ố bè bạn của Cosimo gia tăng, song số địch thủ cũng thế. Thật vậy, lũ trẻ giang hồ trong rừng, sau vụ Gian ChùmThạchThảo chọn cái đạo đọc sách rồi bị thiệt mạng, rơi vào tình thế thảm hại. Một đêm, đang ngủ trong cái ổ lủng lẳng của mình trên một cây tần bì trong rừng, thì tiếng sủa của chú chó con đánh thức anh dậy; anh mở mắt: và chói chang ánh sáng, từ bên dưới hắt lên, lửa ở ngay dưới gốc cây, đã bén vào thân cây.

Một vụ cháy rừng! Kẻ nào đã gây ra? Cosimo chắc chắn tối hôm qua mình đã không đánh đá lửa. Đúng là một đòn ngón của bọn gian! Chúng muốn đốt cháy khu rừng để thu vét gỗ, cùng lúc đổ tội lên đầu anh; không chỉ có thế, chúng còn muốn anh bị thiêu sống.

Lúc ấy, Cosimo không nghĩ đến sự nguy hiểm cận kề; anh chỉ nghĩ đến cái vương quốc bao la chan hòa sự sống, đầy ắp chỗ trú duy nhất này của mình có thể bị tiêu hủy, và đó là toàn bộ nỗi kinh hoàng của anh. Massimo GiỏiGiắn thì đã đang bỏ chạy để khỏi bị cháy rụi, thỉnh thoảng ngoái đầu ném lại một tiếng sủa tuyệt vọng: ngọn lửa đang lan ở khu rừng dưới.

Cosimo không mất tinh thần. Trên cây tần bì, chỗ anh trú lúc ấy, như mọi khi, anh đã mang lên nhiều thứ, trong đó có một vại xi rô đại mạch để giải khát vào mùa hè. Anh trườn bám tới chỗ cái vại. Trên cành tần bì, trong tình trạng nguy ngập, những con sóc, những con dơi gộc tháo chạy, những chú chim vỗ cánh rời tổ. Kẹp chặt vại xi rô, Cosimo đang sắp vặn mở sợi dây chằng, và tưới ướt thân cây tần bì để ngăn chặn ngọn lửa, thì anh nghĩ, đám cháy đã lan sang bãi cỏ, đám lá khô, những cây bụi, và ắt sẽ bắt vào tất cả những ngọn cây xung quanh. Anh đánh liều quyết định: “Cây tần bì cứ việc cháy! song đám cháy sẽ bị chặn lại nếu mình tới tưới nước xi rô đại mạch xung quanh khu vực ngọn lửa chưa bén tới!”. Anh mở sợi dây chằng, với những cú thao tác đưa lên đưa xuống và xoay vòng, thả dòng xi rô chảy xuống đất dập tắt những ngọn lửa rìa ngoài. Thế là ngọn lửa rừng phía dưới lọt trong một vòng tròn cỏ và lá ướt, không thể lan thêm nữa.

Từ trên đỉnh cây tần bì, Cosimo phóng sang một cây sồi gần đó. Vừa đủ thời gian để cái thân cây đã bị bén rụi dưới gốc đổ sập chất đống như một giàn thiêu, giữa những tiếng chít chít bất lực của bầy sóc.

Liệu đám cháy sẽ giới hạn ở điểm đó? Vô số tia và đốm lửa đã bay lan ra xung quanh; chắc chắn vành đai lá ướt sẽ không chặn đám cháy lại được.

– Cháy! Cháy!

Cosimo bắt đầu hét lớn hết sức.

– C..h..á..y!

– Gì thế? Ai đó!

Những tiếng la đáp lại. Không xa chỗ đó, có một người thợ mỏ và một nhóm người Bergamo, bạn bè của ông ta, đang ngủ trong một túp lều.

– Báo động! Cháy! Cháy!

Rất nhanh chóng, khắp ngọn núi vang lên tiếng hét. Những người thợ mỏ, ở rải rác trong khu rừng, đánh tiếng với nhau, qua một thứ ngôn ngữ địa phương không thể hiểu được. Đây rồi, họ xông đến cấp cứu từ mọi hướng. Đám cháy được dập tắt.

Cái mưu toan gây hỏa hoạn đầu tiên này, để đánh lừa và để sát hại anh, lẽ ra phải là một sự cảnh báo để anh tránh xa khu rừng. Thế mà, trái lại, anh bắt đầu bận tâm về cách thức bảo vệ nó. Lúc ấy là vào mùa hè của một năm hạn hán và nắng nóng. Từ một tuần nay các khu rừng trên vịnh, phía vùng Provence, đang hừng hực một đám cháy lớn không thể lường. Về đêm, ánh lửa bốc cao trên núi trông như một buổi nắng quái chiều hôm. Không khí khô hoảnh, cây cối và bụi rậm trong oi bức, toàn bộ là một miếng mồi lửa vĩ đại. Có vẻ gió đang lan ngọn lửa về phía vùng chúng tôi, dù rằng ở đây chưa bao giờ xảy ra một vụ cháy rừng vì tai nạn hay cố ý, để nối với một đám cháy khác thành một giàn thiêu duy nhất dọc theo vịnh. Thị trấn BóngRâm sửng sốt trước hiểm họa, như thể một pháo đài mái rơm đang bị tấn công bởi một trận đốt phá của quân thù. Bầu trời dường như cũng bị nhiễm cơn nạp lửa này, mỗi đêm: sao đổi ngôi chằng chịt trên bầu trời, và người ta chờ chúng đổ ập lên đầu.

Trong những ngày tổng nao núng ấy, Cosimo thu mua những cái thùng tônô nhỏ, đổ đầy nước, đưa chúng lên các đỉnh cây cao nhất, và đặt ở những vị trí bao quát nhất. “Chẳng gì nhiều, song ắt chúng sẽ giúp ích gì đó”. Không hài lòng, anh nghiên cứu thủy chế của các ghềnh thác chảy ngang khu rừng, trong tình trạng nửa khô cạn, và nguồn mạch chỉ tuôn ra một sợi nước mỏng. Anh tìm tới tham vấn ngài Trạng.

– Ồ, vậy à!

Ngài Enea Carrega GỗDày thốt lên, tay vỗ trán.

– Bể chứa! Bờ đê! Cần phải thực hiện các dự án!

Và ngài bật ra những tiếng hét nho nhỏ và những cú nhảy cũn hứng khởi trong lúc ùn ùn ý tưởng trong đầu.

Cosimo giao cho ngài tính toán và thực hiện các bản vẽ; trong lúc đó, anh lo triệu tập những người chủ rừng tư, những người thầu rừng công, tiều phu, thợ mỏ. Tất cả cùng nhau – dưới sự hướng dẫn của ngài Trạng (tức là, ngài Trạng, trước mặt mọi người, buộc phải hướng dẫn, không được lơ là), và với sự giám sát của Cosimo từ trên cao – sẽ chế tạo ra những bồn chứa nước theo một phương thức là ở bất cứ điểm nào có bùng lên một đám cháy người ta cũng biết chỗ nối vòi bơm.

Không đủ, cần tổ chức một đội quân dập cháy, những tốp người, trong trường hợp khẩn cấp, biết bố trí liên hoàn để chuyền tay các xô nước ngăn chặn tức khắc đám cháy không cho nó lan ra. Thế là một kiểu dân quân ra đời, về đêm, họ thay phiên nhau canh gác và kiểm tra. Họ là những người được Cosimo tuyển mộ từ những nông dân và thợ thủ công ở BóngRâm. Ngay lập tức, như xảy ra trong mọi đoàn thể, có nảy sinh một tinh thần liên đới, một cuộc thi đua giữa các tốp với nhau, và mọi người cảm thấy sẵn sàng thực hiện những điều lớn lao. Cosimo cũng cảm nhận được một năng lực và một sự hài lòng mới; anh khám phá ra trong mình cái khuynh hướng kết hợp và dẫn dắt người khác; điều mà, phước đức cho anh, không bao giờ dẫn đến việc lạm dụng; anh chỉ vận dụng nó rất ít lần trong đời, luôn luôn dự kiến những kết quả quan trọng để đạt tới, luôn luôn mang lại thành công.

Anh hiểu ra điều này: đoàn thể giúp con người mạnh mẽ hơn, nêu bật những phẩm chất tốt đẹp nhất của cá thể, đem lại niềm vui mà hiếm khi một người có được khi chỉ chăm chăm lo toan cho bản thân mình, giúp ta chứng kiến biết bao con người lương thiện, can trường, đầy năng lực; và vì thế, đúng là nên khát khao những điều tốt lành (trong lúc sống trong sự lo toan của chính mình thì nhiều khi lại xảy ra điều ngược lại, chứng kiến mặt kia của nhân gian, điều khiến tay ta luôn phải đặt sẵn trên chuôi kiếm).

Thế là, mùa hè lửa cháy năm ấy là một mùa hè tốt lành: có một vấn nạn chung mà mọi người đều hết lòng giải quyết, ai cũng đặt nó trước mọi lợi ích cá nhân, hưởng niềm mãn nguyện đồng thuận và quý trọng lẫn nhau cùng với biết bao con người tuyệt vời khác.

Thời gian sau đó, Cosimo sẽ phải hiểu ra rằng, khi vấn nạn chung không còn nữa, thì đoàn thể cũng không còn được tốt lành như trước, và thà làm kẻ đơn độc hơn là làm thủ lĩnh. Song trở lại lúc ấy, trong cương vị thủ lĩnh, anh trải qua những đêm hoàn toàn đơn độc canh gác trong rừng, trên một ngọn cây như anh từ trước đến giờ vẫn sống.

Trên đỉnh cây, thủ sẵn một cái chuông, tiếng vang xa, khi thấy một ổ lửa mới nhóm lên, anh sẽ báo động. Nhờ phương pháp này, ba bốn đám cháy mới bốc lên đã được dập tắt đúng lúc, và khu rừng được cứu thoát. Đó là những vụ gây hỏa hoạn có chủ ý, người ta phát hiện ra thủ phạm là hai tay cướp Ugasso và Bel-Loré, chúng bị tống cổ khỏi lãnh thổ BóngRâm. Cuối tháng Tám thì bắt đầu những trận mưa ập xuống; hiểm họa cháy rừng chấm dứt.

Thời gian ấy, ở xứ BóngRâm, người ta chỉ thấy muốn nói lên những điều tốt lành về Cosimo. Ngay cả ở nhà, những lời lẽ ưu ái cũng lọt tới: “Ấy thế mà, cậu ấy quả là dũng cảm”, “Ấy vậy mà, có những điều cậu ấy đã làm rất tốt”, bằng giọng của một người muốn nêu lên những đánh giá khách quan về một kẻ khác tôn giáo, hoặc thuộc một đảng phái đối nghịch, và muốn chứng tỏ rằng mình có đầu óc rộng mở đến mức cảm thông ngay cả với các ý tưởng xa xôi nhất so với các ý tưởng của mình.

Trước những tin tức ấy, bà Nữ tướng phản ứng một cách gãy gọn và tóm lược. Khi được nghe về đạo quân chống cháy do Cosimo tổ chức, bà hỏi: “Họ có bao nhiêu vũ khí?”, “Họ có diễn tập không?”, bởi bà đã nghĩ ngay tới việc thành lập một đội dân quân có khả năng, trong trường hợp chiến tranh, tham gia các chiến dịch quân sự.

Còn bố, trái lại, lặng lẽ ngồi nghe, lúc lắc mái đầu, người ta không hiểu mỗi tin tức ấy về cậu con khiến ông thêm đau đớn, hay ngược lại, càng bị cắn rứt, bởi đáy lòng được vuốt ve, ông không mong gì hơn là có khả năng nuôi lại niềm hy vọng nơi cậu con. Phải là như thế, qua cái cách này, bởi sau vài hôm, bố phóc lên yên ngựa, phi đi tìm anh.

Hai người gặp nhau tại một chỗ thoáng đãng, với hàng cây non bao quanh. Vị Nam tước đảo ngựa qua lại dăm ba lần, không nhìn lên cậu con, dù ông đã trông thấy cậu. Câu con, từ ngọn cây cuối, phóng, chuyền, mỗi lúc một ngọn cây gần hơn. Khi đã tới trước mặt bố, cậu ngả chiếc mũ rơm (vào hè thì được cậu thay bằng chiếc mũ bê rê da mèo rừng), rồi nói:

– Con chào bố!

– Bố chào con.

– Bố có khỏe không ạ?

– Cũng được! dù năm tháng trôi qua và buồn phiền đã trải.

– Con sung sướng thấy bố được như vậy.

– Cosimo, bố cũng muốn nói với con như vậy. Bố nghe nói là con đã hành động vì lợi ích chung.

– Thưa bố, con thiết tha với công cuộc bảo toàn rừng xanh nơi con sinh sống.

– Con có biết là nhà chúng ta có sở hữu một khoảng rừng, kế thừa từ bà ngoại Elisabetta đáng thương và hồn hậu của con hay không?

– Thưa bố, có ạ. Tại khu vực Belrio. Trong đó có ba mươi cây dẻ, hai hai cây tần bì, tám cây thông, và một cây gỗ thích. Con có một bộ bản đồ địa chính của toàn vùng. Chính trong tư cách thành viên của một gia đình có sở hữu rừng mà con hiệp hội với tất cả những ai quan tâm đến việc bảo tồn rừng.

– Vậy à?

Vị Nam tước nói, đón nhận câu trả lời với vẻ ưu ái. Song ông nói thêm:

– Người ta nói với bố rằng đó là một hiệp hội những người làm bánh, trồng rau và đóng móng ngựa.

– Gồm cả họ, thưa bố. Tất cả mọi nghề, miễn là lương thiện.

– Con có biết rằng con có thể lãnh đạo các thái ấp quý tộc với chức công tước hay không?

– Con biết là khi mình có nhiều ý tưởng hơn người khác, thì con chia sẻ với họ, nếu họ nhận; và đó là lãnh đạo.

Vị Nam tước chực buột miệng: “Thế thì, thời buổi này, người ta ngụ trên cây mà lãnh đạo à?”. Song cứ lôi câu chuyện này ra để được gì nhỉ? Ông thở dài, đắm chìm trong những ý nghĩ của mình. Sau đó, ông cởi sợi dây nịch chằng thanh gươm.

– Con đã được mười tám tuổi… Đã đến lúc con phải tự coi mình là kẻ trưởng thành… Bố không còn sống bao lâu… ông nắm thanh gươm dẹp bằng hai tay. Con có nhớ mình là Nam tước xứ Rondo hay không?

– Vâng, thưa bố, con nhớ tên của con.

– Con có muốn xứng đáng với cái tên và cái tước hiệu mình mang không?

– Con sẽ nỗ lực hết sức để xứng đáng với danh nghĩa làm người, và cũng như thế với các tính cách của anh ta.

– Hãy cầm lấy thanh gươm này, thanh gươm của bố.

Bố đứng trên đôi bàn đạp ngựa, còn Cosimo nhoài mình xuống từ trên cành, vị Nam tước quàng được thanh gươm vào người Cosimo.

– Cám ơn bố… Con xin hứa sẽ sử dụng nó một cách tốt đẹp.

– Tạm biệt, con của bố.

Vị Nam tước trở đầu ngựa, giật nhẹ dây cương, chậm rãi cất vó.

Cosimo đứng yên một lúc, nghĩ xem mình có nên chào bố bằng thanh gươm hay không, rồi anh suy gẫm, bố đã trao cho anh để tự vệ, chứ không để vung vẩy khi diễn hành, thế là anh giữ nguyên nó trong vỏ.