riền thung lũng vẫn cứ thoai thoải xuống thấp; đoàn người đi qua những vùng mà mùa thu cũng ấm áp ngang mùa hè. Rồi tới một dải rừng đáng sợ và thâm nghiêm. Một bức lũy những dây leo, gai góc, cây thấp che kín và những người Wah mở một lối đi bằng những cây dao găm bằng đá silic hoặc hồng thạch. Người-đàn-bà-chỉ-huy bảo cho Naoh biết là sau khi ra khỏi cánh rừng này, những người Wah sẽ không đi cùng với những người Oulhamr nữa, bởi vì từ đó họ không còn biết gì về miền đất lạ ngoài xa. Họ chỉ biết có một cánh đồng bằng rồi tới một dải núi có một đường hẻm rộng cắt đôi. Người-đàn-bà-chỉ-huy nói rằng đồng bằng hoặc dải núi đều không có con người, nhưng trong rừng thì cũng có dăm ba bầy người kiếm ăn. Người ấy tả lại rằng đó là những giống người có lồng ngực và cánh tay hết sức vạm vỡ, và cũng cho biết là họ không hề đốt lửa, không dùng tiếng nói, không đánh nhau với ai mà cũng không săn bắt. Họ chỉ hung tợn khi bị tấn công, bị chắn đường hoặc khi ứng phó một hành vi thù địch.

Sau cả một buổi sáng len lách bở hơi tai, họ thấy cánh rừng đã kém vẻ hung hãn. Nanh vuốt của cây cối đã giảm dần; những lông do thú vật qua lại đã vạch rõ giữa những đám cổ thụ; vòm lá xanh đã bắt đầu thưa, nhưng hằng hà sa số các loài chim vẫn lấn nhau trong xứ sở cây cối; đã thấy xuất hiện thú dữ, bò sát, côn trùng và một sự phấp phỏng không ngơi, một cuộc vật lộn rộng lớn, bền bỉ, thâm hiểm trong đó máu thịt của cây cỏ và của thú vật không ngừng gục xuống và không ngừng vươn lên...

Một hôm, Người-đàn-bà-chỉ-huy trỏ tay vào vòm rừng thấp với vẻ bí ẩn. Trong đám lá một cây sung vừa lấp ló một thân hình xanh lè mà Naoh nhận ra ngay là một con người. Nhớ lại bọn Lùn đỏ, anh run lên vì căm hờn và vì lo ngại. Cái thân hình biến mất. Không khí trở nên vô cùng yên lặng. Những người Wah được báo hiệu đều đã dừng lại và càng đứng sát nhau.

Và lúc đó, người già nhất bầy cất tiếng.

Người già nói đến sức mạnh những Người-Lông-Biếc và cơn thịnh nộ khủng khiếp của họ; ông đoán rằng tốt hơn hết là đừng có đi cùng một lối với họ mà cũng chớ có đi ngang qua nơi ở của họ, ông thêm rằng họ rất ghét tiếng ồn ào của các động tác.

- Những người cha của chúng ta, - ông kết luận, - đã sống bên cạnh đất của họ, không có xích mích. Các vị đã nhường lối cho họ trong rừng già. Và những Người-Lông-Biếc, về phía họ, cũng tránh đường cho những người Wah ở đồng bằng và ở trên mặt nước.

Người-đàn-bà-chỉ-huy gật đầu tán thành và giơ cao cái gậy điều khiển. Theo một hướng khác, cả bầy người luồn trong một bãi sung già và cuối cùng bước vào một khoảnh rừng thưa rộng đây là thành quả của sét, còn thấy rõ tro than cành và thân cây cháy. Những người Wah và những người Oulhamr vừa đặt chân vào đó thì Naoh đã phát hiện ở phía tay phải, một thân hình xanh lè giống như cái thân hình anh đã thấy trong vầng lá sung. Hai thân hình khác nối tiếp nhau cũng ló ra trong khoảng mờ nhợt nhạt. Có tiếng cành lá rung chuyển; vụt hiện ra một sinh vật mềm mại và đô khỏe. Không ai có thể quả quyết được hắn ta đã đến đó bằng bốn cẳng như loài thú rậm lông hoặc loài bò sát, hay là hai chân như loài chim, loài người. Nhìn như hắn ngồi xổm, hai chi sau thì một nửa lết sát mặt đất, chi trước rụt lại, đặt trên một rễ cây lớn.

Mặt to bè ghê gớm, hàm răng linh cẩu, mắt tròn xoe, nhanh nhẹn và như rực lửa, đầu dài và thấp, thân hình đầy đặn như mình sư tử nhưng to ngang hơn, cả bốn chi đều có bàn tay. Đám lông, sẫm, ánh màu hung và màu xanh biếc, che khắp người. Chính là nhìn vào bộ ngực và hai vai mà Naoh nhận ra đó là con người, bởi vì bốn bàn tay ở đầu bốn chi biến hắn thành một sinh vật kì quặc, và cái đầu thì khiến phải nghĩ đến con trâu, con gấu và con chó. Sau khi đảo mắt nhìn khắp chung quanh, có vẻ nghi ngại và tức tối, Người-Lông-Biếc ấy đứng thẳng chân lên. Hắn gầm một tiếng ồm ồm.

Thế là những con người giống như hắn nhốn nháo xông ra từ trong lùm cây. Tất cả có ba con người đực, chừng mười hai con người cái và dăm bảy đứa nhỏ thập thò trong đám rễ và những túm cỏ. Một tên trong bọn đực đến là to lớn: với đôi cánh tay sần sùi như thân ngô đồng, lồng ngực rộng gấp đôi Naoh, hắn ta đủ sức vật ngã con Oroc hoặc ghì ngạt con cọp. Hắn chẳng cầm khí giới gì cả, và trong cả bọn chỉ có ba con người nắm những cành cây còn rậm lá dùng để đào đất.

Con người khổng lồ tiến lại phía những người Wah và những người Oulhamr, trong khi lũ kia cùng gầm lên một lúc. Hắn đấm vào ngực, đám răng trắng nhởn ánh lên giữa cặp môi dày sệ rung rung.

Theo một hiệu lệnh của Người-đàn-bà-chỉ-huy, những người Wah rút rút lui. Họ thực hiện việc đó không vội vã. Tuân theo một thủ tục xưa cũ, họ nén không để lộ một cử chỉ, một tiếng nói. Naoh bắt chước họ, tin tưởng ở kinh nghiệm của họ. Nhưng Nam và Gaw, đi trước đoàn người, lại dùng dằng một chút; khi anh chàng muốn đi theo người chỉ huy thì đường đã bị chắn ngang: những Người-Lông-Biếc đã tản ra trong khoảnh rừng thưa.

Thế là Gaw lao vào trong vòm cây thấp dày, còn Nam cố gắng chạy vượt qua một khoảng trống. Anh ta luồn lách hết sức nhẹ nhàng và kín nhẹm đến mức tưởng chừng thoát được. Không ngờ, chỉ một bước nhảy, một con người cái đã đứng sừng sững trước mặt anh, anh tạt chéo để tránh. Hai con người đực ào tới. Mải lo tránh bọn này nữa, anh vấp ngã.

Những cánh tay to khỏe tóm lấy Nam. Anh ta nằm gọn trong đôi bàn tay của gã khổng lồ.

Anh không còn kịp vung khí giới lên; một sức bóp không gì chống nổi đã làm cho vai anh tê liệt, anh cảm thấy mình chỉ yếu đuối như một con lừa rừng dưới sức nặng con hổ đè cứng. Ngay đó, nhận rõ khoảng cách giữa anh và Naoh, anh nằm cứng đờ, cơ bắp không động, trong mắt tím ngắt, sức trai trẻ của anh sụp xuống trước cái chết chắc chắn sắp tới.

Naoh không thể đành lòng nhìn bạn đồng hành bị giết; anh tiến lên, nắm chặt một ngọn lao và cây chùy vừa lúc Người-đàn-bà-chỉ-huy ngăn anh lại và bảo: “Không được đánh!”

Người ấy nói cho anh hiểu rằng ngọn lao phóng đi thì Nam sẽ chết ngay tức khắc. Toàn thân anh run lên giữa cái đà đương thúc anh chiến đấu và nỗi lo sợ gây nên cái chết cho con trai cây Sến; anh thốt ra một tiếng thở dài ồm ồm và đứng lặng nhìn. Người-Lông-Biếc đã nhấc bổng anh chàng Oulhamr trai trẻ lên; hắn nghiến răng, đưa lui đưa tới như lấy đà, sẵn sàng quật anh ta vào một thân cây lớn. Bỗng hắn dừng tay. Hắn ngó cái thân hình cứng đờ rồi nhìn vào khuôn mặt. Không nhận thấy một chút dấu hiệu chống cự nào, hai hàm răng dữ tợn của hắn chùn lại, một nét hiền từ mơ hồ thoáng trong đôi mắt hung hung, hắn đặt Nam xuống đất.

Nếu anh chàng trẻ tuổi hé ra một động tác tự vệ hoặc thậm chí khiếp đảm, cái bàn tay khủng khiếp sẽ lại tóm lấy anh ngay. Bản năng giúp anh biết như vậy, anh nằm không động đậy...

Tất cả bầy, đực, cái và lũ con, sán lại gần. Cả bọn đều nhận ra một cách lờ mờ ở Nam một thân hình cũng giống như thân hình họ. Đối với người Lùn đỏ hoặc người Oulhamr, điều đó lại là một lý do vững chắc thêm để mà giết chóc. Nhưng tâm trí những Người-Lông-Biếc này thì lại rất u ám; họ không thể biết đến đánh giết nhau, họ không ăn thịt và sống không có lề thói. Do bản năng sinh tồn, họ nổi giận đối với những con thú dữ đến rình bắt mất lũ trẻ con hoặc ăn thịt những người bị thương, đôi lúc cũng có xảy ra giành giật quá hăng kích thích những con người đực còn thì không bao giờ họ làm chết những con vật ăn cỏ.

Đứng trước anh chàng lữ hành, họ hết sức phân vân. Tình trạng bất động của anh làm cho họ dịu xuống cùng một lúc với ánh hiền từ đột ngột ở con người đực to lớn kia. Chính con người này là kẻ đã qua biết bao nhiêu mùa, đã dẫn họ xuyên rừng, chọn đường đi và nơi nghỉ, bắt những con sư tử phải lùi bước, mà những con người đực khác không hề chống cưỡng lại.

Mà cũng lại vì chưa hề cắn xé hoặc đập đánh, họ lại càng có ít khả năng làm điều đó. Phút chốc, hình ảnh cuộc đụng độ mờ hẳn trong đầu óc họ; tính mạng Nam được buông tha. Chỉ còn có thể lại bị đe dọa nếu chính anh ta lại có một động tác tiến công hoặc tự vệ. Bây giờ thì anh có thể bình yên đi theo họ, không để cho họ phải lo ngại về anh, có thể anh cùng sống bên họ.

Cũng vì đã cảm nhận luồng tử khí lướt qua, bây giờ anh cũng cảm giác được tai họa đã qua khỏi. Anh từ từ ngồi dậy và đợi. Trong khoảnh khắc, họ không ngừng quan sát anh ta, với một sự cảnh giác lờ mờ. Rồi một con người cái, ngó theo hết sức thèm thuồng một chồi non mũm mĩm, chỉ còn nghĩ đến nhai ngốn nhai ngấu, một con người đực quay đi bới củ; dần dần mọi người đều tuân theo cái nhu cầu thiết yếu phải kiếm cái ăn: họ lớn khỏe lên hoàn toàn chỉ nhờ vào cây cỏ, và sự lựa chọn của họ lại hết sức hạn chế so với lũ hươu rậm sừng hay bò Oroc, công việc kiếm ăn của họ quả là mất công, kĩ càng và liên tục.

Anh chàng Oulhamr trẻ được tự do. Anh chạy đến với Naoh lúc đó đương bước vào khoảnh rừng thưa và cả hai người nhìn theo những Người-Lông-Biếc lúc ẩn hiện. Nam đương hồi hộp về sự việc mới xảy ra, chỉ muốn được nhìn thấy chúng bỏ mạng. Nhưng Naoh thì không ghét bỏ gì những con người kì lạ ấy, anh thầm phục sức mạnh của họ có thể ngang với những con gấu xám và anh nghĩ rằng nếu họ thích thú, họ thừa sức tiêu diệt những người Wah, bọn Lùn đỏ, quân Ăn thịt người và người Oulhamr.