ôi còn nhớ một chuyến đi bằng xe ô tô, năm năm sau đó, từ Pigalle đến Champs-Élysées. Tôi đã tới tìm Claude Bernard tại hiệu sách của ông trên đại lộ Clichy và ông muốn đưa tôi tới rạp chiếu phim xem Lola hay Adieu Philippine, chúng đã để lại cho tôi kỷ niệm đẹp... Tôi thấy như thể những đám mây, mặt trời và các bóng râm của tuổi hai mươi tôi vẫn tiếp tục sống, nhờ phép mầu, trong những bộ phim ấy. Thông thường chúng tôi chỉ hay nói chuyện về các cuốn sách và các bộ phim, nhưng, tối đó, tôi đã nhắc đến bố tôi và các cuộc phiêu lưu của ông thời Chiếm đóng: nhà kho trên quai de la Gare, Pagnon, băng đảng phố Lauriston... Ông quay sang nhìn tôi.

- Một trong số cựu loong toong của phố Lauriston giờ làm gác cửa hộp đêm.

Làm sao ông biết điều đó? Tôi đã không sáng trí đến độ hỏi ông.

- Cậu có muốn nhìn thấy hắn không?

Chúng tôi đi theo đại lộ Clichy và dừng lại trên quảng trường Pigalle, cạnh chỗ bồn nước. Lúc đó là khoảng chín giờ tối.

- Hắn đấy...

Ông chỉ cho tôi một gã đàn ông vận com lê xanh lính thủy đang đứng gác trước hộp đêm Les Naturistes.

Quãng nửa đêm, chúng tôi cuốc bộ trên phố Arsène-Houssaye, phía đầu Champs-Élysées, nơi Claude Bernard đã đỗ chiếc xe của ông. Và chúng tôi lại gặp trúng hắn. Hắn vẫn mặc bộ com lê xanh lính thủy. Và đeo kính râm. Hắn đứng đó bất động trên vỉa hè, ở rìa hai quán cabaret nằm sát nhau, thành thử người ta không thể biết thật ra hắn làm cho quán nào.

Tôi những muốn tra hỏi hắn về Pagnon, nhưng tôi cảm thấy một cơn khó ở, vào đúng lúc chúng tôi đi qua trước mặt hắn. Về sau, tôi đã tìm tên hắn trong số tên những kẻ thành viên khác của băng đảng. Hai thanh niên từng làm loong toong tại phố Lauriston: một kẻ tên là Jacques Labussière và một kẻ tên Jean-Damien Lascaux. Labussière, hồi đó, sống ở phố Ronce tại Ville-d’Avray còn Lascaux, đâu đó về phía Villemomble. Bọn họ đã bị kết án tù chung thân. Kẻ nào trong số đó là hắn? Tôi không nhận ra được hắn, theo những bức ảnh quá mờ chụp cả hai từng được đăng trên các tờ báo thời ấy, vào thời điểm diễn ra phiên tòa.

Tôi đã thấy lại hắn, quãng năm 1970, trên vỉa hè phố Arsène-Houssaye, bất động, ở cùng một chỗ, vẫn trong bộ com lê xanh lính thủy và cùng cặp kính. Loong toong cho vĩnh cửu. Và tôi tự hỏi có phải hắn mang cặp kính râm kia vì từ ba mươi năm mắt hắn đã quen nhìn thấy ngần ấy người đi qua ngưỡng của ngần ấy chốn tệ hại...

Vài hôm sau, Claude Bernard đã lục trong một cái tủ nằm tận trong góc hiệu sách của ông, rồi lấy từ đó ra bức thư này, mà ông đưa cho tôi, nó được viết hồi Chiếm đóng. Tôi đã giữ nó suốt quãng thời gian đó. Có phải nó được gửi cho ông?

Anh yêu của em, người yêu quý của em, lúc này là một giờ chiều; em vừa tỉnh dậy, rất mệt. Mọi chuyện đã không thuận lợi lắm. Em đã gặp một sĩ quan Đức tại quán Café de la Paix, em đã dẫn hắn đến Chantilly, làm được hai chai: 140 franc. Nửa đêm, hắn mệt. Em đã nói với hắn là em sống ở rất xa, vì thế, hắn đã thuê cho em một căn phòng. Hắn cũng thuê phòng cho hắn. Em được hưởng hoa hồng cho hai phòng, tức là 260 franc và hắn đã đưa cho em 300 franc. Tổng cộng em có 25 louis. Hắn đã hẹn em tối hôm qua tại sảnh Grand Hôtel, nhưng lúc bảy giờ, giờ hẹn, hắn đến, đầy vẻ chán chường, chìa cho em xem tờ lệnh gọi hắn phải đến ngay Brest. Sau cuộc hẹn bị lỡ, em đã tự nhủ: “Mình sẽ đến Montparnasse xem ở Café de la Marine Thiên thần Lái ngựa đã tới chưa.” Em đã đến đó. Không thấy Thiên thần đâu. Em đang chuẩn bị lấy tàu điện ngầm; hai viên sĩ quan Đức lại gần và đòi em đi cùng chúng, nhưng em đã nhận ra đó là mấy tên ngẫn; em buông vụ ấy. Em quay trở lại Café de la Paix. Chẳng có gì để làm. Em đã đến, khi Café de la Paix đóng cửa, sảnh Grand Hôtel. Chẳng có gì. Em đến quán bar của Claridge. Cuộc họp hành của một băng sĩ quan cùng tướng quân của chúng. Chẳng có gì. Em cuốc bộ ngược lên Pigalle. Trên đường đi, chẳng có gì. Lúc đó là khoảng một giờ đêm. Em lên Pigall’s sau khi đảo qua Royal và Monico, cả hai nơi đó chẳng có gì. Cả ở Pigall’s cũng chẳng có gì. Lúc trở xuống, em gặp hai thằng mê nhạc jazz dẫn em đi theo cùng chúng, chúng đã uống hai chai ở Pigall’s, tức là 140 franc, rồi bọn em tới Barbarina, ở đó em kiếm thêm được 140 franc. Sáng nay, lúc sáu giờ rưỡi, em về đi ngủ, mệt bã, với 280 franc. Ở Barbarina, em đã thấy Nicole, cần phải thấy bộ dạng của nó... Nếu anh đã có thể ở đó, Jeannot khốn khổ của em, chắc anh sẽ thấy lộn mửa...

Jacqueline.

Kẻ nào có thể là Thiên thần Lái ngựa mà cái cô Jacqueline kia đến tìm tại quán Café de la Marine? Cũng tại cùng quán cà phê đó, một nhân chứng đã nghĩ mình nhận ra Gisèle và Urbain T., vào cái đêm tháng Tư khi họ đã có những cuộc gặp tệ hại ở Montparnasse.