isen Xtrôgôp đã tương đối được an toàn. Tuy vậy hoàn cảnh của anh vẫn còn khủng khiếp. Con vật trung thành đã dũng cảm phục vụ anh vừa bị chết giữa dòng sông. Bây giờ phải làm sao đây để tiếp tục cuộc hành trình? Đi bộ, không có cái ăn trong một xứ sở đang bị quân xâm lược tàn phá, bị bọn thám báo của Fêôfar sục sạo và còn một khoảng cách lớn nữa anh mới có thể đạt được tới đích cuối cùng!

“Nhờ Trời, ta sẽ tới đích! - Anh kêu lên để đáp lại tất cả những lý lẽ vừa thoáng hiện ra trong óc anh, có thể làm anh suy sụp tinh thần. - Cầu trời phù hộ cho đất nước Nga thiêng liêng!”.

Lúc đó Misen Xtrôgôp đã ở ngoài tầm săn đuổi của bọn kỵ binh Udơbêch. Bọn này không dám vượt sông để đuổi theo anh. Vả lại chúng tưởng anh đã bị chết đuối vì sau khi anh chìm xuống nước cùng với con ngựa bị bắn chết, chúng không nhìn thấy anh nổi lên nữa.

Misen Xtrôgôp lách mình giữa những đám sậy to rậm mọc trên bờ sông, vất vả lắm anh mới tới được một vùng đất cao, nhưng bị một lớp phù sa dày phủ lên từ thời kỳ nước lũ nên rất khó đi.

Khi tới một khoảng đất rắn hơn, Misen Xtrôgôp suy nghĩ nên hành động như thế nào cho hợp với tình thế. Trước hết anh phải tránh không qua Tômxk đã bị quân Tactar chiếm đóng. Tuy vậy nhất thiết anh phải tới được một thị trấn nào đó và, nếu cần, tới một trạm giao thông để kiếm một con ngựa. Khi có ngựa, anh sẽ đi tránh những con đường mòn có đông người qua lại và sẽ chỉ trở lại con đường Irkuxk khi tới vùng ngoại ô Kraxnôiarxk. Từ điểm này, nếu khẩn trương, anh hy vọng đường đi hãy còn tự do, chưa bị địch kiểm soát, anh có thể xuôi theo hướng đông - nam tới các tỉnh ven hồ Baican.

Trước hết, Misen Xtrôgôp bắt đầu định hướng đi.

Cách hai dặm về phía trước, dọc theo sông Ôbi, một thành phố nhỏ được xây dựng thành tầng lớp rất đẹp trên một vùng đất có độ dốc thoai thoải. Một vài ngôi nhà thờ với vòm tròn kiểu Bydăngtin, sơn xanh và vàng chói vươn cao trên nền trời xám.

Đó là Kôlyvan, nơi mà quan lại và viên chức của Kamxk và của những thành phố khác tới ẩn náu trong mùa hè để tránh khí hậu khắc nghiệt của vùng đầm lầy Baraba. Theo những tin tức mà người đưa thư của Nga hoàng nắm được thì Kôlyvan chưa bị rơi vào tay quân xâm lược. Binh lính Tactar chia thành hai đạo, đạo bên trái tiến về phía Ômxk, đạo bên phải tiến về phía Tômxk và bỏ qua vùng trung gian.

Dự định của Misen Xtrôgôp đơn giản và lô-gich là đi tới Kôlyvan trước khi bọn kỵ binh Tactar đang ngược tả ngạn sông Ôbi để tới đó. Ở đây dù với giá đắt gấp mười lần anh cũng phải mua sắm áo quần, mua một con ngựa và trở lại con đường dẫn tới Irkuxk xuyên qua miền Nam thảo nguyên. Lúc đó là ba giờ sáng. Vùng ngoại ô Kôlyvan tuyệt đối yên tĩnh, hình như hoàn toàn bỏ trống. Rõ ràng là dân chúng vùng nông thôn này trước làn sóng xâm lăng không thể đương đầu nổi đã chạy lên phía bắc, tới những tỉnh ven sông Yênixây. Misen Xtrôgôp bước nhanh theo hướng Kôlyvan, chợt có tiếng súng nổ từ xa vẳng tới - Anh dừng lại và phân biệt rõ ràng tiếng ầm ầm vang dội rung chuyển các lớp không khí và xen vào là hàng tràng tiếng nổ lốp đốp đanh hơn mà tính chất của nó anh không thể nhầm được.

“Tiếng đại bác! Tiếng liên thanh! - Anh tự nhủ. - Phải chăng đơn vị nhỏ của quân đội Nga đang giao tranh với quân Tactar? Ôi, cầu Trời cho tôi đến được Kôlyvan trước chúng!”.

Misen Xtrôgôp đã không nhầm. Chẳng mấy chốc, những tiếng nổ mỗi lúc nghe càng rõ hơn và ở phía sau, bên trái Kôlyvan, những đám hơi ngưng lại trên chân trời, không phải là những đám khói đen, mà là những cuộn lớn khói trăng trắng hiện ra rất rõ do những đợt pháo kích tạo nên.

Trên tả ngạn sông Ôbi, bọn kỵ binh Udơbêch dừng lại chờ đợi kết quả cuộc giao tranh.

Phía bên này, Misen Xtrôgôp thấy không có gì đáng ngại. Vì vậy anh hối hả đi vào thành phố.

Song những tiếng nổ càng dồn dập và rõ ràng là mỗi lúc mỗi gần. Bây giờ không còn là những âm thanh ầm ầm khó phân biệt mà là những tiếng đại bác nổ liên hồi. Cùng một lúc khói bị gió lùa tỏa lên không trung và rõ ràng là binh sĩ đang tiến nhanh xuống phía nam. Kôlyvan chắc không tránh khỏi bị tấn công về mạn Bắc. Nhưng không biết quân Nga đang phòng thủ chống lại quân Tactar hay là đang ra sức chiếm lại thành phố đã nằm trong tay binh lính của Fêôfar-khan? Điều này không sao biết rõ được. Vì vậy Misen Xtrôgôp rất lúng túng.

Anh chỉ còn cách Kôlyvan nửa dặm đường thì bỗng một tia lửa dài phụt thẳng lên giữa đám nhà ở của thành phố và một gác chuông nhà thờ sập đổ trong lửa và khói bụi mịt mù.

Phải chăng đang có giao tranh trong lòng thành phố Kôlyvan? - Misen Xtrôgôp nghĩ như vậy. - Nếu thế thì chắc chắn là quân Nga và bọn Tactar đang quần nhau trên các đường phố. Phải chăng đã tới lúc phải tìm nơi ẩn trốn? Liệu Misen Xtrôgôp có tránh khỏi bị bắt ở đây và thoát ra được ngoài Kôlyvan như đã thoát được ở Ômxk không? Tất cả những tình huống bất trắc hiện lên trong óc anh. Anh lưỡng lự, dừng lại một lát. Đi xuống phía Nam và sang phía Đông, tới một thị trấn nào đó như Điasinxk chẳng hạn dù là đi bộ để bằng bất cứ giá nào tìm được ở đó một con ngựa.

Đó là giải pháp duy nhất. Và ngay tức thì rời bỏ bờ sông Ôbi, Misen Xtrôgôp cứ thẳng hướng phía bên phải Kôlyvan rảo bước. Lúc đó tiếng súng rền vang hết sức dữ dội. Rồi lửa đỏ bốc lên bên phía trái thành phố. Đám cháy thiêu trụi cả một khu phố. Misen Xtrôgôp chạy ngang qua thảo nguyên, đang tìm chỗ núp dưới tán lá của vài gốc cây mọc rải rác đây đó, thì bất chợt, một phân đội kỵ binh Tactar xuất hiện bên phía tay phải. Dĩ nhiên anh không thể tiếp tục chạy về hướng đó được nữa. Bọn kỵ binh tiến nhanh về phía thành phố và anh sẽ khó thoát được bọn chúng. Bỗng, ở góc rừng anh trông thấy một ngôi nhà chơ vơ mà ước lượng khoảng cách thì anh có thể chạy tới được trước khi bọn chúng phát hiện. Mệt và đói đã làm anh kiệt sức, cần phải được sự cứu trợ. Lúc ấy Misen Xtrôgôp chỉ nghĩ có thế thôi.

Anh lao nhanh về phía ngôi nhà cách chỗ anh đứng nhiều nhất vào khoảng nửa dặm. Khi tới gần, anh nhận ra đó là một trạm điện tín. Hai sợi dây thép chạy dọc theo hướng Đông - Tây. Sợi thứ ba càng về hướng Kôlyvan. Trong hoàn cảnh hiện tại, dù trạm này có bị bỏ trống - giả dụ như thế - thì Misen Xtrôgôp cũng có thể vào đó ẩn trốn để chờ đêm xuống. Sau đó, nếu cần sẽ băng qua thảo nguyên mà bọn thám báo Tactar đang sục sạo.

Misen Xtrôgôp lao đến trước cửa ngôi nhà, đẩy mạnh cánh cửa. Có mỗi một người trong phòng chuyển điện tín, một nhân viên bưu điện bình tĩnh, điềm đạm, thờ ơ với tất cả những gì xảy ra xung quanh. Trung thành với công việc của mình, anh ta ngồi chờ sau ghi-sê để chờ khách đến yêu cầu phục vụ. Misen Xtrôgôp chạy đến chỗ anh ta và hổn hển vì quá mệt, cất tiếng hỏi:

- Anh có biết tin gì không?

- Không biết gì cả. – Người nhân viên bưu điện mỉm cười đáp.

- Có phải quân Nga và quân Tactar đang giao chiến?

- Nghe nói vậy.

- Nhưng bên nào thắng?

- Tôi đâu có biết.

Thái độ anh ta vô cùng thản nhiên trong tình huống vô cùng đáng sợ này. Khó tưởng tượng nổi vẻ dửng dưng của anh ta.

- Thế còn đường dây ra sao? - Misen Xtrôgôp lại hỏi.

- Nó đã bị cắt giữa Kôlyvan và Kraxnôiarxk, nhưng hãy còn liên lạc được giữa Kôlyvan và biên giới Nga.

- Phục vụ cho Chính phủ?

- Cho Chính phủ khi cần và cho dân chúng khi họ trả tiền. Cứ mười kôpêch một tiếng. Khi nào thì ông cần đến tôi, thưa ông?

Misen Xtrôgôp vừa định trả lời người nhân viên kỳ quặc này rằng anh không có bức điện nào để chuyển cả, mà chỉ muốn xin một mẩu bánh mì và nước uống, thì cánh cửa bỗng bật mở.

Tưởng là nhà trạm bị quân Tactar đến chiếm, anh đang sắp sửa nhảy qua cửa sổ, thì hai người đàn ông không có vẻ gì là quân giặc sấn sổ bước vào. Một người cầm trong tay tờ giấy đã có chữ viết vượt lên trước người kia, tiến đến ghi-sê của người nhân viên đang ngồi trơ như phỗng.

Thật dễ hiểu tại sao Misen Xtrôgôp lại hết sức ngạc nhiên là được thấy hai nhân vật mà anh chẳng hề nhớ tới và không tin là lại gặp nhau tại đây. Đó là hai nhà báo Hary Blao và Anxiđ Jôlivê. Họ không còn là bạn đồng hành mà là đối thủ, là địch thủ của nhau trên mặt trận tin tức, nay lại cùng ra mặt trận.

Họ rời Ichim sau Misen Xtrôgôp khoảng vài tiếng đồng hồ và sở dĩ họ tới được Kôlyvan trước anh dù cùng đi một đường, vì Misen Xtrôgôp đã mất tới ba ngày trên bờ sông Irtys.

Và bây giờ, cả hai người, sau khi đã được chứng kiến cuộc đụng độ giữa quân Nga và quân Tactar ở cửa ngõ thành phố, sau khi rời khỏi Kôlyvan giữa lúc hai bên còn đang giao tranh trên các đường phố, thì họ chạy đến trạm bưu điện để gửi vể châu Âu những bức điện mà hai người đều muốn những tin tức sốt dẻo được tới nơi nhận sớm nhất. Misen Xtrôgôp nép mình trong bóng tối, nên anh có thể trông rõ và nghe rõ được tất cả. Chắc chắn là anh sắp nắm được những tin tức quan trọng để quyết định hành động của mình - Hary Blao nhanh chân hơn bạn đồng nghiệp, đã chiếm lĩnh được ghi-sê. Anh chìa bức điện ra trong khi Anxiđ Jôlivê, trái với thói quen, giậm chân sốt ruột.

- Mười kôpêch một tiếng! - Người nhân viên bưu điện nói, tay đón lấy bức điện.

Hary Blao đặt trên mặt chiếc bàn nhỏ một chồng đồng rúp, anh bạn đồng nghiệp ngẩn người ra nhìn.

- Được! - Người nhân viên nói. Và với thái độ bình thản nhất trần gian, anh ta bắt đầu đánh bức điện như sau:

“Tin điện hàng ngày”, Luân Đôn.

“Từ Kôlyvan, tỉnh Ômxk, Xibir, mồng 6 tháng 8”

“Giao tranh giữa quân Nga và quân Tactar”.

Bức điện được đọc to, nên Misen Xtrôgôp nghe được tất cả nội dung mà phóng viên Anh gửi về cho tòa soạn báo Tin điện hàng ngày.

“Quân Nga bị đẩy lùi với tổn thất lớn. Quân Tactar đột nhập Kôlyvan ngày hôm nay...”

Những tiếng này kết thúc bức điện.

- Bây giờ đến lượt tôi! - Anxiđ Jôlivê bước đến, nói. Anh muốn gửi điện về cho cô em họ ở ngoại ô Môngmactrơ.

Nhưng cái đó đâu phải là điều quan tâm của người phóng viên Anh. Anh này không chịu rời ghi-sê vì còn muốn chuyển đi ngay những tin sắp có, vì vậy anh ta không chịu nhường chỗ cho bạn đồng nghiệp.

- Nhưng anh xong rồi kia mà!... - Anxiđ Jôlivê kêu lên.

- Tôi chưa xong. - Hary Blao đáp gọn lỏn.

Và anh ta tiếp tục viết một loạt từ nối tiếp nhau, rồi đưa cho người nhân viên. Anh này bình tĩnh đọc:

“Thuở sơ khai, Thượng đế tạo lập ra Trời và Đất...”

Đó là một tiết trong Kinh Thánh. Hary Blao chuyển đi bằng điện tín để kéo dài thời gian và để không phải nhường chỗ cho đối thủ của mình. Có lẽ tờ báo của Anh phải chi thêm vài ngàn rúp cho việc này, nhưng nó sẽ nhận được tin sớm nhất. Còn nước Pháp thì hãy cứ chờ đấy!

Chúng ta thông cảm với sự giận dữ của Jôlivê. Trong trường hợp khác ắt đã xảy ra xung đột thực sự. Anh muốn bắt người nhân viên bưu điện phải ưu tiên đánh đi bức điện của anh trước.

- Nhưng đó là quyền của ông đây. - Người nhân viên vừa thản nhiên trả lời, vừa chỉ vào Hary Blao và mỉm một nụ cười thật dễ mến. Và anh ta tiếp tục chuyển cho báo “Tin điện hàng ngày” đúng nguyên văn tiết thứ nhất của Kinh Thánh. Trong khi anh ta làm việc, Hary Blao lặng lẽ ra nơi cửa sổ giơ ống nhòm quan sát những gì xảy ra ở ngoại ô thành phố Kôlyvan. Một lát sau anh trở lại ghi-sê và thêm vào bức điện:

“Hai nhà thờ bị thiêu hủy. Đám cháy như lan sang phía bên phải... Mặt đất trần trụi không còn ra hình thù gì cả; bóng tối trùm lên vực thẳm”...

Anxiđ Jôlivê phát điên lên theo đúng nghĩa của từ này. Song Hary Blao lại quay ra gần cửa sổ, nhưng lần này chắc là mải chú ý nhìn quang cảnh dưới tầm mắt, anh ta quan sát hơi lâu. Vì vậy, khi người nhân viên bưu điện đã đánh xong tiết thứ ba trong Kinh Thánh, thì Anxiđ Jôlivê nhẹ nhàng, không một tiếng động, tới ngay ghi-sê và cũng như bạn đồng nghiệp, đặt một chồng khá cao những đồng rúp trên mặt chiếc bàn con và đưa bức điện của mình ra. Người nhân viên bưu điện cất to giọng đọc:

“Gửi Mađơlen Jôlivê

số 10, ngoại ô Môngmactrơ (Pari)”

“Từ Kôlyvan, tỉnh Ômxk, ngày 6 tháng Tám”

“Những người chạy trốn đã thoát ra được khỏi thành phố. Người Nga bị đánh bại - Cuộc săn đuổi ráo riết của kỵ binh Tactar...”.

Và khi Hary Blao trở lại, anh ta nghe thấy Anxiđ Jôlive bổ sung vào bức điện những câu hát bằng giọng diễu cợt:

“Có một người nho nhỏ

Mặc bộ đồ xám xì

Giữa thành phố Pari!...”

Anxiđ Jôlivê đã đáp lại những tiết trong Kinh Thánh bằng một điệp khúc vui vẻ của Bêrăngiê. Hary Blao thấy bất bình vì anh này đã đem trộn lẫn cái thiêng liêng với cái phàm tục. Nhà báo Anh kêu lên:

- Ái chà!

- Thế đấy! - Nhà báo Pháp đáp.

Tuy nhiên tình thế mỗi lúc mỗi thêm nghiêm trọng hơn xung quanh Kôlyvan. Cuộc giao tranh lan tới gần hơn, những tiếng súng nổ hết sức dữ dội. Giữa lúc đó một chấn động mạnh làm cho trạm điện tín rung lên. Một quả đạn pháo xuyên thủng bức tường, bụi mù mịt trong gian phòng chuyển điện. Anxiđ Jôlivê vừa viết xong mấy câu thơ:

“Má phình, hồng như trái táo

Mà túi chẳng dính một đồng xu...”

Nhưng anh bỗng dừng lại, nhảy tới chỗ quả đạn rơi, ôm nó bằng cả hai tay và ném ra ngoài cửa sổ trước khi quả đạn nổ, rồi trở lại ghi-sê. Tất cả những việc đó anh chỉ làm trong nháy mắt. Năm giây sau, quả đạn nổ ở bên ngoài.

Với thái độ hết sức bình tĩnh, Anxiđ Jôlivê tiếp tục thảo bức điện như sau:

“Quả đạn pháo cỡ sáu làm sập bức tường của trạm bưu điện. Chúng tôi đang chờ những quả đạn khác cùng cỡ...”.

Misen Xtrôgôp tin chắc là quân Nga đã bị đẩy ra khỏi Kôlyvan rồi. Vậy phương sách cuối cùng của anh là băng qua miền Nam thảo nguyên. Nhưng giữa lúc đó một tràng súng nổ dữ dội gần trạm và một làn mưa đạn bắn vào các cửa sổ, kính vỡ tan tành.

Hary Blao bị đạn trúng vai, ngã lăn xuống đất.

Anxiđ Jôlivê ngay lúc đó thảo điện bổ sung:

“Hary Blao, phóng viên “Tin điện hàng ngày” bị trúng một mảnh đạn đại liên, ngã xuống bên cạnh tôi...”.

Bỗng nhân viên bưu điện mặt lạnh như tiền, nói với anh, bằng một giọng luôn luôn bình thản:

- Thưa ông, đường dây đã bị đứt!

Và anh ta rời khỏi ghi-sê, miệng tươi cười, đi ra bằng cái cửa nhỏ mà trước đó Misen Xtrôgôp không chú ý. Trạm bưu điện lúc này đã bị quân Tactar vây chặt. Misen Xtrôgôp và cả hai nhà báo đều không kịp rút lui.

Anxiđ Jôlivê trong tay cầm bức điện đã trở nên vô ích, chạy vội đến chỗ Hary Blao đang ôm vai nằm xoài trên mặt đất, xốc anh ta lên... nhưng đã quá muộn.

Cả hai cùng bị bắt và, cùng với họ, Misen Xtrôgôp cũng bị quân Tactar tóm giữa lúc anh định lao qua cửa sổ.