ẩm giang, một buổi giao mùa.!!!Anh Vũ,!!!Hôm nay là một buổi chiều tàn xuân nơi đất trích. Gió giao mùa nghẹn ngào trên cây cỏ, lòng người ta càng dễ u uẩn trong cảnh bóng xế của rừng tù. Nắng ngã bên bờ lau, như còn lưu luyến với một buổi đời vướng lụy.!!!Lòng em bỗng tái tê với gió, và ngồi đây, giữa một khu trại an trí ở nơi cánh rừng thâm u cao cả, lần đầu tiên em thấy cái hoài bão của mình đã trở nên bất diệt trong cảnh đày ải tội tù. Tinh thần em đãvững vàng. Đời cách mạng đã trở thành nghiệp dĩ.!!!Chính em cũng lấy làm lạ cho sự thay đổi đột ngột của em mà anh thì không thể nào ngờ được. Từ ngày còn là một con bé lúc nào cũng cảm lụy, sợ cả cánh đồng xanh hiu hắt và một làn khói nhẹ bốc lên trời, em không biết hạnh phúc gì khác hơn là đưa ái tình lên làm lý tưởng. Nhưng một người đã đến hoán cải cuộc đời em. Người ấy đãlấy tình cảm mà giác ngộ em, lấy hành động mà làm khuôn mẫu cho em. Em tỉnh dậy như vừa thoát khỏi cơn mơ, nghe quanh mình tiếng sóng đang reo và nhạc hồn đang sôi nổi. Em mới nhận thấy rằng ngoài cái lý tưởng nhỏ nhen mà bấy lâu nay em thờ kính làm lẽ sống, còn có những lý tưởng cao cả hơn, rộng rãi hơn vả đẹp đẽ hơn. Đó là Ý THỨC CÁCH MẠNG. Đó là tấm lòng yêu nước, thương nòi.Và cái người đã có công hoán cãi cuộc đời em, chính là anh đấy, anh Vũạ!!!!Em nói thế, để khi đọc đoạn ký ức nầy, anh hiểu người em gái của anh hơn, anh khỏi dệt ở tâm tưởng những hình ảnh dị thường về em, anh khỏi nghĩ đến em với những ý tình xa vắng. Sự thật, không có gì là lạ. Nếu một bài học trong cửa ngục giúp cho anh Bão thành người hữu ích, nếu những sự thật ngoài đời giúp cho anh vượt khỏi chỗ huyền vi của Mặc Tử để đi tìm một tôn giáo khoa học, thì sự diệt hết dục vọng cá nhân của em để bước vào lề xã hội, cũng là một sự rất thường. Huống gì em lại là một người em yêu quí của anh, người em màít ra anh cũng đã đặt vào đấy ít nhiều hy vọng.!!!Vậy, bây giờ em mới yên lòng thuật lại cái lẽ vì sao mà em còn sống sót, vì sao em vẫn không sờn gan mệt trí trong cảnh câu thúc của đề lao, cương quyết giữ vững tin thần mặc dầu trong một thái độ nhẫn nhục.!!!Có lẽ anh đã được biết cái tin em bị bắt. Cái tin đó ai cũng biết. Và ai cũng đinh ninh rằng em sẽ phải lên đoạn đầu đài.!!!Chính em, em cũng nghĩ như vậy ngay cái ngày lạc loài hàng ngũ. Em riu ríu đi giữa một rừng người xa lạ, ai ai cũng nhìn em với cặp mắt thù hằn. Tầm súng của họ chĩa vào người em.Lời nguyền rủa của họ vang nặng vào đầu em. Nhưng họ ngạc nhiên thấy người con gái mảnh khảnh kia vẫn ung dung đi bên họ, không có vẻ gì sợ sệt, không có vẻ hèn nhát. Vài người của họ bảo với nhau: "Con gái Việt Nam phần nhiều là thế. Họ can đảm hoạt động vàchết không hề kêu la".!!!Em sung sướng nghe những lời ấy, nhưng tiếng "chết" cũng làm em rùng mình. Em chỉ sợ rằng em phải chết thật. Em không còn có thể hoạt động nữa. Em không còn có thể góp công vào cái phần kiến trúc chung cho nhân loại nữa.

o O o!!!Đêm đó, em bắt dầu sa vào vòng tăm tối. Cánh cửa ngục chắn ngang cuộc đời tự do và cuộc đời tù hãm, ngăn cả tiếng gió lộng, ngăn cả ánh trăng xanh. Em còn đợi gì đây? Một ngày mai, người ta sẽ đưa em đến bãi đất hoang vu, lựa chọn cho em một nơi yên nghỉ tốt và gởi cho em một phát đạn. Thế là hết! Em sẽ yên phận em, mặc cho trận cuồng phong dày xéo trên mảnh đất thân yêu. Có cái gì chua xót động ở lòng em và trào lên mắt em. Em thấy tâm hồn em cũng đau thương như hồn nước.!!!Một buổi sáng, em đang ngồi tĩnh tâm ở một góc khám, để hồn dõi theo những hoạt động của những người bạn xa. Chẳng hiểu anh Vũ hiện đang làm gì? Anh Bão đã rút quân đội về đâu? Biết bao ý nghĩ xáo trộn tâm hồn em như một guồng tơ rối. Chợt cánh cửa mở, tiếp theo một tiếng cười làm em lạnh mình. Thì ra lại là hắn. Hắn – Cai Bi -bước vào một cách oai vệ, nhìn dáo dác như tìm ai. Cặp mắt hắn đổ về em và ngừng lại. Nụ cười hắn méo xệch trên môi, bộc lộ tất cả sự tàn ác, ích kỷ:!!!- Tôi đem đến cho cô Phượng một tin may. Cô đã được lên án tử hình.!!!Sao lúc ấy em không biết sợ là gì? Hình như đó là sự mà em đang chờ đợi.Mọi người đều đưa mắt nhìn em, ái ngại giùm em. Trái lại em vẫn thản nhiên, trả lời hắn với một nụ cười khinh bỉ.Khi cánh cửa nặng nề khép lại, em mới thấy cả một sự não nề. Đây là cái giờ phút thiêng liêng mà những tâm hồn tội lỗi cần phải hối hận. Em ôn lại dĩ vãng. Quá khứ của em không có vẩn đục nào, nếu có những lúc ủy mị yếu hèn, thì điều ấy em đãhối hận từ lâu, em đã phấn đấu lại rồi. Giờ đây, em chỉ còn chờ nhận lấy cái chung kết của đời mình một cách vui lòng thoả mãn.!!!Hôm sau, em bịđòi qua Tổng hành dinh, nơi đây đã có đủ mặt nhân viên của một toà án quân sự thường trực.!!!Em vừa bước vào, thì một tiếng reo quen làm cho em giật mình:-Côbạn!Người vừa reo ấy, chính là đại úy Chatrian, người đãmột lần lạc loài vào nhà em giữa đêm tăm tối, nhờ em che chở khỏi bàn tay tàn ác của người Nhật, đại úy vẫn giữ một vẻ mặt hiên ngang, vẻ mặt can trường của một chiến sĩ thường bôn ba nơi trận mạc.!!!Thấy em lặng lẽ cúi đầu, đại úy tươi tỉnh nói:!!!- Tôi vừa ở thủ đô về đây, hay tin rằng đồng bạn của tôi sắp đem xử tử một nữ cách mạng Việt Nam. Tình cờ tôi được biết tội nhân là một người bạn.!!!Em chép môi thở dài:!!!- Nhưng hôm nay tôi không còn là một người bạn nữa!!!!Đại úy nghiêm giọng:!!!- Cô lầm! Chúng ta vẫn là bạn. Tuy hiện giờ hai dân tộc ta chưa hiểu nhau, nhưng một ngày gần đâyrồi cũng sẽ hiểu. Tôi có bổn phận là phải bảo vệ người ngày xưa đãbảo vệ tôi.!!!Đại úy day qua phân trần với đồng bạn. Khi đã thoả thuận, ngài nói tiếp:!!!- Tôi yêu cầu trả tự do lại cho cô, nhưng đồng bạn của tôi chỉ bằng lòng phá cái án tử hình của cô mà thôi. Vì tình thế ngày nay khác trước, trả tự do cho cô, cô sẽ làm trở ngại công việc của chúng tôi. Vả lại tôi vẫn nhớ lời của cô, và tôi không muốn phải gặp cô ở chiến trường. Chúng tôi sẽ đưa cô đến một khu an trí, cho đến ngày hoà bình vãn hồi lại trên dải đất nầy.!!!Thế là thay vào cái án tử hình, em bị phát vãng đến một mảnh đất tập trung, ở một khu rừng miền đông Nam bộ. Cái sống linh hoạt bên ngoài khép lại, tâm hồn mình được đem nung đúc trong một cánh cửa chân tu. Đêm đêm, ngồi lắng nghe tiếng gió reo ở bốn mặt rừng, mà tưởng đến đoàn quân ma đang rểu gót đâu đây âm thầm đợi một tiếng súng lịnh. Cái điệp khúc ngày lặng lẽ trôi qua như nước chảy dưới gầm cầu. Tâm hồn em bỗng trở nên bình tĩnh một cách lạ thường. Cái tin Cai Bi tử trận ở một cuộc phục kích ở quân ta, không làm cho em thương giùm hắn hay mừng giùm hắn.

o O o!!!Vừa rồi, khu trại an trí được thêm một tù nhân mới. Người ấy đem đến cho cả trại một tin tưởng mãnh liệt với cái tin quân tình ta đã qua khỏi cơn nguy, binh đội ta đã hùng cường và lực lượng ta đã thống nhứt. Riêng em, ngoài sự vui mừng thấy non sông đã đượm màu rực rỡ, em còn có một phần thưởng khích lệ khi hay tin anh đãvề, và chính anh là người đã góp công vào việc cải tạo một sinh lực mới cho đất nước.!!!Anh Vũ,!!!Cái sự mà em chờ đợi gần một năm nay, em đã mãn nguyện rồi. Trong những lúc bôn ba tranh đấu, em đã đặt cao lý tưởng mình lên trên mọi suy tính cá nhân, lấy làm sung sướng với công việc mình làm. Em vẫn tự nhũ: "Hãy như anh Vũ, phải có gan làm lại lịch sử". Em đãmượn cái tinh thần người xa để giữ vững tinh thần mình, em đã tin ở người ấy cũng như em vẫn tin ở ngày mai vinh quang của xứ sở.!!!Suốt đời em, nếu cómột phút mà em thấy nócó ý nghĩa, là cái phút mà em nghe lời kết án mai mỉa này của Cai Bi: "À ra cô Phượng là người yêu nước!". Có lẽở ýhắn, thì đó là một cái tội. Em đem cái câu kết đó vào ngục, rồi đem nó về trại an trí, luôn mấy tháng nghiền ngẫm cái ý nghĩa thâm thúy của nó. Xưa nay, người ta vì chính nghĩa mà mang tội cũng đã nhiều. Trên đất nước nầy, có biết bao người cũng vì nó mà bỏ thây chốn sa trường hay giam thân vào ngục tối. Có phải đâu vì những lẽ đó, mà người ta quên cả chính nghĩa hay sao? Em là một người đang trả "cái tội" ấy đây. Vàmột ngày kia, khi ra khỏi cửa trại, em sẽ làm lại những cái gì mà em đã làm, những cái gì mà anh đang làm. Chúng ta không thể nào làm khác hơn nữa, phải không anh?!!!Dường như em đã nghe tiếng gió rộn rã lên rồi,tưởng chừng như có những giọt chân đang giẫm phũ phàng lên cơn gió bão. Em rất tiếc rằng không được nối gót theo những gót chân dó, để đi theo một tiếng gọi thiêng liêng.!!!Nếu em phải dừng chân ở một góc tối tăm nầy, chẳng phải là em bỏ rơi sứ mạng đâu, anh Vũ nhe!!!!Chào quyết thắng,!!!PHƯỢNG

một chiều tàn xuân năm Sửu (1949)

THẨM THỆ HÀ