ám wingka bỏ lại mấy cái túi phủ dưới đống bạt vải dù mà họ dùng để che mưa. Tôi dùng chân và răng nanh xé toạc chúng ra, thấy mấy chai đựng thứ nước đục thường biến họ thành những kẻ hung tợn, bánh mì ướt, mấy hộp đạn dành cho thứ vũ khí chết chóc của họ. Tôi tiếp tục xé túi ra cho đến khi tìm thấy cái hộp có in hình một đường ngang cắt một đường dọc.

Tôi ngậm lấy nó, nó không quá nặng nên tôi có thể tha đi mà không mất nhiều sức, nhưng trước khi mang nó về chỗ Aukamañ đang đợi, tôi phá tung tất cả đống túi.

Tôi biết trận mưa sẽ làm hỏng hết đám vật dụng của đám wingka, tôi biết điều đó sẽ khiến họ giận điên lên, họ sẽ tức tối nhau, và để khiến họ thêm khổ sở tôi đem thả xuống sông từng cái chai đựng thứ nước đục kia. Không có loại nước ấy và các trang thiết bị, họ sẽ phải cuốn xéo thôi.

Tôi nghĩ đến điều đó, nỗi khoan khoái của trò phá hoại làm tôi khuây khoả và khi đôi tai tôi nhận thấy sự hiện diện của đám wingka thì đã quá muộn.

- Con chó chết tiệt kia, một gã hét lên.

Họ có hai người, không ai đi theo họ cả. Một gã phải tựa vào thứ vũ khí chết chóc của mình, vì gã bị thương ở bàn chân và khó mà đứng vững được. Gã kia thì giương vũ khí lên, và tôi nhảy xổ vào hắn.

Tiếng súng nổ nghe như tiếng tralkan, sấm, tôi cảm thấy một cú dữ dội trong lồng ngực, nhưng nó không cản được cú nhảy của tôi và tôi xô vào gã wingka bằng hai chân trước, gã ngã xuống sông, đánh rơi vũ khí rồi co cẳng chạy lên bờ. Khi ấy, cơn đau ập đến, đánh gục tôi, và máu chảy ra từ ngực tôi hoà lẫn với làn nước xâm xấp mặt sỏi.

Gã wingka kia cũng bỏ chạy. Tôi thấy gã tập tễnh đi xa dần, tì người lên thứ vũ khí chết chóc lún sâu dưới sình lầy nơi bờ sông.

Một giọng nói cất lên từ nơi mà đôi tai tôi không thể định vị được ra lệnh cho tôi hãy quên đám wingka đi, hãy đứng dậy, mang cái hộp có dấu gạch ngang cắt với gạch dọc kia đến chỗ nấp của Aukamañ.

Có thể đó là giọng của lemu, cánh rừng già vẫn luôn chở che. Có thể đó là giọng của ngünemapu gợi nhắc cho tôi nhớ rằng tên tôi là Afmau - nghĩa là trung thành và chung thuỷ - và rằng tôi cần xứng đáng với cái tên mà những Con người của Đất đã đặt cho mình.

Khi tôi băng qua sông, nước lạnh làm vết thương bớt nhức buốt và, khi tôi sang tới bờ bên kia, thứ giữ tôi còn sống vẫn cứ nhỏ từng giọt xuống đất.

Tôi luồn lách chạy giữa các thân cây, chúng như mở ra cho tôi một lối mòn. Ngünemapu đang ra lệnh cho añpe, đám dương xỉ, lau sạch vết thương trên ngực tôi khi tôi đi qua, cho wemul, con hoẵng con, nhìn tôi khích lệ, và cho rere, con gõ kiến đen, truyền đi lời nhắn hãy biết hy vọng tới tận chỗ nấp của Aukamañ.

Tôi chạy, tôi không cảm thấy mặt đất dưới chân mình nữa. Tôi không biết không khí có còn đi vào trong mũi tôi nữa không, tôi không biết mắt mình có thấy gì ngoài màu xanh rì của rừng già nữa không, cho tới khi tôi rũ xuống, không còn sức lực, và tôi nghe thấy giọng Aukamañ.

- Afmau, cậu ôm lấy tôi mà nói, và tôi thả xuống chiếc hộp có in hình hai dấu gạch ngang gạch dọc.

Mùi hương dễ chịu của len phủ lấy tôi và đôi mắt khép hờ của tôi nhận ra những sắc màu của lòng can đảm và sự cao quý trên tấm khăn đang phủ lên mình tôi. Tôi không còn thấy đau nữa vì Aukamañ đã mở cái hộp, lấy ra từ đó một chút bột trắng, rắc lên vết thương của mình, rồi cậu lấy một miếng vải trắng quấn quanh chân mình, cũng y như cậu đã làm để chăm sóc vết thương cho tôi.

Không khí chậm chạp dừng lại, không còn cần phải chui vào hai lá phổi của tôi nữa. Aukamañ vuốt ve tôi, bằng ngôn ngữ ngọt ngào của những Con người của Đất, cậu bảo rằng tôi là peñi của cậu, người anh em tên là Afmau - Trung Thành - của cậu, và cậu kể với tôi về những ngày tháng xa xưa, hồi chúng tôi còn là một pichiche và một pichitrewa cùng nhau lớn lên dưới sự chở che của dòng sông và cánh rừng.

Cảm giác yên bình mênh mông choán lấy tôi và tự sâu thẳm trong tôi cất lên giọng nói của ngünemapu, là giọng của ông già Wenchulaf, giọng ấy bảo giờ chính là lúc lên đường thực hiện chuyến du hành vĩ đại, nhưng trước khi cất bước đi đầu tiên, tôi lắng nghe lần cuối cùng giọng nói peñi của tôi, người anh em Mapuche của tôi.

Aukamañ ôm tôi vào lòng và bảo: Marichiweu peñi, chúng ta sẽ chiến thắng mười lần, người anh em, đó là cách những Con người của Đất ra đi mà không bao giờ nói lời vĩnh biệt.

Tôi là Afmau, ký ức của một con chó, và người ta kể lại câu chuyện của tôi trong những ruka của vùng Wallmapu khi màn sương mù phương Nam đang ohur dần lên xứ sở của người Mapuche, những Con người của Đất.

Gijón, tháng Bảy năm 2015. Llitun ül wilki küyen, tháng mà đàn sáo bắt đầu cất tiếng hót, cũng là tháng thứ hai theo lịch của người Mapuche.