gười đầu tiên mà tôi nhìn thấy là Rhoda, bạn tôi, người tạm thời chăm sóc các bệnh nhân của tôi trong lúc tôi sống ở phố Baker với Sherlock Holmes. Còn hiện giờ thì tôi đang ở trên căn phòng của mình ở phố Baker.

-Anh đã toàn vẹn một cách kì lạ, Watson- anh ta nói trong lúc xem mạch cho tôi.

Tất cả mọi việc lập tức sống động lên trong trí nhớ.

-Tôi ngủ có lâu không Rhoda?

-Gần mười hai tiếng. Tôi đã tiêm thuốc an thần khi người ta đem anh về đây.

-Tình trạng tôi hiện nay ra sao?

-Thực chất là khỏe, không có gì đáng lo. Dập mắt cá, bong gân cổ tay, bỏng thì rõ ràng rồi nhưng không có gì đáng ngại.

-Còn Holmes? Anh ta đâu? Holmes không...

Rhoda hất đầu làm hiệu và tôi nhìn thấy Holmes đang ngồi ở phía bên kia giường tôi nằm. Vẻ mặt của bạn tôi lo lắng, khá nhợt nhạt nhưng vẻ như không việc gì, vẫn nguyên lành. Tôi thấy nhẹ người đến mức không tả đuợc.

-Thôi, tôi phải đi đây- Rhoda nói- Anh ta quay sang Holmes nói thêm:- Hãy theo dõi để anh ấy đừng có nói quá nhiều, ngài Holmes ạ.

Rhoda bỏ đi sau khi nói sẽ quay lại để thay băng cho tôi thêm lần nữa, và dặn rằng không đuợc suy nghĩ hay nói năng gì cho mệt người, Nhưng dù tôi còn đau và khó chịu, nỗi tò mò cháy bỏng không chịu cho tôi nằm yên và ngay Holmes cũng thế, dù anh ta đang lo lắng về thể trạng của tôi. Thế nên tôi lập tức kể lại những gì sau khi Klein dẫn Holmes và Michel đi theo hắn.

Holmes gật gù cái đầu vẻ tán thành nhưng tôi thấy là trong lòng bạn tôi có cuộc đấu tranh dai dẳng. Cuối cùng Holmes nói:

-Tôi sợ rằng đây là cuộc phiêu lưu cuối cùng giữa tôi và anh, bạn thân mến ạ.

-Sao anh lại nói thế?

-Vì rằng cô vợ đáng quí của anh sẽ không bao giờ tin cậy giao anh vào đôi tay vụng về của tôi nữa.

Holmes! - tôi luống cuống- Tôi không phải là đứa bé con.

Anh ta lắc đầu.

-Bây giờ anh cần phải ngủ đi.

-Anh thừa biết rằng tôi sẽ không ngủ đuợc, khi còn chưa biết bằng cách nào anh thoát khỏi tay thằng Klein. Trong mơ tôi toàn nhìn thấy anh bị chém nát bét..

Tôi rùng mình, còn Holmes đặt tay lên tay tôi với sự biểu lộ tình cảm hiếm hoi ít thấy ở bạn tôi.

-Xuất hiện cơ hội giải thoát khi cầu thang bắt đầu bốc cháy- Holmes nói- Khi đưa chúng tôi xuống dưới nhà, Klein còn loanh quanh bố trí, giao việc cho người của hắn, như thể hắn muốn rời bỏ nơi hang ổ này. Hoảng hốt khi thấy có sự cố ở tầng trên, hắn định chạy lên xem sao, nhưng không thể lôi tôi cùng Michel đi theo một cách dễ dàng. Hắn đã hướng nòng súng vào tôi với quyết định tiêu diệt thì bỗng các đụn lửa rơi xuống ầm ầm. Klein và tên đồng bọn chết trong đám cháy, dưới đống đổ sập của tầng trên- Nó sụp xuống chỉ trong khoảng khắc vì ngôi nhà toàn là dầm gỗ thông. "Thiên thần và Vương miện" bây giờ chỉ còn là đống tro tàn.

-Nhưng anh, Holmes, làm sao mà thoát đuợc?

Holmes mỉm cười và nhún vai.

-Không lúc nào tôi nghi ngờ khả năng tự tháo dây trói của mình- bạn tôi nói- Chính anh cũng biết rằng tôi làm chuyện đó rất nhẹ nhàng khéo léo. Thứ duy nhất tôi thiếu lúc đó là một vài giây lơ đãng của thằng Klein. Đám cháy đã tạo ra cho tôi mấy giây quí hóa ấy. Tiếc là tôi không cứu đuợc Michel Sairx. Vẻ như anh ta vui mừng đón nhận ngọn lửa và cái chết- anh chàng bất hạnh đã chống lại khi thấy tôi cố lôi anh ta ra ngoài. Thực chất thì chính Michel tự lao mình vào lửa.

-Có lẽ đó là lối thoát tốt nhất đối với anh ta chăng?- Tôi lẩm bẩm- Còn con quái vật đểu cáng ấy, thằng Jack mổ bụng thì sao?

Đôi mắt xám của Holmes phủ màn suơng buồn bã. Vẻ như suy nghĩ lúc này của bạn tôi đang ở tận đâu đó xa xôi.

-Công tuớc Risa? Anh định nói người ấy phải không?. Cũng chết. Và tôi tin rằng đó cũng là nguyện vọng của ông ta, giống như người em tàn tật.

-Rất tự nhiên. Hắn ta coi cái chết trong ngọn lửa còn hơn thòng lọng của đao phủ.

Tư tuởng của Holmes tiếp tục bay lượn ở chốn xa xôi. Mãi sau anh ta mới nói, khẽ và trang trọng:

-Watson, chúng ta cần kính trọng quyết định của con người đáng quý..

-Đáng quý?! Chắc là anh nói đùa? A, tôi hiểu rồi. Anh muốn nói về giai đoạn tỉnh táo trong nhận thức của hắn. Còn ông bố hắn, Công tuớc Sairx?

Holmes gục đầu xuống ngực.

-Công tuớc cũng tự kết liễu đời mình.

-Hừ, rõ ràng rồi. Ông ta không thể chịu đựng nổi nỗi kinh hoàng khi người ta vạch mặt con trai truởng của mình. Anh làm thế nào mà biết điều đó, Holmes?

-Từ đám cháy tôi đến thẳng dinh cơ của Công tuớc Sairx ở đại lộ Berkli, có sự hộ tống của Lestrade. Chúng tôi đã đến chậm. Ông ta đã biết tin về Công tuớc Risa, sau đó đã đâm vào ngực bằng cây kiếm dấu trong cây gậy chống.

-Cái chết của một quý tộc chân chính!

Holmes làm một cử động khó nhận thấy. Tôi nghĩ là anh ta gật đầu. Bạn tôi tỏ ra hết sức ủ rũ.

-Một công vịêc không hay, Watson, hết sức không hay- Holmes nói. Rồi lặng im. Cảm thấy Holmes muốn kết thúc chuyện này nhưng tôi thì không thể tán thành việc ấy. Tôi đã quên hết mọi đau đớn của mình.

-Holmes, tôi không hiểu sao Kẻ mổ bụng lại chết.

-Đúng, hắn chết rồi- Holmes khẳng định- Hoan hô việc đó. Giờ thì anh cần phải nghỉ đi, Watson..

Anh ta đã định đứng lên.

-Tôi không thể nào giữ mình ở đuợc tình trạng nghỉ ngơi- tôi giở trò ranh- khi mà tất cả các việc đau đầu này chưa giải quyết xong.

Bạn tôi lại phải ngồi yên.

-Ngay tôi cũng có thể dõi theo đuợc hết các sự kiện xảy ra sau cùng. Thằng Khùng- mổ bụng che mặt bằng chiếc mặt nạ bác ái của Công tuớc Risa, không biết Andella và Michel Sairx ở đâu. Tôi suy nghĩ thế có đúng không?

Holmes không đáp lời.

-Khi anh phát hiện ra hang ổ của hắn- tôi tiếp tục- anh hẳn là đã biết hắn là ai rồi phải không?

Holmes gật đầu khẳng định.

-Tôi và anh tới hhu tế bần, ở nơi đó rõ ràng là nó nhìn và nghe thấy anh nói, mặc dù ta không thấy nó, hoặc giả sau đấy hắn mới đến và biết về quán "Thiên thần và Vương miện" qua bác sĩ Meray, ông ta chẳng có lí do gì để giấu các việc xảy ra truớc đó. Công tuớc Risa đi theo vết chúng ta, cũng tìm thấy cái cổng ấy, nơi chúng xếp các thùng phi rỗng.

-Công tuớc Risa đến sớm hơn- Holmes nói một cách rời rạc- anh có nhớ việc tôi và anh phát hiện thấy then gài cửa đã bị bẻ gãy không?

-Chỉnh lí của anh đuợc tôi tiếp nhận. Hắn ta rõ ràng đi trong suơng mù vững tin hơn tôi và anh. Không nghi ngờ gì nữa, ta đã làm hắn kinh hoảng lúc hắn đã lén đến chỗ Andella, mà hắn chọn làm con mồi lần này. Rõ ràng là hắn nấp ở ngoài hành lang khi chúng ta buớc vào phòng với Andella.

Holmes không bác bỏ các suy giải của tôi.

-Sau đó hiểu rằng anh đang theo dõi nên hắn quyết định kết thúc sự nghiệp xấu xa của hắn, và quăng ra câu thách thức điên khùng với tất cả. Những lời cuối cùng hắn nói khi hướng vào tôi là:"Hãy nói với tất cả, đốc tờ Watson. Hãy nói với tất cả rằng kẻ mổ bụng là ta- Công tuớc Risa!". Chỉ có thằng khùng mới muốn có thứ danh tiếng như vậy.

Holmes đứng lên với thái độ cả quyết:

-Ít nhất thì Jack mổ bụng đã không còn nữa, Watson ạ, hắn không còn lùng sục đêm đêm đuợc nữa. Còn bây giờ, vì tôi với anh đã vi phạm chỉ dẫn của bác sĩ điều trị anh khá lâu rồi, nên tôi yêu cầu anh phải ngủ đi.

Nói xong Holmes rời khỏi giường tôi.

ENLERI VỀ THĂM QUÁ KHỨ

Enleri trầm ngâm đặt bản ghi chép của bác sĩ Watson sang một bên. Không để ý nghe tiếng khóa kêu và tiếng cửa ngoài mở ra, đóng vào. Khi anh ta ngẩng đầu lên thì thanh tra Kuin đang đứng truớc cửa phòng.

-Bố!

-Chào anh-Viên thanh tra nói với nụ cuời khẩy- Bố anh không thể nào ở lại đó lâu hơn đuợc nữa. Và thế là bố về đây.

-Sẵn sàng đón tiếp việc bố quay về.

-Anh không cáu à?

- Bố đã trụ ở đó lâu hơn con mong rồi đấy.

Thanh tra Kuin buớc vào, ông quăng chiếc mũ phớt xuống đi- văng và quay sang con trai với vẻ nhẹ người rõ ràng. Ngay sau đó vẻ mặt ông trở nên lo lắng.

-Anh trông khiếp lắm. Có việc gì vậy Enleri?

-Con thấy người mạnh khỏe cực kì.

-Anh đừng bịp tôi. Cuốn tiểu thuyết của anh vẫn chưa suôn sẻ à?

-Không ạ, mọi việc tốt cả.

Nhưng người thanh tra già không dễ tin như thế.

-Nói ra mọi chuyện xem nào- ông bố nói như ra lệnh.

Enleri nhún vai.

-Sao con lại sinh ra trong một gia đình cảnh sát làm gì nhỉ! Thôi đuợc, đúng là đã có chuyện gì đó. Các sự kiện xoắn xuýt vào nhau- quá khứ và hiện tại. Một chiếc nút cũ đang cần phải tháo gỡ..

-Nói rõ hơn xem nào.

-Grant Ayme đến đây..

-Tôi biết, hắn mang đến cho anh một bản chép tay của người đàn bà nào đó chưa rõ.

-Bản ghi chép làm con bị lôi cuốn. Và bây giờ đang bị lôi vào chuyện ấy.

-Bố không hiểu gì cả.

Enleri thở dài

-Có lẽ để cho bố hiểu đuợc con cần phải kể trình tự từ đầu đến cuối.

Rồi anh ta kể lại khá lâu.

-Sự việc là thế bố ạ. Bà cụ quả quyết giữ lòng tin vào sự vô tội của ông bố. Bà ta đã mang niềm tin này qua suốt cuộc đời. Con có ý nghĩ rằng bà ta không biết nên làm gì, truớc khi nghĩ ra chuyện tìm sự giúp đỡ ở con. Thế mới chết chứ!

-Và anh định làm thế nào?

-Bố xuất hiện đúng vào lúc con định đến thăm bà cụ.

-Bố nghĩ là anh làm đúng?-Thanh tra Kuin đứng lên và cầm bản ghi chép ở tay Enleri- theo tôi hiểu thì anh không còn cách giải quyết nào khác.

Enleri đứng lên.

-Sao bố không tự mình đọc hết đi trong lúc con tới đó?

-Chính bố đang định như vậy.

Enleri đưa xe lên phía bắc, tới Xchero theo con đường nhựa số 22. Xe chạy ngang qua một sườn đồi miền quê tới một khu ngã tư có dấu vết của một rạp xiếc lưu động, có lẽ đã dựng rạp ở đây suốt cả mùa đông.

Suốt dọc đuờng người thám tử trẻ tuổi nghĩ về bà lão già nua mà mình đang tìm đến. Những ý nghĩ chẳng vui vẻ chút nào.

Cuối cùng xe ngoặt vào một đoạn đuờng ngắn trồng cây hai bên, dẫn tới một biệt thự nhỏ, gọn ghẽ. Enleri ra khỏi xe rồi lưỡng lự hướng tới cửa vào. Chưa kịp gõ thì cửa đã mở ra như thể bà cụ đang chờ sẵn."Giá như bà già không có nhà có lẽ lại hay"- Enleri tự dưng nghĩ vậy.

-Cụ là Deborah Sairx Xpein- anh hỏi trong khi nhìn từ trên xuống mái đầu tóc bạc- Có phải không ạ Xin chào cụ Xpein.

Tất nhiên bà cụ đã quá cao tuổi. Theo dự tính của Enleri thì bà lão đã khoảng chín chục tuổi rồi, mà cũng có thể hơn chín chục. Trong bản ghi chép của bác sĩ Watson, nói về lần ông ta cùng Sherlock Holmes đến thăm lâu đài của Công tuớc Sairx, thì chỉ áng chừng tuổi của cô bé con, giờ đây đang là một bà lão đứng truớc mặt Enleri.

Như mọi bà cụ cao tuổi khác, nhất là với các cụ nhỏ người mà đầy dặn, bà lão có khuôn mặt như quả táo héo tàn, chỉ còn sót lại đôi chút màu hồng trên gò má, riêng đôi mắt nom vẫn trẻ. Chúng sáng sủa, nhìn thẳng vào vị khách và thỉnh thoảng lại bừng lên ánh lửa linh động.

-Mời ngài vào, ngài Kuin.

-Cụ có thể gọi tôi là Enleri, thưa cụ Xpein.

-Tôi không sao quen đuợc với phong thái đó.- Bà lão nói khi dẫn vị khách vào căn phòng khách nhỏ nhưng tiện nghi, với kiểu trang hòang rất cổ. Enleri cảm thấy mình đang lạc vào một không gian của nuớc Anh thế kỉ 19- Tôi muốn nói về cách xưng hô suồng sã của người Mỹ ngay trong buổi làm quen. Tuy nhiên xin mời ngài ngồi lên ghế này, ngài Enleri. Xin ngài thứ cho, nếu như ngài thích gọi như vậy.

-Tôi muốn vậy cụ ạ- Enleri nói và nhìn quanh phòng- tôi thấy là nơi đây vẫn bảo tồn những gì của quá khứ.

Bà lão cũng ngồi xuống chiếc ghế tựa kiểu cổ, hầu như chìm vào trong chiếc ghế.

-Thì còn gì giữ đuợc nữa đối với một người phụ nữ Anh già lão?- Bà cụ hỏi với nụ cười yếu ớt. Bây giờ người ta không thích những thứ này, nhưng tôi không thể nào chia tay với quá khứ, với những gì thân yêu ruột thịt. Nói chung thì ở đây tôi thấy hoàn toàn thuận tiện. Còn các chuyến hành trình đi New- Rosen, mà thỉnh thoảng tôi có đến để ngắm các bông hồng của con bé Rachell, đã tô điểm thêm cho sự tồn tại của tôi.

-Có nghĩa là việc đó do cô Rachell Hegher làm!

-Ồ, vâng. Nó gửi bản ghi chép ấy tới ngài theo yêu cầu của tôi.

-Rachell Hegher là cháu cụ đấy ạ?

-Nó là cháu tôi. Ta uống trà nhé, thưa ngài?

-Đừng vội cụ ạ, nếu như cụ không phản đối, cụ Xpein- Enleri nói- Tôi tích tụ hàng đống câu hỏi, nhưng truớc tiên là về việc cụ đã nhìn thấy ông ấy, đã quen biết với cả hai người, với Sherlock Holmes, với Watson. Sao tôi ghen tị với cụ đến vậy?!

-Chuyện đó đã quá lâu rồi..Nhưng tất nhiên tôi còn nhớ họ. Cái nhìn của ông Holmes nhọn sắc như thanh kiếm, mà ông ta điềm tĩnh. Khi tôi đặt tay mình vào tay ông ấy, tôi cảm thấy ông rất cảm động. Ông Holmes rất qúy tôi. Cả hai ông ấy đều là những chính nhân quân tử, đấy là điều chủ yếu nhất đã, thưa ngài. Vào thời đó, ngài Enleri ạ, hãy còn những chính nhân quân tử thật sự. Tất nhiên hồi ấy tôi còn là cô bé con và nhớ về các ông ấy như những vị khổng lồ. Có lẽ trong một ý nghĩa xác định nào đó, các ông ấy đúng là như vậy.

-Cho phép tôi hỏi cụ, bản ghi chép đến tay cụ bằng cách nào?

-Sau khi bác sĩ Watson viết xong theo nguyện vọng của ông Sherlock Holmes, nó đuợc chuyển sang tay người chủ trì tài sản của gia đình Sairx. Nó nằm trong tay ngài Trạng sư của tôi, thật may là thế. Ông ta đã theo dõi, bảo vệ các quyền lợi của tôi hết sức trung tín. Sau đấy khi tôi đã lớn, không lâu truớc khi ông ta chết, ông đã nói cho tôi nghe về bản ghi chép. Tôi yêu cầu Trạng sư giao lại cho mình và ông ta đã chuyển giao cho tôi.

-Tại sao cụ đã chờ đợi lâu như vậy, thư cụ Xpein. Sao mãi đến giờ cụ mới chuyển giao nó cho người khác?

-Tôi cũng không rõ tại sao tôi đã chờ đợi lâu đến thế - bà lão nói- Ý nghĩ tìm một chuyên gia để khẳng định niềm tin của tôi chưa bao giờ thành hình thật rõ nét, mặc dù đã lâu rồi nó thấp thoáng trong đầu tôi. Những ngày gần đây tôi xuất hiện ý nghĩ rằng cần phải tiến hành gấp lên. Liệu tôi còn sống đuợc bao lâu nữa? Mà tôi thì muốn đuợc chết với một tâm hồn thanh thản.

Giọng của bà cụ vang lên một nỗi khẩn cầu kín đáo và Enleri muốn đuợc giúp đỡ cho cụ già này.

-Ý nguyện gửi bản ghi chép lại cho cháu nẩy sinh là do chính nội dung đã ghi trong đó, có phải không cụ?

-Vâng, tất nhiên là do vậy, ngài Enleri. Còn ngài Grant Ame thì thú nhận với Rachell Hegher là ngài cử ông ta đi tìm kiếm nguời đã gửi nó.

- Cuộc tìm kiếm của Grant Ame đã đạt đuợc mục đích, mặc dù đó không phải là cái đích mà cháu trù tính- Enleri mỉm cuời.

-Cầu Chúa ban hạnh phúc cho cả hai. Tôi biết rằng cậu ấy chẳng có gì giúp đuợc cho ngài, ngài Enleri. Tôi còn biết sớm hay muộn ngài cũng sẽ tìm ra tôi, cũng như ngài Sherlock Holmes đã không quản khó khăn vất vả, tìm ra chủ nhân của bộ đồ mổ. Nhưng dẫu sao tôi cũng tò mò muốn biết ngài tìm ra tôi bằng cách nào.

-Việc đơn giản lắm, thưa cụ. Ngay lúc đầu tiên đã rõ rằng người gửi tới cháu bản ghi chép hiện đang có những lưu tâm cá nhân đến các vấn đề xa xưa. Thế nên cháu gọi điện cho một anh bạn chuyên gia về phả hệ, người theo dõi các vấn đề lịch sử của tầng lớp quý tộc Anh của các thế kỉ đã qua. Anh ta chẳng khó khăn gì dõi theo đuợc con đường từ lâu đài Sairx, nơi cụ đã ở lúc còn là cô bé con, cho tới lúc cụ di chuyển về đây, về với chị họ ở San Franxico. Cháu biết tên họ của bốn cô gái quen biết với Grant và tin rằng, một trong các tên họ này phải có gì đó gần gũi với dòng họ của Công tuớc Sairx.

Từ cuộc hôn nhân của cụ với Barni Xpain năm 1906, giám định viên của cháu đã lần đến cuộc hôn nhân của con gái cụ. Rồi bỗng xuất hiện tên Hegher người kết hôn với con gái của cụ và chứng cớ đã có -Enleri nhìn bà lão với vẻ lo lắng- Cụ đã mệt rồi. Có thể gác cuộc nói chuyện này sang lần khác, thưa cụ.

-Không, xin ngài tiếp tục cho. Tôi thấy mình khỏe lắm- Đôi mắt vẫn trẻ của bà cụ nhìn lên Enleri với vẻ khẩn cầu- Người vốn là một con người tuyệt vời, ông bố của tôi ấy. Tốt bụng, dịu dàng. Ông cụ không thể nào lại là một con quái vật như vậy. Không thể nào, thưa ngài!

-Cụ tin rằng chưa cần phải nằm nghỉ ạ?

-Chưa đâu. Ít nhất cũng là trong khi ngài kể cho hết..

-Vậy xin cụ tựa vào lưng ghế này. Còn cháu sẽ nói.

Enleri cầm cánh tay già yếu nhăn nheo của bà cụ, và bắt đầu nói duới tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ cũ đứng ở góc nhà. Quả lắc của nó như một ngón tay cơ khí, đang cố gạt đi từng giây trên bộ mặt thời gian.

Bàn tay bé nhỏ trong tay Enleri luôn luôn xiết lại, sau đó nó ngừng động đậy và nằm im trong tay viên thám tử như chiếc lá thu vàng úa.

Một lát sau chiếc rèm buông ở cửa phòng khách vén lên, rồi một người phụ nữ luống tuổi, mặc chiếc áo trắng dùng trong nhà buớc vào.

-Bà cụ ngủ rồi- Enleri thì thầm.

Thám tử Enleri thận trọng đặt bàn tay bà cụ xuống rồi nhón chân ra khỏi căn phòng.

Người đàn bà tiễn anh ra cửa.

-Tôi là Susan Base. Tôi chăm nom cho bà cụ. Bà lão thường hay ngủ thiếp đi như vậy.

Enleri gật đầu chào rồi rời khu biệt thự. Người thám tử trẻ tuổi ngồi vào ô tô quay về Mahattan, cảm thấy mình cũng quá mệt mỏi và già cỗi...