ilos rình chờ con quạ thông suốt cả tuần trước khi cậu rời khỏi trại. Cậu cố gắng để khỏi trở nên mê tín nhưng vô ích, cậu không thể ngăn được suy nghĩ con chim lớn sặc sỡ sẽ xuất hiện một lần nữa và nó sẽ đem may mắn đến cho cậu. Mỗi buổi sáng, mỗi cuối buổi chiều, cậu đều đến phía sau phòng y tế, nơi cậu đã nhìn thấy nó vào mùa thu, nhưng con quạ không xuất hiện, không ở trên bậu cửa sổ, không ở phía bên kia hàng rào, không ở nơi khác. Milos thấy trong đó một điềm xấu.

Cậu không phải là người duy nhất tin vào các tín hiệu. Một tay hạng nhất nổi cơn tam bành bởi vì một người khác chiếm chỗ ngồi quen thuộc của hắn ta ở nhà ăn. Hắn ta nâng chiếc ghế dài để lật ngã anh chàng kia và vừa đánh túi bụi vừa hét lớn: "Mày muốn tao bị chết hả? Mày muốn tao bị chết hả, thằng khốn!" Phải hai người mới tách hắn ra được.

Từ lâu nay, các buổi luyện tập diễn ra ở mức độ ác liệt hơn. Gần đến các trận đấu, các đấu sĩ dường như muốn chai sạn hơn nữa, loại bỏ được mọi yếu điểm. Buổi tối cuối cùng, Myricus triệu tập tát cả đấu sĩ trên sàn đấu, sau bữa ăn. Đèn thì tắt, nhưng có nhiều ngọn đuốc gài trên các thân gỗ, hắt những tia sáng màu đỏ nhạt lên các khuân mặt tối sẫm. Những người đàn ông đứng cách quãng và không cử động, gươm cầm trong tay. Myricus từ từ bước vào chính giữa, rồi hắn đi lên hành lang và hạ giọng nói:

- Các quý ông, hãy nhìn mặt nhau đi. Tất cả hãy nhìn mặt nhau: Caĩus, Ferox, Delicatus, Messor…

Hắn gọi đủ ba mươi cái tên, không thiếu cái tên nào, không vội vã, và chuỗi tên dài được xướng chậm rãi đó tạo cho khoảnh khắc này một vẻ trang trọng làm người ta phải bối rối.

- Hãy nhìn kỹ mặt nhau, bởi vì trong vài ngày nữa thôi, khi tôi tập hợp các người ở đây một lần nữa, rất nhiều trong số các người đã chết. Hãy nhìn nhau đi…

Bầu không khí im lặng ngột ngạt tiếp nối. Tất cả các đấu sĩ đều găm mắt xuống cát. Không một ai ngẩng đầu lên như Myricus yêu cầu.

- Vào lúc tôi đang nói với các người đây, tay huấn luyện viên tiếp tục, người ta cũng nói như vậy ở năm trại huấn luyện khác. Họ cũng đứng, như các người, giữa những ngọn đuốc, và mỗi người tự hỏi: "Ta sẽ nằm trong số những người chết hay những người sống?" Tôi nói điều này với các lính mới, tôi nhắc lại điều này với những người còn lại: vũ khí duy nhất của các người chính là lòng căm thù của các người. Hãy căm thù đối thủ ngay khi các người thấy hắn xuất hiện phía bên kia đấu trường. Hãy căm thù đối thủ trước tiên vì cuộc sống mà hắn muốn lấy đi của các người. Và hãy tin rằng mạng sống của hắn không giá trị bằng mạng sống của các người.

Hắn tạm dừng lời một lúc. Các đấu sĩ im lặng, chìm sâu trong những suy tư day dứt. Milos nhìn thấy cách vài mét trước mặt cậu, cái gáy cạo trọc của Basile và đôi vai khổng lồ của cậu ta nhô lên rồi hạ xuống theo nhịp hơi thở đều đặn. Cậu tìm thấy sự an ủi ở đó, rồi cậu tự nhủ ai trong số hai người sẽ đánh trận trước. Cậu cầu mong đó là cậu.

Myricus còn nói lâu nữa. Hắn nhắc tới các đấu sĩ vĩ đại thời Cổ đại, Flamma, người đã giành chiếc thắng ba mươi lần, Urbicus, chiến thắng mười ba lần rồi trở thành kẻ chiến bại vì đã không ra cú đòn kết liễu và để một cơ hội cho đối thủ tội nghiệp của ông ta.

- Ngày mai chúng ta sẽ khởi hành, hắn thông báo thay cho lời kết thúc. Hãy để gươm của các người xuống dưới chăn. Các người không cần nó trong chuyến đi. Chúng tôi sẽ tập trung chúng và trả chúng cho các người lúc chiến đấu.

Đêm đó không ai bị quấy rầy vì bất cứ cơn ác mộng nào. Sự yên ả đến mức phí thực sự ngự trị trong các phòng ngủ. Có lẽ không ai thực sự ngủ được. Mỗi lần sắp chìm sâu trong giấc ngủ, Milos lại giật mình và lại hoàn toàn tỉnh táo, như thể cậu không muốn đánh mất, chỉ vì giấc ngủ, những thời khắc rất có thể là cuối cùng này. Basile cũng không ngủ được hơn.

- Cô ấy tên là gì, vợ đính hôn của cậu ấy? cậu ta hỏi giữa nửa đêm.

- Helen… Milos nói nhỏ.

- Là gì cơ?

- Helen, cậu phải nhắc lại to hơn, và đó giống như cậu gọi thầm tên người bạn gái.

- Thế cô ấy trông thế nào?

- Trông… bình thường.

- Thôi nào, Basile nài nỉ, cậu cứ nói với tớ. Tớ sẽ không nói lại đâu.

- Thôi được rồi, Milos nói, hơi bối rối, cô ấy không quá cao, tóc ngắn, mặt khá tròn…

Basile không hài lòng vì những đặc điểm chung chung đó:

- Hãy kể cho tớ nét gì đó đặc biệt, tớ không biết… một việc gì đó mà cô ấy biết làm tốt…

- Cô ấy… cô ấy leo dây tốt.

- Đấy, có thế chứ! anh chàng nhân-mã reo lên, rồi cậu xoay lưng lại mãn nguyện.

Buổi sáng, các cánh cổng trại mở toang, và ba chiếc xe quân sự theo sau hai chiếc xe thùng phủ bạt chở đầy lính mang vũ khí đỗ trước căng tin. Các đấu sĩ được tập hợp trong gió và mưa phùn. Fulgur có trách nhiệm phân chia họ và khóa họ vào sợi dây xích bằng các khóa tay. Hắn làm tròn nhiệm vụ với vẻ hả hê đồi bại, rình rập những dấu hiệu sợ hãi trên các khuôn mặt. Milos làm tất cả để xua tan đi nỗi sợ hãi, nhưng vẻ mặt tái dại đã phản bội cậu, và khi Fulgur nháy mắt ranh mãnh với cậu như để nói: " Mày có thấy mày đang run lập cập không?" cậu kìm chế để không xông vào hắn và cho hắn một cú đánh bằng đầu.

Cậu tìm kiếm vô vọng con quạ thông, cho đến tận phút cuối cùng này. Xin mày hãy quay lại! Hãy xuất hiện! Chỉ một giây thôi, để tao được nhìn mày một lần cuối và tao mang theo hình ảnh sặc sỡ của mày, hình ảnh của cuộc sống!

Phải có người đẩy, cậu mới chịu trèo lên xe.

Fulgur cố ý tách cậu ra khỏi Basile. Cậu ngồi trong xe thùng thứ hai, cùng các đấu sĩ khác, và ngồi trên một trong các ghế dài bằng gỗ xếp hai bên. Đoàn xe bắt đầu lăn bánh ra khỏi trại, được các xe chở lính tháp tùng. Mọi ý định chạy trốn đồng nghĩa với tự sát. Một ô cửa sổ nhỏ có lưới sắt được khoét trên mái tôn thùng xe. Họ nhìn thật lâu bức tranh rắc rối đang chạy phía trên với các cành trơ trụi lá của những cây sồi già nhảy nhót qua đó. Cuối cùng họ cũng ra khỏi khu rừng, khoảng giữa trưa, nhập vào con đường lớn và nhằm thẳng phía Nam hướng về thủ đô.

Một lúc sau, một chiếc xe khách đột ngột xuất hiện từ phía Bắc vượt qua đoàn xe đang đi với tốc độ chậm. Khi chiếc xe khách đi ngang qua thùng xe thứ hai, hai chiếc sánh ngang nhau trong khoảng vài chục mét. Ở cuối xe khách, Paula đang ngủ gà ngủ gật, hai bàn tay buông trên đầu gối. Cái mông to của bà chiếm trọn hai chỗ ngồi. Đằng sau bà, ngồi cạnh cửa sổ, Helen đang cố đọc một cuốn tiểu thuyết. Cô ngẩng đầu lên và lơ đãng nhìn chiếc xe thùng mà Milos bị nhốt bên trong, với cổ tay bị khóa và trái tim nặng trĩu.

Trong mấy giây đồng hồ, hai người yêu nhau ở cách nhau không quá ba mét rồi chiếc xe khách tăng ga và vượt lên xa dần.

Đoàn xe đến đích lúc giữa đêm. Các đấu sĩ vốn chưa từng đến thủ đô lần lượt chen nhau nhìn qua ô cửa sổ có lưới sắt, những thứ mà họ nhìn thấy ở thành phố lớn chỉ là những mặt trước các tòa nhà màu xám buồn bã. Khi bước xuống khỏi xe thùng, tất cả bọn họ bị cái lạnh buốt ẩm ướt của đêm nuốt gọn. Đèn pha của những chiếc xe đang quay qua đầu quét qua một khối lừng lững tối thui: đấu trường. Vậy ra đây chính là đích đến cho chuyến đi của họ. Chuyến cuối cùng của họ?

Vẫn bị còng tay và chịu sự canh gác cẩn trọng, Milos bị đẩy về phía tòa nhà cùng với ba mươi người đồng cảnh bất hạnh khác. Họ đi qua cửa chính với hai cánh nặng nề bằng gỗ mà người ta đóng lại ngay sau lựng họ bằng với then chắn cũng to dày không khác gì một thân cây. Sàn là đất nện. Họ đi dưới mưa phùn, theo hành lang và vào trong phòng giam, một gian phòng rộng, tường bằng đất nện xông lên đặc mùi mốc. Ngay khi được tháo còng tay, các đấu sĩ đổ vật lên giường của họ. Bị kiệt sức vì chuyến đi, lại phải ngồi trên các ghế cứng của xe thùng, phần đông trong số họ lút ngay trong tấm chăn đắp tìm giấc ngủ; những người còn lại thì ngồi, mặt hồi hộp cố đọc từ hình vẽ trên các bức tường dấu hiệu bí mật nào đó của điều sắp xảy đến với họ. Bốn tên lính trang bị vũ khí đứng canh ở cửa.

- Họ không cho chúng ta cái gì để ăn à? Basile hỏi. Tớ đói lắm.

Họ phải chờ đợi một giờ mới thấy người ta mang đến một bát súp đầy và một miếng bánh mì to cho mỗi người.

- Thế này tốt hơn ở trại! Basile hí hửng. Cậu không thấy thế sao? Họ muốn ngày mai chúng ta khỏe khoắn, đúng là thế!

Milos cười cay đắng. Lần đầu tiên, cậu thấy thật khó nuốt, và cậu không phải người duy nhất, Basile liền tranh thủ lấy ba bát súp và từng ấy mẩu bánh mì và cậu ta ăn ngấu nghiến.

Những tên lính gác vào thu bát và thìa, chúng đi ra và họ nghe thấy tiếng chìa khóa xoay trong ổ. Các bóng đèn tắt cùng một lúc, trừ chiếc đèn ngủ hắt qua song sắt thứ ánh sáng nhợt nhạt chỗ phía trên cánh cửa. Chốc chốc, họ lại nghe thấy tiếng ồn ào của những người mới đến bị đưa vào các phòng bên cạnh, những giọng nói xa lạ của những người đó. Đối thủ của chúng ta, họ tự nhủ, những người sẽ giết chúng ta, hoặc chúng ta sắp giết…

Buổi sáng, Milos thức dậy như không còn là chính cậu. Cậu tự hỏi liệu mình đã ngủ và vẫn còn đang trong giấc mơ, hay đây chính là sự thật. Có mùi nước tiểu. Có lẽ một tay đấu sĩ nào đã giải quyết ngay ở góc phòng. Cậu quay sang Basile và thấy anh chàng mắt mở thao láo, mặt tái mét.

- Ổn không, Basile?

- Không ổn. Tớ bị ốm rồi.

- Cậu bị sao thế?

- Đó là món xúp… Nó không ổn…

Cánh cửa mở ra, Myricus xuất hiện, một tờ giấy cầm trên tay, hai tên lính đi kèm.

- Các quý ông, tôi mang đến cho các vị lịch thi đấu ngày hôm nay. Bây giờ là tám giờ. Trận đấu đầu tiên sẽ diễn ra lúc mười giờ. Đó chính là cậu, Flavius. Hãy chuẩn bị đi!

Tất cả mọi ánh mắt hướng về tay đấu sĩ hay ngờ vực, hắn đã không nói chuyện với ai nữa từ nhiều ngày nay. Ngồi trên đụn rơm, hai đầu gối co trước ngực, hắn làm như thể chuyện này không liên quan đến hắn vậy.

- Cậu đã được chỉ định đấu với một lính mới khác. Chúc may mắn! Chiến thắng của cậu sẽ là sự khích lệ đối với tất cả những người khác. Cậu có điều gì để nói với chúng tôi không?

Flavius không động đậy.

- Tốt, Myricus tiếp tục nói, tôi đã thỏa thuận để cho những người trẻ nhất trong số các người được ưu tiên đấu trong buổi sáng, bởi vì tôi biết chờ đợi là rất khó để chịu đựng. Rusticus, cậu ra đấu thứ hai, và Milos thứ ba. Rusticus, cậu sẽ chạm trán với một nhà vô địch. Đó là trường hợp tốt nhất để ăn, như cậu đã biết…

- Tốt nhất để… cái gì? anh chàng nhân-mã trẻ lúng búng, hàm run rẩy, và Milos ngỡ cậu ta sắp nôn.

- Cơ hội tốt nhất để chiến thắng, Myricus sửa lại, vì chợt nhớ ra hắn đang nói với anh. Khi một lính mới đấu với một nhà vô địch, lính mới thường giành chiến thắng nhiều hơn. Cậu nhớ chứ?

- Tôi nhớ. Vậy thì tôi sẽ chiến thắng, phải không?

- Tôi tin chắc điều đó, Rusticus ạ! Chỉ có điều hãy tránh nhìn hắn. Hắn có đôi mắt mạnh hơn đôi mắt của cậu.

- Vậy là tôi sẽ không nhìn hắn?

Tay huấn luyện viên không trả lời cậu và quay sang nói:

- Milos, cậu sẽ gặp một hạng nhất. Tôi đã được nhìn thấy hắn ta sáng nay. Hắn ta rất cao. Cậu sẽ phải rất chú ý đến sải tay của hắn. Và hãy nhớ: cậu là cho hắn đinh ninh cậu thuận tay phải cho đến lúc cuối cùng, và cậu đổi tay kiếm khi tấn công hắn. Hãy nghĩ đến chuyện đó! Một lời khuyên cuối cùng nhé: đừng để cậu mủi lòng khi nhìn thấy hắn. Cậu có điều gì muốn nói với tôi không?

Milos lắc đầu và cậu không còn nghe thấy gì nữa trong bài diễn giải của Myricus. Mủi lòng ư? Cậu có thể có lý do nào để trở nên như thế chứ? Những cái tên của các đấu sĩ khác cậu cũng chỉ nghe được bập bõm. Cậu chà xát hai lòng bàn tay, cậu cảm thấy chúng ẩm ướt, và trong một giây, điều hiển nhiên choáng váng ập đến với cậu: cậu sắp chiến đấu đến chết. Cậu cứ tưởng đã biết điều đó từ nhiều tháng qua, nhưng cậu nhận ra cậu chỉ vừa thực sự hiểu nó. Cậu nhớ lại lời Myricus nói: "Cho đến tận phút cuối cùng, chúng ta vẫn mong điều gì đó sẽ ngăn cản trận đấu, rằng chúng ta sẽ không phải ‘thực sự’ bước lên sàn đấu." Điều đó là đúng. Dù sao cậu cũng đã sống trong giấc mơ kỳ quặc này, và giờ đây sự thật tát vào mặt cậu. Cậu cảm thấy rã rờ vì mệt, không còn sức để đẩy một con mèo con. Liệu cậu có đủ sức để cầm nổi thanh kiếm không?

Gần chín giờ, người ta mang đến cho họ cà phê và bánh mì. Basile không ngó ngàng gì đến. Khuôn mặt nhợt nhạt của cậu ta chuyển sang màu xanh tái. Milos cố nhai mãi và cố nuốt hết suất thức ăn. Ta cần phải ăn, cậu tự nhủ mà trong lòng không hề tin vào điều đó, cần phải ăn để có sức.

Myricus đã đi ra. Sự chờ đợi bắt đầu, đau đớn. Đắm sâu trong các suy nghĩ đen tối, Flavius ngồi im như pho tượng. Bên cạnh hắn, Delicatus cố sức giữ trên miệng nụ cười nhăn nhở và vô hồn. Phía bên kia gian phòng, Calius, vẫn luôn gầy còm thế, ném các tia nhìn từ đôi mắt đen. Trong một giây, cái nhìn hoang dại của hắn gặp ánh mắt Milos, và cả hai thách thức nhau trong im lặng.

Tất cả đều nhẹ người hơn khi khoảng chín giờ, người ta mang đến cho họ các thanh kiếm. Cầm thanh kiếm của mình trong tay, Milos cảm thấy nguôi dịu đi. Cậu vuốt ve chuôi kiếm, đốc kiếm, di ngón tay lên lưỡi kiếm sáng loáng. Nhiều người đứng dậy, cởi áo, cởi dép và ôn luyện những bài tập cũ rích: chạy lon ton, tay cầm kiếm, nhảy, lăn dưới đất, tránh đòn, bật dậy. Vài người còn tạo thành từng cặp tập như một trận đấu.

- Cậu đến đây chứ, Basile? Milos hỏi. Cần phải làm cho cậu nóng lên.

- Tớ không thể, anh chàng rên rỉ, co rúm dưới chân. Tớ đau bụng quá. Lát nữa…

- Không, Basile! Đừng để cậu như thế! Không phải lúc! Ra khỏi chăn đi nào!

Cái đầu dài của anh chàng nhân-mã từ từ chui ra, và Milos thấy có lẽ món xúp không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến tình trạng rầu rĩ của cậu bạn. Đôi mắt cậu ta đầy nỗi khiếp sợ, cả tứ chi run rẩy.

- Thôi được rồi, Basile ạ, tớ để cậu im một lát nữa, nhưng ngay khi Flavius đi, cậu sẽ ra khỏi đó, được chứ?

- Ừ, nếu tớ có thể…

Milos hòa vào với các đấu sĩ khác và miệt mài trong các động tác thuần thục đã được luyện tập hàng nghìn lần. Rồi tất cả đứng im tức khắc khi cánh cửa mở ra và hai người lính xuất hiện. Tiếng ồn ào từ đấu trường bay đến chỗ họ, vừa xa xôi, vừa đe dọa: tiếng gầm thét điếc tai của một tên quái vật khuất đâu đó, và người ta sắp giao nộp họ cho hắn. Đến lượt Myricus bước vào phòng và giọng hắn vang lên:

- Flavius!

Tay đấu sĩ, ngực trần và bong nhẫy mồ hôi, từ từ bước ra cửa, ánh mắt nhìn thẳng. Hai hàm nghiến chặt, các nét của hắn đanh lại chỉ toát lên lòng căm thù thuần túy. Các đấu sĩ khác cảm nhận thấy điều đó và tách ra nhường lối cho hắn đi.

Ngay khi cánh cửa đóng lại, Milos lao về phía Basile lay vai cậu ta:

- Basile! Dậy!

Vì anh chàng đó không nhúc nhích, cậu liền nhấc bổng hoàn toàn người bạn khỏi mặt đất, đặt cậu ta đứng xuống, rồi ấn thanh kiếm vào tay phải cậu ta.

- Nào, Basile! Đánh đi!

Anh chàng bất hạnh thảm hại đứng trước mặt cậu, hai cánh tay lủng lẳng, não nề.

- Đánh đi! Milos khích lệ bạn, và cậu đánh bạn bằng mặt kiếm vào tay, đùi, để khiêu khích.

Anh chàng nhân-mã không phản ứng. Tuy nhiên cuối cùng cậu ta cũng cầm thanh kiếm, tưởng chừng sắp hành động, ai ngờ cậu ta vứt ngay kiếm xuống đất và ba chân bốn cẳng chạy vào góc phòng, tháo hết những gì có trong dạ dày, gập người làm đôi, cứng đờ.

Delicatus cười khinh bỉ và thô tục nhưng không ai nhìn thấy, Basile cũng không biết. Cậu ta giơ tay chùi miệng rồi quay trở lại với Milos, nhặt thanh kiếm bị rơi dưới đất và cười yếu ớt với bạn mình:

- À, khá hơn rồi đấy…

Hai má cậu ta lấy lại đôi chút màu sắc. Cậu cởi bỏ áo, và hai người đánh đỡ với nhau khoảng mười cú, Milos thấy bạn không được chắc tay lắm.

- Này tỉnh lại đi, Chúa ơi! cậu kêu lên. Vài phút nữa thôi là cậu đánh trận đấy, cậu biết chứ?

Cậu định lao về cậu ta, làm cậu ta đau, thậm chí là bị thương, nếu cần phải thế, để buộc cậu ta phản ứng lại, buộc cậu ta tự vệ. Cậu sắp làm như thế thì cánh cửa lại mở ra lần nữa. Myricus bước vào, hai tên lính theo sau.

- Rusticus!

Anh chàng nhân-mã nhìn thẳng hắn, hổn hển:

- Là tôi à?

- Đúng. Đi nào!

- Thế còn Flavius? một người nào đó hỏi.

- Flavius đã chết, tay huấn luyện viên trả lời giọng giáo hoảnh.

Vì Rusticus vẫn không tiến lên, hai tên lính bước lên một bước và chỉ ra cửa bằng đầu sung. Cậu ta bắt đầu bước, từng bước chậm chạp. Cằm cậu ta rung rung như cằm một đứa trẻ sắp òa lên nức nở.

- Tôi sẽ không nhìn hắn, đúng không? cậu ta hỏi Myricus.

- Đúng, hãy tránh ánh mắt hắn.

Milos lại gần và muốn ôm cậu ta, nhưng Basile đẩy nhẹ cậu:

- Đừng lo… tớ chả ngán nhà vô địch… nếu hắn ta tưởng làm tớ sợ… tớ sẽ quay về… tớ không phải là Flavius, tớ…

Sự chờ đợi là không thể chịu đựng nổi. Điều tồi tệ nhất là không nghe thấy gì hết, không thể tưởng tượng được gì hết. Không thể tiếp tục làm nóng người, Milos ngồi xổm dựa vào tường và giấu mặt trong hai bàn tay. Basile, ôi Basile, người anh em bất hạnh của tôi, đừng để tôi lại một mình! Đừng chết đấy! Hãy trở về nhé, xin cậu!

Cậu ngồi như thế thật lâu. Xung quanh cậu, các đấu sĩ vẫn hăng máu ra những cú đòn và không khí rung lên vì các lưỡi kiếm chạm vào nhau. Rồi có một hồi nghỉ ngắn, trong lúc đó, dường như cậu nghe thấy từ xa tiếng reo hò inh ỏi từ đấu trường. Chuyện gì đang diễn ra ở đó? Trái tim cậu đập loạn xạ trong lồng ngực. Trận đấu này kéo dài như vô tận, dù thế nào cũng dài hơn trận đấu của Flavius rất nhiều. Điều đó có nghĩa là gì?

Khi cánh cửa lại cọt kẹt lần nữa quanh bản lề, cậu không dám ngẩng đầu lên. Cậu chỉ nghe thấy tiếng bước chân trên nền bê tông, rồi giọng nói yếu ớt của Basile:

- Tớ đã có được điều đó…

Anh chàng nhân-mã tiến lên, có Myricus và Fulgur đi cùng kèm. Dáng đi của cậu là dáng đi của người bị choáng.

- Tớ đã có được điều đó, cậu nhắc lại, như để làm cho chính cậu tin, nhưng chiến thắng của cậu không vui vẻ.

Cạnh sườn cậu bị rách, đang ứa máu. Cậu buông rơi thanh kiếm đang lủng lẳng, đỏ máu và ấp úng:

- Hắn muốn giết tớ… tớ phải tự vệ…

- Cậu ta đã chiến đấu ngoan cường và cậu ta đã thắng, Myricus nói to. Hãy noi gương cậu ta!

Vui vì đồng thời có một người chiến thắng cũng là người bị thương, Fulgur lôi kéo cậu ta:

- Đi theo tôi đến phòng y tế nào. Tôi sẽ khâu vá cho cậu.

Basile bước đi, tay phải ấn vào vết thương. Đến cửa, cậu quay lại đưa mắt tìm kiếm Milos. Trong đôi mắt cậu, không hề có chút gì vui vẻ, chỉ có nỗi buồn sâu thẳm và kinh tởm vì việc cậu vừa làm.

- Chúc may mắn, bạn của tôi! cậu ta nói. Hẹn lát nữa gặp lại… đừng để bị làm thịt đấy, nhé?

- Lat nữa gặp lại, Milos rốt cuộc cũng lên tiếng đáp lại được, và các từ ngữ thắt lại trong họng cậu.

Rồi đến lượt Myricus đi ra, hắn yêu cầu cậu không ngồi yên như vậy. Trước trận đấu của cậu, có hai trận đấu giữa các đấu sĩ đến từ các trại khác. Cậu liền bắt đầu các bài tập, nhưng nhận thấy trong cảm giác hoảng loạn rằng nỗi sợ hãi làm thay đổi các tri giác của cậu: trọng lượng của thanh kiếm, chiều dài sải tay, tốc độ đôi chân. Đó giống như thể cậu đột nhiên đánh mất sự kiểm soát cơ thể. Cậu chạy như chậm hơn, trụ không còn vững chắc.

- Tôi không còn cảm thấy gì nữa, cậu rên rỉ, gần như hốt hoảng.

- Điều đó là bình thường, một giọng ngay gần cậu nói. Trước khi ra đấu thì điều đó vẫn luôn xảy ra. Hãy thử đánh với tôi.

Cậu nhận ra Messor đá đứng trước mặt để làm đối tác giúp cậu. Cho đến tận hôm nay, cả hai người chưa nói với nhau một lần nào.

- Cám ơn, Milos khẽ nói, lòng đầy biết ơn.

Những cú đánh đã kéo cậu ra khỏi trạng thái đờ đẫn, và khi Myricus lại xuất hiện ở cửa cùng với hai tên lính, cậu đã tìm thấy lại được một chút tự tin.

- Milos! tay huấn luyện viên gọi không lộ chút cảm xúc.

Lúc đi ra, Milos cảm thấy cần nói lời chào tạm biệt với một trong số các bạn tập. Vì Basile không còn ở đây nữa, nên cậu chọn Messor, người mà cậu vừa chia sẻ cùng những khoảnh khắc cuối. Cậu bước đến và bắt tay anh ta.

- Chào tạm biệt, chàng trai của tôi, và chúc may mắn… đấu sĩ cất tiếng.

Trong hành lang, Myricus nhắc lại nhiều lần lời căn dặn:

- Chú ý sải tay hắn, hắn cao lắm. Cậu phải làm hắn tưởng cậu thuận tay phải cho đến phút cuối, cậu nghe tôi nói không?

Milos nghe, nhưng những lời của huấn luyện viên thật xa xôi và phi thực. Hai lần liên tiếp, cậu đã suýt xỉu xuống, nhưng đôi chân tiếp tục giữ cho cậu khỏi đổ gục.

Bốn người đàn ông tiến dọc theo hành lang rồi đi ra dưới cơn mưa phùn. Trên đầu họ lẫn lộn tiếng nói và tiếng giậm chân của khán giả. Các tấm ván cọt kẹt dưới sức nặng của họ. Tiếng tù và vang lên: ba hồi trầm và dài. Milos hiểu nó thông báo cậu xuất hiện. Hai tên lính dừng lại ở cửa do một tên lính gắc mở ra, nhường lối đi cho cậu. Myricus khẽ đẩy lưng Milos. và chàng trai trẻ bước ra sàn đấu.

Cú sốc dữ dội làm cậu chao đảo. Cậu đồng thời nhận ra hang nghìn ánh mắt nhìn cậu và ánh đèn rực rỡ chiếu trên mặt cát. Đây giống như việc được sinh ra, cậu tự nhủ. Các em bé chắc phải cảm thấy sự dữ dội này lúc chúng chào đời, ra khỏi bụng mẹ.

Người ta đã không nói dối cậu. Sàn đấu cũng giống với sàn trong trại huấn luyện, và dưới chân cậu, mặt cát cũng có độ chắc tương tự. Tuy nhiên, không còn gì giống nhau nữa. Ở đây, không gian mở lên trên cao: bên trên hàng rào, các hàng ghế bậc thang nối tiếp lên đến mái che tạo thành một vỏ ốc khổng lồ, và đám đông lèn chật ních trên đó. Myricus dẫn cậu đến trước khán đài danh dự, ở đó, khoảng chục tên Phalange mặc áo khoác đang ngồi. Ở chỗ đẹp nhất trong số đó, cậu ngay lập tức nhận ra con người đồ sộ tóc hung đỏ và có râu mà cậu từng thấy trong trường nội trú vài tháng trước: Van Vlyck!

Cậu lại thấy mình đang nằm dài trên mái nhà, Helen nằm bên cạnh, hai kẻ đồng phạm… Cậu nhớ lại nụ cười của cô gái, vai cô khẽ chạm vào vai cậu, hơi thở cô ngay gần bên trong bầu không khí im lặng trên tầng cao nhất của ngôi nhà, và sự bối rối mà cậu cảm thấy vào lúc đó. Phải chăng một điều dịu dàng đến như thế đã có thể tồn tại? Có phải chính cậu đã được sống trong đó? Lúc ấy cậu tin không bao giờ bị bắt. Ôi thời gian đó đã quá xa! Giờ đây, những kẻ dã man đã bắt được cậu và cậu sắp phải đấu đến chết vì chúng, vì thú tiêu khiển của chúng và vì sự sống sót của cậu. Cũng vì để gặp lại Helen nữa… Cô đang đợi cậu ở một nơi nào đó, cậu tin chắc thế. Vì cô, cậu phải quên đi tất cả những gì cậu tin trong suốt cuộc đời cậu: các quy định và sự tôn trọng đối thủ. Cậu chỉ cần phải giận dữ hơn và có máu giết choc, thế đó!

Dòng mồ hôi nóng hổi chảy qua và làm mắt cậu nhòa đi. Cậu đưa tay lau mặt.

- Milos! Myricus giới thiệu với những người đại diện chế độ. Lính mới! và hắn xướng tên trại huấn luyện nơi họ đến.

Một người đàn ông gầy, ngồi gần Van Vlyck, nhíu mắt:

-Milos… Ferenzy?

Milos gật đầu.

- Vậy là cậu sắp cho chúng tôi thấy cậu làm thế nào để giết người, gã kia chế giễu.

Milos không dao động. Myricus nắm cánh tay cậu và dẫn đến phía bên kia đấu trường.

Cánh cửa phía đối diện mở ra và Milos thấy đối thủ xuất hiện. Đó là một người cao gầy với cái đầu cạo trọc, cao hơn hẳn một cái đầu so với huấn luyện viên đi trước. Hai người này cũng hướng đến khán đài danh dự. Ở đúng khoảng cách lúc nãy cậu vừa đứng, nhưng Milos không nghe thấy tên cũng như nơi xuất phát của người mà cậu sắp đối đầu.

Rồi bầu không khí im lặng bao trùm khi chỉ còn lại hai đấu sĩ mặt đối mặt trên sàn đấu. Khoảng cách tầm giữa hai người hai mươi mét. Milos tiến lên vài bước, và đối phương cũng vậy. Người đó có cái lưng cong cong của một người cao quá mức, ngực nhăn nheo, mềm dẻo và phủ một lớp long trắng. Thanh kiếm cầm trên cánh tay như dài bất tận, hai má hõm lại xám xịt vì râu ria. Milos nghĩ người này phải nhiều hơn sáu mươi tuổi. Trong trại của cậu, không một đấu sĩ nào đạt đến độ tuổi này. Đó là một người ông, cậu thầm nói, tôi không thể đánh ông ấy được! Lời Myricus nói lại văng vẳng bên tai và tiếng hô từ mọi phía: "Đừng mủi lòng."

Khi khoảng cách giữa họ chỉ còn là năm mét, họ cùng làm một động tác: họ cong gối và giơ cánh tay cầm kiếm lên phía trước. Milos chống lại sự cám dỗ khẩn thiết là chuyển tham kiếm sang tay thuận. Họ giữ tư thế như vậy để quan sát nhau, gần như không cử động.

Vài tiếng huýt chói tai trên khán đài, rồi các tiếng hò het: "Đánh đi! Tấn công đi!" tiếp sau các tiếng cổ vũ lố bịch: "Ks! Ks!" như khi người ta muốn kích động hai con vật để chúng tấn công nhau.

Họ nóng lòng được nhìn thấy máu của chúng tôi, Milos nghĩ và thấy kinh tởm. Họ được an toàn núp trên khán đài, và chắc chắn vì không bị trừng phạt. Liệu có dù chỉ một người trong số họ đủ dũng cảm để vượt qua hàng rào và xuống đánh nhau trên mặt cát này? Không, họ quả hèn nhát! Họ không xứng đáng được tôi dùng cuộc sống làm quà tặng cho họ.

Bây giờ cậu cách đối thủ chưa đến ba mét, trán ông ta đầy các nếp nhăn sâu, và cậu đọc thấy trong mắt ông ta cũng nỗi sợ hãi đang xâm chiếm trong cậu. Cậu cố gắng không biết đến ông ta. Cần phải căm thù người đàn ông này và không được thương xót ông ta. Cậu hộc lên một tiếng thật to bằng mũi, ánh mắt đanh lại, cầm chắc kiếm đến mức đau cả tay và tiến them một bước nữa. Đó cũng là lúc người kia lựa chọn để đột nhiên ra đòn trước, theo cách của một người đấu kiếm. Ông ta đâm vào mắt cá để trần của chàng trai và lập tức lùi lại. Milos rú lên đau đớn và thấy chân cậu chảy máu, trong khi tiếng vỗ tay và tiếng cười vàn lên hoan nghênh cú tấn công khác thường đó. Lòng trắc ẩn lờ mờ Milos cảm thấy lúc trước đột ngột tan biến. Người đàn ông gầy gò và già nua này đây là để giết cậu, và ông ta sẽ làm thế không đắn đo ở ngay cơ hội đầu tiên. Cậu chú ý phòng thủ hơn nữa.

Vì đối phương lại xông vào lần nữa, cậu đột ngột chuyển kiếm sang tay trái và bắt đầu đi chuyển nhanh với các bước ngắn sang bên, buộc đối thủ phải xoay theo chiều không thuận. Ông ta có vẻ hoang mang một lúc, rồi lại phóng lên trước, một lần, hai lần, rồi cứ tiếp tục, luôn nhằm vào cẳng chân hoặc bàn chân Milos. Ông tưởng làm như thế sẽ khuất phục được tôi ư? Chàng trai thầm mỉa mai, đồng thời tìm thấy lại các phản xạ của một đô vật trong thi đấu: ông sẽ tấn công tôi mười lần phía dưới, làm cho tôi mười lần chúi người về phía trước để bảo vệ chân, và lần thứ mười một, ông sẽ tấn công tôi ở phần trên và ông sẽ đâm vào ngực tôi, đúng thế không? Và hãy làm thế đi, tôi đang chờ đây…

Họ tiếp tục vũ điệu chết người như thế, mỗi người trung thành với chiến thuật của mình.Ông già vẫn không ngừng nhè vào phần dưới. Milos thì luôn nhảy nhót quanh ông ta. Trận đấu bắt đầu chưa được bao lâu, nhưng quá căng thẳng khiến cả hai đều đã đứt hơi và mồ hôi nhỏ thành giọt.

Hãy tấn công phía trên tôi đi! Milos thầm van nài. Bàn chân cậu bốc cháy và để lại theo mỗi bước chân một vệt đỏ trên cát. Làm ơn, hãy tấn công phía trên tôi… Một lần duy nhất thôi… Hãy nhìn này, tôi đang chúi người… Tôi dâng tặng ngực cho ông… Nào… Đừng chần chờ nữa…

Việc đó đã diễn ra. Đấu sĩ già đột ngột nhảy xô lên trước, giơ ngang lưỡi kiếm bằng cánh tay dài ngoằng. Ông ta thét một tiếng xé tai, trong tiếng hét ấy không còn sự thất vọng nữa mà chỉ còn là hung dữ. Milos đang chờ đợi điều đó. Cậu nhảy sang bên tránh đòn kịp thời và loạng choạng. Người kia cũng bị mất thăng bằng vì cú đâm hụt. Giờ đây ông ta nằm song xoài dưới đất và mặt úp lên cát. Milos, trẻ hơn, là người nhanh nhẹn hơn: lại đứng thẳng chỉ trong một phần mười giây và bật lên. Cậu giáng đầu gối lên cái lưng trắng, đẫm mồ hôi của đối thủ quá chậm chạp, và khuỷu tay giơ cao, cậu gí đầu kiếm lên cái gáy nhăn nheo.

Bằng tay còn lại, cậu khống chế đầu, và bằng chân khống chế phần phía dưới cơ thể ông ta. Nhưng tất cả việc đó giờ đây là không cần thiết. Ông già vẻ như đã quá khổ sở với hơi thở hổn hển, bọt dãi chảy ra từ cái mồm bị đè méo hóa lẫn với cát, và tiếng rên yếu ớt rỉ ra từ đôi môi. Đám đông gầm lên và bây giờ họ chờ đợi màn hiến sinh, mà vì nó họ đến đây. Cậu đã có một cảm giác hung bạo trong vài giây ngắn ngủi: Tôi đã chiến thắng! Nhưng cảm giác ấy ngay lập tức bị xua đuổi vì một cảm giác khác, ghê sợ: cảm giác sống lại cơn ác mộng. Giờ đây cậu lại một lần nữa, dù không mong muốn, làm chủ mạng sống của một con người, tùy cậu định đoạt.

Vài tháng trước, ở trên núi, quạnh quẽ và lạnh giá, cậu đã quyết định hành động khủng khiếp ấy để cứu Helen đang run rẩy vì lạnh và sợ hãi phía sau tảng đá, và để cứu những người bỏ trốn khác. Bây giờ, cậu cần phải giết người để cứu sống chính cậu, và việc này diễn ra dưới ánh sáng chói lóa của các đèn chiếu, cái nhìn hau háu của đám đông người xem mà sự kích động khiến họ đứng cả dậy để nhìn rõ hơn, từng hàng từng hàng một. Họ muốn tham dự vào cái gì chứ? Vào điều nhục nhã của cậu ư? Họ muốn xem cậu kết liễu người đàn ông già cả rất đáng tuổi ông của cậu thế này ư? Cậu hiểu mình không có khả năng ban tặng cái chết mà người ta muốn cậu làm. Làm sao đâm được lưỡi kiếm này vào cơ thể một người bại trận chứ? Sống sao được sau đó chứ? Cậu đã tưởng tượng có thể làm việc này trong lúc hành động tự vệ, để tự cứu mình. Nhưng đây, đây là hành động cố ý giết người, không hơn không kém. Không. cậu không thực hiện cho họ niềm vui thú đó. Cậu nới lỏng vòng kìm kẹp, nhổm lên, điều gì đến sẽ đến. Ông già có thể được tuyên bố là người chiến thắng. Còn cậu, người ta sẽ cho cậu tay không đấu với một đấu sĩ, rồi hai, rồi ba nếu cần thiết, và cậu sẽ chết dưới các cú đánh của họ. Cứ chờ xem… cậu tự nhủ. Cứ chờ xem…

Bây giờ, đám đông kêu gào và thét lên những lời mà cậu không hiểu. Cậu cúi người sát đối thủ, gần như nằm trên ông ta.

- Cậu làm gì vậy? ông ta nói trong tiếng rên. Hãy giết tôi. Và cứu lấy cậu… Cậu còn trẻ…

- Tôi không thể… Milos trả lời.

Cậu giơ thanh kiếm mà đầu mũi đã để lại một dấu phẩy ứa máu trên cái cổ nhăn nheo, và vứt xa khoảng hai mét rồi quỳ gối chờ đợi. Bây giờ, hãy làm với tôi điều các người muốn.

Lúc này, thay vì tiếng la ó phản đối, chỉ là sự im lặng lạ thường, giống như sự im lặng trước một sự kiện khủng khiếp, có thể là động đất. Một tiếng va chạm chói tai làm rung chuyển đấu trường. Những cái miệng há ra, những đôi tai dựng đứng và người ta nghe thấy tiếng va chạm thứ hai, cũng nặng nề, cũng ầm ầm như thế. Người của hộ Phalange đứng lên và vội vã rời khán đài. Nhiều người khác bắt chước, và cảnh nhốn nháo lan đi khắp các hàng ghế.

Mặt tím nhợt, ông già quỳ gối gần Milos.

- Chuyện gì xảy ra vậy?

Nhưng không còn ai để ý đến hai người nữa.

- Chúng phá cửa rồi! một ai đó kêu to.

Đó là tín hiệu của nỗi kinh hoàng. Từ các dãy ghế người ta bắt đầu chạy theo mọi hướng, và chen lấn tìm kiếm một lối thoát đã bị bịt kín.

"Chúng" là ai? Ai đã phá cửa vậy? Bị mù tịt thông tin từ nhiều tháng qua, Milos phân vân không dám tin chuyện đó. Tuy nhiên điều này là rõ ràng: người của hội Phalange giờ đã biến mất, vài tên lính bối rối chờ đợi các mệnh lệnh không đến nữa và đám đông hôt hoảng cố mạnh ai nấy chạy. Còn ai khác ngoài những người kháng chiến có thể gây nên cảnh hỗn loạn thế này?

Đúng lúc Milos và ông già đứng lên, tim đập hoảng hốt, thì các cánh cửa nhỏ mở ra từ nhiều phía và các đấu sĩ, được giải thoát khỏi các xà lim, đột ngột xuất hiện với những tiếng la hét khiếp sợ, kiếm của họ vung trên đầu. Họ tràn vào sàn đấu và lao vào tấn công các hàng rào. Khuôn mặt dữ tợn của họ, tiếng thét hoang dại của họ gây ra nỗi khiếp đảm cho đám đông vốn đang hoảng sợ.

- Basile! Milos gọi, và cậu tìm kiếm bạn trong đám đấu sĩ.

Anh chàng nhân-mã có lẽ chưa tìm được sự giải tỏa tinh thần sau trận đấu và cần phải làm cậu ấy bình tâm trở lại. Rồi cậu nhớ đến vết thương, máu bên sườn cậu ấy. Liệu có thể Basile bị thương nặng không? Cái "phòng y tế" Fulgur nhắc đến đó có thể nằm ở đâu chứ? Có lẽ trong một phòng gần các xà lim. Cậu ngược dòng người rẽ lấy một lối đi, bước qua cánh cửa nhở, đi bên dưới khán đài bị rung lắc vì tiếng kêu la của đám khán giả chạy trốn, đi ngược hành lang và nhanh chóng đi tới gian xà lim rộng cậu đã qua đêm với những người cùng trại. Gian xà lim trống rỗng. Trên các nệm rơm, chỉ còn nằm lại áo và đôi dép của Flavius, kẻ đã chết trên sàn đấu, áo và dép của cậu, người đã sống sót. Cậu mặc áo đi dép và bước ra.

- Basile!

Lần này cậu đi theo bên phải, mở rất nhanh tất cả các cánh cửa cậu gặp. Ở cuối hành lang, một cầu thang gỗ, dốc đứng và bị mọt, dẫn lên tầng với cánh cửa sập đã mở sẵm. Cậu bò kiếm và trèo lên các bậc thang này:

- Basile! Cậu ở đấy không?

Cậu thò đầu lên xem xét gian phòng. Nó trống rỗng, được chiếu sáng yếu ớt nhờ lỗ cửa nhỏ xíu khoét qua bức tường đất. Cậu trở xuống, và khi quay lại, cậu thấy Caĩus đang chặn trên lối đi, kiếm cầm trên tay. Thanh kiếm của cậu vứt ở chỗ xa hơn, không thể với tới được.

- Thế nào, con mèo, mày không gầm gừ nữa sao?

Milos không nhúc nhích.

- Caĩus, dừng lại… Chúng ta đã tự do…

Hắn không nghe thấy. Hắn tiến lên, mắt trong cơn ảo giác, khom người, hai tay dang ra, sẵn sàng bật tới. Hắn nắm chặt vũ khí đến nỗi các khớp đốt tay trắng bệch.

- Tao sẽ dạy mày cào cấu, đồ bẩn thỉu! hắn rít lên giữa kẻ răng.

Trên khuôn mặt hằn học của hắn, các vết sẹo hình như còn gớm giếc hơn. Chúng vẽ nên thành các hình nổi màu tím hoa cà.

- Caĩus, Milos van nài, hãy dừng lại! Chúng ta sẽ nói chuyện nhé… Nhưng con mèo đã làm gì ông? Nói cho tôi biết, Caĩus… Chúng ta sẽ nói chuyện… Đồng ý không?

Tên điên kia tiến thêm bước nữa, hổn hển, điên cuồng giận dữ.

- Tao sẽ dạy mày cào cấu, hắn nhắc lại, và hắn phóng ra ánh mắt giết chóc.

- Ít nhất thì cũng cho tôi thanh kiếm của tôi chứ! Milos đề nghị đồng thời cố gắng để không làm cử động gì đột ngột. Tôi cũng là một đấu sĩ như ông! Tôi có quyền tự vệ! Cho tôi kiếm của tôi! Ông nghe thấy không, Caĩus?

Hắn không trả lời.

- Caĩus, Milos cầu xin trong hơi thở, tôi xin ông… như thế quá ngốc nghếch… chúng ta đã tự do… ông biết chúng ta đã tự do chứ? Và tôi không phải là mèo, ông biết mà… tôi không phải là mèo…

Caĩus không nghe thấy. Không một lời nào có thể vào đầu hắn trong cơn hoang tưởng điên loạn. Lúc này Milos hiểu cậu đang trong thế nguy hiểm chết người. Cậu cố sức kêu lên:

- Cứu! Hãy giúp tôi!

Không có lời đáp trả nào. Hành lang quá hẹp để cậu có thể bỏ chạy mà không vấp phải Caĩus, và gã kia sắp tấn công chỉ trong một vài giây nữa, cậu thấy rõ như thế. Không suy nghĩ thêm nữa, cậu bật lên cầu thang phía sau cậu, và trèo lên, dùng cả chân lẫn tay. Hai nấc thang bị sụp xuống dưới sức nặng của cậu. Khi trở lên, cậu dính vào bức tường trong cùng. Caĩus đã leo lên đuổi theo cậu.

Màn mặt đối mặt khủng khiếp lặp lại, nhưng lần này diễn ra trong cảnh mờ tối. Milos tìm kiếm lời lẽ để có thể dừng cơn điên của con người này nhưng vô ích, cậu không còn nhìn rõ hắn nữa, chỉ thấy một hình dạng tối sẫm cách cậu hai mét. Họ giữ tư thế đó vài giây, hơi thở hổn hển của họ khuấy đảo cả bầu không khí.

Và bỗng nhiên, nhờ một động tác thoáng qua, nhờ một hơi thở thay đổi của đối thủ, Milos có trực cảm hắn sắp lao vào và đánh cậu. Vậy cậu sẽ hành động trước và lao đến trước.

Tất cả xảy ra rất nhanh.

Lưới sắt lia vào bụng cậu trong một tia chớp dài và lạnh lẽo. Đó là cú ra đòn duy nhất.

Cậu khuỵu gối, sững sờ.

Khi tỉnh lại, cậu chỉ còn một mình. Đằng xa, những tiếng va đập chói tai vẫn vang lên ở cửa chính vào đấu trường. Cậu nằm nghiêng sang một bên, co quắp. Cách mặt cậu vài phân, một con chuột xám quan sát cậu một cách tử tế. Người ta hẳn đều muốn vuốt ve bộ lông mềm mại của nó. Đằng sau những sợi ria rung rung ánh lên đôi mắt đen đẹp như hai hạt mã não. Nó không sợ hãi. Nó biết rõ mình không phải là mèo, nó… Cậu cố cử động: cơ thể không nghe lời cậu. Cậu muốn cất tiếng gọi, nhưng cậu sợ tiếng gọi làm cậu đau xé và giết chết cậu. Cậu cảm thấy mình cũng mong manh như ngọn nến trước gió. Một làn gió nhỏ nhất cũng có thể thổi tắt nó.

Bụng cậu dấp dính đầy máu. Đây là nơi mình chết… cậu tự nhủ, và cậu ấn hai bàn tay vào vết thương. "Cứu với… cậu rên lên, tôi không muốn chết…" Nước mắt cậu chảy xuống đất và tạo thành một vệt bùn nho nhỏ. Con chuột bước từng bước lại gần và nằm sát má cậu. "Cậu không hoàn toàn đơn độc, dường như nó muốn nói với cậu. Tôi là cái gì đó nhỏ bé, nhưng tôi đang ở đây."

Thế rồi các hình ảnh bắt đầu hiện ra.

Đầu tiên là Bartolomeo, trên cây cầu, ôm ghì lấy cậu bằng đôi cánh tay dài, và ra đi với những sải bước dài: "Chúng ta sẽ gặp lại nhau, Milos ạ! Chúng ta sẽ gặp lại nhau ở nơi khác! Tất cả chúng ta sẽ gặp lại nhau, những người sống và những người đã chết!"

- Tại sao cậu lại bỏ rơi tớ, Bart? Cậu hỏi.

Chàng trang cao lớn không đáp lại, cậu ấy ngồi xổm ngay gần Milos và cười thân thiện.

Basile cũng đến thăm. Cái mặt đỏ bừng trung thành và hung tợn ấy nhìn thật dễ chịu. Cậu ta ấp úng vài lời an ủi vụng về: "Đừng lo lắng nhé, bạn của tôi… Tôi không bị sao cả, hãy nhìn xem!" và cậu ta chỉ lên vết thương đã lành.

Rồi những gương mặt khác lần lượt xuất hiện, Gương mặt của thầy giáo dạy đấu vật thuở xưa: "Các cậu, tôi nhắc lại, không được bóp cổ!". Milos nhìn thấy cậu, chiến binh trẻ măng, đang lăn lộn từng đợt trên tấm thảm thể dục. Nhiều gương mặt khác đã lãng quên lại hiện về từ quá khứ, những cậu bạn nhỏ trong trại mồ côi gạ gẫm cậu đổi mấy viên bi, những người bạn trong trường nội trú vỗ lên lưng cậu. "Khỏe không Milos? Các bạn vui vẻ hỏi thăm. Thật vui khi gặp lại cậu!" Người mẹ tinh thần của cậu đưa các bạn vào, ngồi đó, quở trách những bạn gây ra tiếng ồn quá to. Bà lo lắng hỏi xem có đứa nào đói không và bắt tay làm món gì đó để ăn. Milos tự hỏi bà có thể nấu ăn như thế nào, làm sao mọi người đứng được đông đủ trong căn phòng chật hẹp này, và điều đó làm cậu cười.

Cuối cùng cậu cũng thấy Helen. Cô có vẻ bị lạnh dưới cái mũ choàng của học sinh nội trú. Tuyết rơi, trắng và nhẹ, trên đôi vai cô. Cô cũng quỳ gối bên cạnh cậu, và cô ôm mặt cậu trong đôi bàn tay lạnh giá. "Đừng đi, Milos, cô khóc, đừng đi, tình yêu của em…" Cậu nhìn sâu trong đôi mắt người con gái đang cúi xuống với cậu, đôi má tròn của cô, và thấy cô đẹp một vẻ đẹp không gì sánh bằng. "Anh sẽ không ra đi", cậu muốn đáp lại, nhưng đôi môi cậu như băng đá. Cậu đành nói với cô bằng trái tim: Anh không ra đi đâu, tình yêu của anh. Anh ở lại với em. Hứa đấy.

Thế rồi tất cả bọn họ đều cúi xuống với cậu, Bartolomeo, Basile, những người bạn đã đi cùng cuộc đời cậu, Helen, người đã thắp sáng cuộc đời ấy, cuộc đời ngắn ngủi ấy bằng thứ ánh sáng rực rỡ, tất cả giãn ra thật nhẹ nhàng và quay về phía cửa nơi có một người đàn ông và một người phụ nữ đang đứng, họ còn trẻ và ăn mặc lịch sự. Người phụ nữ xinh xắn mặc chiếc váy mùa xuân và đội mũ đính hoa. Người đàn ông, dáng đẹp và rắn rỏi, có đôi mắt hay cười như của Milos. Chàng trai, mí mắt đã khép, mỉm cười với họ và họ đã ở ngay đây, quỳ gối bên cạnh cậu. "Tóc của con đâu rồi, cậu bé của mẹ?" người phụ nữ hỏi. Lùi đằng sau một chút, người đàn ông gật đầu và nhìn cậu, vẻ đầy tự hào. Trên khuôn mặt họ không có chút lo lắng. Ngược lại, họ có vẻ tự tin giống như khi người ta sắp gặp lại một người thân yêu sau chuỗi thời gian dài xa vắng, và người ta sắp được súng vui sướng bên nhau, mãi mãi.

- Bố… Milos khẽ nói. Mẹ… Bố mẹ đã tìm thấy con ư?

- Suỵt… người phụ nữ đưa ngón tay trỏ lên miệng.

Và người đàn ông cũng làm thế:

- Suỵt…

Lúc này Milos trở lại là đứa trẻ vâng lời. Cậu cuộn tròn quanh chính mình, để giữ lại trong vòng tròn cơ thể hơi ấm và tình cảm thân ái được nhận, để mang chúng theo đến nơi nào cậu đến.

Rồi cậu nhắm mắt và rời xa.

Con chuột xám vẫn còn chạy lon ton dọc theo chân, trên lưng, trên vai của Milos. Nó trở lại âu yếm khuôn mặt đã tê cứng, ở lại đó vài phút, cái mõm nhỏ rên rĩ. Nó chờ đợi một dấu hiệu của sự sống, điều sẽ không trở lại nữa. Từ xa, bỗng có tiếng và đập còn mạnh hơn các lần trước, sau đó là tiếng nổ gây ghê sợ. Thanh gỗ chắn ngang cửa vừa gục xuống. Con chuột hoảng sợ chạy thẳng về phía bức tường và biến mất trong lỗ.