UỘC PHÁT MÃI DIỄN RA VÀO MỘT NGÀY THÁNG mười hai đến tối và kéo dài cho tới trưa hôm sau.

Ông Tulliver vẫn nằm im lìm trên giường bịnh trong suốt thời gian tiếng ồn ào của cuộc mua bán lan tới gần phòng ông. Bác Luke đề nghị nên đưa ông chủ qua nhà riêng của mình để được yên tỉnh, nhưng bác sĩ Turnbull đã bác bỏ để nghị đó với hy vọng những âm thanh huyên náo của cuộc bán đấu giá sẽ làm ông Tulliver hồi tỉnh. Bà Tulliver và các con ngồi im lặng quan sát và hồi hộp đợi chờ những biến chuyển trên gương mặt trơ trơ như sáp của người bịnh.

Cuối cùng, giờ phút căng thẳng, nhói buốt cũng trôi qua. Tiếng rao chát chúa của hỗ giá viên tiếp với những tiếng búa đập lộp cộp đã im bặt tiếng chân rào rào trên đường sỏi đá lịm dần. Bà Tulliver trông già đi mười tuổi sau hơn ba mươi giờ chờ đợi và tiên đoán mình sẽ mất đi những thứ gì.

Tới ba giờ chiều, chị người làm trung thành Kezia - người đã xem đám người tấp nập mua đồ của chủ mình như những kẻ thù riêng của chính mình - bắt đầu lau chùi nhà cửa. Chị bắt đầu công việc từ gian phòng khách, nơi «con heo hút ống vố» và «cái lũ đi mua đồ người khác» đã tụ họp. Chị cố tạo lại một bộ mặt khang trang cho gian phòng như thường lệ với vài món đã được mua lại cho gia đình. Bà chủ và các cô cậu sẽ dùng trà trong phòng khách tối nay, Kezia đã quyết định vậy.

Nhưng vào khoảng năm giờ rưỡi, giờ dùng trà thường lệ của gia đình, thì Kezia lên lầu cho biết có người muốn gặp cậu Tom. Người đó đang ngồi đợi trong nhà bếp. Ngay trong phút đầu tiên, qua ánh đèn lập lòe, Tom chỉ nhận ra đó là một thanh niên vạm vỡ, lanh lẹ, trạc mười tám tuổi, mắt xanh, mặt lấm tấm tàn nhang, tóc đỏ hoe. Người lạ đội một chiếc nón bằng vải dầu, áo quần lem luốc, có vẻ của một kẻ chuyên sống trên mặt nước. Tuy nhiên, những yếu tố đó không giúp Tom nhớ được là ai.

Thanh niên tóc đỏ cười:

- Chào cậu Tom. Chắc cậu không nhớ ra tôi, nhưng tôi có chuyện muốn nói riêng với cậu.

Chị Kezia thò đầu vào:

- Tôi đã đốt lò sưởi trong phòng khách rồi, cậu Tom.

Tom mời:

- Mời anh theo tôi.

Cậu tự hỏi, chẳng biết gã tóc đỏ này có phải người của công ty Guest tới gọi mình đi làm hay không. Từ hôm đi St. Ogg’s trở về tới nay, Tom vẫn mong được dượng Deane báo tin hiện đã có chỗ làm còn trống.

Ánh sáng đỏ rực của lò sưởi phòng khách là ánh sáng độc nhứt chiếu rọi lên vài cái ghế, mặt bàn viết, mặt sàn trơ trọi và một cái bàn ăn – không, không phải một mà còn có một cái nữa đặt trong góc phòng với một quyển Thánh Kinh khổ lớn với vài cuốn sách bên trên. Cảnh tượng trống trải đó làm Tom hơi bàng hoàng một lúc. Thanh niên tóc đỏ liếc nhìn Tom:

- Kìa, cậu chưa nhớ ra Bob à? Chính cậu đã tặng cho nó con dao xếp.

Vừa nói, Bob vừa móc túi lấy con dao ra và mở ngay lưỡi lớn nhứt, như để nhắc nhở Tom.

Tom ngượng ngùng:

- Bob Jakin phải không?

- Phải, Bob Jakin đây. Bob vẫn thường đi chơi với cậu hồi nhỏ đó. Cậu thấy, cái lưỡi nhỏ này đã mẻ, nhưng tôi không dám đưa cho người ta thay cái mới vì sợ họ tráo con dao khác, tôi rất quí nó, cậu Tom.

Bob vừa nói vừa chùi chùi lưỡi dao trên vai áo.

Giọng Tom thân mật hơn:

- Sao Bob, tôi có thể giúp anh được việc gì.

Bob xếp dao lại và cho vào túi:

- Kìa, cậu Tom, hay tin cậu có chuyện buồn, tôi trở về ngay thăm cậu, chỉ có vậy thôi. Tôi không xin cậu con dao nào nữa đâu.

Bob lôi ra một bao vải dầu nhỏ, định mở nhưng rồi ngừng tay ngay khi thấy Maggie bước vào. Maggie tò mò liếc nhìn người lạ, nhưng ngay sau đó cảnh tượng trơ trụi của căn phòng khiến cô quên đi sự hiện diện của khách. Tia nhìn của Maggie đổ về phía kệ sách, nơi đó chẳng còn gì ngoài một khoảng trắng lờ mờ trên vách. Bên dưới là một cái bàn nhỏ với vài quyển chơ vơ.

Maggie ngạc nhiên:

- Anh Tom, sách đâu hết rồi? Em tưởng dượng Glegg đã mua lại hết chớ – họ chỉ để lại cho chúng ta có bao nhiêu đó thôi sao?

Tom thẩn thờ:

- Hình như vậy. Họ mua sách nhiều để làm gì trong khi họ cần có vài cái bàn, cái ghế?

Nước mắt Maggie ràn rụa:

- Còn cuốn «Cuộc hành hương» mà anh đã tô màu hồi nhỏ đâu rồi? Trời ơi! – Em tưởng tụi mình không bao giờ xa rời những kỷ niệm đó – nhưng bây giờ tất cả mọi thứ đều bỏ chúng ta mà đi - chẳng còn lại gì cả.

Maggie rời bàn sách, tới buông người xuống một chiếc ghế, nước mắt lan dài trên má cô không nhận ra là Bob đang nhìn mình một cách cảm thông, cái cảm thông có được nhờ trực giác chớ không phải nhờ vào hiểu biết.

Đối với Tom, nhắc nhở chuyện sách vở giữa lúc này hoàn toàn không phải chỗ.

- Bob, chúng tôi hết sức cám ơn anh... anh đã có lòng tới thăm chúng tôi giữa cơn hoạn nạn.

Bob bắt đầu mở cái bao vải dầu ra:

- Cậu Tom, tôi sắp kể cho cậu nghe một chuyện của tôi. Hai năm nay tôi kiếm sống bằng cách đi đặt bẫy khắp nơi. Và cách đây nửa tháng tôi gặp được chút ít may mắn – tôi tin rằng mình là kẻ luôn gặp may mắn, vì bẫy nào do tôi đặt cũng bắt được thú – nhưng lần này không phải là một cái bẫy mà là một đám cháy ở nhà máy xay Torry. Tôi chữa cháy cho họ, nhờ tôi mà mấy thùng dầu của nhà máy không bắt lửa. Sau đó ông chủ nhà máy cho tôi mười đồng vàng (1) ông còn khen tôi nữa. Số tiền đó còn đây – chỉ tiếc là tôi đã xài hết một đồng rồi.

(1) Sovereign (hiện nay không còn lưu hành) giá trị 20 si-linh.

Bob vừa đổ tiền lên bàn vừa tiếp:

- Mới cầm số tiền này, đầu tôi rối lên như một nùi chỉ – tôi suy nghĩ lung tung. Tôi tính chuyện sẽ mua chó, mua chồn để đi săn chuột, tôi tính toán hết chuyện này chuyện khác, cuối cùng tôi quyết định làm nghề bán hàng rong, nghề bán hàng rong đi nhiều, biết nhiều và làm cho mình lanh lợi hơn. Rồi tôi sẽ đi hết mọi xứ, sống giang hồ như vậy, thích lắm!

Bob ngừng lại ngẫm nghĩ một lúc rồi tiếp với giọng kiêu hãnh và quả quyết như người từ chối thiên đường:

- Nhưng tôi đã nghĩ kỹ lại, tôi không cần những thứ đó nữa! Tôi đổi một đồng vàng ra để mua cho má tôi một con ngỗng, mua cho tôi một cái áo lớn màu xanh và một cái nón da hải cẩu, vì lúc đó tôi còn muốn theo nghề bán dạo. Bây giờ thì không cần nữa. Biết đâu tôi sẽ có một dịp chữa cháy khác, tôi có số hên mà! Vì vậy, tôi mong cậu vui lòng nhận dùm tôi số tiền này, cậu Tom, để cậu có thể trang trải được chút ít – tôi tới đây chỉ có ý đó. Số tiền không được bao nhiêu, nhưng cũng có ích cho cậu lúc này.

Tom cảm động:

- Anh tốt quá, Bob! Tôi sẽ không bao giờ quên anh và rất hối hận là lúc nãy đã không nhận ra anh. Có điều là tôi không thể nhận số tiền này được, làm vậy tức là đã lấy đi một gia tài nho nhỏ của anh. Không thể bỏ được, Bob.

Bob tần ngần:

- Sao lại không, cậu Tom? Cậu từ chối làm tôi buồn lắm. Tôi không thiếu thốn gì đâu. Má tôi làm nghề nhặt lông gà vịt cũng đủ sống rồi, với lại bà chỉ ăn bánh mì và uống nước lã thôi, bà sợ mập. Còn tôi thì lúc nào cũng gặp may, cầm tiền đi cậu Tom – nếu không tôi buồn ghê lắm.

Bob vừa nói vừa đẩy mấy đồng vàng tới, nhưng trước khi Tom kịp phản đối, Maggie đã nói:

- Ồ, Bob, tôi không ngờ anh quá tốt với chúng tôi như vậy. Tôi cũng rất hối hận vì trước đây đã nghĩ lầm cho anh.

Tuy không biết trước đây Maggie đã nghĩ về mình như thế nào, Bob cũng mỉm cười một cách hài lòng.

Tom nói:

- Không thể được, Bob, tôi không thể nhận số tiền này. Anh đừng tưởng rằng tôi không nhận vì không có cảm tình với anh. Chỉ tại tôi tự hứa sẽ không nhận bất cứ cái gì của người khác, tôi chỉ muốn cầm lấy những đồng tiền do chính tay mình làm ra. Bây giờ xin anh vui lòng cho tôi được bắt tay.

Maggie nói:

- Để tôi cất tiền này vào túi lại cho anh. Chừng nào bắt đầu đi bán, nhớ tới thăm chúng tôi nghe Bob.

Nhưng Bob lại lấy tiền ra, đặt xuống bàn và quả quyết xếp cái bao vải dầu lại:

- Không, cậu Tom, cậu làm như vậy chẳng khác nào tôi đem tiền tới để khoe. Cậu phải cầm lấy, kể như tôi đền đáp ơn cậu cho con dao hồi nhỏ.

Tom đẩy đồng tiền trở lại:

- Không đâu, Bob, tôi nói thật mà, cám ơn anh nhiều lắm, nhưng tôi không thể nhận được.

Maggie vốc nắm tiến lên, đưa lại cho Bob, giọng dịu dàng:

- Cất đi, Bob. Bây giờ chúng tôi chưa cần lắm. Khi nào ba tôi hay anh Tom cần anh giúp cho thì chúng tôi sẽ báo cho anh biết – phải không anh Tom? Chúng ta sẽ là bạn với nhau mãi mãi, phải không anh Bob?

Bob ngập ngừng cầm...

DÒNG SÔNG TUỔI DẠI – MẤT TRANG 132 ĐẾN 187