• Khán giả của bạn: Họ là ai?

• Lật ngược vấn đề

• Giá trị của sự ngắn gọn

BIẾT KHÁN GIẢ CỦA BẠN

Để hòa hợp với khán giả, bạn phải hiểu biết một phần nào đó về họ.

Cẩn thận hơn, bạn có thể chuẩn bị trước bằng cách tìm hiểu một loạt các câu hỏi, chẳng hạn như là: Khán giả của bạn thuộc thành phần nào? Họ từ đâu đến? Họ có nỗi trăn trở gì không? Sở thích chung của họ? Họ muốn nghe bạn nói cái gì? Họ muốn bạn nói trong bao lâu? (Điều này rất quan trọng!) Và khi bạn nói xong, liệu họ có đặt câu hỏi với bạn hay không?

Sam Levenson rất thành công nhờ biết chú trọng điều này. Anh là khách mời thường xuyên của chương trình đối thoại nổi tiếng "The Ed Sullivan", một người kể chuyện không thể thiếu trong nhiều câu lạc bộ tên tuổi. Sam rất được lòng khán giả bởi anh luôn thân thiện và hiểu ý họ. Sam đứng trên sân khấu nhưng người ta có cảm tưởng như anh đang ngồi trên hàng ghế khán giả vậy. Sam kể cho khán giả nghe về một thời niên thiếu cơ cực, về người cha nghiêm khắc luôn muốn anh trở thành một thầy giáo.

"Cha tôi đặt chân đến mảnh đất này khi ông còn làm một thanh niên trai tráng. Bởi ông nghe nói nước Mỹ là nơi đầy hứa hẹn, rằng những con đường ở đây đều lát bằng vàng! Nhưng tới đây ông đã học được ba điều:

1. Không có con đường nào lát vàng cả.

2. Thậm chí chúng chưa được tráng nhựa.

3. Ông sẽ góp công sức để tráng nhựa cho chúng.

Sam kể câu chuyện này vì hôm ấy hầu hết khán giả là những người thuộc tầng lớp lao động. Ngay lập tức, Sam tạo được sự thân thiện bởi câu chuyện này như một dải keo dán anh vào khán giả.

VÀ NGƯỢC LẠI: BẠN LÀ AI?

Dù là người nổi tiếng, cũng đừng cho rằng mọi khán giả đều biết bạn. Shirley Povich - nhà báo được giải thưởng Washington Post, cha đẻ của chương trình truyền hình Maury Povich - đã nghiệm ra điều này.

Là một trong những nhân vật nổi tiếng ở Washington, hôm nọ anh được mời đến nói tại bữa tiệc B'nai B'rith của cộng đồng Do Thái (Shirley vốn là người Do Thái Orthodox). Anh mở đầu bài phát biểu của mình bằng câu nói: "Hôm nay tôi vô cùng vui sướng được có mặt tại đây, vì tất cả những người bạn tốt nhất của tôi đều là người Do Thái".

Cả khán phòng im thin thít, không một lời đáp lại sau câu nói của Shirley. Những khán giả Do Thái cho là vị khách này nói chuyện quá sáo, họ không thích nịnh hót như vậy. Ngay lập tức, Shirley nhận ra lý do: khán giả không biết anh cũng là một người Do Thái.

Shirley nhanh chóng thêm vào: "Trong đó có cha mẹ, anh em, và ngay bản thân tôi".

Không khí bỗng vui vẻ trở lại ngay.

Hôm sau, Shirley tâm sự với đồng nghiệp ở tòa soạn Post: "Sau đó, tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc vì đã hòa mình được với khán giả. Đó là điều quan trọng nhất khi bạn nói trước công chúng".

LẬT NGƯỢC VẤN ĐỀ

Đây là cách lập tức thu hút sự chú ý của khán giản, vì những gì bạn nói nằm ngoài dự đoán của họ.

Dick Gerstein nhiều năm liền là luật sư ở Miami. Một tối nọ anh gọi điện cho tôi với giọng hớt ha hớt hải: "Larry, tôi gặp rắc rối to rồi. Chúng tôi phải tổ chức một bữa tiệc trọng đại vào tối Chủ Nhật này tại Fontainebleau. Đây sẽ là một cuộc gặp gỡ giữa Hội Liên Hiệp Luật Sư Quốc Gia và Hiệp Hội Sĩ Quan Cảnh Sát. Toàn những nhân vật tai to mặt lớn, Larry ạ!"

Tôi hỏi: "Rắc rối là gì?"

Dick trả lời: "Cậu biết Frank Sullivan chứ? Chủ tịch Hội đồng chống tội phạm Florida, một người nói chuyện dở nhất thế giới. Ông ta là người nói đầu tiên ở bữa tiệc."

Ngừng ba giây để thở, Dick nói tiếp: "Vấn đề chính là chỗ đó! Tôi cần một người đánh thức khán giả dậy sau khi họ đã được Sullivan ru ngủ. Cậu làm việc này được chứ Larry? Đừng lo. Tôi sẽ giới thiệu cậu với họ".

Tối Chủ Nhật, tôi nhận ra ra Dick quả thật không phóng đại. Sullivan với một giọng nói đều đều và chậm rãi đã làm cho mọi người không biết bao nhiêu lần lấy tay che miệng. Những tấm tranh ảnh, biểu đồ minh họa cũng trở nên vô tác dụng. Thậm chí ngay cả vợ của Sullivan cũng liên tục đưa tay lên dụi mắt.

Tôi ngồi ở bàn đầu tiên, mặc bộ áo dạ hội lần đầu tiên trong đời, nhìn những sĩ quan cảnh sát trong bộ quân phục với những chiếc huy chương sáng chói. Ai nấy đều gật gà gật gù. Nửa giờ sau, Sullivan vừa hoàn tất bài nói của mình thì khán giả lập tức đứng dậy ra về.

Dick trông thấy cảnh tượng này và phát hoảng. Anh ta nhào đến cái micro: "Thưa quý vị, trước khi quý vị ra về... Xin một tràng vỗ tay cho... anh bạn tốt của tôi: Larry King!"

Vài lời giới thiệu.

Lúc bấy giờ tôi bắt đầu thấy hoảng hơn cả Dick. Ba mươi năm về trước, khán giả chưa nghe nói đến tên tôi. Hai ngàn con người trong khán phòng đã phải chịu đựng một bài nói dở và nhàm chán. Họ quá mệt mỏi và chỉ muốn rời khỏi nơi đây càng nhanh càng tốt! Tôi bước đến micro, bắt đầu lấy lại sự bình tĩnh rồi hào hứng nói: "Thưa quý vị, tôi là một phát thanh viên. Trong ngành phát thanh viên thì chúng tôi luôn có một học thuyết công bằng. Vấn đề nào cũng có hai mặt của nó. Chúng ta vừa mới nghe ông Frank Sullivan nói về chủ trương chống phạm pháp, và theo học thuyết công bằng, hôm nay tôi đứng đây để nói thay cho sự phạm pháp".

Mọi người đứng lại. Họ chú ý tôi ngay tức thì. Lúc này tôi mới nghĩ trong đầu là nên nói cái gì tiếp theo. "Trong quý vị đây có ai thích sống ở Butte - Montana không?"

Không một cánh tay nào giơ lên.

Tôi tiếp tục: "Butte - Montana là thành phố có tỉ lệ phạm pháp thấp nhất ở phương Tây. Năm ngoái không có một tội phạm nào ở Butte. Nhưng không ai muốn tới đó".

Rồi tôi hỏi hai câu hỏi và tự trả lời chúng: "Năm thành phố du lịch nào đông khách nhất nước Mỹ? New York, Chicago, Los Angeles, Las Vegas, Miami. Năm thành phố nào có tỉ lệ phạm pháp nhiều nhất nước Mỹ? Cũng chính là New York, Chicago, Los Angeles, Las Vegas và Miami. Kết luận ở đây rất rõ ràng: Nạn phạm pháp lôi cuốn ngành du lịch. Chúng diễn ra ở những nơi đắt đỏ và người ta ào ào tới đó."

Vợ của Sullivan thức dậy.

Tôi càng gây chú ý hơn khi nói những lời quả quyết: "Và một điều nữa, nếu chúng ta nghe theo những lời của ngài Sullivan, nếu chúng ta chú ý những tấm biểu đồ, tranh ảnh minh họa và làm theo những gì ông ta nói, và nếu mọi việc diễn ra đều như ý thì nạn phạm pháp sẽ bị bật ra khỏi nước Mỹ. Sau đó chuyện gì sẽ xảy ra? Tất cả mọi người trong khán phòng này sẽ thất nghiệp".

Cảnh sát trưởng của Louisville, Kentucky, dậm chân thình thịch và nói lớn: "Thế chúng ta phải làm gì bây giờ?".

Có thể đây không phải là vấn đề chính đáng và cũng không nên khuyến khích. Nhưng mục đích của tôi là cố gắng tạo nên một không khí sôi động, xóa đi sự mệt mỏi và nhàm chán. Tôi đã nói mặt trái của vấn đề, những điều ngoài dự đoán. Thêm nữa cũng nhờ một chút hài hước.

Một người tính cách nghiêm túc song cũng là dân ăn nói có hạng: cựu thị trưởng Mario Cuomo. Cách đây vài năm, tôi được mời làm người dẫn chương trình trong một buổi họp mặt trưa của những quan chức lãnh đạo ở New York. Hôm ấy thị trưởng Cuomo: "Ông sẽ nói về vấn đề gì trong hôm nay hả Mario?".

Cuomo trả lời "Tôi sẽ nói về việc chống lại bản án tử hình". Cuomo làm tôi ngạc nhiên: "Ý tưởng này thú vị đây! Khán phòng có cả ngàn cảnh sát trưởng, và tất cả họ đều ủng hộ bản án tử hình. Còn ông thì sẽ nói với họ rằng ông chống lại nó. Ông sẽ tạo ra một sự kiện lớn đấy".

Và thực sự Cuomo đã làm cho tất cả mọi người bất ngờ. Ông nói rằng ông chống bản án tử hình bởi những lý do chính đáng. Không ai chê trách Cuomo vì sự sắc sảo và uyên bác, vì cách lập luận thú vị của ông. Vấn đề ông nêu ra tạo nên một không khí tranh luận sôi nổi. Cuomo quả thật có một khả năng tranh luận rất hùng hồn. Và bất cứ nhà hùng biện nào có mặt trong buổi trưa hôm ấy đều có thể học hỏi ở ông hai điều:

Thứ nhất, là tầm quan trọng của sự chuẩn bị. Cuomo biết rõ người nghe ông nói thuộc thành phần nào. Những lời lẽ ông dùng rất thuyết phục. Quan điểm của ông có cơ sở dựa trên những nghiên cứu khoa học lẫn những suy nghĩ sâu sắc.

Thứ hai là tầm quan trọng của sự mạnh mẽ, quyết đoán. Cuomo hoàn toàn có thể chọn một đề tài nói an toàn và nhẹ nhàng hơn. Thế nhưng ông đã làm một việc mà không phải ai cũng dám làm. Chính nhờ điều này ông đã gây một ấn tượng manh.

GIÁ TRỊ CỦA SỰ NGẮN GỌN

Tôi từng nghe một giáo viên tiếng Anh kể một câu chuyện về một thanh niên khi nhận lá thư của người bạn. Lá thư này dài đến mấy trang liền và kết thúc bằng một lời xin lỗi "Xin cậu thứ lỗi vì tớ đã viết dài như vậy. Tớ không có thời gian để viết một lá thư ngắn". Thoạt nghe thấy vô lý. Nhưng nghĩ kỹ thì thấy chuyện này có lý. Thật không dễ dàng để viết một cách ngắn gọn và cô đọng. Nhất là đối với những việc bạn biết nhiều về nó. Nhưng trong nghệ thuật nói thì rất cần cô đọng và làm ngắn gọn lại những lời nói của mình.

Khi bạn trình bày một bài diễn văn trước công chúng, sự cô đọng và ngắn gọn sẽ được mọi người hoan nghênh. Abraham Lincoln rất am tường điều này. Bài nói của ông trước công chúng không đầy năm phút nhưng nó khiến người ta nhớ hơn là bài nói dài hai giờ đồng hồ của Edward Everett. Sau đó Everett đã viết một lá thư cho Lincoln: "Tôi phải thừa nhận bài nói dài hai tiếng đồng hồ của tôi không tác động nhiều đến công chúng bằng những gì anh nói trong hai phút!".

Một trong những bài nói dài nhất lịch sử nước Mỹ, là bài nói đầu tiên trước công chúng của cựu tổng thống William Henry Harrison. Bài nói này thực sự giết chết ông vì nói quá dài. Harrison đã nói hơn một tiếng đồng hồ trong một tiết trời giá lạnh ngày 4/3/1841. Sau đó ông bị viêm phổi nặng và một tháng sau thì qua đời.

Trái ngược lại, một trong những bài nói ngắn nhất và khiến mọi người nhớ nhất là của tổng thống John F. Kennedy. Ngày 20/01/1961, vị tổng thống mới này đã khuấy động được lòng người dân Mỹ, giữa lúc đang bước vào một thập niên mới sau giai đoạn khó khăn ở những năm 50. Kennedy chỉ nói duy nhất một câu. Nhưng bất cứ ai đã nghe rồi thì không thể quên được.

"Hỡi những người Mỹ anh em của tôi, đừng hỏi Tổ quốc có thể làm gì cho bạn mà hãy hỏi rằng bạn có thể làm gì cho Tổ quốc".

Carl Sandburg, một nhà văn xuất sắc từng đoạt giải Pulitzer Prize cho quá trình nghiên cứu về trào Lincoln, đã bộc bạch sự khâm phục và ngưỡng mộ của mình đối với Kennedy: "Đây chính là phong cách của cựu tổng thống Lincoln!".

Chúng ta cũng nên học hỏi Winston Churchill. Khi chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu diễn ra, Churchill đã đến nói chuyện với các sinh viên một trường đại học ở ngoại ô Luân Đôn. Và những lời nói mãnh liệt của ông có lẽ sẽ mãi mãi không phai đối với các sinh viên trường Harrow, ngày 29/10/1941: "Không bao giờ nhượng bộ - không bao giờ - không bao giờ - không nhượng bộ trước bất cứ thế lực nào dù lớn lao hay nhỏ bé, khổng lồ hay vặt vãnh. Chỉ cúi đầu trước danh dự và nhân cách tốt!".

Rồi ông ngồi xuống. Đó là toàn bộ bài nói của ông.

Có thể chúng ta không phải là những nhà lãnh đạo thế giới, có thể bài nói của chúng ta không liên quan đến chiến tranh hay hòa bình, hay vận mệnh của dân tộc. Nhưng nó quan trọng đối với ta và "ảnh hưởng trực tiếp" đến những người ngồi nghe ta nói. Và dù bạn có là ai, cũng nên học phong cách nói ngắn gọn mà sắc sảo của họ. Một bài diễn thuyết thành công sẽ góp phần không nhỏ cho sự thành công của bạn. Nếu những người như Lincoln, Kennedy, Churchill có phong cách nói hiệu quả là ngắn gọn sắc sảo thì chúng ta cũng nên khôn ngoan làm giống họ.