ó những lần Cosimo bị đánh thức giữa đêm bởi tiếng thét:

– Cướp! cướp! Nhanh lên! cứu chúng tôi với!

Anh vội vã chuyền tới chỗ đó. Có khi là một ngôi nhà tranh của một gia đình tiểu nông, đông đúc, quần áo thốc thếch, tay ôm đầu, đang ở ngoài sân.

Khổ thân chúng tôi, khổ thân chúng tôi, bọn Gian ChùmThạchThảo đã kéo tới đây và lấy đi toàn bộ số tiền kiếm được từ vụ mùa.

Dân chúng tụ tập đông đảo.

– Gian ChùmThạchThảo à? Có phải hắn không? Ông bà đã nhìn thấy hắn à?

– Chính hắn! đích thị hắn! Hắn đeo mặt nạ, mang một khẩu súng dài như thế này, theo sau là hai tên khác đeo mặt nạ, hắn chỉ huy hai tên đó. Hắn là Gian ChùmThạchThảo.

– Hắn đâu? Hắn đi về phía nào?

– Này, đúng đấy, giỏi đấy, tóm cổ Gian ChùmThạchThảo đi! Ai biết được giờ này hắn đang ở đâu.

Hoặc tiếng thét là của một người lữ khách, chơ vơ giữa đường, bị lột sạch: ngựa, túi tiền, áo khoác, hành lý.

– Cướp! Cứu tôi với! Gian ChùmThạchThảo.

– Chuyện gì vậy? Hãy nói với chúng tôi!

– Hắn phóng về kia, đen ngòm, râu tóc xồm xoàm, súng hỏa mai đã nhồi đạn, suýt nữa thì tôi bỏ mạng!

– Nhanh lên! Chúng ta hãy đuổi theo hắn! hắn trốn theo ngả nào?

– Ngả này! Không phải, có lẽ ngả kia! Hắn phi như gió cuốn!

Cosimo nhất quyết phải gặp Gian ChùmThạchThảo. Anh băng rừng chuyền theo những con thỏ và những con chim, miệng khích lệ chú chó con:

– Massimo GiỏiGiắn! Bám theo! Tìm đi!

Song điều anh muốn trục khỏi ổ chính là tay cướp bằng xương bằng thịt, không phải để nghe hắn nói, hoặc nói với hắn cái gì cả, mà chỉ để trực diện với một nhân vật tên tuổi nổi như cồn. Vậy mà anh chưa bao giờ có thể gặp hắn, ngay cả khi trọn đêm lang thang trên cành. “Có nghĩa là đêm nay hắn đã không xuất hành”, Cosimo tự bảo; song sáng ra thì tại một chỗ nào đó của cái thung lũng, có một đám người tụ tập trước cổng một ngôi nhà, hoặc một khúc quanh trên con lộ, đang bàn tán về một vụ đánh cướp. Cosimo vội vã chuyền tới, vểnh tai lắng nghe những câu chuyện ấy. Có lần có người hỏi:

– À này cậu kia, cậu luôn ngụ ở trên cây trong khu rừng, thế cậu chưa từng bao giờ trông thấy Gian ChùmThạchThảo à?

Cosimo ngượng chín người.

– Ờ! À!… Hình như chưa…

– Sao mà cậu ấy có thể trông thấy hắn được? một người khác xen vào. Gian ChùmThạchThảo có những chỗ ẩn không ai có thể tìm ra, và ngay cả nếu hắn có đi trên đường cũng không ai biết.

– Với số tiền thưởng treo trên đầu, ai chộp được hắn hẳn sẽ sống thoải mái suốt đời đấy!

– Biết thế! Song kẻ biết hắn ở đâu, thì cũng mang nhiều tiền án hầu như hắn, nếu ló mặt ra thì chính kẻ ấy cũng chấm dứt trên giá treo cổ mà thôi!

– Gian ChùmThạchThảo! Gian ChùmThạchThảo! Lẽ nào thủ phạm của các tội ác ấy luôn là hắn.

– Hiển nhiên, hắn bị nhiều cáo buộc đến nỗi ngay cả khi vừa có thể chối tội mười vụ cướp trước, thì đã bị treo cổ vì vụ thứ mười một mất tiêu rồi!

– Hắn hành nghề cướp bóc trong tất cả các khu rừng ở cái vịnh này.

– Khi còn trẻ, hắn đã từng giết một tên cướp đầu đảng!

– Hắn cũng bị những tên cướp khác truy lùng!

– Chính vì thế hắn đã tới ẩn náu trong lãnh thổ chúng ta!

– Chúng ta quá hiền lành.

Trước mỗi tin tức mới, Cosimo tìm đến bình luận cùng những người thợ đúc nồi. Vào thời đó, giữa những người dân cắm dùi trong rừng có cả một bọn người lang thang kiếm chác mờ ám, ban ngày làm nghề đúc nồi, nhồi rơm ghế, tước sợi, rảo quanh các ngôi nhà quan sát, ban đêm tiến hành các vụ trộm. Rừng xanh thay vì là xưởng làm, lại là kho cất giấu bí mật các món hàng trộm được của họ.

– Các ông các bà biết không, đêm qua Gian ChùmThạchThảo đã tấn công một cỗ xe ngựa!

– Vậy à? Bố ai biết được, mọi chuyện đều có thể…

– Hắn đã nắm chiếc hàm thiếc bắt các con ngựa đang phi phải dừng lại.

– Này, hoặc không phải là hắn, hoặc không phải là ngựa mà là bọ ngựa đấy…

– Bác bảo sao? Bác không tin đó là Gian ChùmThạchThảo à?

– Vâng, đúng, có chứ, nhưng bác gán cho hắn cái gì mà ghê thế? Chắc là Gian ChùmThạchThảo thôi!

– Có điều chi mà Gian ChùmThạchThảo không làm được?

– Ha, ha, ha!

Nghe họ nói chuyện về Gian ChùmThạchThảo theo kiểu này, Cosimo chỉ biết đứng ngây ra như trời trồng, anh chuyền sang khu vực khác trong rừng, tìm đến một nhóm dân cắm dùi khác để nghe chuyện.

– Này các bác, theo các bác thì cỗ xe ngựa đêm qua có phải là một vố của Gian ChùmThạchThảo không?

– Tất cả các vố khi trót lọt đều là của Gian ChùmThạchThảo, quý vị không biết à?

– Sao lại khi trót lọt?

– Bởi khi không trót lọt, có nghĩa là chúng thực sự được Gian ChùmThạchThảo tiến hành!

– Hà, Hà! Cái tay mơ ấy.

Cosimo không thể hiểu trời trăng gì nữa.

– Gian ChùmThạchThảo mà là một tay mơ thật à?

Tức khắc, những người khác vội đổi giọng:

– Không phải, không phải đâu, hắn là một tên cướp ai cũng phải sợ!

– Thế các bác đã gặp hắn rồi?

– Chúng tôi ấy à? Có ai bao giờ gặp hắn được?

– Nhưng các bác có chắc là hắn tồn tại hay không?

– Ồ sao bác lại nói thế! Chắc chắn là hắn tồn tại. Song ngay cả nếu hắn không tồn tại…

– Nếu hắn không tồn tại?

– … Thì có gì là khác đâu. Ha, ha, ha!

– Song mọi người đều bảo…

– Tất nhiên, họ phải bảo thế này: chỗ nào có chuyện là có Gian ChùmThạchThảo, tên cướp của giết người kinh hoàng! Thử xem ai là người nghi ngờ nào!

– Thế còn cậu kia ơi, liệu cậu dám nghi ngờ điều ấy không?

Tóm lại, Cosimo hiểu rằng, ở phía dưới thung lũng có nỗi sợ Gian ChùmThạchThảo thật, song càng lên cao về phía rừng xanh, thì nỗi sợ ấy càng biến tướng thành một thái độ ngờ vực, và thường là một sự giễu cợt công khai.

Sự tò mò được gặp tay cướp không còn nữa, anh hiểu rằng, với người rành chuyện, Gian ChùmThạchThảo không phải là mối bận tâm. Chính vào lúc đó, thì anh lại có cơ duyên gặp hắn.

Một buổi chiều, Cosimo đang ngồi trên một cây quả hạch đọc sách. Thời gian gần đây anh bắt đầu nhớ đến vài quyển sách: cứ cả ngày lăm le khẩu súng chờ chim mai hoa mãi, anh đâm chán.

Thế là, tay cầm sách, tay kẹp súng, anh ngồi đọc quyển Gil Blas của Lesage18. Massimo GiỏiGiắn, không thích chủ mình đọc sách, chạy lòng vòng xung quanh tìm cớ phá đám Cosimo, chẳng hạn: nó chõ mõm sủa một cánh bướm, để xem mình có thể khiến ông chủ giơ họng súng lên hay không.

Đây rồi, trên con đường mòn thả xuống dốc núi, một người đàn ông, râu tóc bờm xờm, lôi thôi lếch thếch, không vũ khí, thở hổn hển chạy, theo sau là hai viên đốc hiệu đang vung các lưỡi gươm cánh cung la lớn:

– Chặn hắn lại! hắn là Gian ChùmThạchThảo! Chúng tôi đã trục được hắn ra khỏi ổ rồi!

Lúc này, tay cướp đã chạy cách xa hai viên đốc hiệu được một quãng, song nếu hắn cứ lúng túng di chuyển như một kẻ sợ bị nhầm đường, hoặc sợ bị lọt vào một cái bẫy nào đó, chẳng chóng thì chày, hắn sẽ bị bám sát gót. Cây quả hạch chỗ Cosimo, không có nhiều mấu bám cho ai muốn leo lên, song trên cành anh có máng một sợi giây, thứ mà anh luôn mang theo để vượt qua những đoạn khó trèo. Anh quẳng một đầu dây xuống đất, còn đầu kia cột trên cành. Tay cướp nhìn thấy sợi dây rơi xuống ngay trước mặt, hắn lúng túng quờ quờ tay trong một khoảnh khắc, rồi chộp được nó, thót người lên cực nhanh, phô ra một kiểu xung lực bị nao núng, hoặc một kiểu nao núng về xung lực, vốn luôn tỏ vẻ như không biết chớp lấy thời cơ thích hợp song lần nào cũng trúng đích.

Hai viên đốc hiệu chạy tới. Sợi dây đã được rút lên, Gian ChùmThạchThảo đang ở bên cạnh Cosimo giữa cành lá quả hạch. Trước một ngã ba. Mỗi viên đốc hiệu đi vào một ngả, sau đó lại gặp nhau, không biết phải đi đâu. Rồi họ đụng đầu chú chó Massimo GiỏiGiắn đang lăng xăng vẫy đuôi gần đó.

– Này! người này bảo người kia, con chó chắc là của cậu con vị Nam tước thì phải, cái cu cậu ở trên cây ấy? Nếu cậu ta ở quanh đây ắt cậu ta có thể cho chúng ta biết đôi điều.

– Cháu ở trên đây này! Cosimo la lớn.

Song tiếng la không xuất phát từ cây quả hạch, nơi mới đây anh ở trên đó, và nơi tay cướp đang ẩn mình. Anh đã cấp tốc chuyền sang cây hạt dẻ trước mặt, thế là hai viên đốc hiệu lập tức ngẩng đầu nhìn lên phía đó mà không dò xét những cây xung quanh.

– Chào cậu Nam tước – họ nói – cậu có thấy tên Gian ChùmThạchThảo chạy ngang đây không?

– Là ai thì cháu không biết – Cosimo trả lời – song nếu các bác đang tìm một chú bé chạy ngang đây, thì nó đã chạy về phía cái thác nước…

– Một chú bé à? Hắn là một thằng-người-cây ai cũng phải khiếp sợ…

– Cháu không biết nữa, từ trên này tất cả trông bé tí…

– Cám ơn cậu Nam tước!

Và họ rẽ xuống phía cái thác nước.

Cosimo chuyền trở lại cây quả hạch, tiếp tục đọc quyển Gil Blas. Gian ChùmThạchThảo vẫn ôm cành, khuôn mặt xanh xao nằm giữa râu tóc rối bù, đỏ hoe y như một chùm thạch thảo, dính vướng mẩu lá khô, búi vỏ hạt dẻ, gai quả thông. Hắn trợn cặp mắt xanh, tròn vo và bối rối, thò lõ nhìn Cosimo; trông xấu ơi là xấu.

– Bọn họ đã đi khỏi đây chưa?

Hắn quyết định hỏi.

– Đi rồi, biến rồi. Cosimo niềm nở nói. Thế có phải ông là tướng cướp Gian ChùmThạchThảo không?

– Đúng vậy, sao cậu lại biết ta?

– Ồ! Qua danh tiếng.

– Thế có phải cậu là kẻ ở trên cây không bao giờ tụt xuống?

– Vâng. Sao ông lại biết điều đó?

– Cũng thế, danh tiếng lan truyền mà.

Hai người hòa nhã nhìn nhau, như hai kẻ đáng kính tình cờ hội ngộ, và hài lòng là mình không bị người kia không biết tiếng.

Cosimo không biết nói gì hơn, anh lại tiếp tục đọc.

– Cậu đang đọc gì hấp dẫn thế?

– Quyển Gil Blas của Lesage.

– Hay không?

– Tuyệt.

– Cậu đọc đến đâu rồi, sắp hết chưa?

– Sao ông lại hỏi? À, khoảng hai mươi trang nữa.

– Bởi khi cậu đọc xong ta muốn hỏi mượn

Tay cướp nở nụ cười, pha chút bối rối.

– Cậu biết đấy, ta trải qua những ngày ẩn trốn mà không biết phải làm gì. Phải chi có một quyển sách nhỉ, ta tự nhủ. Có lần ta chặn một cỗ xe ngựa, đồ đạc không bao nhiêu, song có một quyển sách, ta lấy quyển sách. Giấu dưới áo, ta mang nó về chốn rừng xanh; ta có thể đổi toàn bộ chiến lợi phẩm để giữ lại quyển sách. Buổi tối, đốt đèn, ta bắt đầu đọc… nó được viết bằng tiếng La tinh! Ta chẳng hiểu một chữ…

Hắn lắc đầu.

– Cậu biết đấy! ta không biết tiếng La tinh.

– Có gì đâu, tiếng La tinh ấy à, ố là là, khó nuốt đấy!

Cosimo nói, và anh cảm thấy, dù không muốn, mình đang có vẻ hù dọa.

– Quyển này được viết bằng tiếng Pháp…

– Tiếng Pháp, tiếng Toscani, tiếng Provençal, tiếng Castiglian, ta hiểu hết.

Gian ChùmThạchThảo nói.

– Gồm cả đôi chút tiếng Catalán: Bon dia! Bona nit! Esta la mar mòlt alborotada!19

Khoảng nửa tiếng sau, Cosimo đọc xong quyển sách, anh đưa cho Gian ChùmThạchThảo mượn.

Quan hệ của anh và Gian ChùmThạchThảo bắt đầu như thế. Vừa đọc xong một quyển, Gian ChùmThạchThảo tìm đến trả Cosimo, mượn một quyển khác, chạy về ẩn trong chỗ trú bí mật của mình, và đắm trong sự đọc.

Tôi là người lo liệu sách cho Cosimo, từ thư viện nhà, đọc xong, anh đưa lại tôi. Bây giờ anh giữ chúng lâu hơn, bởi sau khi đọc xong, anh phải truyền cho Gian ChùmThạchThảo, khi trả lại, chúng thường bị long gáy, lấm những đốm ẩm mốc, hoặc những vết dãi ốc sên, chẳng biết ông tướng cướp giữ sách nơi đâu.

Vào những buổi định trước, Cosimo và Gian ChùmThạchThảo hẹn gặp nhau trên một ngọn cây nào đó; anh và tay cướp đổi sách cho nhau, rồi chuyền đi, bởi trong rừng luôn có những viên đốc hiệu đang sục sạo. Một hoạt động tưởng như đơn giản, song lại hết sức nguy hiểm cho cả hai, ngay cả cho anh tôi, bởi anh không thể tự biện hộ về tình bạn của mình với kẻ tội phạm! Gì thì gì, giờ đây Gian ChùmThạchThảo đắm trong một sự đọc dũng mãnh, ngấu nghiến hết quyển tiểu thuyết này sang quyển tiểu thuyết khác, từ sáng đến tối ẩn mình đọc, trong một ngày, hắn nuốt gọn vài tập mà Cosimo cần một tuần, khỏi phải nói, hắn đòi ngay những tập khác; nếu không phải là ngày hẹn trước, hắn sục sạo khắp vùng quê tìm cho ra Cosimo, gieo rắc nỗi sợ cho các gia đình ở những khu nhà lụp xụp, và đánh động toàn bộ lực lượng cảnh binh vùng BóngRâm dõi theo dấu vết.

Lúc này, vì áp lực đòi hỏi liên tục của tay cướp, sách do tôi lo liệu không đủ nữa, Cosimo phải đi tìm những nguồn cung cấp khác. Anh quen một người buôn sách người Do Thái, tên là Orbecche, ông ta kiếm được cho anh ngay cả những tác phẩm nhiều tập. Anh chuyền đến gõ cửa sổ nhà ông ta từ trên một cành cây minh quyết, xách theo thỏ rừng, chim hét, gà gô vừa mới săn được để đổi lấy sách.

Song Gian ChùmThạchThảo có cái gu đọc của mình, Cosimo không thể trao cho hắn một tác phẩm ngẫu nhiên, bởi sáng hôm sau hắn sẽ mò lại đòi đổi quyển khác. Anh tôi đang ở cái tuổi bắt đầu thích đọc những quyển sách “nặng ký” hơn, song anh bắt buộc phải thực hiện từ từ kể từ khi Gian ChùmThạchThảo mang trả lại quyển Những chuyến phiêu lưu của Telemachus và cảnh báo rằng, nếu một lần nữa mà anh đưa cho hắn một quyển sách chán mớ đời như thế, thì hắn sẽ cưa cái gốc cây bên dưới anh.

Đến nước này thì Cosimo định để riêng ra những quyển mà mình muốn đọc một cách thong thả, với những quyển mà anh xoay xở được chỉ để cho tay cướp mượn. Song không thể được, anh phải đọc qua những quyển này ít nhất là một lần, bởi Gian ChùmThạchThảo ngày càng đòi hỏi cao và đa nghi hơn; trước khi nhận một quyển nào hắn muốn anh kể lại sơ sơ cốt truyện, và hãy coi chừng nếu không đúng như thế. Anh thử chuyển cho hắn một số quyển tiểu thuyết diễm tình nhẹ nhàng: hắn hầm hầm tìm tới hỏi có phải anh coi hắn là một cô nàng nào đó. Chẳng bao giờ anh có thể đoán được quyển nào hắn sẽ thích.

Tóm lại, với Gian ChùmThạchThảo thường xuyên kè sát nách, sự đọc của Cosimo chuyển từ dăm ba thời khắc giải trí sang một hoạt động chính, mục tiêu của cả ngày. Nhờ việc cuống cuồng tìm sách, thẩm định chúng, thu mua chúng, biết nhiều bộ hơn nữa, biết những câu chuyện mới mẻ hơn nữa, rồi đọc trước cho Gian ChùmThạchThảo, và thỏa đáp nhu cầu đọc đang tăng của mình, Cosimo đón nhận được niềm đam mê đọc sách, và đam mê tất cả những gì thuộc về tri thức nhân loại đến mức thời giờ từ bình minh cho đến hoàng hôn chưa đủ cho những gì anh muốn đọc, thậm chí, anh chong đèn tiếp tục đọc trong đêm tối.

Rồi anh khám phá ra những quyển tiểu thuyết của Richardson20. Gian ChùmThạchThảo thấy thích. Hết một quyển, hắn muốn ngay một quyển khác. Lão Orbecche tìm ra cho Cosimo một chồng. Tay tướng cướp có cái để đọc trong một tháng. Cosimo tìm lại được sự yên bình, anh lao vào đọc Những cuộc đời song hành của Plutarch21.

Gian ChùmThạchThảo, trong lúc đó, nằm dài trên chiếc giường ổ rơm của mình, mái tóc đỏ hoe, rối bù, lẫn với lá khô phủ trên chiếc trán nhăn nheo, cặp mắt xanh nổi gân đỏ vì sự cố sức của thị giác, đọc và đọc, hùng hổ chuyển động chiếc quai hàm lẩm nhẩm, giơ cao một ngón tay đã thấm nước bọt sẵn để lật trang. Đọc Richardson, cái khuynh hướng tiềm ẩn từ lâu trong tâm hồn tay cướp nổi lên da diết: niềm ước vọng về những ngày bình thường, tại gia, với quan hệ máu mủ, tình cảm gia đình, luân thường đạo lý, ác cảm với những sự đồi bại và xấu xa. Mọi chuyện xung quanh, hoặc hắn không bận tâm, hoặc khiến hắn lợm giọng. Hắn không chui ra khỏi hang ổ của mình, trừ trường hợp phải tìm đến Cosimo đổi sách, đặc biệt nếu đó là một tiểu thuyết nhiều tập và đang ở giữa chừng câu chuyện. Hắn sống như thế, cách ly, không ý thức về cơn bão oán giận đã âm ỉ dành cho hắn ngay cả ở những cư dân trong rừng, một thời từng đồng lõa và được hắn tin cậy, song nay đã mệt mỏi vì bị vướng chân bởi một tay cướp thụ động, và kéo theo sau cả một đội ngũ đốc hiệu.

Trong quá khứ, sát cánh cùng hắn là những người ở vùng lân cận, đã từng có vấn đề với pháp luật, có thể vì một vụ ăn cắp vặt nào đó, một người tráng thiếc dạo chẳng hạn, hoặc dân tội phạm thực thụ, như những tay đồng băng với hắn. Mỗi vụ trộm, hoặc vụ cướp, họ được hưởng lợi từ thẩm quyền và kinh nghiệm của hắn, ngay cả việc nêu tên hắn ra làm bia đỡ đạn, truyền từ làng này sang xóm khác, để mà giữ tên họ trong bóng tối. Ngay cả những kẻ không tham gia những vố đánh quả, trong chừng mực nào đó, cũng được hưởng lợi, bởi khu rừng được chất đầy các loại hàng hóa ăn trộm và buôn lậu, cần phải tẩu tán hoặc bán đi, bất cứ ai lai vãng quanh đó cũng đều có thể kiếm lợi từ chúng. Có kẻ, khi tiến hành vụ cướp riêng rẽ cho mình, không cho Gian ChùmThạchThảo biết, la lớn cái tên kinh hoàng đó để hù dọa nạn nhân và thu vét tối đa: dân chúng nơm nớp lo sợ, mọi tên thảo khấu đều là Gian ChùmThạchThảo, hoặc là một đồng bọn của hắn, họ vội vội vàng vàng mở giây nải bọc tiền.

Thời buổi huy hoàng ấy đã kéo dài; Gian ChùmThạchThảo thấy mình có thể xoay xở sống bằng lợi nhuận, dần dần đâm ra mụ người. Hắn tin rằng mọi sự sẽ cứ vẫn tiếp tục như trước, song chúng đã thay đổi, và tên của hắn không còn gợi sự nể sợ chút nào.

Giờ thì Gian ChùmThạchThảo có lợi cho ai? Hắn ẩn mình mờ mắt đọc truyện, quả chẳng đánh, hàng hóa không thu, chẳng ai kiếm chác được gì trong rừng nữa, hằng ngày các viên đốc hiệu sục sạo tìm hắn, chỉ cần một chút khả nghi là một kẻ không may bị giải ngay về bót. Nếu cộng thêm sức quyến rũ của cái món tiền thưởng treo trên cổ, thì rõ ràng rằng giờ của Gian ChùmThạchThảo đã sắp điểm.

Có hai tay cướp trẻ, được hắn dẫn dắt từ bé, không thể cam chịu chuyện bị mất một người đầu đảng như thế, muốn đem lại cơ hội để hắn tự phục hồi. Một tay tên là Ugasso và tay kia tên là Bel-Loré, xuất thân từ băng trẻ trộm trái cây. Bây giờ, tuổi trạc thanh niên, đã trở nên hai tên cướp đang muốn thạo nghề.

Thế là, chúng kéo đến tìm Gian ChùmThạchThảo tại cái hang của hắn. Gian ChùmThạchThảo đang nằm gọn trong ổ rơm.

– Ừ! Gì thế?

Hắn nói, mắt không rời khỏi trang sách.

– Đại ca Gian ChùmThạchThảo! chúng em có điều muốn đề nghị.

– Mmm… điều gì?

Hắn tiếp tục đọc.

– Đại ca có biết nhà viên quan thu thuế Costanzo ở đâu không?

– Có, có… à, ừ, gì vậy? Ai là viên quan thu thuế?

Bel-Loré và Ugasso đưa hai cặp mắt bực dọc nhìn nhau. Nếu quyển truyện khốn nạn kia không bị lấy đi khỏi cặp mắt, thì tay đại ca này sẽ không hiểu lấy một lời.

– Đại ca Gian ChùmThạchThảo! gấp sách lại, nghe bọn em nói đây.

Gian ChùmThạchThảo cầm quyển truyện bằng hai tay, quỳ dậy trên hai đầu gối, áp sát quyển sách còn mở vào ngực để giữ dấu, sau đó, quá khát khao đọc tiếp, tay vẫn giữ chặt, hắn giơ quyển sách lên tới mức mũi chúi luôn vào trong đó.

Bel-Loré lóe lên một ý tưởng. Gần chỗ hắn có lơ lửng một mạng nhện và chủ nhân to tướng của nó. Hắn nhẹ tay nhấc cả cái mạng và con nhện, quăng lên người Gian ChùmThạchThảo, ngay vào giữa quyển truyện và sống mũi. Tướng cướp Gian ChùmThạchThảo khốn khổ, lúc này mềm nhũn đến mức một chú nhện cũng sợ. Vừa cảm thấy mớ chân con nhện và cái mạng tơ bám lên mũi, chưa hiểu ra là gì, thì tay tướng cướp đã bật lên một tiếng oái rùng rợn, bỏ rơi quyển truyện, tay quạt túi bụi ra trước mặt, mắt trợn tròn, miệng liên tục khịt nhổ.

Ugasso nhoài người ra đất, vồ được quyển sách trước khi Gian ChùmThạchThảo chặn chân lên trên.

– Trả lại tao quyển truyện!

Gian ChùmThạchThảo la lên, một tay tìm cách gỡ con nhện và cái mạng, một tay tìm cách giật lại quyển truyện.

– Không được, nghe bọn em nói cái đã!

Ugasso vừa trả lời vừa giấu quyển truyện ra đằng sau lưng.

– Tao đang đọc Clarissa. Đưa lại cho tao! Tao đang ở thời điểm cao trào…

– Nghe chúng em nói đây! Tối nay chúng em sẽ mang bao củi lại nhà viên quan thu thuế. Trong bao, thay vì củi, sẽ là đại ca. Đêm đến, đại ca chui ra…

– Tao muốn đọc hết Clarissa!

Lúc đó Gian ChùmThạchThảo đã gỡ xong những sợi tơ cuối cùng còn sót lại, và đang nỗ lực giằng co với hai tay thiếu niên.

– Đại ca nghe đây… Đêm đến đại ca chui ra khỏi bao, trang bị súng của đại ca, bắt viên quan thu thuế đưa hết số tiền thu được trong tuần, được hắn cất trong cái két để đầu giường…

– Ít nhất hãy để tao đọc xong chương này… tử tế đi chúng mày…

Hai tay thiếu niên nghĩ lại cái thời khi kẻ nào mà dám phản đối thì bị Gian ChùmThạchThảo chĩa ngay hai nòng súng vào bụng. Một nỗi luyến tiếc cay đắng ùa tới.

– Thế này nhé, đại ca lấy túi tiền – hai tay trộm rầu rĩ nhấn mạnh – mang lại tụi em, tụi em trả lại quyển truyện, và đại ca tha hồ mà đọc. Như thế có được không? Đại ca chịu chứ?

– Không. Không được. Tao không đi!

– Thế à, tao không đi… đại ca không đi, vậy thì… Đại ca nhìn đây!

Ugasso cầm một trang cuối của quyển truyện, (Đừng! Gian ChùmThạchThảo la lớn), xé đi, (Không được! dừng lại!), thảy vào lửa.

– Đồ chó chết! Mày không thể làm như thế! Tao sẽ không biết câu chuyện kết thúc ra sao!

Hắn chạy theo Ugasso để giằng lại quyển truyện.

– Vậy đại ca có đi đến nhà viên quan thu thuế hay không?

– Không, tao không đi!

Ugasso xé thêm hai trang.

– Dừng lại! Tao chưa tới những trang đó! Mày không thể đốt chúng.

Ugasso đã quăng chúng vào lửa rồi.

– Đồ khốn! Clarissa! Không được.

– Thế nào, đại ca có đi không?

– Tao…

Ugasso xé thêm ba trang khác ném vào lửa.

Gian ChùmThạchThảo ngồi bệt xuống đất tay ôm mặt.

– Được rồi, tao sẽ đi, hắn nói. Nhưng phải hứa với tao là chúng mày sẽ đứng đợi tao ngoài cửa nhà viên quan thu thuế với quyển truyện.

Tên cướp nằm trong bao với một bó củi trên đầu. Bel-Loré vác bao trên vai. Ugasso cầm quyển truyện theo sau. Thỉnh thoảng, khi Gian ChùmThạchThảo, qua một cú đạp chân hoặc một tiếng càu nhàu, tỏ ra đang hối tiếc và sắp rút lại cái quyết định của mình, thì Ugasso lại cho hắn nghe thấy tiếng một trang giấy bị xé, và Gian ChùmThạchThảo tức khắc lại trở nên yên ắng.

Bằng phương pháp này, và giả dạng làm tiều phu, hai tay cướp vác Gian ChùmThạchThảo tới tận nhà viên quan thu thuế, rồi để lại hắn ở đó. Chúng tới núp sau một cây ôliu gần kề, đợi đến lúc, vố cướp đã xong, Gian ChùmThạchThảo sẽ ra gặp chúng.

Song vì quá sốt ruột, Gian ChùmThạchThảo đã chui ra khi màn đêm chưa xuống, và trong nhà vẫn còn nhiều người.

– Giơ tay lên!

Nhưng không còn là thuở nào, hắn như tự quan sát thấy mình từ bên ngoài, và cảm thấy có phần buồn cười về mình.

– Giơ tay lên, ta đã bảo… Tất cả mọi người trong phòng hãy quay mặt vào tường…

Chẳng ra làm sao cả, ngay cả hắn cũng không tin vào mình, hắn hô chỉ để mà hô.

– Tất cả mọi người ở đây cả chứ?

Hắn không nhận ra là đã có một đứa bé gái trốn thoát.

Đây là một công việc không thể để chậm trễ bất cứ một giây nào. Vậy mà hắn đã kéo dài, viên quan thu thuế làm bộ ngu ngơ, không tìm ra chìa khóa, Gian ChùmThạchThảo hiểu rằng hắn bị coi thường, nghĩ cho cùng, hắn hài lòng vì sự việc diễn ra như vậy.

Cuối cùng, hắn bước ra, tay xách những túi tiền đồng. Nhắm mắt nhắm mũi chạy tới cây ôliu nơi có cuộc hẹn.

– Đây, tất cả những gì có thể lấy! hãy trả lại tao Clarissa!

Bốn, bảy, mười cánh tay nhào đến, khóa chặt hắn từ cổ đến mắt cá. Một đội đốc hiệu nhấc bổng hắn lên, rồi trói gô hắn lại như một cục thịt nguội.

– Chú mày sẽ gặp lại Clarissa sau song sắt!

Và họ điệu hắn vào nhà ngục.

Ngục thất là một tòa tháp nhỏ bên bờ biển. Một bãi thông biển mọc gần đó. Trên đỉnh của một cây thông biển này, Cosimo gần như ở cùng độ cao với gian phòng giam Gian ChùmThạchThảo, anh trông thấy khuôn mặt hắn sau chấn song sắt.

Tay cướp chẳng hề quan tâm đến cuộc tra vấn và xử tội; trước sau gì hắn cũng bị treo cổ; song hắn nghĩ đến những ngày trống trải trong ngục thất, không được đọc sách, và quyển truyện thì để giở. Cosimo tìm được một bản Clarissa khác, anh mang đến cây thông biển.

– Ông đã đọc tới đâu?

– Chỗ Clarissa trốn khỏi nhà thổ!

Cosimo lần giở một lúc, rồi anh nói:

– À! Đây rồi. Thế là…

Hướng về phía các chấn song sắt, nơi tay Gian ChùmThạchThảo đang bám, anh bắt đầu đọc lớn.

Cuộc điều tra kéo dài; tay cướp cắn răng dưới những làn roi; phải cần ngày này sang ngày khác để bắt hắn thú nhận từng tội trong vô số tội của hắn. Thế là, mỗi ngày, trước và sau lúc thẩm vấn, Gian ChùmThạchThảo đứng nghe Cosimo đọc. Hết Clarissa, cảm thấy hắn có phần buồn bã, Cosimo chợt nghĩ, Richardson, mà lại kín cổng cao tường như thế, hẳn có phần trầm uất; anh quyết định đọc một quyển của Fielding, diễn biến sôi động sẽ bù đắp phần nào cho hắn sự tự do đã bị mất. Đó là những ngày xử án, và trong đầu Gian ChùmThạchThảo thì chỉ nghĩ đến những cuộc mạo hiểm của Jonathan Wild22.

Trước khi quyển truyện được đọc hết, ngày thi hành án tử hình đã tới. Trên chiếc xe kéo, cùng với một vị thầy tu, Gian ChùmThạchThảo thực hiện chuyến xuất hành cuối cùng của mình khi còn sống. Các buổi xử án treo cổ ở xứ BóngRâm được thực hiện tại một cây sồi cao mọc giữa quảng trường. Xung quanh là toàn thể dân chúng đứng thành vòng tròn.

Khi thòng lọng đã tròng vào cổ, Gian ChùmThạchThảo nghe thấy một tiếng huýt sáo phát ra từ cành lá. Hắn ngước mặt lên. Trên đó có Cosimo với quyển sách đã gấp lại.

– Hãy nói cho ta nghe nó kết cuộc thế nào.

Kẻ bị kết tội lên tiếng hỏi.

– Bác Gian ChùmThạchThảo, cháu rất tiếc phải nói với bác – anh trả lời – cuối cùng thì Jonathan bị treo cổ.

– Cám ơn chú mày. Ta cũng thế! Vĩnh biệt!

Tay cướp tự đạp chiếc thang, còn lại thân người cổ bị thắt.

Khi cơ thể hắn ngưng thoi thóp, đám đông rời bước. Cosimo ở lại đó cho tới khi màn đêm buông xuống, cưỡi trên chiếc cành nơi tay cướp bị treo cổ. Mỗi khi có một con quạ mò tới gần để mổ mắt hoặc mổ mũi tử thi, thì anh phẩy phẩy chiếc mũ lưỡi trai đuổi nó bay đi.