gày hôm sau là ngày cuối cùng của năm âm lịch, Giác Tuệ thức dậy rất trễ sáng hôm ấy. Ánh nắng mặt trời đã tràn ngập cửa sổ và phòng chàng sáng trưng. Giác Dân đứng bên giường chàng và nói với một nụ cười chế nhạo:

"Hãy coi em ngủ thế nào đêm hôm qua."

Hất tấm mền ra, Giác Tuệ nhận ra chàng đi ngủ mà không cởi quần áo ngoài. Chàng mỉm cười với anh và ngồi dậy. Ánh sáng mặt trời thực là khó chịu. Chàng dụi mắt. Hoàng Má Má, người chăm sóc hai anh em, bước vào mang theo một chậu nước nóng cho Giác Tuệ rửa mặt.

Bà mắng, "Ðêm qua cậu uống rượu say đến nỗi cậu đi ngủ mà không cởi quần áo ngoài. Rất dễ bị cảm trong thời tiết thế này. Khi tôi đắp mền cho cậu, cậu đang ngáy ngon lành, ngủ như chết. Và cậu ngủ một mạch đến sáng nay!" Bộ mặt nhăn nheo của người đầy tớ già nở một nụ cười. Bà thường rầy trách hai anh em, nhưng với một tình thương mẫu tử và hai anh em rất trân quý bà.

Giác Dân mỉm cười và Giác Tuệ cũng không cố nín cười được.

Giác Tuệ nói đùa bà, "Hoàng Má Má, má má thích nói chuyện lắm. Mọi người đều thỏa thích đêm hôm qua. Say sưa chút đỉnh thì có sao đau. Tôi thấy má má quắc mắt nhìn tôi mỗi khi tôi nâng ly lên. Má má làm mất vui đi. Má má phải rộng rãi đôi chút vào những ngày lễ. Má má nghiêm khắc với chúng tôi hơn là bà Châu."

Bà già vừa làm giường vừa cãi lại. "Chính vì bà Châu không nghiêm khắc với các cậu mà tôi phải nghiêm khắc. Năm nay tôi đã ngoài năm mươi tuổi rồi, đã làm việc trong nhà này, săn sóc các cậu hơn mười năm. Tôi nhìn các cậu lớn lên. Các cậu cũng tử tế với tôi nữa, không bao giờ nói nặng lấy nửa lời. Từ lâu tôi đã nghĩ đến việc trở về quê, nhưng tôi không chịu đựng được phải xa các cậu. Tôi đã nhìn thấy đủ việc trong dinh cơ này. Không còn tốt đẹp như những năm đầu nữa. Tôi cứ suy nghĩ - Thôi về đi. Khi đã quen sống trong nước sạch rồi thì không nên ở lại khi nước đục... Nhưng tôi không đành xa các cậu được. Ai sẽ chăm sóc cho các cậu khi tôi đi rồi? Cả hai cậu Thiếu gia đều rất tốt - giống như mẫu thân của các cậu vậy. Bà sẽ rất sung sướng nếu Bà có thể trông thấy các cậu lớn lên tốt lành thế này. Tôi biết ở trên trời, Bà vẫn cố gắng bảo vệ các cậu. Vài năm nữa sau khi các cậu học xong, các cậu sẽ làm quan. Ðiều ấy cũng là đại vinh dự cho tôi nữa."

Giác Tuệ cười, "Nếu chúng tôi làm quan thì lúc đó chắc chắn chúng tôi sẽ quên má má rồi. Làm sao chúng tôi có thể nhớ má má vào lúc đó?"

"Tôi biết các cậu không thể quên tôi đâu. Không phải là tôi muốn các cậu cho tôi cái gì. Lúc đó tôi đã già và vô dụng rồi. Cái mà tôi muốn là được nghe thấy các cậu học hành chăm chỉ và thành công trên đường đời, và tôi sẽ thỏa mãn lắm." Bà già nói và trìu mến nhìn hai anh em.

Giác Dân vỗ vai bà già và nói, "Dĩ nhiên chúng tôi không bao giờ quên má má đâu."

Bà già mỉm cười với chàng và bưng đi chậu nước Giác Tuệ đã dùng rồi. Tại cửa bà già đứng lại và cảnh cáo:

"Tối nay không được uống rượu nữa."

"Uống một chút đâu có hại gì," Giác Tuệ cười và nói theo, nhưng bà già đã đi xa rồi.

Giác Dân nói, "Thật là một người đàn bà tốt lành. Ðầy tớ tốt như bà ta khó kiếm lắm."

Giác Tuệ chọc anh, "Thế là anh đã làm một khám phá vĩ đại rằng đầy tớ cũng có cảm xúc và lương tâm như chủ nhân vậy."

Giác Dân cảm thấy sự châm chích nhẹ, nhưng chàng không trả lời. Chàng bắt đầu bước ra cửa.

Giác Tuệ gọi với theo, "Lại sang nhà Ngọc Cầm nữa?"

Giác Dân đã tới cửa, quay lại và trách móc nhìn em. Nhưng câu trả lời của chàng thì ôn hoà. "Không. Anh ra ngoài hoa viên. Em có đi cùng không?"

Giác Tuệ gật đầu và đi theo anh. Khi đi ngang cửa nhà Giác Tân, hai người nghe thấy Khiêm nhi, con nô tỳ của Ngũ gia đang muốn tìm Giác Tân và gọi to, "Ðại Thiếu gia!" Hai người bước vào hoa viên.

Khi đi ngang chiếc cổng hình nguyệt, Giác Dân nói, "Hãy đi về bên phải. Ông nội đang ở trong vườn mai, trông coi gia nhân bẻ cành mai."

Hai người đi theo một lối đi quanh co có mái che, một bên là bức tường sơn trắng khảm những tấm đá quý. Xa hơn chút nữa là một cửa sổ đục vào tường - phía sau là một phòng nghỉ ngơi. Chạy dọc theo mé ngoài của lối đi là một hàng cột bằng đá, bên ngoài là một ngọn đồi nhân tạo và một vườn hoa dài. Cũng còn có một bãi trống thấp, trồng một vài khóm mẫu đơn đứng trơ trụi trong gió lạnh. Ðầu mỗi cành mẫu đơn được buộc trong một lớp vải bông.

Giác Tuệ gật đầu tán thưởng những cây mẫu đơn. "Phải như thế mới được. Ðứng ngoài trời giữa giá lạnh mà không run rẩy. Chúng ta phải giống những cây này, đừng giống như đám cỏ hèn bị úa héo ngay với làn băng giá đầu tiên!"

Giác Dân cười. "Ðó, em lại đọc diễn văn nữa rồi. Ngay cả khi mẫu đơn có thể chịu đựng được mùa đông, mọc lá và hoa, nhưng cuối cùng cũng không thoát khỏi tay ông nội."

"Thì đã sao? Năm tới mẫu đơn lại mọc hoa mới."

Bước ra khỏi lối đi có mái che, hai người bước xuống một loạt bậc thềm bằng đá dẫn vào một hoa viên đầy những tảng đá hình thù kỳ dị. Một vài tảng trông giống những ông già còng lưng, tảng khác trông giống những con sư tử đang nấp rình mồi, lại có những tảng giống như những con hạc cổ dài. Ở cuối hoa viên hai người bước lên những bậc đá tới một hàng dậu trúc và đi qua một cái cổng hẹp đến nỗi chỉ vừa một người đi qua. Trước mặt hai người là những khóm trúc dầy. Rồi hai người bước vào một lối đi ngoằn ngoèo băng ngang rừng trúc. Khi tới cuối rừng trúc, trước hết hai người nghe thấy rồi trông thấy một con suối nhỏ chảy bên dưới ngọn đồi nhân tạo. Nước suối rất trong - người ta có thể trông thấy những hòn sỏi và xác lá nằm dưới đáy.

Một cây cầu gỗ dẫn hai người sang bờ bên kia, và bước vào một hoa viên khác. Tại đây, ở giữa là một nhà vọng đình với mái bằng đá giữa một vài bụi thược dược và trà mi. Bên ngoài vọng đình là một bức tường trắng khác nữa, có một cánh cổng nhỏ dẫn đi qua góc trái. Khi hai người vừa bước qua cổng, thì đã nghe thấy tiếng sóng vang lên tại mặt hồ. Hai người vẫn tiến bước dù một làn gió lạnh làm hai người phải run rẩy.

Hai người tới một khu vực có rất nhiều hàng rào, và phải lần mò một lúc lâu mới tìm được đường ra và thấy một khóm tùng rất cao và nghe thấy gió rên rỉ trong khóm cây trong lúc bàu trời tối thẫm. Ði được nửa đường, về bên phải qua những khóm cây thưa, hai người có thể trông thấy những cửa sổ lấp lánh của một toà nhà sơn son, và cuối cùng tới một khoảng quang đãng ở đầu bên kia của hoa viên. Trước mặt hai người bây giờ là làn nước lấp lánh của một cái hồ hình lưỡi liềm, ôm lấy cái bờ cong bên kia. Một cây cầu chữ chi dẫn tới một hòn đảo nhỏ có một tiểu đình giữa hồ.

Hai người dừng lại bên bờ hồ và đứng nhìn những đợt sóng lăn tăn, rồi lượm đá và ném qua bên kia hồ, nhưng cả hai thất bại không ném tới bờ bên kia, mặc dù họ đứng tại một chỗ hồ hẹp nhất, và những viên đá rơi xuống nước.

Giác Dân đề nghị, "Hãy qua bên kia và tìm một chỗ nghỉ ngơi."

Hai người đi qua một cây cầu cong qua bên kia hồ, rồi băng ngang qua một bãi cỏ rộng, bước lên những bậc thang bằng đá để tới một vườn hoa lớn trồng những cây mộc lan. Một lối đi lát đủ mọi loại đá khác nhau chạy ở giữa, mỗi bên là một hàng bốn chiếc ghế ngồi bằng đất nung. Trèo lên một vài bậc nữa, hai người tới một toà nhà mới được sửa chữa mà vừa thoáng trông thấy qua khu vườn tùng. Ngoại trừ cái mái bằng ngói, tất cả chung quanh toà nhà được sơn màu son, trông rất hấp dẫn. Một tấm biển nằm ngay trước cửa với hàng chữ "Nhật Nguyệt Ðường." Hàng chữ khắc này là do Khắc An viết.

Giác Dân ngồi xuống một cái ghế đất nung và chăm chú nhìn tấm biển.

Giác Tuệ đứng trên bậc thềm của tòa nhà. Chàng mỉm cười đề nghị với anh, "Chúng ta hãy trèo lên đồi trở lại."

Người anh từ chối không chịu đứng dậy. Chàng đề nghị khác đi, "Chúng ta nên nghỉ ngơi một lát đã."

"Ðược rồi. Em đi ngắm quanh đây vậy." Giác Tuệ mở cửa toà nhà và bước vào.

Chàng xem những đồ trang trí và những tấm tranh trên tường. Bước về phía sau, chàng bước lên bậc thang để lên tầng trên. Tại đây chàng trông thấy Giác Tân nằm trên một cái giường gạch. Mắt Giác Tân hé mở, trông có vẻ mệt mỏi lắm.

Giác Tuệ ngạc nhiên hỏi, "Ðại ca làm gì ở đây một mình thế này?"

Giác Tân mở mắt và mệt mỏi nhìn em. Chàng trả lời với tiếng cười gượng ép. "Anh tới đây để nghỉ ngơi. Mấy ngày vừa qua anh rất vất vả. Ở nhà anh không có được sự bình an. Người ta cứ tiếp tục tới tìm anh cho việc này việc kia. Tối nay chúng ta phải thức suốt đêm. Nếu anh không nghỉ ngơi đôi chút, anh sẽ không đủ sức cho đêm nay."

"Lúc nãy Khiêm nhi đang đi tìm anh đấy. Em không biết nó muốn gì."

Giác Tân hoảng hốt nói, 'Em không bảo nó anh đang ở đây chứ?"

"Không, em không trông thấy nó. Em chỉ nghe thấy nó gọi anh ở trong phòng của anh thôi."

Giác Tân thở phào nhẹ nhõm. "Tốt lắm. Anh biết chú Khắc An muốn cần anh vì chuyện gì đó. Anh rất mừng anh bỏ ra đây."

Hiển nhiên chiến thuật của Giác Tân đã thay đổi. Giác Tuệ tự hỏi không biết phương pháp mới của người anh để làm hoà với mọi người có thành công hơn hay không.

Giác Tuệ không phải là người tránh né vấn đề. Chàng nói, "Ðêm qua anh uống quá nhiều rượu. Anh ít khi uống rượu lắm mà, và sức khỏe của anh không được tốt. Tại sao anh uống rượu nhiều thế?"

Giác Tân ngồi hẳn dậy và trả lời với một nụ cười nhăn nhó. "Em bao giờ cũng chê cười chiến thuật phản kháng của anh. Khi sự việc quá đáng cho anh, anh uống đôi chút rượu, và cuộc đời trở thành lờ mờ thú vị. Rượu làm cho đời dễ dàng hơn." Chàng dừng lại một giây, rồi tiếp tục. "Anh công nhận anh là người yếu đuối; anh không có can đảm đương đầu với cuộc đời. Ðiều tốt nhất là tự làm mình đần độn; chỉ cách đó mới giúp anh chịu đựng được."

Giác Tuệ chua chát nghĩ người ta có thể làm gì với một người đã tự nhận mình yếu đuối? Chàng bắt đầu tội nghiệp cho Giác Tân và bắt đầu có cảm tình với người anh. Sợ rằng bất cứ điều gì chàng nói thêm cũng chỉ làm người anh đau khổ thêm, Giác Tuệ đành bỏ ra về.

Giác Tân nói với theo, "Chờ một phút, Tam đệ. Anh muốn hỏi em một việc."

Giác Tuệ quay lại nhìn anh. Giác Tân nhìn em, đôi mắt sáng rỡ.

"Em có gặp Lệ Mai không?"

Giác Tuệ ngạc nhiên trả lời, "Anh biết cô ấy về Thành Ðô hả? Em chưa gặp cô ta, nhưng Ngọc Cầm gặp rồi."

Giác Tân gật đầu. "Anh cũng đã gặp Lệ Mai rồi - cách đây vài ngày, tại cổng tiệm bách hoá Tân Phát Tường trong thương xá."

Giác Tuệ gật đầu, cố gắng đọc vẻ mặt của anh.

"Lệ Mai đi ra ngoài với má cô ấy. Má cô ấy dừng lại nói chuyện với ai đó bên trong, và Lệ Mai đứng ngoài cửa xem vải may quần áo. Anh định gọi nàng thì Lệ Mai quay lại và nhìn thấy anh. Nàng gật đầu như chào, rồi quay vào bên trong. Nhìn theo hướng mắt của Lệ Mai, anh trông thấy mẹ nàng ở bên trong. Anh không dám lại gần hơn nữa, chỉ đứng xa nhìn nàng. Ðôi mắt trong sáng của Lệ Mai nhìn anh một lúc lâu, đôi môi run rẩy. Anh nghĩ nàng sắp nói một điều gì. Nhưng nàng quay lại và đi vào trong tiệm mà không nhìn anh nữa."

Một tiếng cuời trẻ con vang lên từ bên trong tòa nhà, rồi im lặng. Giác Tân tiếp tục:

"Gặp Lệ Mai như thế đem tất cả mọi thứ trở lại với anh. Anh đã quên rồi. Thụy Giao thực là tuyệt vời với anh, và anh yêu vợ anh. Nhưng bây giờ Lệ Mai trở lại khuấy động những kỷ niệm cũ. Sống trong một khung cảnh thế này, làm thế nào anh có thể nghĩ đến nàng? Anh ước ao anh biết nàng cảm nghĩ thế nào về anh. Có lẽ nàng thù ghét anh vì đã bỏ nàng. Anh biết nàng đã có chồng, và bây giờ là một góa phụ, và trở lại để sống với bà mẹ..." Giọng Giác Tân nghẹn ngào vì xúc cảm. Nỗi đau đớn và hối tiếc làm mặt chàng quặn thắt lại. Chàng thở dài.

"Em tin chắc rằng Lệ Mai không thù ghét anh sau những gì đã xảy ra đâu. Tại sao anh cứ tự hành hạ mình với quá khứ? Quá khứ nên chôn chặt lại và quên đi. Chúng ta phải nghĩ đến hiện tại và tương lai. Bây giờ Lệ Mai có lẽ cũng đã quên anh rồi." Khi Giác Tuệ nói câu cuối cùng, chàng biết chàng nói dối.

Giác Tân lắc đầu. "Em không hiểu. Làm thế nào nàng có thể quên những gì đã xảy ra giữa anh và nàng? Ðàn bà nhớ lại tất cả. Nếu cuộc đời nàng tốt đẹp, nếu nàng có một người chồng thương yêu nàng, có lẽ nàng có thể quên được, và anh không phải lo lắng cho nàng. Nhưng số phận đã làm khác hẳn! Bây giờ nàng là một goá phụ trẻ, một người bạn suốt đời của một bà mẹ già, sống như một người ẩn dật trong một tu viện. Làm sao anh không lo lắng cho nàng được? Nhưng khi nghĩ tới nàng, anh cảm thấy anh không phải với Thụy Giao. Thụy Giao yêu anh. Tại sao anh quay đi yêu một người khác? Nếu anh cứ tiếp tục thế này, anh sẽ làm khổ cả hai. Anh sẽ không bao giờ tha thứ cho anh. Ðời sống quá tàn nhẫn, đã làm mê mụ trí óc anh và anh uống rượu để quên và lặng lẽ khóc, bởi vì tội lỗi quá khứ của anh mỗi lúc càng ám ảnh anh hơn nữa. Anh nguyền rủa anh là một kẻ hèn nhát!"

Giác Tuệ cảm thấy muốn nói, "Anh tự làm khổ mình. Tại sao anh không chống trả lại? Khi họ muốn tìm vợ cho anh trái với ý muốn của anh, tại sao anh không nói lên? Anh chỉ nhận được cái anh đáng phải nhận!" Nhưng khi chàng nhìn cái vẻ bi thảm của anh, chàng chỉ khẽ nói, "Mọi chuyện rồi sẽ êm đẹp. Nếu Lệ Mai yêu và lấy chồng nữa thì mọi việc sẽ được giải quyết."

Giác Tân lắc đầu và mỉm cười chua chát. "Chuyện ấy chỉ xảy ra trong những cuốn tiểu thuyết mới của em. Em phải mở mắt và nhìn vào thực tế. Làm thế nào một việc này có thể xảy ra trong một gia đình như gia đình nàng? Không những mẹ nàng chống lại - mà ngay cả nàng cũng không bao giờ nghĩ đến một chuyện như vậy."

Dường như Giác Tân không thể nói thêm được điều gì nữa. Chàng không muốn cãi lý với Giác Tuệ; khoảng cách về lối suy nghĩ giữa hai người mỗi lúc một xa cách hơn bao giờ hết. Giác Tuệ không thực sự hiểu Giác Tân. Nếu một việc đúng thì tại sao không thể làm được? Thực sự là một hy sinh phí phạm khi vất bỏ hạnh phúc của mình chỉ vì hoàn cảnh, mà hoàn cảnh có thể thay đổi được. Ðiều ấy không có lợi cho ai, mà chỉ có thể giúp cái gia đình cổ hủ này kéo dài thêm được vài giờ nữa. Tại sao cô em họ Lệ Mai không thể tái giá? Ðại ca yêu cô ta thì tại sao lại kết hôn với Thụy Giao? Sau khi đã lấy Thụy Giao rồi tại sao Ðại ca vẫn còn nghĩ tới người em họ?

Giác Tuệ hiểu, và chàng cũng không hiểu. Mọi thứ về cái đại gia đình của chàng là một mối bòng bong cho chàng; cái trí óc hăng say và trẻ trung của chàng không có cách gì tìm hiểu được. Trong lúc chàng đứng nhìn vẻ đau khổ của người anh, chàng chợt có một ý nghĩ đáng sợ: Sự thực bi thảm là những người như Giác Tân không còn hy vọng gì nữa; họ không còn cơ cứu thoát. Ðem những tư tưởng mới cho họ, mở mắt họ và sự thực của đời chỉ làm tăng thêm đau khổ cho họ. Giống như làm hồi sinh một cái xác chết và để cho cái xác nhìn thấy thịt da thối rữa của mình.

Sự thực chua chát này hành ha trí óc trẻ trung của chàng. Bây giờ mọi thứ dường như rõ ràng đối với chàng; chàng có một điềm báo trước của một tương lai vẫn không hạnh phúc hơn. Chàng có thể trong thấy cái hố sâu thẳm mở ra trước mắt những người như Ðại ca của chàng. Họ sẽ bước vào đó mà không ngập ngừng, như thể họ không nhìn thấy cái hố ấy. Họ không nhìn thấy và do đó họ không còn cơ hội cữu rỗi nữa.

Tuy chàng có thể trông thấy họ bước lại gần cái hố ấy, nhưng chàng không có sức mạnh gì có thể giúp họ được. Thực là một bi kịch! Tinh thần Giác Tuệ già nua đi. Chàng cảm thấy bị mắc kẹt vào giữa một lối đi nhỏ hẹp, không tìm được lối ra. Tiếng cười của trẻ con chơi đùa bên ngoài đường như chế nhạo chàng.

Chàng tự nhủ, thế đủ rồi. Dẫu sao ta có thể chất chứa được bao nhiêu vấn đề trong cái trí óc nhỏ bé của ta? Hãy để mọi thứ theo con đường tự nhiên của nó. Chừng nào ta hành động như một con người thì vẫn còn nhiều lắm. Ðấy dường như là giải pháp tốt đẹp nhất, và chàng không thèm nghĩ ngợi thêm nữa.

Chàng thò đầu ra ngoài cửa sổ và ngó quanh. Chàng trông thấy hai người em họ Giác Anh và Giác Xuân, cô em gái Thục Hoa và những người em gái họ Thục Anh, Thục Trân, Thục Phần. Giác Dân cũng ở đó nữa. Lũ trẻ thay phiên nhau nhặt lên một miếng nệm lông nhỏ bằng lòng bàn chân. Mục đích của trò chơi này là xem ai nhặt lên được nhiều lần không để rơi xuống đất.

Giác Tuệ hoan hô họ bằng tiếng kêu vui vẻ. Em gái chàng là Thục Hoa đang bận nhấc cái nệm và đếm, quay đầu lại khi nghe tiếng chàng gọi. Vì thế mặc dù nàng cố gắng hết sức nâng miếng nệm lên cao bằng chân, mà nó vẫn rơi xuống đất. Và nàng vừa đạt tới điểm một trăm mười lăm nữa!

Giác Dân và lũ trẻ cũng đang đếm, lo lắng khi điểm của Thục Hoa lên cao. Bây giờ khi nàng để lỡ, lũ trẻ vui sướng reo hò. Thục Hoa rất tức giận. Nàng dậm chân và nói đó là lỗi của Giác Tuệ.

Giác Tuệ trêu nàng, "Tại sao là lỗi của anh? Anh đang nói chuyện với em mà!" Quay lại để đi xuống toà nhà, chàng thấy Giác Tân không còn ở đấy nữa. Chàng thong thả xuống tầng dưới.

Chàng có thể nghe thấy tiếng của Ðại ca. Vào lúc chàng ra tới ngoài, Giác Tân đang chơi đùa với cái nệm lông. Cử chỉ vụng về của chàng trông thật tức cười, và lũ trẻ cười rú lên. Mặc dù Giác Tân giữ bộ mặt nghiêm, nhưng chàng có vẻ thích thú lắm.

Giác Tuệ ngắm nhìn, tự hỏi tại sao con người dễ quên thế. Chỉ trong một lúc ngắn ngủi, một người có thể thay đổi thái độ hoàn toàn. Có thể nào cái khả năng dễ quên này đã làm cho người ta có thể chịu đựng được nghịch cảnh? Giác Tuệ bắt đầu hiểu được Ðại ca một phần nào. Giác Tân có thể mở ngôi mộ của quá khứ ra, rồi lại đóng lại, và ngay lập tức quên hết.