uốt ba ngày ba đêm, Kazan và Sói Xám sống trên đống thịt lạnh giá của con nai già, nằm canh gác ngay cạnh cùng với bốn con chó đã chấp nhận Kazan làm đầu đàn.

Sói Xám chẳng thiết gì đến cái xã hội cộng đồng đó. Nó chỉ thích được một mình với bạn, và đã nhiều lần cố lôi kéo Kazan vào rừng với nó. Nhưng đối với súc vật cũng vậy, tham vọng dẫn đầu bao giờ cũng mạnh, và không phải là không thích thú khi tìm thấy lại cái uy quyền xưa kia và cái thời kỳ đã lãng quên mà nó được dẫn đầu lũ chó kéo xe.

Tong lúc ấy, thời tiết mỗi lúc một dịu và có thể săn mồi như thường lệ.

Đêm hôm thứ tư Kazan lại hăm hở lên đường dần đầu bốn con chó. Lần đầu tiên nó bỏ rơi phía sau người bạn mù. Một con hoẵng non bị phát hiện và đuổi sát. Kazan nhảy vào cổ nó và cắn chết. Trước khi nó ăn lũ chó đều không dám tự tiện nếm vào miếng mồi chung. Kazan, đấng chúa tể oai hùng, chỉ khẽ gừ là bọn chúng phải lùi ngay. Chỉ trông thấy nó nhe nanh, cả bọn đều run rẩy nằm ép bụng dán xuống tuyết.

Nửa giờ sau, Sói Xám mới đến, buồn bã, đầu cúi gằm, tai cụp xuống. Nó hầu như không nếm vào con hoẵng. Đôi mắt mù của nó có vẻ van lơn Kazan đừng bỏ nó, hãy xa rời bọn mới len lỏi đến kia, để cùng nó sống lại cuộc đời cô độc trước đây.

Bao nhiêu lần khẩn khỏan của nó đều vô hiệu vì ba phần tư chó trong người Kazan khiến nó thấy sung sướng được trở lại giữa lòng những anh em đồng máu huyết, mà nó đã chung sống bao năm. Nó học căm ghét con người, chứ không hề căm ghét chó. Một ảnh hưởng khác giờ đây đang cân bằng với sự ảnh hưởng của Sói Xám.

Hai tuần lễ trôi qua như thế. Nóng ngày càng tăng, nhiệt độ tiếp tục tăng lên và trên đất tuyết bắt đầu tan.

Bầy nho nhỏ đó vẫn đi về phía đông và phía nam. Kazan và lũ chó biết rằng phương đó có xã hội văn minh, mà chúng luôn luôn ao ước được thấy lại. Con người cũng ở hướng đó. Cuộc sống Sơn Lâm của chúng cũng chưa lấy gì làm lâu để sức cám dỗ của quá khứ không còn ảnh hưởng đến chúng.

Thế là sáu con vật đến gần một trạm tiền tiêu hẻo lánh của vịnh Hơt-xân. Chúng đang chạy trên một dải núi cao bỗng dừng lại. Có một người đang phát lên cái tiếng lanh lảnh mà Kazan và bốn con chó rất quen nghe: “Cu-sơ! Cu-sơ! Cu-sơ!”. Quả thực, phía dưới kia sáu con chó đang kéo một cái xe. Một người chạy phía sau, kích thích chúng bằng cái tiếng “Cu-sơ! Cu-sơ! Cu-sơ!” lặp đi lặp lại.

Bốn con chó huski và Kazan run lên, do dự, còn Sói Xám thì bò phía sau. Khi chiếc xe đi khuất, chúng lần xuống chỗ vết xe vừa để lại và đánh hơi, vẻ hết sức xúc động.

Chúng lần theo vết xe suốt gần nửa dặm cùng với Sói Xám. Lo ngại trước một trò táo bạo như vậy, Sói Xám khôn ngoan chạy hơi tách ra một tí. Mùi người khiến nó bực dọc một cách khó tả, và chỉ vì quấn quít Kazan mà nó không đành tâm lẩn trốn đi xa.

Rồi Kazan đứng lại không theo vết xe nữa khiến Sói Xám mừng quá. Phần tư sói trong nó lại trỗi dậy bảo nó phải cảnh giác. Theo dấu hiệu của nó, toàn đoàn đi vào khu rừng cạnh đấy. Khắp nơi tuyết tan và, cùng với mùa xuân, vùng Sơn Lâm cũng đang vắng dần bóng người đã sống ở đây suốt mùa đông. Trên hàng trăm dặm vòng quanh bầy thú, chỉ thấy cánh bẫy thú và thợ săn rút về thương điếm, đem theo số da thú thu hoạch được. Vết xe của họ chi chít như một màng lưới xung quanh bầy thú lang thang. Cuối cùng chúng đến cách trạm độ ba mươi dặm.

Và trong lúc Sói mù mỗi ngày một lồng lộn sợ tai hoạ con người thì Kazan không thể nhịn được nữa, chỉ muốn về với những đao phủ cũ của nó. Trong không khí nó đánh hơi được cái mùi cay cay của lửa trại. Suốt đêm nó nghe thấy câu được câu mất những bài hát mang tính chất rừng rú, kèm theo là những tiếng sủa, tiếng cắn nhau của những bầy chó. Một hôm nó nghe rất gần tiếng cười của một người và tiếng sủa sung sướng của bầy chó được người kia vứt cho cổ phần cá khô hàng ngày. Cứ từng dặm một, Kazan đến gần trạm, còn Sói Xám thì cảm thấy đã sắp đến giờ phút mà tiếng gọi cuối cùng, mạnh hơn mọi tiếng khác, sẽ bắt mất của nó người bạn đường.

Trong chi nhánh của công ty Vịnh Hơt-xân đang rất ồn ào nhộn nhịp. Đây là những ngày thanh toán cho những người săn bẫy thú, những ngày nhìn thấy lời lãi, những ngày vui chơi. Những ngày Sơn Lâm đưa kho lông thú đến, để gửi tiếp về Luân Đôn, về Pa-ri và về các thủ đô khác của châu Âu.

Và năm nay, trong việc tập hợp tất cả mọi người của Sơn Lâm, có thêm một điều đáng chú ý hơn, hồi hộp hơn thường lệ. Tử thần Đỏ đã đi qua và mãi đến bây giờ, do có mặt hay vắng mặt, người ta mới nắm được số lượng người sống sót hoặc đã chết.

Những người thợ dăn da đỏ và những người lai phía Nam đến trước nhất cùng với những bầy chó tạp chủng của họ, mà họ kiếm được ở dọc biên giới xã hội văn minh.

Tiếp theo họ là cánh thợ săn các vùng nghèo nàn miền tây. Họ đưa đến những kho da nai miền bắc và cáo trắng, do một đội quân chó ngao Mắc-ken-đi kéo, loại chó chân to, đùi to, kéo khoẻ như ngựa và sủa ăng ẳng như những con chó Nhật Bản bị quất, mỗi khi bị lũ chó huski và có Eskimo tấn công. Chó La-bra-đo, dữ tợn và đáng sợ nhất, chỉ có cái chết mới thắng nổi chúng, từ những vùng phía bắc vịnh Hơt-xân đến. Chó Ma-lơ-muýt to lớn lông sẫm của vùng A-ta-ba-xca, và chó Eskimo lông vàng, hoặc xám, nếu những người chủ bé nhỏ của chúng nhanh nhẹn thế nào thì chúng khi cắn xé cũng lanh lẹ chẳng kém.

Tất cả những bầy chó này đến là thế nào cũng nhảy và nhau, gầm gừ, cũng sủa, cũng đớp, cũng cắn. Cuộc chiến đấu bằng nanh không lúc nào ngớt.

Các cuộc quần nhau giữa các bầy chó đến từ khắp nơi bắt đầy từ lúc rạng đông khi các xe trượt vừa đến trạm, rối tiếp tục suốt cả ngày và, buổi tối, quanh các đống lửa trại. Trên mặt tuyết tan chỗ nào cũng lênh láng máu.

Trong những cuộc chiến ban ngày và ban đêm, bị đau nhất là bọn chó tạp chủng phía Nam, thuộc hoặc lai giống ma-tanh, đa-noa, và chó chăn cừu, là bọn chó hao, nặng và chậm của vùng Mắc-ken-đi.

Khi tuyết tan đến mức xe trượt hoàn toàn khọng lướt được nữa, và không còn hy vọng thấy thêm người nào nữa, Uy-li-am, nhân viên của chi nhánh, có thể lập danh sách chính thức những người vắng mặt. Anh xoá bỏ tài khoản của họ trong sổ vì biết chắc những người ấy đã bị Tử thần Đỏ quét rồi.

Quãng một trăm đống lửa trại bốc khói xung quanh trạm. Vợ con cánh thợ săn - phần đông họ đều đưa vợ con theo – tíu tít đi đi lại lại giữa các lều và các đống lửa.

Nhưng ầm ĩ nhất, nhộn nhịp nhất là đêm Đại Hội. Suốt bao tuần, bao tháng, đàn ông, đàn bà, trẻ con, của rừng núi và đồng bằng, da trắng, da đỏ, cho đến cả những người Eskimo thấp bé hằng mơ ước trong những căn chòi lạnh lẽo của họ, đều chờ đợi phút vui nhộn này, cái đêm điên cuồng này, vì nó làm cho cuộc sống có một sức lôi cuốn nào đó. Chính công ty vịnh Hơt-xân đứnglên tổ chức đại hội cho tất cả những người làm công hoặc khách hàng của nó.

Năm ấy hơn hẳn mọi năm trước, để xua tan những kỷ niệm buồn bã về Tử thần Đỏ, Uy-li-am buộc phải to ra rộng rãi. Y nhờ cánh thợ săn thịt bốn con nai to miền bắc, trên cánh rừng thưa bao quanh chi nhánh, y cho chất những đống củi khô thật to. Một cành thông bóc sạch vỏ, nhẵn nhụi, dùng làm xiên, gác lên trên những chạc thông cao độ ba mét. Có bốn cái xiên như thế, và mỗi cái đâm suốt cả một con nai đang quay vàng trên lửa. Lửa được đốt lên vào giờ phút hoàng hôn và người đại diện đích thân cất tiếng hát Bài ca Nai Bắc Cực, nổi tiếng khắp miền Bắc Địa.

Kìa con nai béo!

Kìa chú nai to!

Thịt nai chín vàng

Da nai giòn tan

Giữa khoảng thinh không

Dưới bầu trời lộng

Con nai to béo

Con nai trắng ngần.

- Nào, bây giờ đến phiên các bạn! – Y gào lên – Các bạn hãy đồng thanh hát lên!

Thế là, vùng khỏi cái im lặng từ lâu đè nặng lên người họ trong chốn Sơn Lâm, đàn ông, đàn bà, con trẻ cùng cất tiếng hát vang với một niềm hân hoan dâm dật, rừng rù, bùng nổ đến tận trời xanh. Đồng thời, nắm tay nhau, họ mở đầu điệu nhảy Vòng Lớn xung quanh bốn cái xiên đang thơm lừng giữa đám lửa rừng rực.

Tiếng hò reo như sấm động đó vang vọng tứ phía, lan xa đến hàng mấy dặm. Kazan, Sói Xám và lũ chó vô chủ ngoài vòng háp luật cùng đi, đều nghe được tiếng sấm đó. Và chẳng mấy lúc, hoà vào tiếng người, lại có thêm tiếng sủa xa xa của lũ chó, do điệu vũ nhạc điên loạn kích thích.

Lũ bạn đồng hành của Sói Xám và Kazan không đứng được yên chỗ. Chúng vểnh tai về hướng đang có tiếng hò reo như sấm và rên rỉ đến thảm hại.

Kazan cũng không kém phần xúc động. Nó lại bắt đầu giở cái trò quen thuộc, cố lôi kéo Sói Xám đi theo. Tất nhiên lúc nào nó cũng thất bại vì Sói Xám lùi lại nhe nanh ra.

Kazan liền quay về với bốn con chó. Vừa lúc ấy, một cơn gió mang đến rõ hơn âm vang của đem hội Sơn Lâm và tất cả những gì nhộn nhịp sôi nổi của nó. Bốn con chó, quên mất uy quyền của Kazan, không cưỡng nổi tiếng gọi của người nữa. Cúi đầu, cụp tai, chúng phi một mạch như những bóng đen, theo hướng tiếng hò reo. Kazan vẫn do dự. Nó cố thúc đẩy Sói Xám, lúc này nằm ẹp trong bụi rậm, nên theo nó. Nhưng Sói Xám không nhúc nhích. Cùng với bạn, Sói Xám có thể đương đầu với cả khói lửa. Nhưng với con người thì nhất định không.

Sói mù bỗng nghe tiếng chân bước vội trên đám lá khô. Lát sau, biết Kazan đã đi xa, nó đành ra khỏi bụi rậm và cất tiếng thổn thức thật to.

Kazan cũng nghe tiếng than thở của bạn, nhưng không quay lại. Tiếng gọi kia mạnh hơn. Bốn con chó chạy trước đã khá xa, nó phải phóng thật nhanh, cố đuổi cho kịp.

Nó đã hơi bình tĩnh, chạy chậm chậm và lát sau đứng lại. Cách không đầy một dặm trước mặt có thể nhìn thấy những đống lửa to đang bùng bùng làm đỏ rực đêm dày và phản chiếu trên nền trời rộng. Nó ngoảnh nhìn phía sau, như ước mong Sói Xám xuất hiện. Chờ đợi mấy phút, nó lại chạy tiếp.

Chẳng mấy lúc nó gặp dấu vết của một trong bốn con nai đang quay kia, bị người ta kéo lết mấy hôm trước. Kazan lần theo và đến bên rặng cây bao quanh khu rừng thưa, nơi dựng trụ sở thương điếm.

Trước mặt nó điệu Vòng Lớn đang tiếp diễn say sưa cuồng loạn.

Có thể tưởng đây là một trại điên. Tiếng ồn ào thật khủng khiếp. Tiếng hát trần khàn của đàn ông, tiếng the thé của đàn bà, trẻ con, tiếng giậm chân và tiếng cười của toàn thể, tất cả đệm thêm tiếng sủa tha hồ của hàng trăm con chó. Kazan nghe điếc cả tai. Nhưng nó háo hức muốn gia nhập ngay vào cuộc hoà tấu ma quỉ kia. Nấp trong bóng tối một cây thông, nó vẫn phải cố nén rạo rực, hai cánh mũi phập phồng trước mùi thơm ngào ngạt của những con nai vừa chín vàng. Bản năng dè dặt của sói mà Sói Xám đã truyền lại cho nó, đang đấu tranh trong nó một lần cuối cùng.

Bỗng cuộc nhảy vòng dừng lại, tiếng hát im bặt. Cánh đàn ông dùng cọc gỗ dài, rút khỏi xiên mấy cái xác nai to mỡ nhỏ ròng ròng, và đặt chúng xuống mặt đất.

Thế là tất cả thực khách đều nhốn nháo ùa vào, rút dao nhỏ, dao to ra, sáng loáng. Và phía sau vòng người này là vòng tròn của chó xúm xít vào gầm gừ, sủa rống. Lần này Kazan không ghìm được nữa. Rời khỏi gốc thông, nó băng mình vào khu đất trống.

Vừa lúc nó đến, nhanh như chớp, thì độ mươi mười hai người của thương điếm tay cầm roi da dài, bắt đầu xua lùi bầy thú. Một ngọn roi quất xuống, khủng khiếp như cắt như xé, vào vai một con chó eskimo, ngay bên cạnh Kazan. Con chó tức giận, táp vào ngọn roi, nhưng hàng nanh của nó lại bập vào lưng Kazan. Kazan trả miếng luôn, và, trong chớp mắt, cả hai con đều nhe nanh há mõm với nhau. Giây lát sau, con chó Eskimo đã lăn ra đất bị Kazan ngoạm vào cổ.

Đám đàn ông nhảy tới, chửi rủa văng tục. Roi da vung lên bôm bốp, giáng xuống tới tấp như dao. Kazan nằm trên địch thủ nên bị đau rát hơn. Thế là ký ức tàn bạo về những ngày quá khứ bỗng trỗi dậy, con người là bạo chúa của nó. Nó gầm lên và thong thả nhả ra.

Vừa ngẩng đầu lên, nó thấy ngay một người rời khỏi đám đông, tay cầm dùi gỗ, vì bắt chước gương trên, tất cả bầy chó đã nhảy xổ vào nhau.

Cái dùi gỗ giáng rất mạnh xuống lưng Kazan, quật nó lăn ra đất và đang vung lên lần nữa. Phía sau cái gậy to tướng là một bộ mặt gân guốc, dữ tợn, đỏ rực ánh lửa.

Chính một bộ mặt như thế trước đây đã đẩy Kazan về với Sơn Lâm. Cái dùi gỗ vừa hạ xuống thì nó vùng lùi lại để tránh, nhe hết hàm nanh sắc trắng nhởn như dao ra. Lần thứ ba, cái dùi gỗ lại vung lên. Kazan nhảy tới, táp vào cánh tay người kia, rạch một đường đến tận bàn tay.

- Ai a! - Người kia rống lên.

Trong bóng đêm, Kazan nhận thấy lấp lánh một nòng súng. Nhưng nó đã phóng về phía rừng sâu. Một tiếng nổ vang lên. Một vật gì như than hồng lướt trên mạn sườn con vật chạy trốn.

Được một quãng khá xa, yên trí là không bị đuổi theo, con chó sói mới thôi không chạy nữa và liếm liếm cái vạch cháy bỏng do viên đạn cày trên sườn, làm cháy cả lông và mất một mảnh da. Sói Xám vẫn chờ nó ở chỗ cũ, Mừng quýnh, Sói Xám lao tới với nó. Một lần nữa, con người đã đẩy bạn đường về với Sói Xám.