i từ phía nam đến khu vực Ba-in Xa-gan vào giữa ban đêm, tiểu đoàn 117 thuộc trung đoàn bộ binh mò mẫm chiếm lĩnh, những tuyến dài ở đối diện với quân Nhật trên gần năm cây số, sườn bên phải chay tới tận bờ Khan-khin Gon.

Đã gần nửa đêm. Ở phía trước, trên Ba-in Xa-gan từng tràng súng máy tặc tặc, lúc lúc lại nghe thấy những phát súng nổ lẻ loi. Thỉnh thoảng, ánh chớp của một viên đạn nổ đi trước một tiếng gầm cộc lốc. Những lúc khác, người ta chỉ nhìn thấy chớp lóe, những tiếng nổ bị át bởi tiếng ầm ì của những chiếc xe tăng cuối cùng đang ra khỏi trận địa chiếm lĩnh vị trí để hôm sau từ đó lại xông ra tiếp tục tiến công.

Tiểu đoàn chưa tham gia một trận đánh nào. Họ còn cách xa quân Nhật, và những đợt giẫy giụa cuối cùng của trận đánh trên Ba-in Xa-gan, nhưng khoảng cách đó, không những không làm cho các chiến sĩ bình tĩnh, mà càng khiến họ thêm nôn nóng.

Đêm đen ngòm. Xe tăng đã rời khỏi trận địa quân Nhật, không những có thể mà còn chắc chắn là sẽ mở một đợt phản công mới để chọc thủng về phía nam. Trong tình hình nhìn thấy trước như vậy, tiểu đoàn nhận được lệnh đào công sự.

Trên các vị trí người ta nghe thấy tiếng động khe khẽ của những xẻng đất và tiếng ho khẽ của những người làm việc vội vàng trong im lặng, thỉnh thoảng mới trao đổi với nhau những câu ngắn.

Chỉ ở trung đội cuối cùng sườn bên trái của đại đội ba, đang đào công sự sát ngay gần mặt nước, trên bờ Khan-khin Gon, là vẫn còn nhộn nhịp và nghe thấy tiếng nói chuyện bô bô.

Một giờ trước, trung đội trưởng Côn-xốp, đã đề nghị với đại đội trưởng cho mình đi trinh sát. Anh biến mất một lúc lâu, rồi người ta nghe thấy mấy tiếng nổ rất gần và Côn-xốp trở về vác trên vai một trong những chiễn sĩ ở tổ ba người của anh, Su-li-cốp. Chiến sĩ thứ hai, Ga-ra-nin, vẻ mặt cau có, đang thúc một tên Nhật đi lên trước. Đại đội trưởng sau khi nhìn cầu vai của hắn bảo đây là một thiếu úy.

Liên lạc đem báo cáo lên tiểu đoàn trưởng trở về, vừa thở hổn hển vừa nói anh đã gặp tiểu đoàn trưởng và chính trị viên trung đoàn ở giữa đường, đang đi kiểm tra các vị trí, cả hai hiện đang ở đại đội hai và sắp đến đây xem tù binh thế nào. Các chiến sĩ tiếp tục đào công sự, vừa bàn tán về việc này, ngay trước mặt đại đội trưởng. Trong những trường hợp khác, chắc đại đội trưởng sẽ không khỏi la lên «Chuyện vừa vừa chứ!» nhưng tất cả những việc vừa rồi lần đầu tiên đến với đại đội: mấy phát súng đầu tiên, tên Nhật đầu tiên bị giết, giấy tờ của nó Côn-xốp mang về được, tên tù binh đầu tiên và hơn nữa lại là một sĩ quan, và người thương binh đầu tiên, Su-ti-cốp. Vì tất cả những lý do ấy, đại đội trưởng cứ để anh em nói mà không có ý kiến gì. Ngồi trên cát bên Côn-xốp, anh hỏi tỉ mỉ Côn-xốp để biết đầu đuôi sự việc vừa xảy ra làm sao.

Su-ti-cốp, bị thương, nằm ở gần đấy, trên hai chiếc áo ca-pốt, một chiếc của anh và một của Côn-xốp, lúc nghiến răng ken két, lúc rên khe khẽ, nhưng vẫn bằn bặt chưa tỉnh.

Bây giờ mới rõ là hôm qua, khi đại đội, giữa lúc đang hành quân leo lên xe vận tải người ta đã bỏ quên cáng tải thương. Đồng chí y tá muốn cứ để Su-ti-cốp nằm trên áo ca-pốt và khiêng đến trạm cấp cứu của tiểu đoàn nhưng Côn-xốp bảo là nên đi tìm cáng tải thương trước đã và xem trạm cấp cứu ở chỗ nào hơn là kéo một thương binh nặng trên ca-pốt ban đêm qua thảo nguyên. Y tá định cãi thì đại đội trưởng bảo làm theo ý kiến Côn-xốp, anh đi ngay. Quan điểm của Côn-xốp mà anh không đồng ý, đã trở thành một mệnh lệnh.

Trong thảo nguyên ban đêm, vừa đi, y tá vừa tự trách mình đã không được cẩn thận trong vấn đề cáng tải thương và anh oán Côn-xốp như mọi lần, đã dí mũi vào những chuyện không dính líu gì đến mình.

«Bao giờ cũng thế, bao giờ hắn cũng biết làm tất cả, giải quyết tất cả, hơn tất cả mọi người trên đời!» Anh nghĩ thầm, bực mình đối với Côn-xốp, ái ngại cho số phận của Su-ti-cốp và tự an ủi với ý nghĩ vết thương của Su-ti-cốp có lẽ không đến nỗi nặng quá không chữa được, mặc dù anh ta đã ngất đi.

Vát-xi-li Côn-xốp, hạ sĩ quan trẻ tuổi, tóc hung hung màu lanh, đầu chim, mặt đầy tàn hương, vóc người gầy và còn như mới lớn sốc lên, lúc đó. đang ngồi bên đại đội trưởng và kể cho anh ta nghe một lần thứ hai không phải toàn bộ những điều vừa xảy ra mà những sự việc anh cho là đáng để một đại đội trưởng chú ý. Côn-xốp là một anh chàng lanh lợi, một thanh niên Mạc-tư-khoa ở phố Út-xa-si-ốp-ca: anh làm thợ tiện trong một xưởng máy ở đó và là một phần tử tích cực trong công tác phòng thủ thụ động. Là xạ thủ «Vô-rô-si-lốp», được gọi nhập ngũ hai mùa thu trước, anh đã vào bộ đội, không sử dụng khả năng có thể tiếp tục ở lại làm việc trong xưởng là xưởng được xếp vào loại xí nghiệp quốc phỏng. Anh biết làm tất cả hay hầu hết tất cả mọi thứ, điều đó cả đại đội đều công nhận. Anh đã băng bó cho Su-ti-cốp nhanh, khéo và vác anh ta lên vai, lại vẫn chính anh là người, trước lúc đó, đã chạy đuổi kịp tên Nhật đã bắn Su-ti-cốp và bắt hắn làm tù binh. Chiến sĩ thứ hai, Ga-ra-nin chỉ phụ vào việc đó trong khi Côn-xốp đã vật ngã và đang vặn tréo cánh tay nó.

- Báo cáo đồng chí thượng úy, có lẽ đã có thể cởi trói cho nó rồi chứ? - Côn-xốp vừa hỏi vừa hất đầu vì phía tên Nhật ngồi cách đấy một chút.

- Không sao, lúc này hãy cứ để nó như thế đã - thương úy nói.

Ngồi bên đại đội trưởng, Côn-xốp đưa tay vuốt mạnh trên áo. Chiếc dây da đã dùng để buộc hai tay tên sĩ quan Nhật, và anh thấy khó chịu không còn có thể nhét ngón tay vào đó, như thói quen của anh.

- Trước khi đến cao điểm này, thưa đồng chí thượng úy, chúng nó súng bắn vào chúng tôi - Côn-xốp khi nói, cố tìm những danh từ đúng quy tắc cho câu chuyện của mình - Su-ti-cốp bị thương. Đến lượt Ga-ra-nin và tôi nổ súng. Bọn Nhật có ba người. Chúng tôi bắn chết một tên, hai tên kia tháo lui. Sau hết, nói tóm lại, chúng bỏ chạy - anh nói thêm và cười một mình trong đêm tối về việc mình đã cố gắng thuật lại tất cả với một ngôn ngữ hết sức là đúng quy tắc - Và rồi tôi chạy nhanh hơn hắn - anh hất đầu về phía tên Nhật - Tên thứ ba lủi mất. Theo tôi, chúng cũng đi trinh sát như bọn tôi.

Thượng úy gật đầu. Anh còn trẻ tuổi, cũng gần trẻ măng như Côn-xốp, tính rất khắt khe, một phần vì bản tính, một phần cũng chính vì tuổi trẻ của anh. Anh được đề bạt làm thượng úy mới có một tuần và được chỉ huy ngay đại đội. Anh chỉ nghĩ đến chiến đấu, sợ trận đánh không xảy ra, thèm được như Côn-xốp vừa bắt một sĩ quan Nhật về làm tù binh và tự trách mình sao lại không thân hành đi trinh sát.

- Kia các ông ấy đã đến! - Một giọng nói la lên. Thượng úy đứng nhỏm dậy, chạy trong tối đến gặp mấy đồng chí cấp trên đang đi tới. Côn-xốp ở lại một mình, bên cạnh Su-ti-cốp vẫn không ngớt rên.

Côn-xốp biết. Thật ra cũng đã đến lúc đứng dậy và đi ra cùng đào công sự với anh em trong đại đội lắm rồi. Nhưng sau thành tích đạt được trong chuyến đi trinh sát vừa qua, anh tự cảm thấy được quyền ngồi nghỉ thêm dăm phút nữa và làm đối tượng cho mọi người chú ý; nhất là anh muốn sử dụng quyền ấy để ở lại bên Su-ti-cốp cho đến khi người ta khênh anh ta đến trạm cấp cứu.

Anh đã cố gắng trình bày rất ngắn với đại đội trưởng, nhưng không phải vì thế mà óc anh không bận rộn vì những chuyện vừa qua. Anh nhớ rõ rệt lúc đầu anh đã rùng mình khi bọn Nhật nổ súng và Su-ti-cốp ngã xuống với một tiếng kêu tắc ngay trong cổ họng; anh cũng nổ súng rồi chạy đuổi theo tên Nhật. Tên này cao lớn và rất lực lưỡng, Côn-xốp khôn khéo nhưng lại không khỏe lắm, anh đã phải vất vả dữ mới hạ được nó. Trước khi anh có thì giờ làm tê liệt hai tay nó ở sau lưng tên Nhật đã dùng tận lực đánh cùi tay vào cổ anh như muốn chặt đứt cuống họng anh. Đưa tay lên cổ, Côn-xốp vẫn còn thấy chỗ da nóng bỏng và thịt hơi sưng phồng lên. Anh nghĩ thầm:

«Chắc hẳn là món nhu thuật của chúng đây».

- Đau quá! - Su-ti-cốp cuối cùng vừa hồi tỉnh lại nói giọng khò khè.

- Nói khẽ chứ, không có đau bây giờ - Côn-xốp nói, giọng ân cần, anh đến nằm dài bên Su-ti-cốp để nghe rõ hơn.

- Mình đã chiến đấu như thế đấy - Su-ti-cốp nói giọng thều thào chua chát - một phát súng chưa được bắn. Đau ở chỗ ngang thắt lưng quá - anh nói thêm vừa nói vừa rên - không phải ở trong, mà ở sau lưng. Có lẽ xương sống bị trúng đạn.

Anh im lặng một lúc.

- Chúng có đạn đum đum phải không?

- Làm gì có, đạn của chúng có nổ xé ra đâu, vả lại cậu chỉ bị thương nhẹ thôi - rồi Côn-xốp diễn thuyết cả một bản đại luận về những tiến bộ của ngành y học hiện nay có thể chữa những vết thương ở bụng dễ như bỡn.

- Người ta cắt khúc ruột bị đạn, rồi khâu lại, thế là xong.

Tuy nhiên, anh vẫn lo cho Su-ti-cốp vì vừa nói, anh vừa cố nhớ xem anh đã đọc trong cuốn sách nào, hồi đang học nghề, có câu chuyện về chiến tranh ở Cô-ca-dơ trong đó có một anh lính chết vì một vết thương ở bụng.

Bóng người mang băng-ca lấp ló trong tối. Đó là đồng chí y tá tiểu đoàn đi kèm theo một y tá nữa.

Côn-xốp đứng dậy nói:

- Tôi sẽ giúp các anh một tay.

Người ta đặt băng-ca xuống bên cạnh Su-li-cốp; cả ba người thận trọng nhấc Su-ti-cốp lên và đặt anh nằm trên băng-ca.

Được tin Su-ti-cốp đã tỉnh và được đưa đến trạm cấp cứu, nhiều chiến sĩ trong số người đang đào công sự, đến gần để từ biệt. Một anh nói giọng vui vẻ nhưng đột nhiên nghẹn ngào:

- Su-ti-cốp không sao đâu, đừng lo, rồi cậu xem, chẳng bao lâu cậu sẽ lại trở về với anh em.

- Đến thăm mình luôn nhé - Su-ti-cốp vừa nói vừa yếu ớt nắm lấy tay Côn-xốp.

- Cậu cứ yên trí, chúng mình sẽ trả thù cho cậu - Côn-xốp nói giận dữ, nhưng giọng bình tĩnh.

- À còn chiếc áo ca-pốt của cậu - Su-ti-cốp đột nhiên nói thều thào hai tay sờ lên thành cáng.

Người ta đã đặt anh lên cáng cùng với chiếc ca-pốt của anh và của Côn-xốp.

- Đợi đấy, mình sẽ nhỏm người lên một chút - Hai tay anh chống xuống thành cáng và thấy như tự anh nhỏm người lên, nhưng kỳ thật là Côn-xốp nhấc anh lên. Một tay Côn-xốp giữ Su-ti-cốp, một tay anh khẽ kéo chiếc áo ca-pốt ra.

Chiếc áo ca-pốt rơi xuống đất. Bàn tay to kếch sù của Côn- xốp - một bàn tay quá khổ đối với người anh - nắm lấy bàn tay yếu ớt của Su-ti-cốp, hai đồng chí y tá khênh băng-ca đi trong tối. Gần ngay cùng lúc ấy có tiếng chân ở phía bên kia vang lại cùng với tiếng của thượng úy nói.

- Thưa đồng chí chính trị viên ở đây! *

* *

Ác-tê-mi-ép, ngày hôm đó cùng với một nhóm nhỏ sĩ quan, do đồng chí tổng chỉ huy triệu tập đến, ba giờ trước, được phái tới tiểu đoàn đang đào công sự ở phía nam Ba-in Xa-gan, Với mệnh lệnh đi một vòng các vị trí kiểm tra tại chỗ sự tập trung của hệ thống hỏa lực và xem trong tuyến phòng ngự có điều nào yếu do đó quân Nhật có thể thọc vào được không.

Khi đồng chí tổng chỉ huy gọi Ác-tê-mi-ép đến, đồng chí đã nhận được những tin tức đầu tiên về việc tiểu đoàn đã đến bờ sông và đã chiếm lĩnh các vị trí phòng ngự. Nhưng nhìn vẻ mặt đồng chí, Ác-tê-mi-ép có thể đoán được là hình như đồng chí không hoàn toàn tin ở những điều đó lắm.

- Theo bản báo cáo này, họ đã có được một ý niệm chung về tình hình - đồng chí tổng chỉ huy nói, đôi lông mày to và rậm cau lại một cách giận dữ - Lẽ dĩ nhiên, nói chung, ý niệm của họ là đúng, nhưng họ nhầm ở những điểm chi tiết. Vì chiếm lĩnh trận địa lúc đêm tối nên họ không hiểu địa hình. Khu vực bờ sông không phải lúc nào cũng chạy sát ngay bờ sông. Mà đến tảng sáng, quân Nhật lại có thể tìm cách tấn công theo đúng dọc bờ sông -Anh truyền đạt mệnh lệnh tập trung tất cả chú ý vào phía bờ sông; thân hành đi kiểm tra từng bước đến tận mặt nước. Chưa được báo cáo chừng nào bản thân anh chưa sờ tay vào nước, đồng chí nói thêm hết sức bực tức và lúc nói những tiếng cuối cùng, vừa nói vừa đấm nhanh trong không khí, vung mạnh những ngón tay về phía trước. Tay đồng chí vung để hở một màu áo nịt màu be ra ngoài cổ tay áo quân phục. Chợt nhìn thấy đồng chí tổng chỉ huy ấn nó vào, giơ tay lên vành mũ, và bảo Ác-tê-mi-ép đi.

Ác-tê-mi-ép đi ra với một niềm khao khát mà đồng chí tổng chỉ huy đã khéo biết khơi lên trong những người dưới quyền ông: nghĩ vỡ đầu, nhưng tỏ ra có đủ khả năng làm được công việc mà người ta đòi hỏi nếu không là hơn thế. Đồng thời, khi từ biệt tổng chỉ huy, Ác-tê-mi-ép nghĩ thầm đồng chí tổng chỉ huy có vẻ bực mình, chắc là bực mình vì tình hình ngày hôm ấy.

Anh đã lầm. Trái lại, đồng chí tổng chỉ huy hài lòng với những kết quả đạt được cho đến lúc ấy, mặc dù có những tổn thất nặng nề không những của binh đoàn xe tăng Xa-rít-sép, mà còn của một binh đoàn thiết giáp khác tuy mãi đến trưa mới lâm trận mà cũng bị thiệt hại nặng. Đồng chí cho rằng thắng lợi đạt được, đã biện bạch cho những tổn thất, đồng chí không đau xót vì những tổn thất ấy mà chỉ luôn luôn nhớ tới nó và trong óc tính toán những lực lượng chuẩn bị cho ngày hôm sau.

Đến tảng sáng, phải để lại một tiểu đoàn phòng khi quân Nhật tìm cách phá vòng vây ở phía Nam, còn sử dụng tất cả mọi lực lượng của xe tăng và bộ binh khác để tiêu diệt hoàn toàn quân Nhật trên Ba-in Xa-gan.

Cuộc tiến công sẽ bắt đầu vào lúc bốn giờ sáng, chỉ còn ít thời gian mà đồng chí tổng chỉ huy còn không phải là ít lo lắng. Đồng chí muốn biết tiểu đoàn mà đồng chí vừa phái Ác-tê-mi-ép đến đã đào công sự xong cho toàn bộ đơn vị chưa. Ông đã ra lệnh cho chủ lực của trung đoàn bộ binh phải hành quân cấp tốc để có thể có mặt trong trục tập trung, ít nhất là hai tiếng đồng hồ trước giờ tiến công, vì ông muốn chiến sĩ có thì giờ nghỉ ngơi và ăn một chút gì nóng sốt. Đến sáng sớm, đầu cầu sẽ là mục tiêu cho một cuộc oanh tạc dữ dội của không quân và hỏa lực tập trang của ba sư đoàn pháo, mà hai đã bố trí xong trận địa, còn sư đoàn ba mặc dù đến đã rất gần nhưng vẫn còn trên đường đi. Từ giờ đến tảng sáng còn năm tiếng đồng hồ nữa, đồng chí tổng chỉ huy lo ngại nghĩ tới việc quân Nhật có thể mưu rút qua bên kia sông, ban đêm, bằng cầu nổi. Lúc này vẫn chưa có triệu chứng gì về việc đó. Thật ra đồng chí tổng chỉ huy còn nghĩ trái lại thế, quân Nhật ngạc nhiên và bực tức về ngày vừa qua, cho đến sáng mai cũng chưa quyết định rút lui, chúng sẽ ở lại tại chỗ; ông còn hy vọng rằng chúng sẽ lợi dụng đêm tối để tập trung lực lượng và ngày hôm sau sẽ phản công lại. Dù sao, khả năng một cuộc rúi lui của chúng trong đêm vẫn tiếp tục lẩn quẩn trong đầu ông. Ông có thói quen không hay chỉ dựa vào khả năng phán đoán quân sự của mình.

Tóm lại, ông phấn khởi nhận thấy trận đánh đã bắt đầu một cách thuận lợi và ông dự đoán phần chiến thắng ngày hôm sau. Nhưng ông biểu lộ sự hài lòng và linh cảm đó bằng một loạt biện pháp nhằm bảo đảm thắng lợi một cách hoàn toàn, gồm nhiều mặt cùng một lúc và một sự kiểm tra tỉ mỉ để duyệt lại xem những mệnh lệnh đã đưa ra trước, có được chấp hành đến nơi đến chốn không.

Do một sự cố gắng kiên trì và liên tục, trường học nghệ thuật quân sự kiểu Xta-lin đã đào tạo đồng chí, cũng như đã đào tạo trong mấy chục năm vừa qua những sĩ quan khác không kể cấp bậc, đức tính, đôi khi không kể cả đến những khuyết điểm cá nhân của họ, đã rèn luyện giúp họ tránh khỏi nguy cơ đánh giá quá cao một thành công.

Nét mật đồng chí tổng chỉ huy vẫn giữ vẻ nghiêm nghị vì bận rộn lo lắng mà Ác-tê-mi-ép đã nhện xét thấy không phải vì đồng chí không hài lòng với ngày hôm đó mà chính vì những lý do trên.

*

* *

Ác-tê-mi-ép đi năm cây số trên một chiến xa liên lạc loại nhỏ, đến chỗ cồn cát, suýt bị sa lầy và, không muốn mất thì giờ, anh bước ra khỏi xe. Anh đi quanh xe nhiều vòng để giữa đêm tối vẫn nhớ địa điểm đỗ xe, rồi tiếp tục đi bộ, mười lăm phút sau, anh đến ban tham mưu tiểu đoàn.

Không một người nào trong ban chỉ huy có mặt ở nhà. Đến trận địa cùng với tiểu đoàn, trung đoàn trưởng sau khi gửi cho tổng chỉ huy bản báo cáo thứ nhất, quay trở về gặp chủ lực của trung đoàn để thúc trung đoàn hành quân nhanh hơn; chính trị viên trung đoàn và tiểu đoàn trưởng đi xuống các đại đội lo kiểm tra việc bố trí phòng ngự, cũng giống như Ác-tê-mi-ép.

Ác-tê-mi-ép không thấy họ ở đại đội thứ nhất. Anh cùng đại đội trưởng đi thăm các vị trí, và thấy ở hầu hết mọi chỗ, chiến sĩ đã đào xong những công sự sâu.

Đến đại đội thứ hai, Ác-tê-mi-ép gặp đại úy Crát-xi-úc, tiểu đoàn trưởng và chính trị viên trung đoàn Xay-en-cô.

Sau khi biết nhiệm vụ của Ác-tê-mi-ép, Xay-en-cô im lặng một lát, bắt tay anh và không nói gì: anh suy nghĩ một cách ung dung (chẳng bao giờ anh ta tỏ ra vội vã), tự hỏi xem tất cả mọi việc cần thiết ở tiểu đoàn đã làm xong chưa. Rồi anh muốn biết ý kiến của Ác-tê-mi-ép về đại đội thứ nhất.

Ác-tê-mi-ép trả lời là anh thấy mọi thứ đều có vẻ đâu vào đấy.

- Phải, về điểm ấy thì các đơn vị đều đạt được cả - Xay-en-cô nói khe khẽ - nhưng cũng phải nói rằng người ta đã rải chúng tôi dọc mặt trận một cách kỳ quặc quá. Tôi muốn giữ lại một đại đội để làm lực lượng dự bị, mà chỉ có thể lấy ra được có hai trung đội.

- Nhưng trước khi các anh đến, ở đây chỉ có hai trung đội canh gác thì sao? - Ác-tê-mi-ép nói.

- Bây giờ không cần phải lo chuyện canh gác nữa, chúng tôi sắp chiến đấu rồi! - Đại úy Crát-xi-úc, chỉ huy tiểu đoàn nói, giọng sôi nổi.

Anh muốn tiểu đoàn anh chiến đấu, anh muốn quân Nhật tiến công vào đúng tiểu đoàn này, nhưng anh lại ao ước đối phó với sự tiến công của chúng theo đúng quy tắc: những vị trí phòng ngự của tiểu đoàn chỉ ở trong một trận tuyến dài từ một cây số rưỡi đến hai cây số, chứ không phải bốn cây số hay hơn nữa như trường hợp hiện nay. Những cây số thừa ra đó làm anh hết sức lo ngại. Một điểm nữa cũng làm anh băn khoăn: quân Nhật cũng có thể chỉ tiến công chỗ khác, và trường hợp đó, tiểu đoàn của anh, tiểu đoàn đầu tiên đến hỏa tuyến, sẽ thất nghiệp, tất cả gánh nặng của trận đánh rơi trên vai các tiểu đoàn khác, hoạt động phối hợp với xe tăng. Hai ý nghĩ đó ám ảnh anh, và cuối cùng, anh không còn biết ý nghĩ nào dày vò anh nhiều nhất.

- Chúng ta đi chỗ khác đi - anh nói, giọng sốt ruột và khẽ kéo tay áo Xay-en-cô.

Anh quê ở Pôn-ta-va, cùng quê với chính trị viên; hai người đẻ ở hai làng giáp nhau, đã mấy chục năm nay họ không gặp lại nhau, nhưng họ biết nhau từ hồi còn nhỏ.

- Được, chúng ta đi thôi - Xay-en-cô nói.

Và ba người, kể cả Ác-tê-mi-ép, lại tiếp tục đi kiểm tra.

Đôi lúc, ở một vài chỗ, công việc đã làm xong Xay-en-cô nhảy xuống hầm kiểm tra trắc diện. Công sự đào tốt lắm. Chỉ có ở mỗi một chỗ, anh la lên không bằng lòng và, phê bình Crát-xi-úc: anh thấy công sự này có vẻ không sâu lắm.

Thấy từ đáy công sự nhô lên đôi vai rộng, tiếp theo là cả thân hình cao và hơi gù gù của Xay-en-cô, Crát-xi-úc suýt buột mồm nói đùa là người ta không thể đo công sự theo chiều cao của một chính trị viên, nhưng anh ngừng lại kịp thời. Đôi khi, lúc anh muốn, Xay-en-cô rất nghiêm khắc, còn nghiêm khắc hơn cả đại tá Ba-ta-lốp, chỉ huy trung đoàn.

Ba người vừa kiểm tra xong những vị trí của đại đội thứ hai thì một chiến sĩ ở đại đội ba chạy đến báo cáo ở đấy bắt được một tù binh. Hai mươi phút trước, cả ba người đều có nghe thấy tiếng súng nổ ở sườn phải nhưng Crát-xi-úc không muốn nêu lên sự việc đó đầu tiên, trước Xay-en-cô. Xay-en-cô lắng tai nghe nhưng không nói gì; Ác-tê-mi-ép cho rằng không nên vì một chút việc nhỏ như thế mà can thiệp vào việc của người khác.

Nghe tin bắt được tù binh. Xay-en-cô vội rảo bước. Ba người liếp tục kiểm tra các vị trí vẫn thận trọng, mặc dù có hơi nhanh hơn trước chút ít, trong một công sự, họ gặp đại đội trưởng đại đội ba đi đến tìm ba người.

Sau khi nghe báo cáo. Xay-en-cô hỏi:

- Anh đã cho mang thương binh đi chưa?

- Thưa đã.

- Có nặng không?

- Hình như nặng.

- Ai đấy?

- Su-ti-cốp. Thưa đồng chí chính trị viên, chắc đồng chí biết anh ta, một tay rất tích cực trong công tác văn hóa.

Thật ra, Xay-en-cô nhớ Su-ti-cốp, không phải vì Su-ti-cốp tham gia các hoạt động văn nghệ, mà vì anh cho mình phải có bổn phận biết, nếu không được tất cả các chiến sĩ của trung đoàn, thi ít nhất cũng phải biết một phần lớn. Anh cũng không dùng một phương pháp gì đặc biệt để nhớ họ, anh luôn luôn đến cùng làm việc rất hăng với họ, đến mức sau một năm đầu công tác ở trung đoàn, anh đã có rất nhiều lý do khác nhau để nhớ từng người một. Anh nói:

- Phải, Su-ti-cốp. Tổn thất đầu tiên của chúng ta.

Rồi anh hỏi tình hình tên tù binh. Tên tù binh, vừa ngồi dưới đất, cạnh Côn-xốp, hắn khiếp sợ, vì suốt ngày hôm đó cái gì cũng đều khủng khiếp, xe tăng của Hồng quân mãi đến tối đêm còn cày nát cả khoảng rộng Ba-in Xa-gan. Hàng mấy chục xe tăng đó đã bị cháy nhưng ngay cả khi đã bị bắn cháy những xác xe tăng nằm ì ra và đen sì trên thảo nguyên, trông mỗi lúc một thêm ghê rợn hơn, nhắc nhở chúng đến những tổn thất khủng khiếp vừa qua.

Tên thiếu úy bị bắt làm tù binh, suốt đời chưa bao giờ thấy một cái gì có thể so sánh được với ngày hôm đó. Hắn đi trinh sát, óc rối lên vì khiếp sợ, lại thêm hai tên cùng đi biến mất trong đêm tối, hắn lại càng khiếp. Mặc dù sợ, hắn cũng nhìn thấy mấy chiến sĩ Hồng quân, và hắn đã lao về phía họ trước, lúc này hắn ngồi đây, tay bị trói chặt bởi chiếc dây đeo của người lính Nga, chiếc dây da cứa vào cổ tay hắn đau buốt.

Ngồi dưới đất trước mặt Côn-xốp, hắn thấy khiếp anh. Hắn cho là cũng người lính Nga này đã bắt được hắn làm tù binh, lát nữa sẽ đem hắn đi bắn.

Hắn lại càng khiếp anh hơn nữa vì những trận đánh hồi tháng năm, chính hắn đã đề nghị tiểu đoàn trưởng của hắn cho phép hắn thủ tiêu hai tù binh, một người Nga và một người Mông-cổ bằng khẩu mô-đe của hắn. Những người Nga không thể biết chuyện đó, nhưng hắn, hắn biết. Hắn biết và hắn sợ.

Côn-xốp ngồi dưới đất trước mắt hắn, không những không trù tính gì đến chuyện giết hắn, mà còn không nghĩ cả đến hắn nữa. Côn-xốp là người ưa hoạt động; từ thuở nhỏ, trong những cuộc va chạm đầu tiên với những trẻ con khác, và lúc lớn lên, bao giờ anh cũng tỏ ra can đảm và mau lẹ, trong quyết định. Anh đã bỏ nhà sau lần bị cha mẹ đánh mắng để đi đến núi «Ma-nhít-ka» vì anh cho mỏm núi đó là nơi đẹp nhất trên quả đất này; năm 1933 anh đã lên phát biểu phản đối giám đốc xí nghiệp trong một thời kỳ thanh đảng; cũng vẫn can đảm và mau lẹ anh đã tổ chức đội Xta-kha-nô-vít đầu tiên trong xưởng, anh đã gia nhập quân đội, khước từ khả năng có thể ở lại trong xí nghiệp quốc phòng anh đang làm và hoãn ngày cưới của anh lại. Thật ra, chưa bao giờ anh ngừng lại lâu la để suy nghĩ về một việc gì đã làm rồi.

Như thế không có nghĩa là anh không suy nghĩ gì hết. Là một người hoạt động, anh nghĩ nhiều nhất đến việc anh cần phải làm. Anh chỉ quyết định sau khi đã xét kỹ mọi thứ ý kiến trái ngược lại, nhưng hầu như bao giờ anh cũng tìm được một cách thi hành mau lẹ và khéo léo công việc anh vừa dự định làm.

Thường thường anh cũng cảm thấy sự ham muốn, không những ham muốn thực hiện tốt những dự định của mình, mà còn làm thế nào cho thiên hạ phải phục về việc anh có năng khiếu đạt được tất cả những việc gì anh định làm. Và bạn bè chắc thế nào cũng đã trách anh, nếu họ thấy anh dù chỉ là một mảy may lạnh nhạt khi có một người khác cũng thành công rực rỡ và dễ dàng như mình.

Nhìn về phía tên tù binh, anh nghĩ thầm lúc này nên xin phép ngay đại đội trưởng lại cho anh đi trinh sát một lần nữa, vì chắc thế nào bọn Nhật cũng đi tìm tên thiếu úy của chúng, và đây là một dịp tốt để làm cỏ vài tên nữa.

«Mình đề nghị đại đội trưởng cho ai đi với mình được nhỉ?»

Ý nghĩ đó làm anh nhớ đến Su-ti-cốp một cách đau đớn, nhưng bản tính của anh ngay lúc đó hướng anh không phải vào việc phóng đại tình trạng trầm trọng của Su-ti-cốp mà vào việc tìm cách đến thăm anh ta ở bệnh viện, sau khi trận đánh kết thúc.

Khi Xay-en-cô và những người cùng đi đến gần tên tù binh, Côn-xốp ốp tay vào hai bên quần, và đấy là lần đầu tiên anh quên bẵng là mình không đeo dây da. Crát-xi-úc chúi đầu về phía trước, nhìn anh, sợ trong tối mình trông nhầm, nhưng anh chẳng nhầm một tí nào, đúng là Côn-xốp không đeo dây da. Anh im lặng, nhưng vẫn không tin được là trong tiểu đoàn của anh lại có thể xảy ra việc một chiến sĩ tháo bỏ dây đeo mà không có một lý do chính dáng, anh chưa biết, nhưng là một lý do hết sức nghiêm trọng.

- Đứng lên! - Ác-tê-mi-ép nói bằng tiếng Nhật.

Tên Nhật ngồi xếp bằng tròn, khẽ nghiêng mình về đằng trước, nhỏm dậy không cần chống tay xuống đất và dập gót chân vào nhau. Ác-tê-mi-ép bước một bước về phía hắn và giơ một tay ra. Tên Nhật đứng im không động đậy, nhưng nét mặt co lại như chờ đợi một quả đấm. Ác-tê-mi-ép chỉ sờ vào vai hắn và cứ nắn nắn mò mẫm nhận ra được tên tù binh là một thiếu úy: hắn đeo một ngôi sao nhỏ bằng kim loại và một cầu vai bằng len.

Anh buông tay xuống và hỏi:

- Tên mày là gì? ở trung đoàn nào?

Tên thiếu úy Nhật không trả lời - Khiếp sợ quá, hắn tưởng rằng dù trả lời hay không thế nào hắn cũng sẽ bị bắn. Nếu lúc đó có ai cho hắn lựa chọn tức khắc giữa cái sống và cái chết, có lẽ hãn sẽ nói.

Nhưng cả Ác-tê-mi-ép, Crát-xi-úc và Xay-en-cô đều không có, không thể có ý nghĩ dọa thủ tiêu hắn, và tên Nhật không nói.

- Thế nào rồi nó cũng sẽ phải nói-Ác-tê-mi-ép nói với Xay-en-cô - nhưng đồng chí tổng chỉ huy đợi tôi về báo cáo, tôi có thể đem theo nó về đằng ấy với tôi được không?

Anh hiểu rõ việc anh muốn mang tên tù binh đi theo là đúng, nhưng anh muốn dùng hình thức câu hỏi đối với những người vừa bắt được tên tù binh đầu tiên và lẽ dĩ nhiên họ muốn được chứng kiến việc hỏi khẩu cung tên tù binh.

- Anh cứ mang nó đi - Xay-en-cô nói - Anh cần bao nhiêu người để áp giải nó?

- Vì tôi cũng đi vậy chỉ cần một người là đủ! - Ác-tê-mi-ép nói - vả lại thêm nữa thì xe tăng của tôi không đủ chỗ.

- Đồng chí Côn-xốp, chuẩn bị đi! - Crát-xi-úc hạ lệnh vắn tắt cho Côn-xốp và anh nói thêm với đại đội trưởng - anh ta bắt được nó, thì để anh ta áp giải nó đi.

Côn-xốp cởi khuy áo ca-pốt, nhưng ngừng lại, lúng túng trước khi quàng súng lên vai.

- Thế nào, trong cả đại đội này không có một mẩu dây hay sao - Crát-xi-úc nói, anh đã hiểu ra lý do tại sao Côn-xốp lúng túng - Anh lấy lại dây đeo mà dùng!

Tay vẫn cầm súng, Côn-xốp đến gần phía sau tên tù binh, cúi xuống lấy răng tháo chiếc dây đeo, vút đánh tách một cái trong không khí, như một chiếc roi, rồi khoác ra ngoài áo ca-pốt, và đeo súng lên. Người ta tìm mãi mới được một mẩu dây và một chiến sĩ lại trói cẩn thận hai tay tên sĩ quan Nhật vào.

Trong lúc đó. Ác-tê-mi-ép đã đi được vài chục bước về bên phải, theo hướng ra sông. Anh cũng nhận thấy rằng công sự đã đào đến tận vệ sông, nhưng anh vẫn muốn thực hiện đứng từng chữ lời mà đồng chí tổng chỉ huy dặn anh theo nghĩa bóng: phải tự tay sờ thấy nước. Lúc anh bắt đầu bước xuống nước, mặt trăng lặn sau mây và tất cả rơi vào tối mù mịt.

Anh đi một bước nữa. Chân anh đặt trên một thứ gì trơn trơn và một tích tắc sau anh bước tõm xuống sông, nước ngập đến thắt lưng. Xay-en-cô nghe tiếng bì bõm, hỏi:

- Cái gì thế?

- Không sao, tôi vừa tắm một cái - Ác-tê-mi-ép trả lời.

Xấu hổ vì trò con nít đó, vì nước ì ọp trong bốt, anh bò lên bờ và đến gần Xay-en-cô.

- Nước ở sát ngay bờ mà cũng sâu nhỉ - anh nói giọng không được vững lắm, do tính chất hài hước của tình thế.

- Sao anh không hỏi để chúng tôi nói cho anh biết - Xay-en-kô nói, vừa mỉm cười, không chút ác ý - Anh ướt hết phải không.

- Phải, ướt hết.

- Thế xe tăng của anh đỗ ở đâu?

Ác-tê-mi-ép trả lời anh đề xe tăng khoảng tám trăm thước phía sau chỉ huy sở tiểu đoàn.

Crát-xỉ-úc ở lại đại đội. Xay-en-cô còn phải đi với Ác-tê-mi-ép một đoạn đường. Đêm tối mỗi lúc một dày đặc. Không để mất thì giờ, Xay-en-cô quả quyết đi, Ác-tê-mi-ép và Côn-xốp cùng tên tù binh theo sau.

Khi đến lều của mình, Xay-en-cô từ biệt hai người. Ác-tê-mỉ-ép, Côn-xốp và tên tù binh tiếp tục rảo bước trong đêm tối, chân luôn luôn vấp phải những đống đất, theo hướng mà Ác-tê-mi-ép nghĩ là đến chỗ để xe tăng hồi nãy.

Đến một lúc nào đó, cần phải rẽ sang trái một chút. Thấy dưới chân mình con đường bắt đầu dốc, anh cho rằng đã ở đúng là chỗ phải rẽ. Lúc vừa rồi khi xuống xe quả đồi nhỏ này ở bên trái, lúc nay người ta thấy nó ở bên phải, vậy phải đi xiên tréo một dốc.

Mắt Ác-tê-mi-ép rất tinh, anh đã luyện mắt đề phòng những trường hợp cần đến, nhưng trong đêm như bưng thế này anh cũng chịu. Tên tù binh trượt chân ở phía sau anh, hắn chúi người về đằng trước lấy lại đà cho khỏi ngã, đập trán vào lưng anh. Ác-tê-mi-ép giật mình và nhận thấy - kể cũng ngớ ngẩn - rằng bóng tối dày đặc này làm anh bực mình - Đồng chí Côn-xốp, đồng chí làm thế nào mà bắt được nó? - Anh hỏi một giọng nói to và ngân vang.

Côn-xốp bất đắc dĩ kể lại như mỗi lần anh phải nói đến một cái gì đã qua rồi. Phấn khởi được chỉ định đi áp giải tù binh, nhưng anh vẫn tiếc đã lỡ dịp đi trinh sát lần nữa. Khi đại úy Crát-xi-úc ra lệnh cho anh đi áp giải tù binh, anh không dám từ chối. Đại úy mà anh đang đi theo, không thuộc tiểu đoàn của anh, đến cùng một trung đoàn cũng không. Nhưng Côn-xốp cũng không do dự gì không nói thắng với Ác-tê-mi-ép về dự định của anh lại muốn đi trinh sát một chuyến nữa, quân Nhật thế nào cũng đi tìm tên thiếu úy này, và chắc chắn thế nào anh cũng thành công.

- Đúng đấy - Ác-tê-mi-ép nói, anh vừa nghe, vừa cố tránh khỏi lầm đường, như anh đã cảm thấy. Ý kiến rất hay. Nếu tôi biết, tôi đã đề nghị một người khác đi áp giải.

- Báo cáo đồng chí đại úy, tôi thích những nhiệm vụ trinh sát lắm! - Côn-xốp nói.

Anh nói câu đó với sự tin tưởng vững chắc của một trinh sát viên giàu kinh nghiệm, không pha một mảy may khoe khoang thành tích đầu tiên của mình. Anh đang sống với tất cả tâm hồn, không phải câu chuyện đã qua, mà tương lai và trong trí tưởng tượng của anh lúc này đang hiện ra những hành động táo bạo nhất, kỳ quặc nhất.

- Báo cáo đồng chí đại úy, đồng chí nghĩ thế nào về việc tôi làm đơn xin chuyển sang làm công tác tình báo ở trung đoàn? Có lẽ là không nên phải không đồng chí?

- Tại sao lại không? - Ác-tê-mi-ép nói, vẻ lơ đãng, anh còn mải nghĩ đến việc tìm đường, một khe nhỏ phải bắt đầu ở đâu đây - Có phải anh xin một chân cấp dưỡng đâu mà không nên. À, mà quê anh ở đâu?

- Ở Mạc-tư-khoa.

- Trước khi vào quân đội anh làm gì?

- Thợ tiện.

Và Côn-xốp nói tên xưởng máy của anh, xưởng này ở cạnh nhà máy nơi ông cụ thân sinh ra Ác-tê-mi-ép đã suốt đời làm việc.

- Thế à! Thì ra có thể nói là anh với tôi, chúng ta là láng giềng với nhau.

Ác-tê-mi-ép dừng lại. Vẫn không thấy cái khe. Đúng là nhầm đường rồi. Bực mình, anh lấy đèn túi ra và bấm nhiều lần nhưng vô hiệu. Pin bị ướt khi anh trượt chân xuống nước, và anh đã ngốc không xin Xay-en-cô một chiếc pin khác, lúc ấy anh nghĩ có thể không cần dùng đến. Và lúc này, trong khi mỗi phút đều quý giá, hai người lại lạc đường.

Chưa có thì giờ nhét đèn vào túi anh đã bước hụt loạng choạng, đánh rơi đèn và ngã giang cả hai tay ra.

Đương nhổm dậy, anh thấy gần ánh lóe chớp của một phát súng và tiếng đạn nổ réo trên đầu. Trong khi rút súng lục ở bao ra, anh lại nghe thấy một tiếng nổ nữa. Một viên đạn thứ hai réo trên đầu anh; anh quỳ một chân xuống đất, bóp cò, liên tiếp bắn về phía thấy lóe chớp, anh bắn thấp xuống một chút, phòng kẻ vừa bắn nằm xuống, sau tiếp thêm hai phát sang bên phải và bên trái.

Rồi anh nằm soài xuống đất và bò dăm thước nữa sang bên cạnh, ở phía sau, đã xa xa, anh nghe thấy tiếng chân nện thình thình của mấy người chạy và có tiếng Côn-xốp giận dữ quát: «Đứng lại! Tao đã bảo mày đứng lại cơ mà!»

Lợi dụng những phát súng bất ngờ đó, chắc là tên tù binh tìm cách bỏ chạy, và Côn-xốp đuổi theo. «Thế nào rồi hắn cũng tóm được» Ác-tê-mi-ép nghĩ chắc chắn như thế, tự mình cũng chẳng hiểu tại sao.

Côn-xốp quát lên một lần nữa: «Đứng lại». Một phút sáng nổ và tất cả trở lại im lặng. Chung quanh Ác-tê-mi-ép, tất cả cũng im lặng, im lặng đến mức người ta có thể tưởng những phát súng nổ, những lóe chớp xé rách đêm tối, con người, sống hay chết, nằm trên mặt đất cách anh hai mươi bước chân, tất cả những cái đó chỉ là những ảo giác.

«Sống hay chết, có lẽ không phải tên địch này chỉ đi một mình, Ác-tê-mi-ép nghĩ thầm. Nhưng, nếu đi đông người, chắc là chúng đã bắn cùng một loạt. Dù sao, mình cùng không thể cứ ở mãi tại đây».

Anh chỉ còn một viên đạn trong sác-giơ. Kéo sác-giơ đạn dự trữ từ trong bao ra, anh lắp vào súng, không một tiếng động. Rồi anh bò lên, đi vòng một đường bán nguyệt trên cỏ, trù tính như thế sẽ đến phía sau chỗ anh vừa bắn. Anh cũng muốn gọi Côn-xốp nhưng không thể được, vì tên địch anh đang truy kích có thể, nếu hắn còn sống, tìm cách bắn về phía có tiếng nói.

«Mình có bắn chết được nó hay không?» anh vừa nghĩ vừa tiến lại gần chỗ anh vừa bắn. Anh tin chắc là lúc bắn anh đã bình tĩnh và đã ngắm rất kỹ, nhưng đêm tối mù, cũng có thể anh đã bắn trượt.

«Tên Nhật này ở đâu đến» anh tự hỏi và anh nhớ đã nghe thấy sĩ quan tùy tòng của đồng chí tổng chỉ huy nói chuyện ở trước mặt anh là cần phải tăng gấp đôi số người canh gác ban đêm, vì cuộc tiến công của xe tăng đã làm một số đông quân Nhật chạy tản mác trong thảo nguyên chung quanh Ban-in Xa-gan.

Cùng một lúc nhớ lại chuyện đó, Ác-tê-mi-ép, cảm thấy, hơn là nhìn thấy, có một hình người trong đêm tối cách anh hai bước. Và lần đầu tiên anh rùng mình tự hỏi «Và nếu không phải là một tên Nhật, mà là một chiến sĩ của ta thì sao? Nhưng không, không thể được, anh nghĩ bụng, gạt bỏ ỷ nghĩ trên một cách khoan khoái, hui đứa mình lúc ấy đang nói chuyện bô bô với nhau bằng tiếng Nga cơ mà».

Rụt bàn tay cầm súng về phía sau, anh cố hết sức giơ bàn tay kia ra xa, và đụng phải một vai người. Chiếc vai không động đậy, trên có đeo một cầu vai. Xa hơn nữa, Ác-tê-mi-ép sờ thấy một cổ áo, một cái đầu tóc rễ tre, húi rất ngắn. Bên một thái dương, tóc bê bết máu đã đông lại. Tên Nhật, sau khi bắn, chắc là nằm xuống và phát súng thứ ba của Ác-tê-mi-ép đã giết chết nó. Sờ người vẫn còn nóng, nhưng vết thương không còn có thể nghi ngờ gì, hắn đã chết.

- Đồng chí đại úy! - Ác-tê-mi-ép nghe tiếng gọi thì thầm sau lưng mình.

- Lại đây - anh trả lời, cũng khe khẽ.

Mấy tích tắc sau, Côn-xốp ở bên cạnh.

- Thế còn tên tù binh đâu? - Ác-tê-mi-ép hỏi.

- Tôi không đuổi kịp được hắn, tôi đã phải nổ súng, Côn-xốp nói, giọng nhận lỗi.

- Nó ở đâu rồi?

- Nó ở đằng kia. Nó ngất đi. Nhưng tôi đã buộc cả chân lại rồi.

- Anh bắn nó vào đâu?

- Tôi bắn vào chân, nhưng vừa đúng lúc ấy nó ngã... - Côn-xốp nói lúng túng, bằng một giọng càng tỏ ra mình có lỗi hơn. Ác-tê-mi-ép nghĩ thầm việc đó thật ra có vẻ không ổn lắm.

- Anh cởi áo ca-pốt ra, xem tên tôi vừa bắn chết là ai. Anh lấy áo chùm cả cho hai người chúng mình, để tôi bật một que diêm lên xem.

Áo ca-pốt chùm trên đầu trong không khí bị bưng lại Ác-tê-mi-ép nhận thấy ngay, mùi máu.

Anh cho tay vào túi lấy diêm nhưng sực nhớ đến việc bất đắc dĩ phải tắm lúc nãy của mình, anh hỏi xem Côn-xốp có không.

Côn-xốp, không trả lời, luồn tay xuống dưới áo ca-pốt đưa diêm cho Ác-tê-mi-ép. Ác-tê-mi-ép quẹt một que. Xác chết là một chuẩn úy pháo binh. Sau khi lục hết các túi bộ quân phục bằng bông của hắn, Ác-tê-mi-ép lấy chiếc ví cùng với giấy tờ và hất chiếc ca-pốt ra đằng sau.

«Hắn có thể cứ tiếp tục đi và không bị chết. Nghĩ đến tên Nhật, anh nói thầm trong bụng: dù sao chúng cũng đã nhồi sọ cho bọn này lòng hận thù sâu sắc đối với chúng ta, Và căn cứ vào tên chuẩn úy này mà xét, không phải là chúng không đạt kết quả».

Hai người đi trở về phía tên tù binh. Lưng nó đẫm máu. Lúc này tên Nhật bất tỉnh nhân sự nhưng vẫn còn thở và nằm trên bờ khe mà Ác-tê-mi-ép tìm hồi nãy. Giờ đây rõ ràng là chiếc xe tăng của Ác-tê-mi-ép đỗ ở cách đây dăm trăm thước, về bên trái.

- Thôi, đành phải khênh hắn thôi - Ác-tê-mi-ép nói, bực tức.

Hai người khênh tên tù binh lên - Ác-tê-mi-ép xốc nách, Côn-xốp cầm chân - và hai người đi về phía xe tăng.

Côn-xốp cứ loạng choạng luôn, Ác-tê-mi-ép cuối cùng phải hỏi anh.

- Nhưng làm sao mà anh đi chậm thế? Thời gian gấp lắm rồi!

- Thưa đồng chí đại úy, lúc đuổi theo hắn, tôi bị trẹo chân, chính vì thế mà tôi đã phải nổ súng.

Mãi đến lúc này, để trả lời Ác-tê-mi-ép anh mới chịu nói. Việc anh ngã trẹo chân khi đuổi theo tên Nhật đối với anh không phải là một lý do bào chữa, mà trái lại, thêm một khuyết điểm nữa vào phần anh.

Hai người đến chỗ chiếc xe tăng đỗ, mau hơn Ác-tê-mi-ép dự kiến. Đi chưa đầy một trăm bước đã thấy tiếng người lái xe thét «Đứng lại» và tiếng súng lên đạn. Anh lính gác lúc nãy nghe thấy tiếng súng nổ nên cũng đang lo ngại.

- Tôi đây, đại úy Ác-tê-mi-ép.

- Thưa đồng chí đại úy, tôi đã bắt đầu lo, tôi tự hỏi không biết nhưng phát súng ấy là những phát súng gì.

- Lúc đi đường tôi sẽ thuật lại cho anh nghe. Bây giờ anh hãy khênh giúp tên tù binh vào trong xe.

- Thế còn đồng chí?

- Tôi sẽ leo lên trên tháp xe.

Tên Nhật, vẫn bất tỉnh nhân sự, được kéo lên xe và đặt ngồi bên cạnh người lái xe, chỗ của chỉ huy. Ác-tê-mi-ép leo lên tháp xe.

- Đồng chí đại úy, còn tôi làm gì? - Côn-xốp hỏi.

- Anh trở lại tiểu đoàn. Trong tình trạng hiện thời của hắn, một mình tôi cũng đủ.

- Xin lỗi đồng chí đại úy - Côn-xốp nói vẻ lúng túng - xin đồng chí cho phép tôi lấy lại chiếc dây đeo.

- Dây đeo nào?

- Dây đeo tôi trói chân tên tù binh.

- Lấy đi!

Côn-xốp đập vào cửa chiến xa mà anh lái xe đã đóng lại, và lúi húi một lát mới cởi được chiếc dây đeo.

Sau khi đóng mạnh nắp xe lại, Côn-xốp nói:

- Tôi có thể về được chứ?

Ác-tê-mi-ép không nhìn thấy anh, nhưng cảm thấy anh đứng nghiêm trong tối.

- Được, anh về!

Anh lái xe mở máy và chiếc xe tăng lăn đi, nhấp nhô theo tất cả những mấp mô của địa hình, xích nghiến ken két vang trong thảo nguyên.