ăng-sơ Coóc-lít lau xong cái đĩa bằng thiếc cuối cùng rồi xếp lên giá, sau đó anh châm lửa tẩu thuốc. Khi đã ngả mình trên giường, anh đưa mắt nhìn những khe kẽ trên trần nhà được trát kín bằng rêu. Căn nhà nhỏ của anh làm ở lưng chừng khu đồi Pháp, không xa dòng sông Enđorađô bao nhiêu, lại rất gần với con đường mòn chính. Cửa sổ duy nhất của căn nhà lúc nào cũng thấy còn sáng cho đến quá 1 giờ khuya nên làm cho lữ khách không nhà không cửa phấn chấn hơn mỗi khi bóng đêm ập xuống ngang đường.

Đen Bi-xôp dùng thân đẩy cánh cửa để bước vào. Anh ta bước loạng choạng vì gánh củi nặng trên vai. Hơi thở của anh vừa ra khỏi miệng đã đông cứng lại cho nên mặt anh như mang một chiếc mặt nạ bằng đá làm cho anh không nói được: Với anh mà không nói được thì là một cực hình khủng khiếp. Vì thế anh hơ mặt ra trên cái chảo!

Chẳng mấy chốc, lớp đá băng trên mặt anh tan ra chảy thành vệt rơi xuống rồi bắn tung tóe lên khi chạm tới mặt chảo nóng.

Đen đến giường mình và ngả người ra, miệng thì lầm bầm - Nhưng độ 15 phút sau, anh nói trõ sang phía giường kia:

- Anh có muốn chơi ván bài trước khi đi ngủ không?

- Muốn, tôi sẽ thắng anh hoàn toàn cho mà xem.

Khi Bi-xôp đang tráo bài thì ở bên ngoài bỗng lọt vào những tiếng lao sao và có ai đó đập cửa.

- Vào đi, và đừng có làm ồn lên như thế! Đen hét.

Coóc-lít thì đứng bật dậy và Đen Bi-xốp lúc đó mới quay đầu lại: Hai người phụ nữ và một gã đàn ông bước qua ngưỡng cửa rồi đứng xững lại vì lóa mắt.

- Ôi, trời đất quỷ thần ơi! Coóc-nen! Sao lại thế này nhỉ! (Anh chàng thợ mỏ đứng dậy lắc bàn tay của gã đàn ông, kéo ra giữa phòng) Coóc-lít, anh không còn nhớ Coóc-nen sao, Giếch Coóc-nen!

Văng-sơ xiết tay khách:

- Anh nói gì mà lạ vậy, tôi nhớ lắm chứ!

Cậu đã để cho bọn mình ngủ đỡ qua một đêm kinh khủng vào mùa thu năm ngoái. Bù lại, món thịt hươu rán của cậu thì lại thật tuyệt. Anh nói với khách.

Bấy giờ anh mới lên tiếng:

- Cả ba chúng tôi đều rất mừng rỡ khi nhìn thấy ngôi nhà của anh, đúng thế không, các em? (Anh đưa mắt nhìn hai người bạn gái). Xin giới thiệu với em: ông Coóc-lít. Còn đây là Tuyết Trắng tức "Hươu cái".

Đó là một phụ nữ tóc hung, da trắng, chắc đã có một thời xuân sắc, nhưng bây giờ thì trên gương mặt đã có những nét chai sạn của những con người dầu dãi phong sương.

Tỏ ra tự hào về những tiến bộ trong phong cách lịch thiệp ngoài xã hội, Giêch Coóc-nen lại trịnh trọng đẩy người phụ nữ thứ hai ra phía trước.

- Ông Coóc-lít, xin giới thiệu với ông: Trinh nữ. Phải, đây là Trinh nữ. Anh nhắc lại để giải đáp cái nhìn có vẻ thắc mắc của Văng-sơ. Trinh nữ... đơn giản thế thôi!

Trinh nữ mỉm cười, nghiêng mình chào nhưng không đưa tay ra bắt. "Tay này ngang tàng đây" cô nghĩ về người kỹ sư như vậy. Kinh nghiệm đời ít ỏi của cô đã dạy cho cô biết rằng những con người cũng ngang tàng, sừng sỏ như nhau thì không bắt tay nhau được. Coóc-lít cũng nghiêng mình đáp lại rồi tò mò quan sát người phụ nữ có nước da nâu dễ coi ấy với vầng trán thấp và thân hình mềm mại uyển chuyển. Dẫu rằng nhan sắc của cô chỉ thường thường bộc trung nhưng cô có cái duyên khiến anh khó mà cưỡng lại. Cô lại tỏ ra rất khỏe mạnh: cử chỉ nhanh nhẹn, tự nhiên như phát tiết từ một sức sống dư thừa.

Coóc-nen nghiêng hũ rượu cắp ở nách, sau khi đã đưa mắt tìm sự đồng tình của Coóc-lit, anh ta rót đầy đến một nửa bốn chiếc cốc bằng thiếc và một chiếc cốc thủy tinh đựng mứt mà Đen đặt trên bàn.

- Các anh có thích uống rượu pha?

Cặp mắt đen láy của cô quay sang Bi-xôp.

- Nhanh tay lên, anh bếp. Bắc soong và đun nước đi. Coóc-nen đãi ta đấy. Anh Coóc-lít, đường đâu? Đậu khấu, quế nữa? Thế này mới đủ! Tốt lắm! Mỗi người một tay nào!

- Cô ấy cừ đấy chứ, phải không anh! Coóc-nen nói nhỏ vào tai Coóc-lít, mắt vẫn trìu mến nhìn Trinh nữ đang khuấy soong rượu pha bốc khói.

Nhưng Trinh nữ lại chỉ chú ý đến anh kỹ sư chủ nhà.

- Đừng có nghe. Anh ấy say rồi đấy. Lúc nào nghỉ chân là anh ấy lại mó máy đến chai rượu.

- Thôi, em...Giêch cãi.

- Nào, cạn cốc! Coóc-nen lên tiếng.

Ai nấy cạn cốc rồi đặt mạnh cốc lên bàn nghe đến choang.

Văng-sơ Coóc-lít tâm trạng vui vẻ, phấn chấn, nhưng thật trớ trêu anh lại nghĩ đến câu nói cửa miệng của Phrôna, lúc này đây anh đang học trong đời sống và tích lũy dược nhiều khái niệm mới mẻ về mối quan hệ giữa người và người. Bỗng chốc anh nhớ đến lễ đính hôn của Phrôna với Xanh Vanh-xăng nên anh đã đề nghị Trinh nữ hát. Trinh nữ có vẻ vui thích vì được anh mời nhưng cô còn hơi rụt rè, Chỉ đến khi Bi-xôp ngâm liến láu hai chục câu thơ Đám mây trôi thì cô mới quyết định hát bằng một giọng hơi yếu, cô hát một cách tình tứ bài Giành lại vàng cho em. Bài tình ca ấy làm cho Coóc-nen xúc động, nước mắt rưng rưng, khi đó trong lòng anh ta như trỗi dậy những ước vọng tinh thần.

Mọi người hoan nghênh nhiệt liệt giọng hát của Trinh nữ, Đen Bi-xôp nâng cốc chúc sức khỏe cô và tặng cô danh hiệu Giọng ca thánh thót như tiếng chuông của nhà thờ Đức Mẹ. Thế là một lần nữa mọi người lại cạn cốc một hơi.

Sau khi Coóc-nen đến được 2 tiếng đồng hồ thì Phrôna đến, cô gõ cửa dồn dập, và khẩn thiết. Coóc-lít vội chạy ra mở cửa.

Vừa trông thấy anh, Phrôna reo lên vui mừng:

- ơ kìa! Anh Văng-sơ Coóc-lít! Em không biết là anh ở đây!

Anh bắt tay Phrôna và cố che chắn cái cửa. Đằng sau anh, Trinh nữ đang cười khanh khách và Coóc-nen thì đang hát ông ông để đòi uống nữa.

- Em làm sao thế? Coóc-lít hỏi.

- Anh có thể mời em vào nhà chứ. Phrôna nói, giọng hơi trách móc. Em bị trượt chân trên lớp băng nên chân tê cóng.

Những tiếng la thét của Trinh nữ lẫn với giọng the thé và oang oang của Tuyết và Đen Bi-xôp từ phòng trong vọng ra. Đen Bi-xôp đang kịch liệt phản đối cái gì đó. Văng-sơ Coóc-lít thấy mặt mình nóng bừng.

- Phrôna, em không vào được đâu. Em không nghe thấy gì sao?

- Em phải vào. Hai chân em đang tê cóng đây, em vừa nói với anh rồi.

Văng-sơ đành phải miễn cưỡng để cho Phrôna bước vào rồi đóng cửa lại. Bên ngoài tối nên Phrôna phải dừng ở ngưỡng cửa giây lát cho quen với ánh sáng trong nhà rồi cô liếc nhìn nhanh quang cảnh trước mắt.

Khói bốc lên nghi ngút từ soong rượu đun trên bếp, căn phòng kín mít lại nồng nặc mùi khói thuốc và rượu làm cho ai ở ngoài mới vào phải muốn lộn mửa. Còn Coóc-nen thì đang chạy quanh bàn đuổi bắt Trinh nữ, cô ta cầm một cái thìa dài xúc mù-tạc để tự vệ, mỗi khi Coóc-nen xán đến, cô bôi nghuệch ngoạc lên mặt lên mũi anh ta. Tuyết Chỉ ngồi nhìn cảnh vui vẻ đó, còn Bi-xôp thì tay cầm cốc rượu thỉnh thoảng lại phá lên cười trước những trò đùa của Trinh nữ. Mặt ai cũng đỏ như gấc.

Văng-sơ hụt chân phải bám vào cửa. cảnh tượng đó hình như khôi hài quá đến mức anh rất muốn bật cười nhưng cuối cùng lại biến thành một cơn ho rũ rượi. Phrôna chợt nhớ đến đôi chân tê cóng của mình nên bước vào.

- Chào anh Đen! Cô nói to.

Nghe tiếng gọi quen thuộc, nét vui vẻ trên gương mặt anh chàng thự mỏ biến mất, anh ta bất đắc dĩ phải quay lại nhìn.

Phrôna hất cái mũi trùm đầu ra phía sau, gương mặt đỏ ửng vì lạnh giá nổi bật lên trên cổ áo lông màu sẫm, tựa như một tia nắng lọt vào bóng tối của một ngôi nhà lụp xụp. Ai cũng đều biết cô là con gái của Gia-côp Oen-sơ. Trinh nữ thốt lên kinh ngạc đánh tuột cái thìa mù tạc, còn Coóc-nen thì lơ đãng đưa tay lên che những vệt mù-tạc vàng trên mặt, thành ra lại càng làm cho mặt nhem nhuốc thêm, rồi ngồi thụp ngay xuống chiếc ghế đẩu ngay cạnh đấy. Chỉ có Tuyết là vẫn bình tĩnh, chỉ mỉm cười!

Cuối cùng Bi-xôp cũng đáp lại được một câu "Chào cô!" rồi không nói thêm được câu gì nữa.

Sau một giây, Phrôna cất tiếng:

- Xin chào tất cả các bạn!

- Phrôna, em lại đây.

Văng-sơ đã kiềm chế được sự bối rối, đưa Phrôna đến gần cái bếp lò và để cô ngồi đối diện với Tuyết.

- Cô tháo giày ra và đừng ngồi gần lửa quá. để tôi xem có kiếm dược cái gì đó cho cô không.

- Một chút nước mát thôi, anh Đen.

- Chắc rằng chân cô không đến nỗi nào chứ, cô Oen-sơ.

- Không sao, không sao! (Cô tươi cười lắc đầu, tháo đôi giày đóng băng đông cứng ra). Da chân khi nào bong ra thì mới đau.

Một lúc lâu căn phòng bỗng trở nên lặng lẽ, chỉ có tiếng nước của Bi-xôp đổ từ xô vào chậu. Phrôna xoa mạnh hai bàn chân, cô ngẩng lên nói:

- Tôi chẳng muốn làm cuộc vui của các bạn bị cản trở, tiếp tục đi, xin các bạn cứ tự nhiên cho.

Giêch Coóc-nen lúc đó mới bắt đầu mấp máy môi. Trinh nữ tỏ ra giữ gìn, còn Tuyết thì đến quỳ gối bên Phrôna và cầm lấy cái khăn của cô.

Tôi cũng bị ướt sũng chân đúng vào cái vũng nước đó. Tuyết phân trần...sự xoa bóp mạnh của Tuyết chẳng mấy chốc đã làm cho đôi chân của Phrôna ấm lên.

Coóc-lít đã tìm được đôi giày đi trong nhà lịch sự nhất và đôi tất rất dày.

- Anh hy vọng những thứ này vừa với em.

Anh đưa giầy và tất cho Tuyết và Phrôna. Hai người vừa cười khúc khích vừa nhỏ to với nhau cái gì đó rồi xỏ tất, đi giày.

- Phrôna, em làm gì một mình trên đường mòn giữa đêm hôm khuya khoắt thế này? Văng-sơ hỏi cô, anh thầm ngạc nhiên về sự bình tĩnh của Phrôna, trước một hoàn cảnh khó xử như thế này.

- Chắc chắn anh sẽ chê trách em. Phrôna nói trong lúc giúp Tuyết phơi những đồ ướt lên dây căng trên bếp lò. Em đến chơi nhà bà Stăngtông. Đầu tiên phải nói để anh biết rằng tiểu thư Moóc-ti-nơ và em đã chơi cả tuần với những người Pen-li. Em muốn rời nhà bà Stăng-tông từ sớm nhưng đứa con nhỏ của bà ta bị một cơn sốt cao, nên em không thể bỏ về được. Nhưng chỉ nửa giờ sau là bà ta và em yên tâm về chuyện đứa nhỏ. Vì chồng bà vắng nhà, hiện đang ở Đao-sơn nên bà không chịu để em về một mình, trên đường mòn có gì nguy hiểm đâu và em không ngờ băng lại tan nhanh đến thế. Khi tôi đến, các bạn đang hát cơ mà, vậy tiếp tục đi.

- Tôi...tôi ha... hát...xo...xong... rồi! Coóc-nen lắp bắp.

- Đen, đến lượt anh đấy, anh hát bài Đám mây trôi đi.

- Bài ấy hát rồi. Trinh nữ nói.

Cô hát cho chúng tôi nghe một bài gì đó đi, tôi tin chắc rằng cô có giọng hát hay. Phrôna yêu cầu Trinh nữ hát.

- Cô gái ấy đã làm cho bài tình ca hay hẳn lên bằng một chất giọng rất cảm động. Sự lạnh lẽo xa lạ đã hết, không khí vui vẻ trở lại. Phrôna không thèm đụng môi đến cốc rượu mọi người mời và cô đã phải góp phần mình bằng cách hát bài Anni -Lôri.

Cô quan sát những người khách và nhận thấy rõ tác dụng của rượu đối với Coóc-nen và Trinh nữ. những chuyện thâm nhập thực tế nho nhỏ như thế này không hề làm cho cô thấy khó chịu. Không những thế còn hơi bực mình vì thấy cung cách vọng về của Coóc-lít đối với khách.

Còn bản thân Coóc-lit thì lại nghĩ: "Mỗi phụ nữ có vị trí của mình" và anh cố tưởng tượng ra phản ứng của những cô gái mà anh đã gặp ở nơi tiếp khách của bà mẹ anh xưa kia sẽ ra sao trước cái cảnh trong quán rượu này. Tuy nhiên mới chỉ hôm qua thôi, nếu nhìn thấy Tuyết xoa chân cho Phrôna thì chắc hẳn anh đã tức giận nhưng lúc này anh lại hài lòng nhận thấy Phrôna chẳng biểu lộ thái độ gì cả, phải chăng đó là do ảnh hưởng của hơi men? - Anh còn cảm thấy có thiện cảm với Tuyết và phát hiện ra một vẻ đẹp mới trên gương mặt chị ta.

Phrôna xỏ chân vào đôi giày khô ráo rồi đứng dậy. Cô phải kiên nhẫn chờ cho Coóc-nen vừa nói vừa nấc, tay nâng cốc rượu chúc mừng cuối cùng:

- Xin...hự...chúc...hự...sức khỏe...hự người đã...hự... xây dựng...hự...!

- Cái xứ sở nổi tiếng này! Trinh nữ nói tiếp.

- Phải, cô em thân mến! Xin chúc sức khỏe...hự..người đã xây dựng nên đất nước giàu có này...hự...ngài Gia-côp Oen-sơ!

- Và sức khỏe của con gái ngài nữa! Tuyết nói to.

- Nào ta đứng dậy và cạn cốc!

- Phrôna muôn năm! Đen ra lệnh, men rượi làm 2 má anh ta ửng đỏ.

- Xin bắt tay cô. Tuyết thì thầm vào tai Phrôna.

Trong lúc mọi người đồng thanh reo to: "Gia-côp Oen-sơ muôn năm! Phrôna Oen-sơ muôn năm!" thì Tuyết và Phrôna xiết tay nhau thân thiết.

Phrôna đeo bao tay, Coóc-lít cũng đội lên đầu chiếc mũ lông chuẩn bị đưa cô ra về.

- Không, tôi không muốn ai đưa tôi đi hết. Chị Tuyết vừa bảo tôi khu vực những người Pen-li ở Chỉ cách đây có một kilômét, cứ việc đi thẳng là tới. Thôi khỏi!...

Cô nói từ "Thôi!" một cách rất cương quyết đến nỗi Coóc-lit phải vất ngay mũ xuống giường.

- Chúc các bạn ngủ ngon! Phrôna tươi cười chào từ giã mọi người.

Coóc-lit theo cô ra bên ngoài. Cô quay lại nhìn anh. Cái mũ trùm đầu vẫn lật hờ hững phía sau nên gương mặt xinh đẹp của cô nhìn rõ dưới ánh trăng.

- Phrôna... anh... anh...

- Anh cứ yên tâm, em chẳng nói với ai đâu. Phrôna nói, trong mắt cô có ánh giễu cợt.

- Anh muốn nói để em rõ vì sao.

- Không cần thiết. Em rất thông cảm. Dù thế nào chăng nữa thì anh cũng vẫn có thể lựa chọn được những người tốt hơn.

- Phrôna!

Trong tiếng anh thốt lên hàm chứa biết bao sư thất vọng làm cho Phrôna cũng thấy cảm động.

- Thôi anh! Đừng nên bối rối làm gì! Tuyết đã kể hết cho em nghe rồi. Chị ấy cũng bị nước thấm vào chân như em vì sa vào một vũng nước và thế là phải gõ cửa nhà anh...hoàn toàn như em thôi.

Coóc-lít gật dầu.

- Đúng thế, Phrôna, em là người phụ nữ có đức hạnh nhất xưa nay anh chưa từng gặp (anh ngẩng mặt, nói tiếp bằng giọng quả quyết). Em biết không, anh vẫn chưa từ bỏ hy vọng.

Cô muốn ngắt lời anh nhưng anh vẫn nói tiếp:

- Sự đời chằng bao lâu nữa sẽ bước sang một giai đoạn mới. Dù cho Xanh Vanh-xăng là gì đi chăng nữa, em cũng sẽ là của anh...

Anh muốn ôm lấy Phrôna nhung cô như đã đoán trước được nên né tránh và chạy ra đường mòn.

- Phrôna, quay lại đi! Anh xin lỗi!

- Anh có gì phải xin lỗi đâu. Chúc anh ngủ ngon!

Anh chờ cô biến dần trong bóng tối rồi mới quay vào. Anh thoáng quên mất trong chốc lát những chuyện đã diễn ra trong nhà cho nên khung cảnh trước mặt đã lôi anh trở lại thực tế. Tuyết đang khóc thút thít, chị ngước nhìn Coóc-lít bằng cặp mắt sáng và ngấn lệ, một giọt nước mắt còn đang lăn trên má. Vẻ mặt của Đen Bi-xôp thì nghiêm trọng một cách khôi hài. Trinh nữ ngồi gục bên bàn, hai tay ôm lấy đầu, giữa đám cốc chén nghiêng ngửa và vệt rượu hoen ố. Coóc-nen lảo đảo tiến lại gần Trinh nữ, cúi xuống nói lắp bắp trong những tiếng nấc: Em say thế này đây...nhưng không sao, cái gì cũng có cái tốt.

Trinh nữ vẫn đau buồn da diết:

- Đời ôi là đời! Sao tôi lại như thế này! Lỗi đâu phải tại tôi...thề có trời đất! Tôi sinh ra ở đâu? Bố tôi là ai? Một kẻ nghiện ngập. Còn mẹ tôi?...Khi tôi còn bé, có ai nhòm ngó săn sóc gì tôi đâu.

- Cô im đi! Coóc-lít nói như ra lệnh.

Trinh nữ ngẩng đâu lên, mái tóc bù rối của cô làm cho cô có vẻ dữ tợn.

- Người đó là ai vậy? bồ của anh chứ gì, cuộc nào? Cô cười riễu cợt.

Coóc-lít giận tái mặt, anh tiến một bước về phía trinh nữ. Do bản năng tự vệ, Trinh nữ lấy vòng tay che mặt.

- Xin ông đừng đánh tôi. Cô van xin.

Giận dữ cả với chính mình, Coóe-lít lặng đi để bình tĩnh trở lại rồi mới nói được.

- Bây giờ mặc áo vào và đi đi. Bước cả đi!

- Anh không xứng đáng là Một người đàn ông!

Trinh nữ lâm bẩm khi chợt nhớ ra rằng cô chẳng việc gì phải sợ anh cả.

Coóc-lít không thèm nghe những lời phản đối ấy tự anh dắt cô ta ra cửa.

Đẩy phụ nữ ra ngoài vào lúc khuya khoắt và thời tiết thế này thật đáng xấu hổ cho anh. Trinh nữ gào lên và như muốn xỉu ở ngưỡng cửa.

Thôi, em đừng có giận. Giêch Coóc-nen vẫn thản nhiên, nói nhỏ với Trinh nữ.

- Chúc cô ngủ ngon! Xin cô thứ lỗi. Coóc-lít nói với Tuyết khi đi ngang qua mặt anh, anh còn mỉm cười một cách khoan dung với chị ta.

- Anh là đồ tồi! Trinh nữ lại gầm lên

Coóc-lit đóng cửa lại, hết nhìn Bi-xôp, lại nhìn một cách kinh tởm mặt bàn đầy vết rượu rơi vãi và cốc chén ngổn ngang, sau đó anh gieo mình xuống giường. Còn Đen thì ngồi chống khuỷu trên bàn, với tẩu thuốc.

Ngọn đèn cạn dầu bắt đầu bốc khói, ánh lửa vật vờ và phút chốc tắt hẳn. Đen vẫn ngồi, chốc chốc lại nhồi tẩu thuốc và quẹt hết khối que diêm.

- Đen, anh không đi nằm sao? Cuối cùng Coóc-lít phải lên tiếng hỏi.

Đen lầm bầm gì đó, không trả lời.

- Tôi thật sự kinh tởm đã đuổi họ ra ngoài.

- Đúng quá đi chứ!

Hai người cùng yên lặng một lúc lâu. Đen vỗ tàn thuốc ở cái tẩu của anh ra rồi đứng dậy.

- Anh ngủ chưa? Đen hỏi.

Không thấy trả lời. Thế là anh nhẹ nhàng bước lại gần giường và kéo chăn đắp cho Coóc-lit đang ngủ.