ùa đông tới bất ngờ, ồ ạt. Mới chỉ buổi chiều, không khí còn khô như rang, đặc quánh đến mức ngột thở. Trời nồng suốt cả tháng Mười âm lịch. Chỉ thở dài thôi cũng đủ mệt. Người ta bôi mỡ lợn lên các vết nứt ở gót chân mà tiên đoán rằng năm nay trời chẳng thể lạnh được đâu, rồi những năm sau cũng sẽ thế. Mùa đông mất đi, rồi thu, xuân nữa, chỉ còn mỗi mùa hè là sống sót, chỉ còn lại sa mạc với loài bọ cạp có đôi càng to và bóng nhẫy như sừng voi. Thế nên chẳng ai kịp trở tay. Người đàn bà lập cập tiến vào ngôi nhà. Mười đầu ngón chân bè bẹp choãi ra dấp dính. Dáng đi là tà, mờ khói, nhìn không thật. Lưng bà thì còng oặt như thể vừa bước ra từ bóng đêm. Căn phòng lạnh lẽo như cõi âm. Ông cụ nằm trên chiếc giường gỗ cũ, làn khói mỏng từ ngọn nến lén lẻn vào mồm miệng ông, quện chặt những đốm đồi mồi và những vết nhăn nhàu nhĩ gập ghềnh trên khuôn mặt. Chòm râu ông cong lên theo dáng cằm nhọn hoắt. Người ngợm trơ lại toàn những xương. Có lẽ những tháng ngày hanh nồng vừa qua đã hong khô nốt số nước còn lại trong cơ thể già nua quặt quẹo ấy. Người ta báo cho bà biết ông mới đi được vài tiếng thôi. Có thể lúc ấy cơn mưa cũng mới chỉ bắt đầu, và cái sực tỉnh của giá buốt đã khiến ông cụ quyết định ra đi.

***

Cớ gì đó mà đám chuột không ngủ được trong cái đêm mùa đông ấy, chúng sục sạo ồn ào cả một góc mùn gỗ khô góc bếp. Tiếng va nồi va xoong. Người phụ nữ trẻ chợt tỉnh, bếp lửa tắt lụi từ bao giờ. Chị đưa tay sờ hõm thái dương thấy buốt. Những sợi tóc rơi ra khỏi khăn xõa rượi chạm xuống nền đất. Chị móc vội lọ cao con hổ trong túi áo chà khắp trán, cho tới khi đầu nóng bừng và chị cảm thấy quay cuồng vì mùi hăng hắc của cao dầu. Tóc chị dài, không còn nhiều nữa, búi tóc một nhúm, sợi cứng còng, xoăn như bị ai đốt cháy, lại thêm mùi khen khét của củi rơm. Khoảng sân phía ngoài đen kịt. Chẳng buồn nhóm lại củi bếp, chị chống cằm ngó ra ngoài trời nghĩ ngợi. Gió, rồi mưa, đua nhau rít lên qua chấn song cửa sổ. Giờ này chắc khoảng canh hai, người ta vẫn thường bảo với nhau rằng tới canh hai ma quỷ được thả ra ngoài. Những con ma mặc quần áo trắng, mặt mũi bệch bạc, lưỡi đỏ lòm, đi là là. Ma đói, ma khát, chết oan, chết trẻ. Chúng rủ nhau ngồi vắt vẻo trên đầu ngọn cây, rên la rầu rĩ qua những vạt gió, qua những kẽ nước, kể những câu chuyện không đầu không cuối, chẳng ai hiểu được ngoài mấy con chó hóng đêm.

Nước mưa xiêu vẹo xiên qua bậc cửa gian bếp. Chẳng có lấy một dấu hiệu gì để hy vọng cơn mưa sẽ dứt. Nếu cứ chong mắt ngồi đây, rất có thể chị sẽ thấy bố chị, mẹ chị. Chẳng phải họ đều đã ra ma cả rồi hay sao. Mưa hắt ướt đống củi khô, tràn vào tổ kiến. Đám kiến lửa cắn đuôi nhau tụ lại từng mảng trôi dập dềnh. Mưa rồi mưa nối nhau đổ dài như tóc trắng trên đầu bà mẹ chồng của chị. Vào những đêm đông buốt cóng thế này, bà thường ngồi bên bếp lửa, lưng cúi vào đêm, lật đi lật lại những ngón tay trên thanh củi đang cháy. Bà cứ ngồi như thế hàng giờ liền, cho đến canh hai, ngồi cho đến qua canh hai, như là chỉ một chốc nữa thôi sẽ có ai đó trở về qua ánh lửa bập bùng hắt lên trong mắt. Rồi khi con gà trống đầu tiên cất lên tiếng gáy, bà lại lục đục dụi củi tắt bếp, lầm lũi trở về gian buồng của mình. Gian buồng nằm cạnh bếp, chưa bao giờ sáng đèn, cũng không có một thứ sáng nào khác ngoài ánh trăng đêm rằm soi chiếu.

Giờ canh hai rồi, bà có về không?

***

Đây là lần đầu tiên bà ngắm nhìn ông ở một khoảng cách gần như thế. Ông giờ chỉ còn là một cái xác quắt khô, gầy mòn, chẳng đủ dọa con mèo già sắp chết. Cái đêm bà đi, con mèo ấy còn nhỏ như con chuột, hối hả chạy trên mái nhà, cào những móng vuốt xoàn xoạt lên vỉa ngói, meo meo meo meo, tới tận khi bà chỉ còn là chiếc bóng nghiêng ngả chỗ ao nước xanh rì rì bèo tấm. Cái ao chứa biết bao điều bí ẩn cuộc đời bà.

Quá khứ cứ hiện lên mồn một, như là mới hôm qua, mới tức thì, như là cả người đàn ông đang nằm đây và bà còn đang thời thơ trẻ. Những tấm thân trắng phốp mỡ màng của đám con gái đang vùng vẫy dưới ao trong đêm sáng trăng. Tiếng khỏa nước hinh hích, vuốt ve từng thớ thịt căng đầy nhựa sống. Bà ngồi bên bờ ao giặt quần áo và trò chuyện với đám chị em. Những câu chuyện về mùa màng, đồng áng. Thi thoảng có cô cất giọng ngân lên câu hát yêu thương, mái tóc xanh quyện hương đêm, lẩn khuất mùi bùn trên đôi vai người yêu. Câu hát len vào nước làm những bông hoa súng vừa mới nở chợt đẹp rỡ ràng, lấp lánh góc ao. Bà không dám hát lên thành tiếng, bà chỉ dám lầm rầm nhẩm theo. Khi những cô gái đã sắm sanh chuẩn bị về, bà vẫn ngồi bên bờ ao, giũ đi giũ lại mấy cái áo, bà nói họ cứ về trước đi, bà sẽ ở lại thêm một chút để giặt cho xong. Chẳng dại gì bà để cho đám chị em biết được bí mật của mình, rằng bà đang chờ đợi người yêu. Khi tiếng cười đùa khúc khích khuất dần trong ngõ xóm, chỉ sau một chốc thôi, anh ấy sẽ xuất hiện, phả một hơi thở nóng rực như củi lửa từ phía sau. Họ ôm ghì lấy nhau, rỉ vào tai những lời yêu thương tha thiết, mặc trăng sáng vằng vặc, mặc hoa súng tẽn tò nhìn trộm. Ấy vậy mà hôm ấy, bà chờ mãi, chỉ có tiếng ếch ương kêu ộp oạch, sương đậu ướt mép lá tre. Chiếc áo trắng đang giặt dở trôi lập lờ đến tận mép nước bên kia từ lúc nào.

Minh họa: Đào Quốc Huy

Có tiếng động sột soạt phía bụi tre. Bà trộm mừng. Người ta muốn tạo bất ngờ cho bà ư. Anh ngỏ lời, biết đâu anh sẽ nói muốn mang bà về làm vợ. Bụng dạ bà xốn xang, bà nhắm mắt lại chờ đợi, bà giả bộ như không biết, không nghĩ ngợi gì cả, bà cúi xuống đưa tay khỏa nước thành những vòng tròn duyên dáng.

Một cái bóng to lớn đổ ập xuống bà. Ôi sự chờ mong tội nghiệp. Bà chỉ kịp ú ớ nhìn mái tóc xù xòa trước khi bàn tay cứng như gỗ đá bịt ngang miệng. Bà bất lực vùng vẫy. Bà biết mái tóc xù xòa ấy, biết bàn tay gỗ đá ấy. Nước mắt chảy ra không cách nào ngăn lại được. Trong đầu bà hiện lên một lần có con đỉa to bằng ngón chân cái bám chặt vào đùi non của mình. Máu đỏ tươi loang loáng nổi lên mặt ao. Bà đã khóc thét lên vì đau đớn và sợ hãi. Người đàn ông không nhìn vào mắt bà, người đàn ông dùng tay xé phăng từng mảnh áo mảnh quần. Vẫn cái cảm giác một dòng máu nhờ nhợ chảy ra, vẫn là một thứ dai ngoắc ngơ như con đỉa, ấy vậy lần này bà thấy mình như đã chết đi. Chết đi một ngàn lần.

Đám cưới được diễn ra ngay sau đó, nhanh như việc bà sinh cho ông đứa con. Đứa con trai không đi được, không nói được, cả ngày chỉ lẩm bẩm tràng dài ngôn ngữ như bùa mê, như thần chú.

Ngày bà về ngôi nhà này, người yêu bà lại uống một trận thật say, có chết anh ta cũng không ngờ rằng chính người bạn thân thiết nhất đã chuốc anh uống say mềm, rồi cướp đi người con gái anh yêu. Trăng vỡ vàng rụng từng mảnh xuống mặt ao, hoa súng quặt quẹo rầu rĩ không nở được dù chỉ lấy một bông. Anh lại mang sáo ra thổi sáo cho người yêu nghe, tiếng sáo vỡ vụn trên thinh không. Mọi thứ đều rơi tõm xuống, chỉ có duy nhất hơi men là bốc lên chao đảo. Người con gái anh yêu đang ở đâu đây thôi, hương đêm vẫn còn đượm trong từng sợi tóc của nàng. Nàng đang ở kia, phía những con nước rầm rì khóc, nàng vận chiếc áo trắng tinh khôi, gương mặt sáng ngời thánh thiện. Nàng kéo anh vào lòng, nàng hát cho anh nghe, lời gió, lời trăng. Người ta vét cạn cái ao cũng không tìm được xác người đàn ông đáng thương ấy.

***

Trời có vẻ như còn lạnh thêm nữa. Gió thốc qua ngọn cây rú rít liên hồi. Từ lúc thấy đám chuột cuống cuồng chạy, chị đã đoán đêm nay thể nào gió lạnh cũng về. Dù đã lường trước như thế, nhưng chị không tài nào hình dung trận gió đêm nay lại quái quỷ đến thế. Từng đợt gió ào ào xô thốc lên xây xẩm mặt mày. Gió thổi bạt tiếng ma khóc quỷ cười trên đầu ngọn cây, chỉ còn lại những tiếng u u, bấc bấc kỳ quái. Chỗ cao con hổ khi nãy chị bôi giờ đã dần hết tác dụng. Thái dương nguội ngắt ngơ. Bốn bề sẫm đen như mực. Chị bỏ vài thanh củi vào bếp rồi châm lửa, củi ngấm nước mưa, khói bay quyện vào màn đêm thành những vòng mờ hư ảo. Một điều gì đó chợt bay ra từ chốn huyễn hoặc, xa xôi.

Ngày chị về làm dâu nhà này trời cũng lạnh như hôm nay. Một người phụ nữ không đẹp thường ít mộng mơ. Chị học cách làm quen thật nhanh với những bất ngờ của cuộc sống, dù nó có quái gở oái oăm đến đâu chăng nữa. Có người đánh tiếng, chị nhận lời không một chút suy tính băn khoăn. Không lễ hỏi, không vu quy. Chị bước vào căn nhà không cả chút bồi hồi của cô dâu mới. Ngay cả khi nhìn thấy người chồng dị dạng nằm bẹp một xó nhà chị cũng chỉ thở dài. Cái số chị nó thế. Đã từ rất lâu, chị đóng khóa hết sạch mọi ngóc ngách nẻo ngả cảm xúc. Ấy vậy mà ngôi nhà mới vẫn gợi trong chị những cảm xúc thật kỳ lạ, bí ẩn. Có điều gì đó không ổn ở mối quan hệ của những người trong gia đình. Chồng chị là một người đàn ông không chịu lớn, không thể đi lại, cả ngày chỉ nằm trên giường, những lúc ngủ thì mặt trông còn tồi tội đáng thương, hễ tỉnh dậy thì mắt mở trừng, dãi dớt nhều nhễu, cả ngày lẩm bẩm những câu dài lê thê như kinh cầu hay một thứ bùa mê nào đó tương tự như thế. Chị không hiểu những câu nói ấy, nhưng chị thấy nó gờm gợm, đáng sợ, như ẩn chứa một bí mật nào to lớn lắm. Mẹ chồng chị cũng kỳ lạ. Chị ở cùng với bà trong một gian nhà nhỏ và tối cạnh bếp. Bà không quá già, nhưng khi đứng hay ngồi đều cúi khọp người xuống lẩn tránh. Chẳng nhìn vào mắt nhau, cũng chẳng nói với nhau lấy một lời. Cứ thế, ngày này qua ngày khác, ngôi nhà lặng lẽ phủ một màu lạnh toát buồn bã.

Mảnh vườn phía sau ngôi nhà có một mô đất cao, dáng khum khum như cái mủng, xung quanh mọc rất nhiều tầm gai. Không một loại cây nào có thể mọc trên khoảng đất ấy. Quanh nấm đất mươi bước chân, mầm cây cứ cắm xuống đất là y như rằng héo rũ tức thì, chỉ loài tầm gai là xanh ngơ ngắt. Cái đêm đầu tiên về nhà chồng, chị không tài nào ngủ được cũng bởi chính cái mùi ngai ngái của thứ tầm ma ấy. Ngạt. Đặc. Lúc đó chị chưa xác định được nguyên do. Chị chỉ thấy trong người bồn chồn, cổ họng lợm đặc nôn nao. Gió ngoài trời nổi cơn dữ dội. Những vạt cây bị gió xô oằn cong, đập vào nhau chan chát. Cái mùi khó chịu không buông tha chị, chị quyết định khoác áo bông ra ngoài. Cửa buồng vừa mới hé mở, triệu triệu đốm sáng đập ngay vào mắt chị. Đom đóm bay rợp trời. Những con đom đóm với quầng sáng loang to, kéo thành một vệt dài từ phía sau mảnh vườn ra khoảng sân rộng lớn. Chị thấy chân tay mình run lên sợ, các khớp như đứt rời ra, chị không thể điều khiển được chúng nữa. Những vệt sáng của đom đóm cứ thế lôi chị về phía trước.

Ụ đất đang trương phình lên trong đêm. Chị dụi tay mạnh dụi đến rát bỏng con ngươi. Nó đang căng nứt ra, thậm chí chị còn nghe thấy tiếng kẽ đất đang nứt giòn tan. Gió thổi rát buốt, lạnh khủng khiếp, chân tay chị cóng như đóng băng. Chị nhìn thấy bà mẹ chồng ngồi bên ụ đất, trùm chiếc khăn đen, xác xơ tiều tụy. Bà quằn quại bứt những thân tầm gai, vò cho đến khi tay sưng tấy lên, những lông gai cứa vào những tay bật máu. Máu chảy đến đâu kẽ đất nứt ra đến đấy. Cả không gian chuyển động hỗn loạn. Mắt chị mờ đi. Chị không biết chuyện gì đang xảy ra, chị thấy một người đàn ông chui lên từ kẽ đất. Họ ôm nhau và khóc. Chị không dám chắc điều gì cả. Lúc ấy người chị mơ hồ chùng chình. Cứ thế chị ngất lịm đi.

***

Tiếng ú ớ vọng ra từ buồng trong. Thằng con trai ngủ không ngon giấc. Hay nó đã linh tính được sự ra đi của bố mình. Thằng con trai đáng thương và tội lỗi của bà, nó không được chào đời với đủ ngày đủ tháng, đủ hình đủ dạng. Người ta nói với bà là nó không thở một chút nào từ lúc chui ra khỏi bụng bà. Toàn thân nó sẫm đen tím tái. Người ta quả quyết với bà rằng nó đã chết. Họ nói thấy ông bố ôm nó trong tay, trong một cái chăn đơn, không nói năng gì rồi bỏ đi đâu đó. Ông đi một ngày không về, hai ngày không về. Bà tỉnh dậy, sữa tràn căng nhức. Bà cố ngồi dậy vắt những tia sữa non đầu tiên trong bầu vú của người đàn bà vừa làm mẹ. Sữa đục nhờ, hôi hám. Sữa khe khẽ lẩn sâu vào trong vách tường để lại những vệt loang tím buốt. Cho đến ngày thứ ba, ông trở về. Thằng bé vẫn được quấn trong chiếc chăn bông cũ, cánh mũi phập phồng thở, miệng bập bập những âm thanh kì lạ. Ông không nhìn bà, không để bà đón thằng bé. Ông bế nó thẳng ra mảnh vườn phía sau nhà, nơi ông chôn xác người bạn thân thiết nhất. Ngôi mộ không hương, không khói, cô quạnh lạnh ngắt nơi xó vườn. Ông oán giận người sống, người chết. Ông không để họ gặp nhau. Đứa con không ăn sữa của bà, ông không cho bà bế nó. Ngày ngày ông bón cho nó một thứ nước cháo loãng, nồng nặc mùi cây tầm gai và mùi tro đốt bùa. Người ta quả quyết với bà rằng nó đã chết thật sự rồi. Bà biết không có quyền nghĩ thế, nhưng ngay cả chính bà cũng không dám tin là nó còn sống. Những âm thanh lập bập phát ra từ cái miệng bé xíu của nó làm bà thấy sợ. Nó bập bập cả ngày, không ngừng, kể cả khi đôi mắt đã nhắm nghiền lại. Bà nhớ có lần ai đó kể cho bà nghe câu chuyện về người đàn ông sống trong gốc cây cổ thụ giữa cánh đồng, mũi khoằm nhọn và những vết lở loét bốc mùi. Họ kể rằng ông ta có khả năng làm sống lại những đứa trẻ mới chết bằng cách thổi oán thù vào trái tim nó. Bà rùng mình. Chẳng lẽ thứ nước cháo đứa con trai bà ăn lại được chưng cất từ chính oán thù của chồng bà. Bà không thể yêu được ông ấy, bà đã vĩnh viễn yêu người đàn ông nằm trong ngôi mộ kia. Chẳng lẽ chính những tiếng lầm bầm trong miệng của đứa con bà lại mang sứ mệnh như lời bùa chú để ngăn cản bà gặp lại người yêu.

Duy chỉ có lần đó, ngày cô con dâu mới về nhà bà. Thoáng gặp bà đã thấy đó là một cô gái lầm lũi, chịu đựng. Gương mặt rỗ rịt đen đúa nhưng ánh lên nét thánh thiện, độ lượng. Lần đầu tiên nhìn thấy người con gái ấy, nghe được rằng người con gái ấy sẽ là vợ của nó, đôi mắt đứa con trai bà cũng như hiền hơn, bao dung hơn. Xương cốt nó mềm ra tê dại. Rất có thể trong cái đêm hân hoan hạnh phúc với điều mới lạ len lỏi trong mình, nó đã bỏ quên lời thần chú. Đó là lần duy nhất họ được gặp lại nhau. Từ ngày bà ra đi, chắc thằng bé đã không còn phải lầm rầm những lời nói oán hận khổ đau ấy nữa. Nhưng giờ cả bố nó cũng chết đi. Đứa con trai tội nghiệp ăn oán thù để tồn tại ấy liệu còn có thể sống tiếp? Bà đau đớn nhìn những khiếm khuyết trên mắt môi nó, trong trái tim nó. Người ta cũng nói với bà rằng, đức hạnh của người đàn bà có thể cứu rỗi. Bà không có cái đức hạnh đó. Bà tin. Bà tin rằng người ta có thể dùng đức hạnh và yêu thương để chữa lành oán thù, cho dù nó to lớn như thế nào đi nữa. Ngay từ lần đầu tiên nhìn vào đôi mắt thánh thiện độ lượng ấy, bà đã nghĩ, có lẽ không ai khác ngoài người con dâu đáng thương ấy sẽ xóa đi được những tội lỗi của mẹ nó, bố nó, cả của chính nó vương lại trên cuộc đời này.

***

Một giấc mơ kỳ lạ cứ đeo bám chị trong suốt những năm tháng sống trong ngôi nhà này. Nó thường đến vào những đêm mùa đông rét buốt, khi cả gian buồng dập dình trong ảo giác mơ hồ về mưa về gió. Trong giấc mơ, chị không mơ thấy mình, không mơ thấy bố mẹ chị, cũng không thấy người chồng bệnh tật. Chị thấy mình là một bông hoa trắng muốt cài trên vành tai của một thiếu phụ. Cô ấy ngồi một mình bên bờ ao được rào quanh bằng những cây tre có rễ trắng dài tua tủa, cũ kỹ như đã ở cõi nào xa xôi lắm. Thiếu phụ khỏa tay thành những vòng tròn mênh mang, vỗ về. Cho tới khi vòng tròn lan tới giữa ao, trong lòng con nước hiện lên một người đàn ông, tay cầm cây sáo. Hai người nhìn nhau, lâu đến nỗi từ trong mắt rơi ra từng giọt nước trong suốt, loang ra thành những con sóng va vào gốc tre, va vào ánh trăng đang cứ thế nhoen màu. Gió luồn qua lỗ sáo ngân lên những điệu hát buồn hiu hắt. Chị thấy mình là bông hoa trắng đang rơi xuống con nước dập dềnh. Khi chị tỉnh dậy thì thế nào mưa cũng đã hắt ướt mép giường, những con mọt ri rỉ ti tỉ gi gi. Bà cụ thức, đôi mắt cứ như đã mở thế từ lâu rồi, cứ mở như thế, mãi mãi như thế. Khắc khoải, đau đớn, mỏi mòn. Rồi cũng là một đêm mùa đông như thế, chị tỉnh dậy mà không thấy đôi mắt ấy nữa. Bà cụ không đi sưởi lửa. Bà không ngồi chải cước trắng. Bà đi đâu đó. Rồi đi mãi chẳng về. Những người soi ếch đêm kể cho nhau nghe rằng vào cái đêm bà cụ biến mất, họ nhìn thấy một đôi trai gái ngồi hát bên bờ ao đầu làng, hát hết bài này sang bài khác, hát từ khi con trăng còn ở đầu ngọn tre cho đến khi nằm im dưới bàng bạc màu nước. Khi tiếng sáo đột ngột mắc lại trên khoảng không, họ nắm tay tay nhau đi về phía bóng trăng. Những người soi ếch chạy tới thì chỉ thấy bóng trăng bị rẽ làm đôi, hai con cá bơi vòng quanh, đớp từng ngụm trăng cho tới khi con trăng lại yên bình trên mặt ao phẳng lặng...

***

Từng đợt gió thôi dữ dằn, mưa cũng lặng. Người đàn bà với vạt gió buộc lên đầu mình thành vành khăn trắng. Bà để tang chồng. Gió lướt qua thật nhanh những vệt bẩn của trận bão cuối mùa. Con mèo già chạy vụt khỏi căn nhà ngắm vệt sáng đầu tiên ló rạng. Trên tấm lưng khô mốc của thời gian, chẳng ai trách móc gì nhau được nữa. Mọi thứ cứ héo úa dần, cũ kỹ dần rồi biến mất. Quá khứ đã trở thành quá khứ, những giấc mơ rồi cũng biến mất, như là cánh hoa trắng mỏng mảnh tan trong sương đêm. Canh hai chóng vánh qua, người ta chỉ cho bà chừng ấy thời gian quay về đón người đàn ông đang nằm đây. Họ từng là vợ chồng. Giờ là lúc họ tiễn nhau qua cầu Nại Hà, ăn hết bát cháu lú, quên đi câu chuyện đã thuộc về đời trước, kiếp trước.

Con gà trống sau một đêm mùa đông cun run lạnh giờ cất tiếng báo sáng an lành. Người con dâu dụi lửa vác cuốc ra sau vườn phạt đi đám tầm gai để gieo những hạt mầm mới. Người già lục đục lên chùa. Tiếng mõ. Tiếng chuông. Mùng một đầu tháng nào cũng vậy. Tiếng người xen tiếng đời vồn vã. Từng tiếng thở của cuộc sống cứ yên bình vang lên. Nam mô a di đà Phật.