inh ân hận. Suốt đêm nàng không hề chợp mắt.

Nàng suy nghĩ mãi. Nàng thấy đã suýt làm một điều vô lý. Nàng là người mới, bổn phận nàng là phải làm sao cho những người cũ phải phục cái mới là hay. Nếu lìa bỏ gia đình cũ, thì người cũ còn biết sao được cái mới thế nào, mà có biết chăng nữa, họ chỉ biết được cái mới đáng ghét, đáng ghê, đáng thù hằn.

Một trận gió rít ngoài khe cửa đưa lọt vào tai nàng tiếng rao hăm hở của hàng bán bánh tây. Minh nghĩ tới số phận của kẻ nghèo nhẫn nại mà sống để kiếm miếng cơm nuôi gia đình. Nàng thở dài, ngồi dậy, can đảm tung chăn ra rồi đi bật đèn lên. Nàng lên gác, mở cửa trước, đứng nhìn chổ ô tô của Nhã đỗ tối hôm trước.

Từ đêm, mưa phùn gieo nặng hạt. Xung quanh những ngọn đèn điện, một quầng sợi nước óng ánh. Đường sáng. Đường sáng bóng như mặt gương. Thỉnh thoảng chiếc xe tùm hum lép nhép chạy qua.

Buồn, chợt Minh ngẫm nghĩ đến cảnh ngộ. Nàng đổi cảnh, có lẽ chỉ là đổi sự khổ này lấy sự khổ khác, trong khi chịu cái khổ trước đã gần quen.

Bổn phận nàng là phải làm quảng cáo hay cho cái mới. Không nên vì ít suy xét, vì nông nổi mà nàng làm mang tiếng nó. Bỏ gia đình cũ để sống cái đời theo ý mình, thì phỏng có được sung sướng thật không? Chưa chắc. Người ta phải tìm những cái sung sướng về tinh thần. Một đôi khi ta chỉ thấy cái sung sướng tinh thần nó làm cảm được lòng ta chứ cái suns sướng vật chất, ta có thấy cảm lâu bao giờ đâu. Tìm cái sung sướng vật chất, tức là kiếm thêm sự biết khổ.

Luồng gió lạnh bật cánh cửa chớp làm tạt nước mưa vào mặt Minh. Nhìn cảnh vật mù mịt ở xa xa, tự nhiên nàng lại bồn chồn.

Đành rằng nàng theo mới, lìa cái cũ, nhưng có chắc nàng sẽ được ở với toàn người mới chăng? Hiện nay xã hội ta chỉ có những người từ nàng trở đi mới biết theo mới. Còn những người trước, là cũ cả rồi. Nếu nàng bực tức vì phải chung đụng với cái cũ, thì những người cũ tất cũng phải khốn khổ vì phải gặp gỡ cái mới. Vậy ở vào lúc này, mới phải nên bớt đi một tí. Hoàn toàn mới, họa chăng phải mươi năm nữa, khi nàng làm chủ một gia đình. Gia đình ta, chưa thể hoàn toàn theo gia đình Âu Mỹ. Xã hội ta trọng về luân lý gia đình. Vậy nếu cứ nghĩ theo người Âu Mỹ và sống trong gia đình Á Đông hiện nay, thì chưa được. Nếu ai cũng lìa bỏ gia đình cũ cả, thì còn chi là xã hội. Cái mới chưa hẳn hoàn toàn là hay. Cái cũ chưa hẳn hoàn toàn là dở, Chỉ có người dở với người hay. Chỉ có lẽ phải hợp thời.

Nàng xét lại những khi bà Tuần làm nàng phải oán thán, cũng có lúc chính bà trái, mà cũng có lúc chính nàng biết là trái mà cứ làm để trêu tức bà. Vậy không thế đổ cả lỗi cho mẹ chồng được. Thế thì nàng nên nhẫn nại là hơn hết. Làm dâu như nàng, thật ở vào địa vị rất khó. Khó mà vượt nổi mới sung sướng. Lìa bỏ bà Tuần, lìa bỏ Sanh, nàng thấy nàng ích kỷ, tầm thường. Nàng định từ nay sẽ lấy bà Tuần làm gương. Những điều bà phải thì nàng nghe. Những điều nàng phải mà bà trái, thì nàng quyết nhớ kỹ, để đừng đối phó với con dâu sau này. Nàng chỉ nên mới từ nàng, chứ bắt bà Tuần cũng mới sao được. Bà gàn, bà dở, bà hủ, bà nhỏ nhen những chỗ nào, thì càng nên biết vậy để tránh.

Nhưng Minh thở dài. Nàng thấy sự quyết định ấy khó theo lắm. Khó vì những tư tưởng chán ghét bà Tuần đã ăn sâu vào óc nàng quá lắm rồi. Nàng phải làm thế nào vứt hết những tư tưởng ấy đi trước mới được.

Rồi một cái ô tô xe nước đi qua. Minh giật mình nghĩ đến Nhã. Nhưng nàng vụt nhớ ra một điều, là nếu nàng chán ghét gia đình bà Tuần là do nàng yêu, muốn một gia đình khác trong mộng tưởng. Mà sở dĩ nàng mơ ước một gia đình theo trong mộng tưởng, là nàng đã lấy một gia đình thật nào để so sánh, để làm gương. Vậy đích cái gia đình ấy chẳng là gia đình của Nhã mà nàng tưởng tượng là hoàn toàn là gì!

Vậy thì bấy lâu nay, nàng thấy khổ chẳng qua là vì luôn luôn tưởng nhớ đến Nhã. Nay muốn quên khổ, nàng phải đoạn tuyệt với Nhã trước. Nàng phải quên Nhã đi. Nàng đã có chồng, nàng không nên vì một lẽ gì mà tưởng nhớ đến một người khác, dù người khác ấy có hơn chồng nàng. Nàng đã hy sinh mà lấy Sanh, sao nàng không thành thực nhận Sanh làm chồng. Dù nàng có mơ mộng đến Nhã, nàng cũng không tài nào được Nhã làm chồng nữa. Dù nàng có hất hủi Sanh, nàng cũng không thể không ở với Sanh suốt đời được. Làm vợ Sanh, mà đem lòng yêu Nhã, ấy là nàng tự chuốc lấy cái khổ ngấm ngầm. Nàng chẳng có thể vứt lương tâm đi để cầu một phút sung sướng vật chất với Nhã. Nàng đã chịu nghe mẹ mà lấy Sanh, thì sao trong óc nàng lúc nào cũng luẩn quẩn nghĩ đến Nhã! Nàng hối hận vì đã không tròn bổn phận làm vợ.

Đèn điện ngoài đường vụt tắt. Phố xá lờ mờ trong làn không khí tro xám. Dưới nhà, bọn đầy tớ đã dậy. Minh lững thững xuống, vẩn vơ.

Lại những người hôm trước và đồ đạc hôm trước làm cho nàng chán nản và tiếc cái phút do dự đêm qua. Cái phút ấy tự nhiên tới óc nàng làm nàng đổi ý kiến một cách không ngờ. Nàng hơi bực mình về nỗi trong vụt chốc nàng xoay cả những điều suy nghĩ sâu xa trong hàng mấy tháng. Nhưng nàng thấy ngay nỗi sung sướng vì đã biết đi đường phải. Nàng nhận thấy người ta có khi luẩn quẩn về một vấn đề gì đến hàng năm không giải quyết xong, mà chỉ nhân có một việc cỏn con là tự nhiên nghĩ ngay ra những lẽ phải nên theo mà làm. Thế là nàng tuy vẩn thờ chủ nghĩa cá nhân, mà nàng không làm thiệt thòi cho người khác, màng có quan niệm riêng của nàng.

Bỗng ở ngoài cửa có chiếc xe đỗ. Minh trông ra thấy Xuân đến.

Xuân hớt hơ hớt hải nhìn Minh, nói khẽ:

- Tôi lo cả đêm không ngủ được.

Minh mỉm cười, mời bạn vào buồng trò chuyện cho tiện, Minh hỏi:

- Chị lo cho tôi?

Xuân âu yếm, gật đầu:

- Đến tận bây giờ tôi mới yên tâm. Chắc chị oán anh Nhã lắm.

Minh thở dài, lắc đầu:

- Không. Trái lại, tôi cảm ơn anh ấy.

- Chị nói thực hay nói mỉa?

Minh cảm động, nắm tay bạn, dịu dàng nói:

- Chuông mười một giờ của đồng hồ nhà thờ và tiếng xe ô tô anh Nhã hôm qua đến đón tôi đã làm cho tôi hết cả hồn vía. Nhưng may, anh không dừng xe lại...

- Phải, anh Nhã đi thẳng …

- Chị gặp anh Nhã rồi?

Xuân gật đầu:

- Anh ấy lại ngay nhà tôi và hỏi: có phải cô Minh định trốn đi phải không?

- Chị trả lời thế nào?

- Tôi nói thực như ý chị đã định. Anh ấy trách tôi không cho anh ấy biết trước vì nếu biết trước, thì quyết anh ấy bàn với chị làm cách khác.

Minh cười:

- Thế ra anh ấy đoán được việc tôi định làm?

- Phải, anh ấy bảo thoạt tiên, anh ấy tin rằng chị đi đâu có việc thật. Song, lúc cho xe đỗ ở đầu phố đẻ đợi thì giờ, thì anh ấy ngẫm nghĩ, rồi đâm ra nghi. Rồi khi đến giờ, anh ấy toan hãm xe lại đón chị, nhưng vì không thấy cửa mở, anh ấy vội vàng mở máy đi thẳng.

Minh lặng người. Một lát, nàng hỏi:

- Nghĩa là anh ấy mặc kệ cho tôi phải đọa đày. Anh ấy không chịu khó chờ tôi một tí hay sao?

Xuân buồn bã lắc đầu:

- Anh ấy độ này thế nào ấy. Tôi không tin anh ấy như trước nữa.

Minh nhìn Xuân, như hiểu ý bạn, nói:

- Hẳn anh ấy dặn chị nói xấu anh ấy với tôi để tôi chán ghét anh ấy chứ gì!

Xuân thở dài, ái ngại, đáp:

- Thật đấy, tôi không đánh lừa chị đâu.

- Thế anh ấy cho việc tôi định làm là phải hay trái?

- Tất anh ấy phải cho là phải, vì anh ấy vẫn viết báo cổ động lìa bỏ gia đình cũ đi,

Mình thở dài:

- Chi ạ, thế mà trước giờ quyết định, không hiểu sao có một cái sức gì nó kéo tôi lại, hình như nó không cho tôi làm một điều gian ác, trái với lương tâm.

Đoạn, Minh kể cho bạn nghe những cảm tưởng và ý định của nàng, rồi nói tiếp:

- Vậy chính tôi cũng muốn cho anh Nhã chán và ghét tôi. Tôi phải quên anh ấy đi. Tôi quyết đoạn tuyệt với lòng ích kỷ, với ái tình cũ, để thành thực và nhẫn nại mà gây hạnh phúc cho gia đình của chồng.

Rồi Minh cảm động, rơm rớm nước mắt. Thấy bạn cũng long lanh giọt lệ, nàng gượng cười, đem những chuyện vui vẻ khác ra nói cho khuây.