ôi nghe nói rằng có một người tham lam trước cái mồi của lợi lộc đã quên cả mọi thứ. Gã chỉ lo lượm tiền bạc mà quên mọi hậu quả. Tôi chưa hề gặp một mẫu người nào như thế. Nhưng tôi đã được kể cho nghe một chuyện sau đây:

Ngày xưa có một ngọn núi cao, tay vươn lên có thể chạm trời. Dân chúng gọi đó là Cổng Trời. Nhiều đám mây nhiều màu bao quanh đỉnh núi, người ta đồn rằng đó là do một nàng tiên rắc hoa trên núi mà thành. Núi cao và dốc đến nỗi hươu cũng không trèo nổi. Chính nơi ấy đã xảy ra câu chuyện.

Dưới chân núi, có một ngôi làng. Lão Hai Béo là một điền chủ lớn. Làng này, nếu ai có một trăm mẫu đã quá giàu, mà Hai Béo, có tới hai trăm mẫu không kém. Giàu nứt đố đổ vách, song lão vẫn rất tham lam. Gã chỉ lo ních thật nhiều lúa vào kho. Năm đó, ngay lúc vụ gặt vào mùa, lão đã sai cậu bé Vương Đẩu đến tất cả những ai có trang trại ở các làng xung quanh. Một hôm, lão qua một làng nọ, Vương Đẩu đánh xe rất chậm sợ cán phải người. Hai Béo ngồi trên xe, tức giận, giằng lấy roi trong tay Đẩu và đánh xe lồng lên. Phía trước có một ông già run rẩy dắt tay một đứa nhỏ. Ngựa chạy quá nhanh khiến em bé không kịp tránh và ngay lập tức bị chiếc xe đè phải. Ông già tận mắt nhìn thấy xe lăn qua mình cậu bé. Ông chạy đến nâng cháu dậy nhưng thằng bé đã chết. Hai Béo cất tiếng cười nhạo báng, quất roi cho ngựa chạy tiếp. Vương Đẩu kinh hãi kêu lên:

— Dừng xe lại, một em bé bị chẹt!

Hai Béo trừng mắt giận dữ:

— Thằng này láo nhỉ! Không ai có thể bắt được ta làm theo đâu!

Bữa ấy, Hai Béo luôn chửi rủa, đánh đập các tá điền và thu lấy tô. Vương Đẩu thì suốt buổi buồn thỉu buồn thiu.

Buổi chiều, chuyến xe lúa đầy đã nộp vào kho lão chủ, Vương Đẩu dắt ngựa buộc vào chuồng. Trong chuồng nhốt chừng vài chục gia súc lẫn lộn bò, ngựa và la. Ôm cỏ vào chuồng, Vương Đẩu nghĩ: "Cha mẹ của em bé bị chẹt xe chắc là đau khổ lắm. Khi tận mắt nhìn thấy con chết dữ dằn như thế hẳn họ khóc hết nước mắt." Nghĩ thế, cậu xúc động và nước mắt trào ra. Ngay lúc ấy, một con bò già đang ăn cỏ ngay bên cạnh Vương Đẩu quay đầu lại, nhìn cậu mà bảo:

— Tôi cày rất nhiều ruộng cho lão Hai Béo, kéo không biết bao nhiêu là xe chở lão, mà lại là cậu trộn cỏ mang đến cho tôi. Cậu làm sao mà khóc thế?

Vương Đẩu cũng đang muốn kiếm một người bạn tin cẩn, liền kể hết chuyện thương tâm xảy ra buổi sớm.

Con bò già nghe giọng đầy nước mắt của cậu bé, há miệng và nhằn ra một hạt bầu.

— Cậu bé, — con bò già nói, — ta biết cậu không phải là một người tham lam. Hãy cầm lấy hạt bầu này và gieo dưới chân núi Cổng Trời. Và, sau một đêm, cây sẽ mọc và trèo lên đỉnh núi. Bước lên trên những lá bầu, cậu có thể leo lên đỉnh núi cổng Trời. Cậu hãy chờ đến lúc nàng tiên đến rắc hoa trên núi. Cậu chỉ hái lấy một bông hoa và trở xuống ngay lập tức. Hãy chú ý, nếu xuống chậm, hoa sẽ héo. Hoa sẽ giúp cậu khi đặt bên cạnh em bé đã chết, em sẽ sống lại.

Nghe bò nói, Vương Đẩu vội rời chuồng bò ngay lập tức, tay cầm lấy hạt bầu. Đẩu báo ngay cho gia đình em bé để họ yên lòng để rồi còn đi thật nhanh đến chân núi gieo hạt bầu.

Trời xẩm tối. Vương Đẩu nhìn chẳng rõ, cậu lo lắng khẽ bảo: "Trăng ơi, trăng! Trăng giúp mình đi." Và thế là trăng mọc ngay sau lưng núi. Vương Đẩu đến nhà em bé bị chẹt xe. Cậu bé vừa chết là đứa cháu duy nhất của ông già. Chẳng có cách nào thưa kiện, cả nhà còn đang thức và họ đang đói dài trong lúc đau khổ. Nghe Vương Đẩu nói, cả nhà thôi khóc. Sau khi an ủi gia đình, Vương Đẩu vội vã đến núi Cổng Trời. Con đường núi đầy sỏi rất khó đi. Lo lắng, cậu kêu to len: "Sỏi ơi, sỏi ơi, hãy tránh cho ta đi." Thế là những hòn sỏi rẽ lối cho cậu.

Vương Đẩu đi đến chân núi. Tiếng suối reo bên khe núi. Cậu dùng tay bới đất và đặt hạt vào hố. Trong nháy mắt, từ trong đất, một mầm vàng nảy ra hai lá non, rồi lớn nhanh thành lá to, xanh và mạnh mẽ. Rồi cái nữa vươn ra, lại một chiếc lá nữa lại nảy. Lá ngày một thêm nhiều, thân cây cứ trèo tiếp theo núi cho đến lúc không thấy ở đầu phía kia. Lá và thân cây chẳng khác gì những cây thông thường. Vương Đẩu đặt chân lên một chiếc lá, lá đung đưa chút đỉnh. Câu rất ưng ý khi thấy một chiếc lá mang nổi cả một thân người. Ngẩng đầu lên, bám chắc lấy thân cây, cậu leo tiếp. Cậu leo đã rất cao. Không còn nghe thấy tiếng suối. Thân bầu rung khiến cậu bám vào. Những chiếc lá vẫn đung đưa dưới chân. Cậu đã leo rất cao tưởng chừng có thể với được sao. Thân cây vẫn rung trong tay, lá vẫn đung đưa dưới bàn chân. Khi ngày vừa hết thì núi sáng lên. Cậu đặt chân lên đỉnh thì cũng là lúc vừa leo hết cây bầu. Những đám cỏ nhiều màu tùm lum trên núi, đẹp không tưởng nổi. Nhưng Vương Đẩu đâu chú ý. Thứ câu tìm là một đóa hoa tươi. Chợt cậu ngửi thấy mùi hoa tươi. Ngẩng đầu lên, cậu nhìn thấy một nàng tiên đang bay ngang núi, dải khăn trải dài truóc gió, những đám mây sặc sỡ quanh bên áo.

Nàng tiên dịu dàng nói:

— Em là một người tốt bụng, chị đã biết tại sao em đến đây rồi.

Nàng tiên rắc những dải hoa nhiều màu và đỉnh núi cũng lộng lẫy theo những màu của hoa. Vương Đẩu cúi xuống hái một bông, có vẻ là một bông hoa tươi, nhưng lại không có hương thơm. Đó không phải là bông hoa tươi, mà là hòn ngọc. Cậu vứt đi. Con bò già chẳng bảo là phải là một bông hoa tươi kia mà! Lần này, thì cậu tóm được một bông hoa tươi thật ở giữa không trung. Một bông hoa trắng với chùm nhị mong manh, mùi thơm phưng phức. Vương Đẩu rất vui, bước nhẹ nhàng, tay cầm hoa. Cậu vội xuống núi. Khi cậu đặt chân xuống đất, thân cây yếu dần và trước chân cậu, những cành bầu gãy ra và vung ra hàng đống kim cương, ngọc thạch, đá quý và hồng ngọc. Vương Đẩu ngước nhìn đám châu báu ấy rồi dẫm chân lên, vì cậu biết rằng, nếu cậu nhặt chúng, thì bông hoa trong tay cậu sẽ héo mất. Cậu chạy như bay đến nhà em bé. Cậu đặt bông hoa tươi lên đầu giường của em. Em bé ngồi nhỏm dậy và mở choàng mắt. Em sống lại và vết xe chẹt chẳng hề để lại dấu vết. Trong nháy mắt những cánh hoa trắng héo và bông hoa tàn. Sau khi nhìn thấy em bé hoàn toàn bình phục, Vương Đẩu nhớ đến đống vàng bạc châu báu liền quay lại tìm. Cậu quay về với cả một kho vàng và cậu chia cho gia đình em bé.

Vương Đẩu trở lại nhà lão Hai Béo và xin thôi việc. Lão chủ rất ngạc nhiên và tự hỏi tại sao chàng trai này quyết định không làm cho lão nữa! Vài ngày sau, lão đã biết tất cả. Khi lão nhìn đám vàng bạc, đồ trang sức, mắt lão đỏ lên vì thèm khát. Lão trở về nhà và đánh xe đi rồi đâm sầm vào đứa bé sáu tuổi đang chơi ở sân lúa. Khi trông thấy chiếc xe lao đến, cậu bé cố tránh. Nhưng chiếc xe vẫn bám riết và đuổi vòng quanh đến hàng chục lần ở sân. Cuối cùng, cậu bé kiệt sức, lảo đảo và ngã lăn ra đất, chiếc xe chẹt lên thân cậu. Cha và mẹ cậu bé khóc lóc khi thấy em bị thương nặng. Hai Béo tháo ngựa và buộc ngựa vào chuồng. Lão đem rơm vào chuồng để chăm sóc gia súc, tay chùi sạch những giọt nước mắt. Con bò già ngẩng đầu lên và bảo lão:

— Tôi đã cày rất nhiều ruộng, kéo cho ông chủ rất nhiều xe. Nhưng chẳng lần nào tôi thấy ông chủ trộn cỏ cho chúng tôi ăn cả. Sao hôm nay ông lại khóc thế?

Hai Béo thuật lại đầu đuôi câu chuyện, lão lại khóc sụt sùi.

Con bò già há miệng nhả ra một hạt bầu, nói:

- Hai Béo, tôi biết ông là một người tham lam, nhưng hãy cầm lấy hạt bầu này, gieo nó dưới chân núi Cổng Trời. Trong một đêm, thân cây sẽ bò leo lên đỉnh núi. Ông có thể bước lên lá của nó mà vượt núi và đợi ở trên đỉnh khi nàng tiên đến rắc hoa. Hái lấy một bông và trở về ngay lập tức. Hoa sẽ héo nếu ông chậm trễ. Ông hãy đặt hoa bên cạnh cậu bé và cậu ấy sẽ sống lại.

Không kịp trả lời. Hai Béo vội vã rời chuồng bò cầm chiếc hạt trong tay. Lão mong đến thật nhanh chân núi để gieo hạt bầu, lão nghĩ, càng nhanh thì lại càng được nhiều bạc vàng, châu báu.

Trời sẩm tối. Trăng lên. "Trăng ơi trăng, trăng hãy giúp ta." Lão Hai Béo khẩn khoản. Nhưng mặt trăng núp sau đám mây dày đặc và lão phải lần mò dò lấy dường. Đường núi rất trơn, có rất nhiều sỏi. Lão cáu tiết gắt lên: "Cái đám sỏi chết tiệt này, cút xéo đi!" Nhưng sỏi vẫn cứ bám chân lão.

Với một bước vấp, bước thẳng, lão cũng đến được chân núi. Quay cuồng trong ý nghĩ muốn giàu có, mặc dù tay rất đau, lão cũng đào một cái lỗ và gieo hạt bầu vào. Dần dần, hạt nảy mầm, ra lá để lão có thể trèo lên. Bởi chẳng làm lụng gì từ bé, nên chỉ một lát lão đã thở dốc. Nhưng ý nghĩ muốn có được châu báu và đồ trang sức làm lão quên tất cả. Đến lúc rạng sáng, Hai Béo đã trèo đến đỉnh núi đầy những đám cỏ sặc sỡ. Nhưng nào lão có thiết tha chú ý gì. Cái lão muốn là châu báu và đồ trang sức. Thình lình, lão ngửi thấy mùi thơm. Ngẩng lên lão thấy một nàng tiên bay trên đầu lão, dải áo tung bay trước gió, và những đám mây ngũ sắc từ áo nàng bay ra. "Người đàn ông tham lam, ta biết tại sao ngươi đến đây rồi!" Nàng tiên nghiêm giọng nói. Nàng rắc những đóa hoa, đỉnh núi bỗng phủ đầy hoa lóng lánh. Hai Béo cúi xuống muốn nhặt một bông, nhưng lão không muốn đứng lên. Lão đắm mình vào những vật báu, đáng giá đến hàng ngàn lạng bạc. Thế là lão nhặt cho bằng hết. Túi, quần, cổ và tay lão nhét đầy đồ trang sức. Chẳng còn chỗ nào nữa, nhưng Hai Béo còn nhặt thêm hai bông hoa ngậm vào mồm. Lão biết những bông hoa ngọc thạch và ngọc đỏ rất nặng, song lão không sao bỏ nổi. Khi lão còn đang ở lưng chừng núi thì thân cây bầu bắt đầu nứt và gãy. Hai Béo lăn xuống núi.

Ngày hôm đó, con trai và con dâu lão lìm thấy xác Hai Béo ở dưới chân núi Cổng Trời. Ở chỗ lão nhìn thấy toàn châu báu, vàng bạc, họ chỉ thấy toàn đá là đá. Và lão được chôn ngay dưới đá.

NGÔ VĂN PHÚ dịch