giữa điều con hiểu và điều con thực hành. Bây giờ, con cảm thấy sự hoàn thiện mình đang bắt đầu và con mong ba thứ lỗi cho con, con hết lòng mong muốn ba, từ cái nền tốt đẹp đã có, dấn lên một bước cao hơn, ở đúng cái tầm của một con người giữa cuộc đời mới đang hình thành trong muôn vàn gian khó này!”