hái độ quân tử của Khiêm đã cảm tôi một cách sâu xa. Điều ấy, tôi đã nói rồi. Duy sự lạ này, chính tôi thực không ngờ, mà chắc cũng chưa ai đoán được: tấm lòng tốt của Khiêm đã gây ra trong thâm tâm tôi cả một cuộc đổi thay ngấm ngầm và triệt để. Và có lẽ bởi thế nên khi từ tiệm hớt tóc bước ra, tôi thấy như tôi vừa trút bỏ một cái gì, một cái gì dơ dáy và bần tiện.

"Không, những việc ta đã làm quả là những việc không xứng đáng. Ta không được phép xằng bậy nữa! Sự thái quá phải là con đường đưa tới lâu đài đức hạnh. Nếu không, cuộc đời chẳng khỏi sẽ biến thành địa ngục".

Tôi hăng hái quá. Tôi quyết tự sửa đổi. Tôi sẽ dùng đời tôi cho một cái gì cao quý. Trong lúc bồng bột, tôi tự hẹn với lòng rằng sự thiệt hại của người đàn bà nhẹ dạ kia sẽ được đền bù một cách dỡ dàng, và món tiền tôi đã lấy của bà ta chỉ là món tiền vay tạm.

"Phải như thế mới được!" Tôi ngửa mặt mà đi, tôi bước những bước chân thật rắn rỏi, tôi thấy đời tôi, dù sao, vẫn chưa nên bị bỏ hoài. Quang cảnh Hà Nội bữa nay lại là một quang cảnh nó dễ khiến kẻ chán đời đến đâu cũng lại muốn ôm chầm lấy sự sống. Thực là xán lạn, thực là tưng bừng! Ánh nắng, tự vòm mây đã thoáng hiện màu xanh, giội lênh láng xuống sự vật, làm mất hẳn cái ủ ê, cái buồn bã của những ngày mưa gió vừa qua, mặc dầu tất cả vẫn còn sũng nước. Người ta, cây cối, nhà cửa đều tự hồ trẻ lại, tươi cười, đổi mới. Những động đạc quanh mình tôi trở nên đầy ý nghĩa, nó là những biểu lộ náo nhiệt của sự sống vừa bị tù hãm, cóng lạnh và ngừng trệ, nó làm cho máu tôi chảy gấp lên, gieo vào tôi một náo nức vu vơ, khiến tôi nhớ lại bao nhiêu hy vọng, bao nhiêu mộng đẹp mơ hồ...

Thực chưa bao giờ, kể từ ngày lọt khỏi lòng mẹ, tôi thấy tôi sung sướng bỡ ngỡ trước sự sống bằng lúc này. Ồ, tại sao người ta cứ lẩn thẩn tìm mãi cho đời mình một mục đích? Cái mục đích của sự sống chẳng phải chính là sống đấy ư? Sống một cách đầy đủ, không bị đè nén, không bị trói buộc, không bị ép uổng dùng đến sự giả trá, sự lường gạt, sự độc địa. Tóm lại, sống trong sự hiểu biết, trong mối đồng cảm đồng tình, trong ánh sáng của công bình và bác ái. Tôi giật mình cho cái nhầm của tôi, cái nhầm nó đã khiến tôi suýt huỷ hoại cuộc đời tôi. Tôi lạnh lòng nhớ lại giấc mơ trong tiệm hút: "Ta phải thoát ly cõi địa ngục ấy! Ta phải sống cho ánh sáng chứ không sống cho hắc ám nữa!"...

Thình lình, một bàn tay vồ lấy tôi, tiếp liền những tiếng gào thét:

- A, thằng lừa đảo đây rồi!... Thằng lừa đảo!... Ông đội xếp ơi, các ông các bà ơi bắt hộ tôi thằng lừa đảo với!...

Tôi như bị sét đánh, hồn tôi lạc tận đâu rồi! Tim tôi ngừng hẳn lại, thân thể tôi lạnh toát, mắt tôi hoa lên, không còn phân biệt gì với gì nữa. Cùng lúc ấy, người ta ôm chặt lấy tôi, người ta xích nghiến hai cổ tay tôi lại...

Mụ Hai Chén vẫn bô bô:

- Nó đánh lừa tôi lấy một trăm bạc. Tôi vừa trình sở mật thám thì may sao lại gặp nó ở đây... - mụ xỉa xói vào mặt tôi - Ông Giời ông ấy có mắt chứ! Mày lại định ăn không ăn hỏng của bà à?

Thiên hạ xúm đến đông quá! Người cảnh sát, một tay dắt xe đạp, một tay nắm vai tôi, hằm hằm nói như tôi là kẻ tử thù của hắn:

- A lê, đi về bóp, phen này thì cứ gọi là ăn cơm cá mắm, con ạ!

Lũ trẻ phá lên cười:

- Ê ê, công tử đi lừa!... Công tử đi lừa!...

Tôi chín nhừ vì thẹn. Tôi cúi mặt bước qua đám đông, chẳng khác đi trong một cơn ác mộng. Nhiều lúc, đồng loại tôi tỏ ra độc địa và thô bỉ quá, khiến tôi nổi giận đến phát run lên. Tôi đã mấy lần định quay phắt lại, gào to vào giữa mặt họ một câu gì. Nhưng, một tình cảm nào đó đã chẹn lấy cổ tôi; và tôi, tôi chỉ ứa nước mắt khóc...

Novembre 1941- Mars 1942

Theo bản in lần đầu - Nhà in Kiến Thiết, 4 b, Boulevad Borgnit Desbordes - Hanoi, 1942.=