uy nói thế nhưng khi trời còn chưa tối, Coóc-lít đã đến thăm Phrôna. Sau khi suy nghĩ kỹ anh phải thừa nhận rằng cách cư xử của anh thật là thô lỗ. Bây giờ hai người không còn một chút nào thuộc về nhau nữa, Coóc-lít vừa buồn phiền về ý nghĩ Phrôna có thể giữ một ấn tượng xấu về anh bao nhiêu thì cũng buồn phiền về ý nghĩ sẽ mất Phrôna bấy nhiêu. Anh cho rằng anh có đủ nghị lực để chấp nhận sự khước từ của người thiếu nữ ấy một cách tự trọng hơn.

Cho nên anh đã đến thăm cô, cùng cô đi đến tận trại lính và trên dọc đường đi, cô cố gắng làm dịu bớt sự nặng nề đã xảy ra do câu chuyện buổi sáng. Anh đã bộc lộ những ý nghĩ của anh một cách hợp lý và nhẹ nhàng, và nếu như cô không ngắt lời anh thì có lẽ anh đã thẳng thắn xin lỗi cô.

- Em không hề giận anh một chút nào. ở vào địa vị anh thì em cũng sẽ như thế. Có lẽ em còn đau buồn hơn nữa.

- Nếu như em ở vào địa vị anh và anh ở vào đìa vị em thì chắc chắn anh sẽ không để cho em đau buồn. Anh cố gắng lái câu chuyện sang chiều hướng vui vẻ.

Cô cười, sung sướng vì thấy anh bớt buồn chán vì sự thất vọng.

Khi chia tay với Coóc-lít ở trước của trại lính, Phrôna xiết chặt tay anh và với một nụ cười thân thiện, cô nói:

- Văng-sơ, em rất vui mừng. Mối quan hệ của chúng ta vẫn phải như xưa và em vẫn rất muốn anh đến thăm em thường xuyên hơn nữa.

Nhưng Coóc-lít sau một vài lần đến thăm ngắn ngủi nữa đã quên dần con đường dẫn đến nhà ông Gia-côp Oen-sơ và bắt đầu lao vào công việc. Đôi khi anh còn có ý nghĩ độc ác đến mức mừng thầm là đã hoàn toàn dứt bỏ được cô nhờ không kết hôn với cô. Anh cứ tự tưởng tượng ra một hình ảnh đen tối về cuộc sống gia đình của hai người. Tuy nhiên, những ý nghĩ ảm đạm ấy chỉ thưa thớt thoáng qua còn phần lớn những lúc anh nghĩ về Phrôna anh đều cảm thấy một nỗi đau quằn quại như bị cái đói dày vò. Để quên nỗi đau đó đi, anh lao vào công việc như điên như dại.

Ban ngày, khi đi trên đường, khi cắm lều nghỉ chân hay trong lúc tìm kiếm mạch vàng, Coóc-lít đã quên dược nỗi buồn riêng. Nhưng đêm đến, anh lại để cho nỗi thất vọng chán chường xâm chiếm lòng mình, và Đen Bi-xốp, sau khi đã để ý thấy những lúc trăn trở thao thức của anh, nghe được những lời anh lảm nhảm một mình trong đêm thì anh chàng thợ mỏ này đã rút ra được kết luận từ những Chi tiết vụn vặt ấy. Chẳng cần phải thông minh lắm gã cũng đoán được rằng lời cầu hôn của Coóc-lít đã bị khước từ. Bằng chứng đơn giản là Coóc-lít không đến thăm Phrôna nữa đủ xác nhận những suy diễn của gã. Đen Bixôp đổ tất cả lỗi lên đầu Xanh Vanh-xăng, gã đã nhiều lần nhìn thấy hắn cặp kè với Phrôna và sự căm giận lão nhà báo lại nổi lên sùng sục.

- Tôi sẽ phải dần cho nó một trận. Gã lầu bầu như vậy trong một buổi tối cắm lều ngủ ở Hố Vàng.

- Dần ai? Coóc-lít hỏi.

- Còn ai nữa? Lão nhà báo khốn nạn đó chứ còn ai nữa, mẹ kiếp!

- Nhưng vì sao?

- Phải thế... cho đúng luật. Giá tối hôm đó cứ để tôi tiếp tục thì tôi đã cho nó om xương rồi.

Nhớ đến chuyện đó, Coóc-lít bật cười:

- Vì lý do gì mà anh lại đánh nó hôm đó, Đen?

- Theo đúng luật, tôi nhắc lại, nói xong gã trở lại thái độ câm như hến.

Mặc dầu vẫn ấp ủ ý đồ phải phạt tên Xanh Vanh-xăng một trận nhưng Đen Bixôp không vì thế mà sao nhãng công việc của mình cho nên khi đi đến chỗ hợp lưu của hai con sông Endôrađô và Bônanda, gã yêu cầu dừng lại.

- Coóc-lít, anh có biết sự thính mũi là thế nào không? Này, tôi bao giờ cũng rất thính... Anh có thừa nhận từ trước đến nay tôi chưa đòi hỏi ở anh cái gì bao giờ không? Nhưng lần này tôi muốn chúng ta cắm lều ở đây cho đến mai. Cái trang trại của tôi của Call phoócni, tôi như đã nắm chắc trong tay rồi! Tôi còn ngửi thấy cả mùi cam đang chín nữa.

- Được thôi! Coóc-lít tán thành. Tôi sẽ còn làm hơn thế nữa: tôi sẽ đi Đao-sơn và anh sẽ ở lại đây cho tới khi nào anh khám phá ra mạch vàng của anh.

Coóc-lít, nghe tôi đã, tôi đã nói với anh rằng tôi rất thính mũi và tôi muốn anh cũng tận dụng được khả năng đó của tôi. Anh đã học được biết bao nhiêu điều trong sách vở, anh rất giỏi về phân tích đất, mọi cái đó đều tuyệt cả, nhưng về mặt quan sát chất đất bằng mắt thường thì người giúp việc cho anh đây lại có thể Chỉ bảo cho anh được. Tôi có lý thuyết riêng của tôi...

Coóc-lít giơ hai tay lên trời, tỏ vẻ không chịu đựng nổi, cử chỉ đó làm cho anh chàng thợ mỏ nổi khùng lên.

- À, anh lại còn nhạo báng tôi nữa. Còn tôi thì vẫn sử dụng cả cái lý thuyết tủ của anh về sự xói mòn và những sự biến đổi ở đáy những dòng chảy. Tôi đã làm việc hai năm với những tay thợ mỏ Mê-hi-cô đâu phải là vô ích. Vàng ở En-đô-ra-dô từ đâu mà ra? Cái thứ vàng thô, không hề có dấu vết là vàng đãi ấy? Nào, trả lời đi? Bây giờ là lúc anh phải đeo kính vào mà học hoặc sẽ không bao giờ học được. Dù có đọc đến ngần ấy thứ sách, anh cũng không nhìn xa hơn cái mũi anh cũng đến thế thôi! Tôi sẽ nói cho anh biết về những mỏ vàng ở Enđôrađô chỉ trong một phút cũng còn nhiều hơn anh đọc sách hai năm mà.không vỡ ra. Nói như thế không phải là xúc phạih anh đâu; chỉ ở lại đây với tôi đến mai thôi thì anh đã có thể mua được một trang trại bên cạnh tôi rồi.

- Thôi được, tôi đồng ý. Tôi sẽ nghỉ để xem lại những ghi chép của tôi trong khi anh cứ đi tìm cái đáy sông cũ của anh đi.

- Tôi chẳng đã nói với anh rằng tôi đánh hơi thấy mạch vàng hay sao? Đen hỏi lại bằng một giọng trách móc:

- Này, tôi đã bằng lòng ở lại đây rồi, vậy anh còn muốn gì hơn nữa?

- Tôi muốn cho anh một trang trại với đầy những cây ăn quả. Đi theo tôi. Anh sẽ chỉ có việc hít không khí mà thôi.

- Vất mẹ cái trang trại tưởng tượng của anh đi! Thế đủ rồi. Anh không thể để cho tôi yên hay sao? hử? Tôi bằng lòng ở lại để cho anh vừa lòng. Thế là xong, nếu anh thích mất thì giờ để xem xét quang cảnh ở đây thì cứ việc, còn tôi, tôi ở lại lều. Anh rõ chưa?

- Anh cám ơn tôi như thế đấy, có điều hơi mạnh quá! Lại còn coi thường tôi nữa Tôi sẽ đi khỏi đây ngay lập tức ngay dù anh không đuổi tôi đi! Biết bao đêm dòng, tôi đã mưu tính, nghiền ngẫm những kế hoạch để cùng hợp tác với anh, còn anh thì lúc nào cũng chỉ lảm nhảm cái tên Phrôna, Phrôna!

- Xin đủ cái trang trại của anh! Đừng nhắc đến nó nữa!

- Không! Tôi sẽ không chịu còn lâu! Tôi mà không thạo về cái khoảng thăm dò vàng hơn anh thạo về cái khoản tán gái thì...

Coóc-lít nhào tới gã nhưng Đen đã né tránh được và vung 2 nắm đấm lên. Gã đấm gió rất mạnh sang phải sang trái rồi lùi lại.

- Gượm đã! Gã la lên, trong lúc Coóc-lít lại định nhào tới gã lần nữa. Dừng lại chút xíu đã: nếu như tôi hạ được anh thì anh có chịu đi với tôi lên đồi không?

- Được.

- Này. Anh không nên coi việc tìm được một túi vàng dễ như trò trẻ con (gã đứng thẳng lên và trịnh trọng nói tiếp). Phải, đó là một khoa học rất phức tạp và cần phải rất khéo léo. Đôi khi mạch vàng Chỉ mỏng như sợi tóc. Một ngày hai lần, anh phải bôi đen cái bay để mỗi xẻng cát thô thì nhặt ra được một hạt vàng khi máu vàng của anh đã nổi lên rồi thì là xong, nó sẽ bám anh suốt đời!

Một lát sau, gã đá vào một đống than củi còn đang hồng rồi giơ cuốc chim lên và bổ mũi cuốc bằng thép cứng xuống. Mũi cuốc ngập trong đất nhưng đụng phải một cái gì đó rắn rắn như kim khí va chạm như va phải một khối xi-măng.

- Sâu trên 10 xăngtimét mà băng lại chưa tan hay sao. Gã lẩm bẩm.

Gã cúi xuống và lấy tay bởi trong đống bùn. Nắm cỏ từ năm ngoái đã nát hết, gã Chỉ moi lên được một mớ rễ.

- Mẹ kiếp!

- Cái gì thế? Coóc-lít hỏi.

- Mẹ kiếp! Gã nhắc lại, nét mặt vẫn lạnh lùng, vừa đập mớ rễ dính đầy bùn vào cái bay.

Coóc-lít lại gần và cũng ngồi xuống để nhìn cho rõ hơn.

- Này! Gã nhặt hai ba cục bùn rồi lấy tay bóp vụn ra.

Có một ánh vàng chợt lóe lên.

- Mẹ kiếp! Gã chửi thề lần thứ ba nữa nhưng vẫn thản nhiên - Vàng ở ngay dưới rễ cỏ.

Rồi hắn nghoẹo đầu sang một bên, hai mắt nhắm nghiền, hai cánh mủi phập phồng, hắn đứng dậy và hít không khí.

Coóc-lít vẫn nhìn hắn ngạc nhiên.

- Hừm! Gã gằn một tiếng rồi hít mạnh cho phồng hai lá phổi. Thế bây giờ anh vẫn không ngửi thấy mùi cam đang chín ư?