ọa sĩ - người đàn ông trầm lặng và nhạy cảm - đêm nay ông cũng lang thang ngoài trời cho đến sáng. Có biết bao nhiêu người lang thang như thế trong đêm hè Phương Bắc, nhất là ở vùng đất thiêng liêng này. Có nhiều và đủ loại lý do để dẫn đến việc đó, nhưng điều kiện khách quan thì ai cũng như ai, hôm nay cũng như những năm tháng đã qua: đó là đêm trắng.

Người ta bảo ông là họa sĩ, bởi vì ông đã học qua nghề vẽ, cũng bởi đôi lúc người ta thấy ông vẽ cái gì đó: phong cảnh, những đàn gia súc trên đồng cỏ, một người dân nào đó ở địa phương mà ông đã can đảm mời làm người mẫu và người đó chấp thuận. Ví dụ như lão Manu già ở Teliranta đã được ông vẽ biết bao nhiêu lần trong bao nhiêu tư thế và bao quần áo khác nhau trên người, ngay cả khi không quần áo: ngồi trên ghế băng sauna phết chổi lá lên người… Ông cũng cho xuất bản nhiều đầu sách mà không ai có thể phủ nhận sự tinh tế nhẹ nhàng cùng tính sang trọng của chúng, nhưng cũng chẳng mấy ai đọc - và đại loại như vậy. Ông chính là người đã chèo cái thuyền đáy đỏ, mạn trắng tối hôm qua.

Ông thích ở ngoài trời nhiều hơn là trong nhà. Tất nhiên ông có nhà và gia đình. Ông sống cách Teliranta một quãng đường, trong ngôi nhà nhỏ thuộc một trang viên cô độc. Vợ ông đã gần như tự ý mua ngôi nhà đó, khi ông chủ đã nghỉ hưu của trang viên chết thảm cùng bà vợ của ông ta và ngôi nhà bị bỏ trống. Cho đến lúc đó hai vợ chồng họa sĩ vẫn sống ở làng quê của ông, trong duy nhất một căn phòng. Ở đó đã từng xảy ra biết bao điều, tạo bóng đen không thể xua tan khỏi cuộc sống gia đình ông - chắc cho đến khi cuộc sống ấy kết thúc. Thời gian và cách chấm dứt cuộc sống gia đình này, cũng như của bao gia đình khác còn chưa thể biết được, nhưng vào những ngày gần đấy, nó trở nên rõ hơn bao giờ hết và kỳ lạ thay có thể đoán định được. Có lẽ với người khác thì không, nhưng với họa sĩ là như vậy. Dấu ấn của tuổi tác thể hiện rõ ở ông trong vòng thời gian rất ngắn. Ông không phải chịu thiếu thốn gì cả, bởi ông tuy có ít bạn, nhưng lại là những người có uy tín và những người coi trọng tác phẩm của ông - nhưng ông, họa sĩ - đôi lúc ông cứ thơ thẩn như người quẫn trí.

Họa sĩ chèo chầm chậm, ngắm nhìn bóng trang trại Teliranta in xuống mặt nước đang dần dần lắng lại. Ông thấy bóng người đi lại và tưởng tượng cuộc sống của họ thật sôi động, hạnh phúc. Nhìn ngắm thiên nhiên và cuộc sống của con người đã trở thành niềm đam mê đến đau lòng và nho nhỏ của họa sĩ trong mùa hè này. Đi lại giữa thiên nhiên khi mùa hè đến, dù là ban ngày hay trong đêm tĩnh mịch đều làm ông thấy mình như được lột xác, như một con thú nhỏ đã tìm được nơi ẩn náu.

Bây giờ ông ngồi trên thuyền, đôi lúc lại giữ mái chèo là là mặt nước, ánh mắt thật buồn dưới vành mũ hơi cũ làm ta có cảm giác như mắt cũng nghe được: đó là ánh mắt chân thành, hơi nghiêm khắc và vô định. Đúng thật ra người đàn ông đang nhìn dọc theo biển lúa mì chạy dài đến chân trời vàng rực, nhưng ánh mắt chỉ lấy đó làm điểm tựa. Còn đích thực nó đang rọi sâu vào thế giới tâm linh.

Dưới ánh hoàng hôn, biển bông lúa trên cánh đồng yến mạch tháng Bảy càng lan trải rộng. Đó là một hình ảnh héo mòn trong giai đoạn nào đó của cuộc sống. Lúa mì đang chín, lúa mì đang chín, hay ít nhất đồng lúa đang chín trong quy trình không thể trì hoãn. Vầng mặt trời đang lặn kia ngắm nhìn đồng lúa, cân nhắc như một người chủ trang trại đầy sức mạnh đang canh tác cánh đồng và duy trì dòng họ theo quy tắc nhất định. Nếu tâm trạng người đó thi thoảng có lúc buồn bã mềm yếu thế này thì lập tức sự hiện diện của con trai con gái sẽ làm họ hạnh phúc. Bởi vì con cái sẽ kính trọng công sức cha ông, sẽ tiếp tục cày sâu cuốc bẫm trên cánh đồng. Họ sẽ được mùa vì mưa thuận gió hòa, ngay cả trên cánh đồng và trong tâm hồn họ. Người họa sĩ ngắm nhìn, tưởng tượng số phận của những người nông dân, thường thì tròn trịa, hoàn hảo hơn là cuộc đời thực sự của họ. Còn bản thân mình, ông không có gì khác ngoài những gì trong ngôi nhà ngang tại trang viên Majanmaa. Và điều đó thường họa sĩ không nghĩ tới, khi ông để cho cặp mắt mình nhìn chằm chặp vào biển bông lúa cùng ánh mặt trời đang lặn.

Họa sĩ bừng dậy, bứt khỏi mộng mơ khi nghe tiếng mái chèo khỏa nước đều đặn. Ông quay nhìn, thấy Hilja nhà Syrjämäki đang tiến dần đến phía sau. Nhìn dáng vẻ biết ngay là chị đang chăm chăm nhằm hướng Teliranta chèo tới.

- Đi đâu mà vội vậy?

- Công việc phải vậy.

- Khi nào tôi được đến vẽ bức tranh treo gian thờ, Đức Mẹ Maria và hài nhi đang bú đấy?

- Bộ ngực trần của tôi sẽ không được treo lên cho thế gian nhìn thấy đâu. Ông họa sĩ có Maria của ông ở nhà đó thôi.

- Thì… Nhưng chẳng lẽ tôi không được đến thăm cháu bé hay sao, khi nó đã cứng cáp đôi chút.

- Việc đó thì được, khi đến dịp.

Thiếu phụ nghèo xinh đẹp chèo ra xa. Có thể thấy chị vừa hơi khó chịu vừa thấy buồn cười trước cái nhìn của người họa sĩ. Ngay cả bây giờ, trong thể trạng này vẫn thấy rõ được nét xinh đẹp đặc biệt nơi cánh mũi hay bên góc chân mày. Cái nét xinh đẹp đã phần nào làm sự vui vẻ trong cách nói thường ngày rất cứng cỏi của chị mờ đi. Vào kỳ thai nghén, hai gò má hồng lên như hai bông hoa được bao quanh bởi làn da nâu nhạt mịn màng.

Họa sĩ ghim mái chèo, có lẽ ông định bí mật chèo lùi thuyền lại để kéo dài cuộc nói chuyện vừa rồi. Một cảm giác thơ trẻ mới lạ tràn ngập tâm hồn người đàn ông cô độc khi ông nhìn người phụ nữ đang chèo dần ra xa. Những đường nét đặc biệt của khuôn mặt dần dần nhòa đi khi khoảng cách ngày một lớn, chẳng mấy chốc chỉ thấy phản lại sắc đỏ hồng của mặt trời đang lặn, cũng giống như sắc đỏ chiếu trên tường kho củi của trang trại Teliranta hay trên bộ váy áo của thiếu nữ đang đi trên cánh đồng. Người thiếu phụ đang chèo thuyền với chiếc thuyền nhỏ và mái chèo nhịp nhàng là điểm di động trên mặt nước hồ đang như gợn sóng nhè nhẹ. Người đàn ông cô độc đang ngồi trong chiếc thuyền của mình - phải, cho dù công việc của ông có thế nào đi nữa - thấy thực sự được nghỉ ngơi trước bức tranh rất giản dị đó.

Ông cứ chèo thuyền đi chèo thuyền lại, chẳng có hướng rõ ràng. Một điệu nhạc không lời vang lên sau phút nói chuyện ngắn ngủi nọ, điệu nhạc chậm rãi mang đầy âm hưởng dân ca đang ngân nga đằng sau cặp môi mím chặt, mái chèo chậm rãi nhắc lên sau mỗi một nhịp ba và chiếc thuyền tiến lên, rời khỏi nơi vừa chứng kiến những sự việc xảy ra.