hế là năm mới đã đến, và kỳ nghỉ đông cũng bắt đầu. Nhà nhà đều trang trí cây thông năm mới. Ai nấy đều vui vẻ nghĩ đến ngày hội. Chúng tôi, tức là tôi và thằng Siskin cũng có tâm trạng hội hè vui vẻ như mọi người, nhưng chúng tôi đã quyết định trong kỳ nghỉ không chỉ chơi bời, mà còn phải học bài nữa.

Ngay ngày nghỉ đông đầu tiên chúng tôi đã đến gặp cô Olga Nikolaevna, nhận bài tập cô giao về nhà.

Thằng Siskin có hứng học tập, đến mức nó đồng ý học suốt ngày. Nhưng tôi quyết định mỗi ngày chúng tôi sẽ chỉ học bài 2 giờ thôi, thời gian còn lại dành để đi chơi, nghỉ ngơi và đọc sách.

Ngày nào tôi cũng học cùng với nó, và Siskin dần dần cũng bắt kịp cả lớp. Khi kỳ nghỉ đông kết thúc, cả lớp đã phải viết chính tả, và Siskin được ba điểm. Nó vui mừng vì chuyện đó tới mức như thể đã nhận được điểm năm vậy.

- Sao cậu mừng rỡ thế mới được chứ? – tôi bảo nó. – Ba điểm thì đã lấy gì làm tốt lắm.

- Không sao, đối với tớ hiện nay thì ba cũng là tốt lắm rồi. Lâu lắm rồi tớ có được điểm ba nào môn tiếng Nga đâu. Nhưng tớ chưa phải đã hài lòng đâu. Rồi cậu sẽ thấy, lần sau thế nào tớ cũng dược bốn, rồi sẽ có lúc tớ được năm cho mà xem.

- Tất nhiên, sẽ có lúc cậu được năm, - Iura nói với nó, - Nhưng bây giờ cậu hãy đừng nghĩ đến điểm năm vội, mà hãy cố để được bốn đã, để lớp chúng ta không còn học sinh nào bị điểm ba.

- Cậu đừng lo, - Siskin nói, - Tất cả sẽ đâu vào đấy thôi. Từ giờ trở đi cả lớp mình sẽ không phải xấu hổ vì tớ nữa đâu. Tớ đã hiểu là mỗi người đều phải cố gắng bảo vệ danh dự của cả lớp mình. Tớ cũng cố gắng thật sự đấy, nên giờ đây chỉ còn một chút xíu nữa thôi.

Cô Olga Nikolaevna cũng rất mừng bởi thằng Siskin đã cố gắng học tập tốt hơn.

- Đã đến lúc các em phải tham gia cả các hoạt động tập thể rồi đấy, - cô nói với chúng tôi, - tất cả các bạn trong lớp ai cũng đã có việc gì đó vì lợi ích chung, chỉ riêng các em là chưa có việc thôi.

- Từ giờ trở đi chúng em sẽ bắt đầu nhận việc ạ, - tôi nói.

- Vâng, chúng em sẽ nhận ạ, - Siskin nói. Em muốn được tham gia làm báo tường đã lâu rồi, nhưng chả ai bầu em vào ban biên tập cả.

- Đúng đấy ạ, - tôi nói, - Chúng em xin được gia nhập ban biên tập báo tường ạ.

- Không, các em chưa được tham gia làm báo tường đâu. Trong ban biên tập báo tường toàn là các bạn có uy tín nhất trong lớp, - Cô Olga Nikolaevna nói.

- Thôi cũng được ạ, chúng em đồng ý làm bất kỳ công việc gì, - Siskin nói. Nếu cô đồng ý hãy để các bạn bầu em vào ban vệ sinh ạ. Em đã từng tham gia ban vệ sinh, hồi em còn học lớp hai ấy. Em rất thích đi kiểm tra, và bắt các bạn đi rửa tay bằng xà phòng, rồi kiểm tra xem tai của các bạn có sạch không nữa.

- Nhưng ban vệ sinh của lớp ta cũng đã được bầu xong rồi mà. Nếu các em muốn, cô sẽ giao cho các em một công việc cũng rất hay. Cần phải tổ chức tủ sách của lớp, các em ạ. Các em sẽ cho các bạn mượn sách.

- Thế lấy sách ở đâu ạ? Tôi hỏi.

- Các em sẽ nhận sách từ thư viện của trường. Còn cô sẽ mượn hộ các em một cái tủ.

- Em nhận ạ, - Siskin nói. Em thích đọc sách lắm.

- Em cũng nhận ạ, - tôi nói.

- Thế có nghĩa là chúng ta đã thoả thuận xong. Các em hãy cố gắng để hoàn thành tốt nhiệm vụ của người giữ thư viện nhé. Các em hãy giữ gìn sách, và theo dõi để các bạn cũng cẩn thận giữ gìn sách.

Chúng tôi đến gặp cô giữ thư viện của trường, cô Sophia Ivanovna, và nói từ giờ trở đi chúng tôi là người giữ tủ sách của lớp bốn, và chúng tôi cần có sách.

- Tốt lắm, các em ạ, - cô Sophia Ivanovna nói. Thư viện của trường có nhiều sách cho lớp bốn đấy. Các em muốn nhận sách ngay bây giờ chứ?

Cô giao cho chúng tôi cả một chồng sách dày, và hai thằng lôi đống sách đó về lớp mình. Nhiều thật, phải đến cả trăm quyển, nhưng khi xếp vào các ngăn tủ thì chúng tôi lại cảm thấy số sách đó ít quá, bởi vì chúng mới chỉ chiếm hết có ba ngăn tủ, còn lại ba ngăn trống.

- Có thể, mỗi người chúng ta hãy đem thêm vài cuốn ở nhà đến, để số sách ở đây có nhiều hơn? – Siskin nói. Tớ có thể góp năm hoặc sáu quyển.

- Tớ cũng thế, - tôi nói. Tớ có thể mang đến năm quyển nữa, nhưng như thế thì cũng vẫn còn là ít. Chả đủ sách để xếp đầy ba ngăn này đâu.

- Cậu nghĩ sao, nếu ta nói với cả lớp nữa? Có lẽ ở nhà ai đó có những quyển sách cũ, mà mọi người đều đã đọc xong rồi. Những quyển sách ấy cũng có thể mang đến đóng góp cho tủ sách của lớp.

Chúng tôi nói với cô Olga Nikolaevna về sáng kiến của mình.

- Thì cũng được, - cô Olga Nikolaevna nói, - các em hãy nói với cả lớp, rất có thể các bạn sẽ hưởng ứng.

Ngày hôm sau, chúng tôi thông báo với cả lớp rằng từ giờ trở đi lớp chúng ta có tủ sách riêng, nhưng có điều là số sách còn ít quá, và nếu ai muốn thì có thể đóng góp cho tủ sách dù là một quyển thôi cũng được.

Tất cả lớp hưởng ứng lời yêu cầu của chúng tôi, và mang đến lớp, người thì một quyển, người thì hai quyển, mà đa số mang nhiều hơn.

Số sách tập trung được lại nhiều quá, thành ra cái tủ chật cứng. Chúng tôi muốn cho các bạn mượn sách ngay, nhưng cô Olga Nikolaevna nói việc đầu tiên là phải làm một cuốn sổ đã.

Chúng tôi lấy một cuốn vở dày, ghi vào vở tất cả số sách và đánh số cẩn thận. Bây giờ, nếu cần tìm một quyển sách nào đó, chúng tôi không phải bới tung tủ sách lên, mà chỉ cần nhìn vào sổ.

Thằng Siskin mừng lắm, bởi vì tủ sách của chúng tôi đã trở nên quy củ. Đặc biệt nó

thích thú là tất cả các ngăn tủ đều đầy sách.

- Thật là vừa vặn! – nó nói. - Chẳng thêm chẳng bớt được quyển nào.

Chốc chốc nó lại mở tủ và ngắm nghía những quyển sách.

Một số sách đã cũ mèm. Một số quyển đã long cả bìa, hay rách một vài trang. Chúng tôi quyết định mang số sách hỏng ấy về nhà, dán lại. Và, thế là sau khi đã học hành xong xuôi, chúng tôi lại đến nhà tôi, bởi nhà tôi có sẵn keo dán, và bắt tay vào việc. Lika thấy chúng tôi chữa những quyển sách thì cũng muốn giúp một tay.

Chúng tôi mất rất nhiều công sửa các bìa sách. Thằng Siskin cứ càu nhàu suốt.

- Thế đấy! – nó nói. - Thật chả biết người ta làm gì với sách nữa. Lấy sách đập lên đầu nhau chắc?

- Ai lại lấy sách đánh nhau bao giờ, - cái Lika nói. - Chả biết anh nghĩ ra chuyện gì nữa! Sách có phải đề làm thế đâu cơ chứ!

- Thế cô thử nói xem tại sao bìa sách lại bong ra nào? Nếu như tôi cứ ngồi im mà đọc chả lẽ bìa sách lại bong ra được hay sao?

- Tất nhiên là không bong rồi.

- Thì đấy, anh đang nói về chuyện đó mà. Đây này, nhìn xem: cả một trang rời hẳn ra! Tại sao nó lại rời ra nào? Có lẽ ai đó đã cố tình xé nó ra cũng nên, chứ chả đọc bình thường cho. Làm ơn nói xem xé sách để làm gì nào? Phải kéo tóc nó thật mạnh cho chừa thói xé sách đi ấy! Trang sách bị rời ra ấy có thể bị rơi mất, và ai đó đọc đến đấy sẽ không hiểu chuyện gì nữa. Sách vở thế thì còn có ích gì, làm ơn cho tớ hỏi?

- Đúng rồi, quyển sách như thế thì chả còn ích gì nữa. – Anh em tôi cùng nói.

- Đây nữa này, cái này thì có ích gì? – Nó tiếp tục la hét, - Xem này, trang này có cả con chó sáu chân nữa chứ! Chả lẽ điều đó là đúng sao?

- Tất nhiên là sai rồi, - Lika nói. Chó thì chỉ có bốn chân thôi!

- Ối con bé này, anh có nói chuyện đó đâu?

- Thế chuyện gì?

- Anh đang nói chuyện vẽ chó vào sách là đúng hay sai cơ.

- Sai rồi, - Lika đồng ý.

- Tất nhiên là sai! Còn chuyện con chó sáu chân hay bốn thì chả có gì là khác nhau, tất nhiên là đối với quyển sách ấy. Còn đối với con chó thì kể ra cũng có khác. Nhưng nói chung là chẳng nên vẽ viết gì vào sách cả, cả chó, cả mèo, cả ngựa. Chứ nếu không thì người này vẽ con chó, người kia vẽ mèo, ai đó lại nghĩ ra cái gì chả biết, thì cuối cùng thật là vớ vẩn, và quyển sách thì không ai còn có thể đọc được nữa.

Nó vớ lấy cục tẩy và bắt đầu tẩy cái hình vẽ. Và lại hét lên:

- Còn gì nữa đây? Ai đó đã vẽ một cái mặt mẹt, lại còn vẽ bằng mực nữa chứ!

Nó bắt đầu tẩy cái mặt, nhưng mực đã ăn sâu vào giấy, và kết quả là nó làm thủng một lỗ tướng trên trang sách.

- Ôi, giá mà tớ biết ai đã vẽ cái mặt đó – Siskin sôi lên, - tớ sẽ cho nó biết tay! Tớ sẽ dùng ngay quyển sách này đập cho nó một cái lên đầu!

- Chính anh đã nói là không được dùng sách đập lên đầu nhau mà, - Lika nói. Đập như thế thì bong mất bìa đấy ạ. Siskin chăm chú ngắm nghía cả bốn phía quyển sách.

- Không, quyển này thì không bong, quyển này bìa chắc lắm.

- Nào, - tôi nói, - Nếu như tất cả mọi người giữ thư viện đều lấy sách đập lên đầu bạn đọc thì chả bìa nào chịu được đâu!

- Thì cũng phải giáo dục họ đôi chút chứ nhỉ, - Siskin nói. Nếu chúng ta có những bạn đọc như thế thì tớ chả hiểu chuyện gì sẽ xảy ra nữa. Tớ không đồng ý để họ làm hỏng tài sản xã hội chủ nghĩa đâu.

- Thì phải giải thích với các bạn, để họ giữ sách cho thận trọng chứ, - tôi nói.

- Thế thì tốt nhất là các anh viết một cái khẩu hiệu đi, - Lika đề nghị.

- Đó đó, - Siskin mừng rỡ, - đúng là một sáng kiến hay. Nhưng viết cái gì nhỉ?

- Viết thế này này: “Hãy giữ sách cẩn thận vì sách không phải là cục sắt”

- Em lấy cái khẩu hiệu đó ở đâu vậy? – Tôi hỏi.

- Không ở đâu cả, - nó nói, - em tự nghĩ ra đấy.

- Không được hay lắm, - tôi nói, - anh không thích khẩu hiệu đó. Chả cần khẩu hiệu thì ai cũng hiểu sách không phải là cục sắt.

- Hay viết đơn giản thôi: “Hãy giữ gìn sách cẩn thận như giữ mắt mình”. Ngắn gọn mà rõ ràng nhé. – Siskin nói.

- Không, - tôi nói, - tớ chả thích thế đâu. Mắt mũi thì có liên quan gì ở đây.

- Thế thì viết: “Hãy giữ gìn sách vì sách đắt tiền” – Siskin đề nghị.

- Cũng không hay, - tôi nói, - thế nếu sách rẻ thì phải xé hay sao?

- Viết thế này này: “Sách là người bạn của chúng ta. Hãy giữ gìn sách”, - cái Lika nói.

Tôi suy nghĩ và đồng ý:

- Theo mình được đấy. Sách là bạn của con người, bởi sách dạy chúng ta nhiều điều hay. Và chúng ta cần giữ gìn sách như giữ gìn bạn mình.

Chúng tôi lấy giấy, màu vẽ và làm cái khẩu hiệu. Hôm sau, chúng tôi đem treo nó lên tường, bên cạnh tủ sách, và bắt đầu cho các bạn trong lớp mượn sách. Hễ cho ai đó mượn, Siskin đều nói:

- Cậu xem nhé, trong sách chả có hình vẽ con chó, cái mặt hay con quỷ nào đâu đấy.

- Thế là thế nào?

- Hừ, nhỡ cậu vẽ nguệch ngoạc cái gì vào đó thì sao.

- Tớ vẽ để làm gì chứ?

- Tớ làm sao biết được! Việc của tớ là giao hẹn trước, để không có hình vẽ chó má hay cái mặt nào đấy. Đây là sách của tập thể. Nếu là sách của riêng cậu thì cậu vẽ cái gì cũng mặc cậu, nhưng kể cả sách của riêng cũng chả nên vẽ bậy vào, bởi vì sau cậu có thể em gái hay em trai cậu còn đọc sách, hay cậu cho bạn mượn chẳng hạn. Cho nên tớ cứ cảnh báo thế, còn cậu mà không nghe lời ấy, thì sau này tớ sẽ chẳng thèm nói chuyện với cậu nữa đâu.

- Thôi được, cậu giao hẹn rồi, thế là đủ. Nhưng thằng Siskin thì không thấy đủ, và nó giải thích với từng người một, tại sao lại phải giữ gìn sách cẩn thận.

Sau các buổi học nó buồn rầu ngồi cạnh cái tủ sách, đau đáu ngắm những ngăn tủ càng ngày càng vơi.

- Chán thật, - nó rầu rĩ, - thế là lại thành ra ít sách quá! Lúc đầu mới hay làm sao chứ! Cái tủ đầy ắp, thế mà bây giờ thì có khi lại phải bắt đầu kiếm thêm sách ở đâu đó thôi.

- Thế thì sao nào? – tôi an ủi nó. – vì khi đọc xong thì các bạn sẽ trả lại mà.

- “Sẽ trả lại”! Trả thì trả đấy, nhưng có ích gì nào! – Siskin trả lời. - Một đứa này đem trả thì đứa khác lại mượn đi, thế nên chả bao giờ cậu thu lại được đủ sách cả.

- Nhưng thu lại đủ để làm gì nào? Vì sách là để đọc mà, chứ có phải để bày trên giá đâu. Tớ cũng sẽ mượn một quyển mang về nhà đọc.

- Sao cơ? Cả cậu nữa á? Không có cậu thì cũng đã ít sách lắm rồi.

- Ừ, tớ cũng muốn mượn. Tớ sẽ đọc nhanh thôi và lại mang đến. Và thế là nó quyết định cũng mang một quyển về.

- Không sao, - nó tự an ủi. - Chỉ ít hơn có một quyển thôi mà. Đằng nào thì cũng đã ít sách còn lại lắm rồi.

Từ đó tôi và thằng Siskin được tự do đọc sách, mà đọc nhiều hơn hẳn. Siskin say mê đến mức nó vừa đi vừa đọc. Nó cầm một quyển sách nào đó từ tủ sách, vừa đi trên phố vừa chúi mũi vào đọc, kết quả là nó đâm sầm vào cột điện, sưng u cả đầu. Sau lần đó nó thôi không vừa đi vừa đọc nữa, mà chỉ đọc ở nhà thôi.

Thằng Siskin làm công việc giữ sách rất nghiêm túc, và tính cách của nó thậm chí cũng thay đổi. Nó trở nên ngăn nắp hơn, có tổ chức hơn và không đãng trí nhiều như trước. Nó luôn khắt khe với tất cả mọi người. Nếu có ai đó mượn sách mà để tay bẩn chẳng hạn, nó sẽ không ngại ngần phê bình:

- Cậu không thấy xấu hổ à? Sao tay cậu bẩn thế này?

- Thì tớ bị bẩn mà? Liên quan gì đến cậu?

- Sao lại liên quan gì? Cậu mượn sách phải không nào?

- Thì mượn sách.

- Thế cậu định để tay thế mà mượn sách á?

- Thế cậu muốn tay tớ phải thế nào?

- Phải tay sạch mới được cầm sách. Tay bẩn thế kia thì cậu làm bẩn sách thôi!

- Về nhà tớ sẽ rửa tay ngay.

- Không được đâu, cậu hãy ra vòi nước mà rửa tay đi. Rồi tớ mới cho cậu mượn sách.

Nếu ai đó mượn sách mà lâu quá không trả, nó cũng sẽ nhắc nhở:

- Giữ sách lâu thế mà cậu không thấy xấu hổ sao? Các bạn khác cũng muốn đọc nữa đấy, cậu thì cứ ngâm mãi ngâm hoài! Nếu không muốn đọc thì trả sách lại đây, rồi khi nào muốn thì lại mượn.

- Nhưng tớ chưa đọc xong mà. Khi nào đọc xong thì tớ trả.

- Thế cậu định đọc đến hết thế kỷ này hay sao?

- Sao lại hết thế kỷ? Sách được cho mượn hạn những mười ngày cơ mà.

- Thì mười ngày chứ sao? Cậu mượn sách từ hôm nào nào?

-Tớ vừa mới mượn có một tuần. Đã hết mười ngày đâu.

- Thế cậu cứ nhất quyết phải chờ hết mười ngày sao? Mười ngày là hạn cuối cùng chứ. Còn nếu cậu đọc nhanh hơn thì hãy trả trước hạn, có ai bảo cậu phải giữ cho hết mười ngày đâu.

- Nhưng tớ nói với cậu rồi mà, tớ chưa đọc xong!

- Thế thì cậu hãy đọc nhanh lên!

Nhưng ai đó trả sách nhanh quá nó cũng không hài lòng:

- Cậu này, cậu đã kịp đọc lúc nào vậy? Mới cầm sách hôm qua, hôm nay đã mang trả rồi! Có khi cậu chưa thèm đọc cũng nên?

- Không đọc thì tớ mượn để làm gì?

- Làm sao tớ biết được cậu mượn để làm gì! Nhỡ cậu chỉ xem tranh thôi thì sao?

- Cậu làm như tớ là trẻ con ấy.

- Thôi được, thế cậu kể xem trong sách nói gì nào?

- Lại còn kiểm tra gì thế nữa?

- Tớ phải kiểm tra xem cậu có đọc sách thật không.

- Không phải việc của cậu! Việc của cậu chỉ là cho mượn sách thôi, chứ không phải là kiểm tra.

- Không được, cô giáo đã bầu tớ làm người giữ thư viện, tớ phải kiểm tra chứ. Nếu như cậu không đọc sách, thì có lẽ tớ không cho cậu mượn nữa. Để cho những người khác mượn đọc còn hơn.

Thế là cậu đó đành phải kể lại nội dung quyển sách.