ơn hai chục sĩ quan cấp uý! Chưa có cuộc họp phần khu Lào Cai nào mà các sĩ quan chỉ huy các đồn binh về họp đông đến thế. Tình hình đang có nhiều biến động. Mùa thu - đông, mùa Việt Minh mở các chiến dịch lớn đang đến. Những kế hoạch phòng thủ. Những cuộc hành quân mới. Tất cả những điều ấy đã lôi các sĩ quan ra khỏi các đồn binh trên toàn bộ phòng tuyến về đây, mặc dầu bây giờ chính là lúc họ đang bận rộn vô cùng với những công việc sửa sang lại đồn bốt, tăng thêm trang bị và tích lũy lương thực, vũ khí.

Căn phòng họp của đại úy De Bernard, chỉ huy trưởng phân khu vốn hẹp. Hai chục sĩ quan ngồi, khuỷu tay chạm nhau quanh một cái bàn đá hình bầu dục trạm trổ cảnh sơn thủy kiểu Trung Hoa. Tất cả đang ở vào tình trạng căng thẳng. Vì suốt hai ngày hôm nay, trong căn phòng này, chỉ rền rền độc một cái giọng ban phát vừa sách vở vừa vô cùng cao ngạo của ngài đại úy thôi. Chết thôi! Vì chỉ cần nghe ngài nói thì cũng biết tỏng ngài vốn chỉ là một sĩ quan xuất thân từ giới quý tộc được cấp trên yêu chiều mà thăng tiến chứ chẳng có tí thực tế chiến trường nào! Mà sao ngài lại có cái giọng phán bảo chủ quan một cách hết sức lố bịch đến như vầy. Cứ như là ngài định nói rằng: "Này các vị thuộc hạ của ta! Những lời nói ta nói đều là vàng là ngọc cả đấy! Hãy nghe ta, hãy chấp hành đầy đủ những lời dạy bảo của ta thì các ngươi sẽ vững như bàn thạch trước mọi cuộc tấn công sắp tới của Việt Minh!"

Tuy vậy, vào lúc De Bernard định nói câu cuối cùng để kết thúc cuộc họp thì bỗng có một sĩ quan trẻ tuổi giơ tay xin được phát biểu.

De Bernard ngẩng lên:

- Xin thiếu úy Brusex đi vào vấn đề. Thời giờ của chúng ta lúc này rất hiếm hoi.

Cái cổ gà chọi khẽ nhún một nhịp. Brusex liếm môi đứng lên, tay chống mặt bàn:

- Thưa đại úy. Tôi muốn nói, trong cuộc đi săn, người thợ săn giỏi là người bao giờ cũng cần có le chien de chasse, con chó săn, les mouchards, những tên chỉ điểm.

- Thiếu úy nên đi thẳng vào vấn đề: Ta cần làm gì bây giờ?

- Vâng, tôi cho rằng, ở xứ Tày với chế độ công điền, có phần ruộng cấp cho các suất lính thì việc lập ra những đơn vị lính dõng là có cơ sở vững vàng. Việc sử dụng những con chó săn phải đặt đúng tầm quan trọng của nó. Chứ không phải như ngài chỉ huy trưởng nói: Quan trọng đệ nhất là hệ thống boong ke[84], tháp canh, hầm ngầm. Thế cho nên một cái bốt Cối Ngàn tôi mới lập mà mấy tháng nay, hai chục anh em chiến binh bản xứ của tôi chưa được ngài đại úy cấp cho một đồng bạc lương thì thử hỏi ngài quan tâm đến điều gì? Ngài đang định chủ trương chiến thuật gì?

Hừ! De Bernard cau mặt. Brusex đâu có phải chỉ định huyên thuyên điều người ta đã viết cả một pho sách về việc sử dụng người bản xứ trong cuộc chiến ở xứ này. Hắn còn động chạm đến chủ trương, uy tín của chính De Bernard nữa đây. Mà hắn chẳng qua chỉ là một tên võ biền, con một gã nông dân nuôi ngựa ở xứ Bretagne[85] quê mùa, một tên dô kế[86] một kẻ mới nứt mắt, hăng máu vịt và chưa học xong những điều vỡ lòng về chiến tranh. Cái trán hói bóng như quả bi a của ngài đại úy đã nhơm nhớp mồ hôi. Ngài bỏ cặp kính cận. Ngài khó chịu lắm. Vậy là ngài đập tay xuống bàn:

- Theo chỗ tôi biết thì chính các sĩ quan Pháp nhiều khi đã... đánh binh thầu, lí trưởng, tổng đoàn và binh lính họ như đánh những con chó nuôi trong nhà của họ. Chứ đâu có coi họ là le chien de chasse, les mouchards.

Thừa biết là De Bernard nói móc mình, nhưng viên thiếu úy đâu có núng thế.

- Đó chẳng qua là những tình thế riêng lẻ, không thuộc ý thức. - Brusex nói thật bình tĩnh. - Thưa đại úy, tôi muốn nói rằng, kẻ địch chúng có ưu thế hơn ta. Chúng sống trong núi rừng. Vậy thì ai là kẻ có thể đương đầu với chúng, nếu không phải là những chiến binh người Tày, người Dao chiến đấu ngay tại quê hương họ?

- Thôi được. - Đột ngột ngắt lời Brusex, De Bemard đứng dậy, nhìn đồng hồ đeo tay, dứt khoát. - Thời gian lưu lại đã quá lâu. Các ngài có thể về. Tôi cần nói chuyện riêng với thiếu úy đây. Mời thiếu uý ở lại.

Brusex đỏ tía mặt mày. Trời! Hắn phải ngồi lại, ngồi lại để trả lời những câu hỏi De Bernard đặt ra, y như một chú học trò trả lời thầy giáo vậy hay sao.

- Vâng. Thưa đại úy, theo đúng chỉ thị của phân khu, tôi đã cho lập thêm bốt Cối Ngàn. Bốt có độ cao không chế một ki lô mét. Tại đồn chính, chúng tôi cũng đã cho xây hai lô cốt sát mặt đất, một hầm ngầm và một tháp canh. Bốt và đồn chính do Tôi trực tiếp chỉ huy sẵn sàng yểm trợ cho nhau. Nếu tôi không đánh giá sai tình hình, thì... có thể nói, về mặt phòng thủ, chúng tôi là một pháo đài...

- Bất khả xâm phạm?

- Vâng. Bất khả xâm phạm! Nếu như binh lính bản xứ của chúng tôi được thượng cấp của tôi thường xuyên quan tâm, kể từ việc chu cấp lương.

Brusex lặp lại điều y đã nói ở cuộc họp vừa rồi với một giọng nói vô cùng đắc ý. Tuy vậy, vừa dứt lời, y nhận ra ngay là mình đã hụt một bước chân.

Dường như không thèm để ý tới những lời vừa rồi của viên quan một, De Bernard hơi cúi xuống, thản nhiên như nói với khoảng không:

- Hà! Ở cái xứ sở dữ dằn này, không nên khẳng định cố chấp về một điều gì cả nếu chưa có được một cái nhìn tổng quan.

Rõ ràng là đã bị xúc phạm, nóng nảy Brusex liền nhếch mép:

- Vâng, thưa đại úy, nếu vậy thì ở ngay một quán ăn tại cái tỉnh lị nhỏ nhoi mà đầy binh lính cùng súng ống này, cũng không thể là an toàn, nếu ta không có được một cái nhìn tổng quan.

Chà! Ăn miếng trả miếng kể cũng được đấy chứ. Khoanh tay ngả người vào lưng ghế, viên sĩ quan trẻ tuổi chắc mẩm rằng, sau cái câu nói kháy ấy của y, De Bernard chắc chắn sẽ lập tức nổi sung ngay lên. Vậy mà không. Ngẩng lên, mắt lạnh lùng nhìn về xa xăm, viên sĩ quan già bình thản phẩy nhẹ bàn tay và đưa câu chuyện đột ngột chuyển sang hướng khác:

- Thôi, câu chuyên chúng ta đang nói xin để dành một dịp thuận tiện hơn. Bây giờ tôi muốn bàn một chuyện khác với thiếu úy. Chúng ta, nói cụ thể là thiếu úy đã sơ suất quá nhiều.

- Sơ suất?

- Đúng! Thiếu úy hãy xem đây!

De Bernard rút ngăn kéo và lia trên mặt bàn hai tờ giấy khổ to. Ô! Hai lá đơn kiện! Một gửi cho châu tự trị, một gửi cho chính De Bernard, cùng chung một lời tố cáo, tố cáo Brusex gây cảnh hỗn loạn ở Cam Đồng, kể tỉ mỉ từng hành động hung hăng của hắn, từ chuyện mắng mỏ thậm tệ lí Tăm đến chuyện đá đít binh thầu Phù và kết luận rằng: Chính vì hắn mà Cam Đồng không bắt được phu, không gọi được lính, và do vậy mà Việt Minh dễ có cơ hội xâm nhập vào dân chúng vùng này. Kí tên dưới đơn là các binh thầu, giáp trưởng xã Cam Đồng. Chà!

Đặt lại hai lá đơn lên mặt bàn, Brusex nhìn bề ngoài tưởng như đang chết lặng đi vì ngón đòn quá đau. Nhưng hóa ra không phải. Hắn đâu có phải là kẻ kém cỏi về mọi phương diện, kể cả về lí lẽ. Đâu có phải là một kẻ dễ bị khuất phục, trái lại, hắn là kẻ có máu hiếu thắng. Tuy nhiên, lúc này, Brusex vẫn mún chặt môi, không nói một lời. Không nói một lời, nghĩa là để mặc cho ngài chỉ huy trưởng phân khu tiếp tục ra đòn, lải nhải rằng hắn chỉ là một anh chàng ngựa non háu đá, ám chỉ hắn là con một chủ trại ngựa, hắn đã không hoàn thành được nhiệm vụ trị an, mà cốt lõi là chinh phục trái tim dân chúng, rằng nếu vậy thì hắn có thể xin chuyển đổi về một vị trí nhàn nhã hơn, hợp với sở trường hơn.

- Thưa đại úy chỉ huy trưởng phân khu. - Đợi cho De Bernard xả bằng hết những lời chê trách nặng nề, thậm chí cả những lời rủa xả có tính chất miệt thị, Brusex mới đứng dậy thong thả, từ tốn và lễ độ. - Ngài đã nói hết. Giờ tôi xin phép ngài được nói một vài câu đáp lễ. Thưa ngài. Ngài đã biết sự kiện này chưa ạ?

De Bernard ngẩng lên.

Brusex chậm rãi một cách cố ý:

- Ông Cai Vàng, binh thầu làng U Sung, kẻ thân tín và trung thành bậc nhất của tôi, của người Pháp chúng ta, đã bị cộng đồng y khai trừ. Y uất ức dẫn một tốp dõng lên U Sung. Và...

- Và ông Cai Vàng làm sao?

- Súng gài của dân Dao U Sung đã nổ vỡ ngực hắn.

- Cái gì? Qu’est ce que c’est? Cai Vàng đã chết vì súng gài của dân U Sung?

- Oh! Cela n’a rive à rien! Vâng! Đúng như ngài nói. Thật là chẳng ra cái chó gì! Và như vậy thì theo lời khuyên của ngài là tôi hãy cứ để yên kiếm trong vỏ để nó rỉ sét đi.

Nói rồi, Brusex khoanh tay ngồi im, lặng lẽ nhìn viên đại úy đưa khăn tay lau mồ hôi vừa ứa ra trên cái đầu hói đang trong cơn choáng váng của y. Kinh hoàng quá! Không còn là những cuộc tụ họp lẻ tẻ của dân chúng nay yêu sách này mai đòi hỏi nọ. Không còn là tin tức về những dấu chân lạ của Việt Minh xuất hiện ngày càng nhiều ở làng này xã kia. Thậm chí cũng không còn là chuyện một tên Việt Minh đột nhập nhà một viên lí trưởng gây náo loạn xóm làng trong chốc lát. Cai Vàng đã bị bắn chết! Thời kì yên ổn của quân đội Pháp ở vùng chiếm đóng đã chấm dứt! Dân Cam Đồng đã công khai súng đối chọi với súng. Kinh khủng! Sự kiện này đúng là một tiếng sét gây chấn động đến tình hình toàn cục của phân khu.

Nhìn viên đại úy lặng đi hồi lâu như cấm khẩu mãi không nói được một lời nào, Brusex bỗng giật thót mình. Không thể ngờ sự kiện hắn vừa thông báo vốn chỉ mang tính tự vệ, quá lắm là một phản ứng với thái độ chủ quan cao ngạo của De Bernard, lại có thể nghiêm trọng đến mức thế!