RPAGÔNG: - Lại gần đây. Lại mà cung xưng cái hành vi gian ác nhất, cái việc mưu lại kinh tởm nhất từ xưa đến nay chưa từng thấy ở trần gian.

VALE: - Cụ định nói gì, thưa cụ?

ARPAGÔNG: - Thế nào, đồ bất nhân, mày không xấu hổ về chuyện cái tội ác của mày sao?

VALE: - Cụ định nói tội ác nào kia ạ?

ARPAGÔNG: - Còn tội ác nào, quân đê mạt kia! Làm như mày không biết tao định nói gì? Đừng tính chuyện bưng bít giấu quanh nữa, vô ích mà: chuyện vỡ lở rồi, và người ta vừa mới mách tao tất cả sự tình. Ôi chao! Không ngờ mày lạm dụng lòng tốt của tao như vậy và dụng tâm len lỏi vào nhà để phản bội tao, để lừa tao một vố cay độc đến như thế!

VALE: - Thưa cụ, người ta đã phát giác tất cả sự tình với cụ, thì cháu cũng không muốn quanh co chối cãi làm gì.

BÁC CẢ GIĂC: (Nói riêng) - Ố! Ố! Mình vô tình mà đoán đúng chăng?

VALE: - Cháu vẫn rắp tâm thưa chuyện với cụ, và muốn chờ có dịp nào thuận tiện; nhưng chuyện đã thế này thì cháu chỉ xin cụ đừng nóng giận và vui lòng nghe cháu giãi bày mọi lẽ.

ARPAGÔNG: - Để xem mày có thể đưa ra những lý lẽ con khỉ gì nào, thằng ăn cắp đê mạt kia?

VALE: - Ôi! Thưa cụ, cháu không làm gì đáng để bị gọi bằng những danh từ đó. Đành rằng cháu có một chút lỗi với cụ; nhưng kể ra, thì lỗi cháu cũng đáng được khoan dung.

ARPAGÔNG: - Thế nào, đáng được khoan dung? Một cuộc âm mưu ám hại, một việc giết người như vậy?

VALE: - Xin cụ làm ơn, đừng nổi nóng. Khi cụ đã nghe cháu trình bày, cụ sẽ thấy rằng tội vạ chẳng lớn như cụ nghĩ đâu.

ARPAGÔNG: - Tội vạ chẳng lớn như tao nghĩ! ủa! Máu mủ của tao, ruột rà của tao, thằng chết treo kia!

VALE: - Thưa cụ, máu mủ của cụ không đến nỗi rơi vào tay hèn hạ. Cháu đây vốn cũng con nhà, chẳng phải xấu xa gì, và trong tất cả chuyện này, chẳng cógì là cháu không thể đền bù thích đáng.

ARPAGÔNG: - Thì đúng là ý tao chủ định như vậy, mày phải hoàn lại cho tao cái của mà mày đã cướp của tao.

VALE: - Thưa cụ, danh giá của cụ sẽ được hoàn toàn thỏa mãn.

ARPAGÔNG: - Không phải vấn đề danh giá trong chuyện này. Thế nhưng, này, ai đã xui mày làm cái việc đó?

VALE: - Ôi! Cụ còn hỏi cháu ư?

ARPAGÔNG: - Ừ, tao hỏi mày thật đấy.

VALE: - Một vị thần mang sẵn lý do miễn tội cho tất cả mọi việc mà vị đó xui nên: Tình yêu.

ARPAGÔNG: - Tình yêu?

VALE: - Vâng.

ARPAGÔNG: - Tình yêu con khỉ, tình yêu con tườu, nói đáng tội! Tình yêu những đồng tiền vàng của tao!

VALE: - Không, thưa cụ, không phải là của cải nhà cụ làm cho cháu thèm khát, không phải cái đó làm lóa mắt cháu, và cháu xin cam đoan không ngấp nghé tí gì những tài sản của cụ, miễn là cụ để cho cháu cái của báu mà cháu đương giữ trong tay.

ARPAGÔNG: - Không đời nào, cha mẹ quỷ thần ơi! Tao không đời nào để cho mày đâu. Rõ cái quân mới láo xược làm sao chứ, dám đòi giữ riệt cái của ăn cắp của ta.

VALE: - Thế mà cụ gọi là ăn cắp à?

ARPAGÔNG: - Chứ lại còn gì? Một kho vàng như thế!

VALE: - Một kho vàng, đúng vậy, và có lẽ là cái kho vàng quý giá nhất của cụ; nhưng cụ để cho cháu thì cụ có mất đâu. Cháu quỳ gối xin cụ, cái kho vàng đầy vẻ quyến rũ; và cụ phải ban cho cháu mới là phải lẽ.

ARPAGÔNG: - Không có đời nào. Thế này là cái nghĩa lý gì nhỉ?

VALE: - Chúng cháu đã cùng giao ước và đãthề không rời bỏ nhau.

ARPAGÔNG: - Thề thốt kỳ khôi chưa, ước hẹn tức cười chưa!

VALE: - Vâng, chúng cháu đã cùng nhau giao kết một cuộc tình duyên trọn đời mãn kiếp.

ARPAGÔNG: - Tao sẽ ngăn cấm chúng mày, bảo cho mà biết.

VALE: - Chúng con chỉ có chết mới rời nhau.

ARPAGÔNG: - Thật là nó lăn xả vào mà bám riết đồng tiền của tôi.

VALE: - Thưa cụ, cháu đã nói rồi, không phải vì ham lợi mà cháu đã làm cái chuyện đó. Lòng cháu không bị thúc đẩy vì những lý do mà cụ nghĩ đâu; một động cơ cao quý hơn đã xui khiến cháu có quyết tâm đó.

ARPAGÔNG: - Rồi các ngài xem, nó muốn chiếm của cải của tôi là vì nhân đức thương yêu của người có đạo đấy. Nhưng tao sẽ làm cho ra đầu ra đũa, và toà án sẽ làm cho tao thỏa mãn mọi điều, thằng chết treo vô sỉ kia.

VALE: - Cụ muốn đối xử thế nào, tuỳ lòng cụ, và cháu sẵn sàng cam chịu tất cả sấm sét búa rìu; cháu chỉ xin cụ tin cho rằng, nếu có điều gì là tội lỗi, thì chỉ nên trách cứ một mình cháu thôi, chứ trong tất cả chuyện này, con gái cụ hoàn toàn không có tội gì?

ARPAGÔNG: - Cái đó thì đã cố nhiên; con gái tao mà lại nhúng vào cái tội ác đó thì là chuyện lạ lùng hết sức. Nhưng tao muốn của tao thì trả cho tao; mày phải cung xưng mày đã đem đi đâu.

VALE: - Cháu không hề đem đi đâu cả, hiện vẫn ở trong nhà cụ.

ARPAGÔNG: (Nói riêng) - Ôi tráp yêu quý của ta! (Nói to) - Nói chưa ra khỏi nhà tao chứ?.

VALE: - Thưa cụ, vâng.

ARPAGÔNG: - Này! Thử nói tao nghe: mày chưa mó máy gì đến nó chứ?

VALE: - Cháu, mó máy! ồ! Cụ nghĩ oan uổng cho cả hai đứa chúng cháu; cháu say mê nàng bằng một tấm lòng nồng nhiệt hết sức trong trẻo và tôn kính.

ARPAGÔNG: (Nói riêng) - Say mê nàng tráp của ta đoan chính quá!

VALE: - Tất cả mọi nỗi ước ao của cháu, chỉ là được thấy mặt cho hả lòng, và không hề có ý nghĩ tội lỗi nào đến làm vẩn đục mối tình mà đôi mắt đẹp của nàng đã gieo vào lòng cháu.

ARPAGÔNG: (Nói riêng) - Đôi mắt đẹp của nàng tráp của ta! Nó nói đến cái tráp của ta, mà cứ như một tình lang nói đến tình nương vậy.

VALE: - Thưa cụ, mụ Clôt biết rõ sự tình, và mụ có thể làm chứng với cụ.

ARPAGÔNG: - Ủa! U già nhà tao cũng đồng lõa trong vụ này?

VALE: - Thưa cụ, vâng, mụ đã làm chứng cho cuộc kết giao của chúng cháu; và sau khi đã biết rõ tình yêu của cháu là chính đáng, mụ mới giúp cháu thuyết phục cô nhà ta trao lời thề ước với cháu.

ARPAGÔNG: (Nói riêng) - Thôi! Có lẽ nó sợ Toà quá nên đâm ra nói mê sảng đấy! (Nói với Vale) - Mày nói lằng nhằng cái gì về con gái tao trong chuyện này?

VALE: - Thưa cụ, cháu bảo rằng cháu đã hết sức khổ sở mới làm cho nàng vượt nỗi thẹn thùng mà ưng thuận tình cháu.

ARPAGÔNG: - Nỗi thẹn thùng của ai?

VALE: - Của cô nhà ta; Mãi đến tận hôm qua đây thôi, cô mới quyết lòng để cùng ký kết với cháu một bản đính ước hôn nhân.

ARPAGÔNG: - Con gái tao đã ký một bản đính ước hôn nhân với mày à?

VALE: - Thưa cụ, vâng, cũng như về phía cháu, cháu cũng đã ký một bản đích ước với cô.

ARPAGÔNG: - Trời đất ơi! Lại một chuyện vô phúc nữa!

BÁC CẢ GIĂC: (Nói với viên chánh cẩm) - Viết đi, ông, viết đi.

ARPAGÔNG: - Thật là phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí! Thôi, thưa ngài, xin ngài làm chức vụ đi cho và ngài lên án nó hộ tôi, về tội ăn cắp và quyến rũ.

VALE: - Nhưng danh từ đó áp dụng vào cháu, là không đúng, và khi nào mọi người được biết rõ cháu là ai.