hi chúng tôi rời phòng thầy hiệu trưởng thì thấy anh Volodia cùng với cả lớp đang chờ chúng tôi trong hành lang. Mọi người vây lấy chúng tôi ngay lập tức, và bắt đầu hỏi:

- Sao? Thầy Igor Alexandrovich đã nói gì? Các cậu sẽ bị phạt thế nào?

- Thầy tha thứ cho chúng tớ rồi. Bây giờ thì chúng tớ chẳng sao đâu, - tôi trả lời.

- Thế thì hay rồi! Tolia vui mừng. - Chúng ta cùng đến phòng truyền thống đội đi, để nói chuyện, nhiều chuyện cần nói lắm.

Chúng tôi kéo vào phòng truyền thống đội. Siskin vào sau cùng.

- Đi nào, đi nào, Siskin, cậu đừng sợ! - Iura nói. - Không ai mắng mỏ cậu đâu mà.

Chúng tôi ngồi xuống quanh bàn. Anh Volodia nói:

- Bây giờ chúng ta cần bàn cách giúp đỡ Siskin. Bạn ấy đã học kém, đến mức không dám đến trường nữa. Trong chuyện này tất cả chúng ta cũng có lỗi một phần. Chúng ta đã không để ý giúp đỡ bạn học tập từ đầu, và đã không kịp thời giúp bạn ấy.

- Vâng ạ, tất nhiên là chúng em cũng có lỗi, - Vania nói. - Nhưng chính Siskin cũng phải hiểu là bạn ấy phải cố gắng để học tốt cứ. Nếu như từ giờ bạn ấy vẫn không cố gắng thì những chuyện tồi tệ hơn vẫn có thể xảy ra.

- Đúng đấy, Siskin, mong cậu đừng tự ái, - Iura nói. - Còn có thể tồi tệ hơn ấy chứ. Nhưng chúng tớ nhất định sẽ giúp cậu, thề danh dự đấy! Chúng tớ sẽ làm tất cả mọi việc mà chúng tớ có thể làm.

- Nhưng chúng mình có thể giúp bạn ấy như thế nào? - Lepa Astaphiev hỏi. - Chúng ta đã phân công người giúp đỡ Siskin rồi mà. Rõ rồi, Alic Sorokin đã không giúp gì được bạn ấy, một khi kết quả hóa ra như thế.

- Hay là các em chẳng học cùng nhau bao giờ nhỉ? Anh Volodia hỏi Alic.

- Đâu, sao lại không học, chúng em có học nhóm đấy chứ! - Alic nói.

- Các em học nhóm mấy lần rồi nào?

- Em không nhớ đâu, hai hay ba lần gì đó.

- Hai hay ba lần thôi á? Iura ngạc nhiên. - Cậu phải học hàng ngày với cậu ấy chứ không phải là hai hay ba lần. Chính cậu đã hứa khi họp lớp cơ mà. Chúng tớ tin tưởng giao việc đó cho cậu, thì hóa ra cậu đã phụ lòng tin của chúng tớ!

- Tớ làm sao để không phụ lòng tin của các cậu? - Alic nói. Tớ đến nhà thì chẳng gặp cậu ấy ở nhà. Hoặc nếu có, thì cậu ấy nói "Hôm nay tớ chưa thích học" - thế là tớ thôi đấy chứ.

- Xì, "thôi"! - Iura nói. Cậu phải nói khi họp tổ, để cả tổ có biện pháp giúp đỡ chứ. Siskin vô kỷ luật thế đấy. Cậu học giỏi, cậu biết cách quan tâm đến bản thân mình, nhưng lại không biết cách giúp đỡ bạn... Thôi được rồi, tớ cũng có lỗi vì đã tin tưởng ở cậu quá, không kiểm tra.

- Từ nay tớ sẽ học cùng Siskin thật nghiêm túc, - Alic nói.- Tớ mải chơi cờ mà, cho nên chuyện mới xảy ra như thế.

- Không được, - anh Volodia nói. - Chúng ta sẽ không giao cho em việc này nữa.

- Anh Volodia, em sẽ học cùng với Siskin ạ, - tôi nói. Chính thầy hiệu trưởng đã giao việc này cho em đấy ạ.

- Được thôi, - anh Volodia nói. Nếu như thầy hiệu trưởng đã giao cho em, thì cả lớp sẽ tin tưởng ở em. Có đúng không, cả lớp?

- Vâng ạ, - cả lớp nói. Hãy cứ để các cậu ấy học cùng với nhau, nếu như thầy hiệu trưởng đã nói thế.

Cuộc họp kết thúc, chúng tôi ra về. Trên đường về Siskin im lặng rất lâu, nghĩ ngợi về điều gì đó, rồi cuối cùng nói:

- Đấy, thì hóa ra tớ là đứa tồi tệ thế đấy! Hoá ra tớ chả có ý chí gì hết! Tớ chả làm được việc gì nên hồn. Tớ sẽ chả làm nên cái gì tử tể cả.

- Không, tại sao lại thế. Cậu chả tồi tệ đến thế đâu, - tôi an ủi nó.

- Cậu không cần phải an ủi. Tớ biết mà. Chính tớ thì không muốn tệ thế đây. Tớ sẽ sửa chữa, rồi cậu thấy. Tớ thề đấy, nhất định tớ sẽ sửa được mà. Nhưng mà cậu giúp tớ thật nhé. Chính thầy hiệu trưởng nói thế mà. Cậu không được từ chối đâu đấy.

- Thì tớ có từ chối đâu, - tôi nói. - Nhưng cậu phải nghe lời tớ nhé. Ngay hôm nay chúng ta sẽ bắt đầu học. Sau bữa trưa tớ sẽ sang nhà cậu ngay, và chúng mình cùng học bài.

Sau bữa trưa tôi sang nhà Siskin, và mới đến cầu thang đã nghe tiếng chó sủa vang trong phòng nó. Vào nhà, tôi thấy con Lobzik ngồi trên ghế, sủa theo nhịp, còn thằng Siskin thì búng ngón tay ngay trước mũi con vật.

- Cậu xem này, đây là tớ dạy cho nó quen dấu hiệu như thầy hiệu trưởng nói nhé. Thôi bây giờ chúng ta cùng dạy con chó một chút đã, rồi hãy học bài. Đằng nào chúng mình chả phải dạy con chó đếm.

- Này, - tôi nói, - Cậu hứa với thầy hiệu trưởng là chỉ dạy con Lobzik sau khi đã tiến bộ trong môn tiếng Nga cơ mà, hay cậu đã nghĩ lại rồi?

- Tất nhiên, tất nhiên, - Siskin hét. Thôi, Lobzik, đi ra ngoài kia! Được chưa nào, tớ sẽ không nhìn đến nó nữa khi còn chưa khá môn tiếng Nga hơn. Cậu cứ gọi tớ là cái giẻ rách cũng được, nếu còn trông thấy tớ dạy con chó. Chúng ta học gì trước nào?

- Học tiếng Nga nhé, - tôi nói.

- Thế không thể bắt đầu học môn địa hay môn toán trước hay sao? Nó hỏi.

- Không, không, - tôi nói. - Tớ có kinh nghiệm rồi, tớ biết phải bắt đầu học môn nào. Bài tập tiếng Nga có gì nào?

- Thì đấy, - nó nói. -Tiếp vĩ ngữ otchk và etchk, với lại cô Olga Nikolaevna bảo tớ ôn lại quy tắc về các nguyên âm không có trọng âm, và bài tập nữa.

- Cậu phải bắt đầu từ đó, - tôi nói.

- Thôi được, nào bắt đầu.

- Thì cậu làm bài đi nào, hay là cậu nghĩ tớ sẽ làm bài tập cùng với cậu? Cậu phải tự làm, xong rồi thì tớ sẽ kiểm tra. Cậu phải học cách tự làm các bài tập.

- Được rồi. Để tớ học cách tự làm bài tập. - Thằng Siskin thở dài và mở sách ra.

Nó học các quy tắc rất nhanh, và bắt tay vào làm bài. Bài dễ thôi. Phải chép lại tất cả các ví dụ và điền các chữ vào chỗ trống. Siskin hì hục viết, viết, còn tôi học bài địa lý và làm ra vẻ không để ý gì đến nó. Cuối cùng, nó nói:

- Tớ xong rồi.

Tôi nhìn vở nó… ối cha mẹ ơi, cả một đống lỗi! Đáng lẽ là «гора» thì nó viết «гара», rồi thì «виселый» mà đáng lẽ phải là «веселый». Đáng lẽ là «тяжелый» nó viết thành «тижелый».

- Nào nào, - tôi nói. - Cậu hơi bị nhiều lỗi đấy!

- Sao? Tớ mắc nhiều lỗi lắm à?

- Thì nếu không phải là quá nhiều thì cũng là hơi nhiều.

- Thế đấy, tớ đã biết mà! Tớ chả bao giờ gặp may được! - Thằng Siskin thất vọng nói.

- Nhưng ở đây chả liên quan gì đến may hay không, - tôi nói - Cậu cần phải biết cách viết. Cậu đã học quy tắc rồi mà.

- Học rồi.

- Thế, cậu đọc lại quy tắc xem trong đó nói gì?

- Quy tắc á? Tớ quên rồi.

- Cậu học kiểu gì mà quên nhanh thế?

Tôi bắt nó học lại quy tắc, trong đó nói về cách kiểm tra chính tả các nguyên âm không có trọng âm, và nói:

- Đấy, cậu viết «тижелый». Tại sao cậu lại viết thế?

- Tức là phải viết «тежелый» chứ gì?

- Không được đoán mò thế. Phải theo đúng quy tắc chứ. Cậu thử tìm cách thay đổi từ sao cho trọng âm rơi vào âm tiết đầu tiên đi.

Thằng Siskin bắt đầu tìm kiếm các từ cùng gốc, và nó tìm thấy từ «тяжесть».

- A, vậy là đúng rồi, - nó mừng rỡ. - Tức là phải viết «тяжелый», chứ không phải là «тижелый» mà cũng không phải là «тежелый»!

- Đúng rồi, - tôi nói. - Đấy, bây giờ cứ theo nguyên tắc thế cậu làm lại bài tập từ đầu đi, bởi vì lúc nãy cậu chỉ đoán mò thôi, chứ không áp dụng quy tắc gì cả, mà làm thế thì chẳng có ích gì. Bao giờ cũng phải suy nghĩ xem viết đúng từ như thế nào.

- Được rồi, - nó nói. - Lần sau tớ sẽ nghĩ trước khi viết, còn lần này thì để thế là được rồi.

- Ấy, anh bạn, không được đâu! Cậu đã hứa là nghe lời tớ thì cậu phải nghe lời chứ.

Siskin thở dài, bắt tay vào làm lại các bài tập. Nó vội vội vàng vàng, những con chữ nghiêng ngả xẹo xiên, chả dòng nào thẳng thắn. Tôi thấy rõ là nó đã chán học lắm rồi. Đúng lúc đó thì Iura đến, nó thấy chúng tôi đang học bài, nói:

- A, các cậu học bài đấy à! Tốt đấy! Các cậu đang học bài gì?

- Các bài mà cô Olga Nikolaevna cho đấy.

Iura ngó vào cuốn vở.

- Cậu viết gì thế này, đáng lẽ là "răng" thì cậu lại viết "dăng"

- Quy tắc ở đây thế nào nhỉ? - thằng Siskin hỏi. - Tớ mới học quy tắc về các nguyên âm không có trọng âm thôi mà.

- Ở đây là từ có sẵn trong sách, thế thì khi chép lại phải chăm chú. Iura nói. Cậu có thấy là trong sách viết "răng" đó không?

Rồi thằng Vania đến. Nó thấy chúng tôi ngồi học, cũng nói:

- A, các cậu học bài đấy à!

- Chúng tớ học, - hai đứa chúng tôi cùng nói.

- Tốt lắm! Cả lớp sẽ phải cảm ơn các cậu!

- Còn thế nữa cơ đấy! - thằng Siskin nói. - Mỗi học sinh có nghĩa vụ phải học tốt, cho nên chả có ai cảm ơn ai ở đây cả.

- Thôi mà, đấy là tớ nói thế. Cả lớp mong muốn là chúng ta cùng học tốt mà. Một khi các cậu học bài tức là mọi việc đều ổn.

Cửa lại mở ra, thằng Vasia Erokhin đến.

- A, các cậu học bài đấy à! - nó nói.

- Chuyện gì thế nhỉ? - tôi nói. Sao đứa nào đến cũng nói mỗi một câu ấy, làm như là chúng tớ không bao giờ học bài ấy.

- Tớ có nói cậu đâu, đấy là tớ nói thằng Siskin. - Vasia nói.

- Thế Siskin làm sao? Cứ như là nó chưa bao giờ học bài ấy. Các môn khác nó học có kém lắm đâu, trừ môn tiếng Nga thôi...

- Thôi, cậu đừng cáu, đấy là tớ nói vô tình thế. Tớ nghĩ là nó lười học nên trông thấy nó học thì tớ nói vậy thôi.

- Các cậu có thể nói cái gì khác nữa chứ nhỉ. Làm như chẳng còn gì để nói ấy.

- Làm sao tớ biết được là các cậu lại tự ái đến thế chứ? Theo tớ thì hỏi thế có gì đáng tự ái đâu.

Cửa lại hé mở, thằng Alic Sorokin xuất hiện.

- Nó sẽ bảo: "A, các cậu học bài đấy à" cho mà xem. - Siskin thì thầm.

- A, các cậu học bài đấy à! Alic Sorokin vui vẻ hỏi. Chúng tôi phá lên cười, và suýt nữa thì sặc.

- Các cậu cười gì thế? Tớ có nói cái gì buồn cười đến thế đâu? - thằng Alic bối rối.

- Không sao, chúng tớ không cười cậu. - tôi nói. Cậu đến làm gì thế?

- Thế thôi. Tớ nghĩ là đến xem các cậu có cần tớ giúp không.

- Cậu có mang bàn cờ theo không đấy? - tôi hỏi.

- Ối tớ đoảng quá! Tớ quên không mang theo bàn cờ rồi! Giá có bàn cờ thì chúng ta làm một ván nhỉ!

- Không, tốt nhất cậu hãy mang cái bàn cờ của cậu đi cho xa, - Iura nói. - Thôi chúng mình về nhà đi, để cho các cậu ấy học.

Cả bọn ra về.

- Chúng nó đến kiểm tra xem chúng mình có học không ấy mà. - thằng Siskin nói.

- Thì sao nào? - tôi nói. Chả có gì đáng tự ái ở đây cả.

- Tớ có tự ái đâu. Tớ cũng không nói thế. Bọn nó toàn bạn tốt, quan tâm đến tớ đấy chứ.

- Thế cô Olga Nikolaevna đã nói với mẹ cậu là cậu không đi học chưa? - tôi hỏi thằng Siskin.

- Nói rồi. Cả mẹ lẫn dì Zina! Giá mà cậu biết được hôm đó tớ đã bị xạc một trận thế nào! Mắng mới ghê chứ, tớ sẽ nhớ suốt đời ấy. Nhưng mà thôi, không sao. Tớ cũng thấy mừng vì cuối cùng thì mọi việc cũng xong xuôi. Không đi học tớ cũng khổ lắm chứ. Không thiếu chuyện gì mà tớ chưa nghĩ đến trong mấy ngày ấy. Tất cả trẻ con khác đều bình thường, sáng ngủ dậy thì đi học, còn tớ lang thang khắp nơi trong thành phố như một con chó vô chủ, đầu óc nghĩ ngợi linh tinh. Tớ thương mẹ tớ lắm. Tớ có muốn nói dối mẹ đâu. Thế mà cứ phải nói dối mãi, không dừng lại được nữa. Các bà mẹ khác thì tự hào về con mình lắm, còn tớ thế này thì ai mà tự hào cho được. Chả biết nỗi khổ cực đó đến bao giờ mới chấm dứt, ngày càng xấu đi thôi.

- Sao tớ chẳng thấy cậu khổ mấy nhỉ, - tôi hỏi.

- Cậu thì biết gì! Tớ khổ lắm chứ! Đó là tớ làm ra vẻ cứng rắn thế thôi, thực ra thì lương tâm cắn rứt lắm.

- Cậu làm ra vẻ thế để làm gì?

- Thì thế thôi, cậu đến nhà, trách móc tớ, còn tớ, cậu hiểu không, tớ thấy xấu hổ quá cơ, nên tớ mới phải làm ra vẻ chẳng có chuyện gì xảy ra, làm như mọi việc đều tốt đẹp. Thôi, cũng may là tất cả đã trôi qua rồi, không bao giờ trở lại nữa. Cứ như có một trận bão lướt qua ấy, nhưng bây giờ thì bão đã tan, tất cả bình yên trở lại. Tớ chỉ còn mỗi một việc là cố mà học cho tốt thôi.

- Ừ, thế thì cậu phải cố gắng đấy! - tôi nói. Tớ cũng phải cố gắng.