osef K. đang mơ.

Hôm ấy là một ngày đẹp trời và Josef K. cảm thấy thích đi dạo. Nhưng lúc đã đến nghĩa địa thì anh không thể nào đi nổi lấy vài bước nữa. Ở đó, các lối mòn rất ngoằn nghoèo, vừa thực lại vừa không thực, và anh đã trượt theo một trong số đó như thể lướt trên dòng nước chảy xiết với tư thế đĩnh đạc, thăng bằng, không run rẩy. Mãi tận đằng kia, một nấm mồ mới đắp đập vào mắt anh, anh muốn dừng lại bên cạnh. Nấm mồ ấy có sức quyến rũ lạ thường và anh cảm thấy mình không thể tiến nhanh đến đấy được. Thỉnh thoảng anh gần như không còn nhìn thấy do tầm nhìn của anh bị choán bởi những lá cờ cứ đột ngột đổi hướng và cứ vỗ phần phật vào nhau bằng một sức mạnh phi thường; người ta có thể nhìn thấy những kẻ cầm cờ và có vẻ nơi ấy đang diễn ra một buổi lễ cực kì vui nhộn.

Trong lúc vẫn đang nhìn về phía xa, bỗng nhiên anh lại thấy nấm mồ ngay bên cạnh con đường thay vì như thể anh đã bỏ xa nó lại phía sau. Anh vội vã nhảy lên vạt cỏ. Nhưng bởi vì con đường cứ tiếp tục lao đi dưới bàn chân đang di chuyển nên anh bị trượt và ngã khuỵu gối ngay trước nấm mồ. Hai người đàn ông đang đứng phía sau nấm mồ và giữ một tấm bia mộ lửng lơ trong không khí, giật mình bởi sự xuất hiện của K., họ dộng mạnh tấm bia xuống đất và nó đứng sừng sững như được gắn xi măng. Ngay lúc ấy, từ trong bụi cây, người đàn ông thứ ba xuất hiện; K. nhận ra ngay đấy là một nghệ sĩ. Ông ta chỉ vận một chiếc quần dài và một cái áo sơ mi cài cúc xộc xệch; trên đầu ông ta là cái mũ nhung; tay ông ta cầm một cây bút chì bình thường và vừa đi vừa vẽ những hình thù gì đó lên không trung.

Cầm cây bút ấy trong tay, ông ta hướng nỗ lực của bản thân vào đầu tấm bia mộ; phiến đá bia rất cao, ông không ải cúi xuống, mặc dù phải nghiêng người về phía trước bởi lẽ nấm mồ, mà ông vừa mới rụt chân về, đang chắn giữa ông và bia mộ. Thế là, ông nhón chân lên và giữ cơ thể thăng bằng bằng cách chống tay trái lên mặt bia. Với một kĩ năng xoay người rất đáng kinh ngạc, ông ta cố viết dòng chữ vàng bằng cây bút chì bình thường của mình; ông viết: Nơi đây an nghỉ - từng chữ một sắc sảo và tuyệt đẹp bằng vàng ròng in sâu xuống mặt đá. Khi khắc xong hai từ này, ông ta liếc qua vai nhìn K.; còn K., người nóng lòng muốn biết nốt dòng chữ ấy, không để ý gì đến người đàn ông mà chỉ chăm chăm nhìn tấm bia đá. Và thực tế là nghệ sĩ đã quay lại để viết tiếp, nhưng ông ta không thể, có cái gì đó đang ngăn cản ông ta, ông ta để cây bút xuống rồi quay nhìn K. thêm lần nữa. Lần này, K. nhìn lại ông ta và thấy rằng ông ta đang cực kì xấu hổ và không thể nào tự mình cắt nghĩa nổi. Tất cả sự hưng phấn ban đầu của ông ta đã biến đi đâu mất. Điều đó cũng khiến K. cảm thấy xấu hổ; họ trao cho nhau mấy cái nhìn cầu mong sự giúp đỡ; nhưng đã có một sự hiểu lầm kinh khủng xảy ra giữa họ mà cả hai đều không có khả năng giải quyết. Cái chuông nhỏ trong nhà nguyện ở nghĩa địa gióng lên không đúng lúc, nghệ sĩ đưa tay lên phác một dấu hiệu, tiếng chuông ngừng bặt. Nhưng chỉ lúc sau, nó lại ngân lên; lần này thì rất khẽ và không có vẻ gì là ương bướng, song lại dội vang lên đột ngột như thể bản thân nó đang tự kiểm tra giọng điệu của mình. K. cảm thấy khổ sở bởi vì tình huống khó xử của nghệ sĩ, anh bắt đầu oà khóc và thổn thức hồi lâu trong hai bàn tay khum lại, úp lên mặt. Nghệ sĩ đợi cho đến lúc K. bình tĩnh trở lại rồi quyết định - nhưng nó cũng chẳng ích gì - tiếp tục với việc khắc chữ. Cái dấu phẩy nhỏ đầu tiên ông ta đã làm, khiến K. nguôi ngoai, nhưng rõ ràng, thái độ của nghệ sĩ là cực kì miễn cưỡng khi làm điều đó; rồi chẳng mấy chốc cái công việc tẻ nhạt ấy cũng được kết thúc; ban đầu, cái hình thù ấy như thể một chiếc lá vàng bị khuyết hay một cái cọc hàng rào chưa dựng xong, rồi dần dần, dấu phẩy ấy kéo dài xuống chuyển thành một chữ rất lớn. Đó là chữ J, và hầu như đã sắp hoàn thành: song ngay lúc đó, nghệ sĩ giận dữ giẫm một bàn chân lên nấm mồ mạnh đỗi đất cát dưới bàn chân ấy bay tung cả lên trời. Đến khi ấy, K. mới hiểu ông ta nhưng bây giờ thì đã quá muộn để ngỏ lời xin lỗi; dùng tất cả mấy ngón tay, anh đào sâu xuống lòng đất đã tơi, không một tí trở ngại; mọi thứ dường như đã được chuẩn bị từ trước; một lớp đất cứng mỏng đã được đắp lên chỉ để gìn giữ hiện vật; ngay bên dưới nó, một cái hố mở ra, bờ hố thoai thoải, K. chìm xuống hố, lưng lướt nhẹ trên luồng không khí mềm mại. Và trong lúc anh đã sẵn sàng để chìm xuống độ sâu tàn nhẫn thì đầu anh vẫn cứ nghễnh lên khỏi cổ, tên anh chạy ngang qua phiến đá phía trên trong dòng chữ rực rỡ.

Hớn hở trước cảnh tượng ấy, anh thức giấc.

LÊ HUY BẮC dịch