ớp chúng tôi có dự định đi xem xiếc từ lâu lắm rồi. Anh Volodia đã hứa sẽ mua vé cho cả lớp, và chúng tôi chờ cái ngày đó mà sốt ruột ghê lắm. Chúng tôi đã đi xem phim cả lớp mấy lấn, nhưng chưa bao giờ được xem xiếc cùng với nhau cả. Riêng tôi thì đã lâu lắm chưa xem xiếc, còn thằng Siskin thì bảo nó đi xem lần cuối cùng từ lâu, lâu đến mức bây giờ chẳng nhớ gì nữa. Nó nhớ hình như có những con vật gì đó, chẳng hiểu hổ hay sư tử, mà có thể là ngựa, ngoài ra chẳng nhớ được gì khác. Khi đó nó còn bé xíu. Đặc biệt chúng tôi muốn được tận mắt thấy diễn viên đi mô tô trong lòng một quả cầu lớn làm bằng các thanh kim loại. Chúng tôi thấy áp phích quảng cáo tiết mục này khắp nơi và không ít lần giỏng tai hóng chuyện những người đã tận mắt thấy tai trong rạp xiếc. Tức là có một quả cầu lớn được làm từ những thanh kim loại vững chắc. Một diễn viên đi xe môtô vào lòng quả cầu đó, và bắt đầu đi vòng tròn. Nửa dưới của quả cầu từ từ tách khỏi nửa trên, và hạ xuống sát đất, nhưng diễn viên đi môtô thì vẫn lượn vòng tròn ở nửa trên của quả cầu. Điều đáng ngạc nhiên nhất là anh ta không bị rơi khỏi nửa cầu đó, dù vô khối lần đầu anh ta dốc ngược hẳn. Thấy nói là khi diễn viên đi môtô với tốc độ đủ lớn thì xuất hiện một lực gọi là lực ly tâm, chính lực này giữ cho chiếc xe cùng với người điều khiển không bị rơi xuống. Nhưng nếu như tốc độ của chiếc xe không đủ lớn, lực ly tâm cũng giảm và chiếc xe sẽ rơi khỏi quả cầu.

Một số đứa trong lớp nói không phải là cả lớp được đi xem xiếc, vì anh Volodia không thể mua được đủ số vé, nên chỉ có những đứa được toàn điểm năm được đi thôi. Một số khác nói tất cả đều được đi, trừ Siskin. Cũng có đứa nói chẳng ai được đi xem xiếc cả, đơn giản là vì vé đã hết từ lâu rồi.

Nhưng rồi mọi việc đã đâu vào đấy, và có đủ vé cho tất cả mọi người, thậm chí cả thằng Siskin cũng có vé. Chúng tôi đến trước giờ mở màn rất lâu, và điều đó không có gì đáng phải nói, vì đứa nào cũng nghĩ: thà đến sớm một chút thì tốt hơn là bị muộn, vì nếu đi muộn nhỡ người ta không cho vào nữa thì sao. Chúng tôi ngồi vào chỗ của mình và bắt đầu tò mò ngắm nghía sân khấu tròn được phủ một tấm thảm đẹp. Bên trên chỗ chúng tôi ngồi có những sợi dây cáp gì đó treo chi chít, còn ngay dưới vòm mái rạp thì lủng lẳng những khung đủ mọi hình dạng, những thang dây và những thiết bị khác nữa. Cả rạp xiếc lớn dần dần đông chật người, nhiều đến mức chúng tôi tưởng như người trong toàn thành phố dồn về đây. Tôi quyết định thử đếm xem có bao nhiêu người, nhưng đến hai trăm ba gì đó thì lẫn, đành phải đếm lại từ đầu và bỏ cuộc khi hàng chục chiếc đèn pha đột nhiên bật lên và trong rạp sáng như ban ngày. Mọi thứ xung quanh bỗng trở nên rực rỡ, đẹp như trong ngày hội. Cả đám đông khán giả bỗng rực lên đủ mọi màu sắc. Tôi nghĩ còn lâu buổi biểu diễn mới bắt đầu, và quay nhìn khán giả, nhưng tiếng chũm choẹ đã vang vang, tiếng trống rộn ràng, tiếng violông réo rắt, tiếng kèn đồng đĩnh đạc, và... rất nhiều diễn viên nhào lộn đã xuất hiện trên sân khấu. Họ nhảy, lộn vòng, người nọ tung người kia lên, đỡ chân đỡ tay nhau trồng cây chuối và họ làm tất cả những việc đó một cách khéo léo đến mức tất cả mọi người thích thú như muốn lên sân khấu và cũng lộn vòng cùng với diễn viên. Tôi đã định nhảy lên và chạy ra đó nhưng may cô Olga Nicolaevna đã kịp giữ tôi lại, bảo tôi ngồi xuống để không làm người khác khó chịu. Tôi bổng hiểu ra là chẳng có ai chạy lên sân khấu cả, và lại ngồi xuống. Nhưng tôi không thể ngồi yên nổi khi xem tiết mục mở đầu đó. Tôi tưởng như có thể xem họ nhào lộn cả buổi, nhưng tiết mục đã chấm dứt, và các nghệ sĩ chạy vào sau cánh gà, nhường sân khấu cho tiết mục xiếc gấu. Những con gấu mới khéo léo làm sao chứ! Chúng đi trên dây, đánh đu, lăn thùng: Chúng đứng bằng hai chân trên những cái thùng gỗ tròn và dùng đôi chân lăn đều đều. Có hai con gấu còn biết đi xe đạp nữa.

Sau đó là tiết mục tung hứng bằng chân. Hai nghệ sĩ nằm trên mặt đất, dùng chân tung hứng nhiều thứ khác nhau, xoay tròn, lật đi lật lại và chuyền cho nhau cũng bằng chân. Những động tác tung hứng đó có khi người bình thường làm bằng tay còn khó, thế mà các nghệ sĩ này lại làm được bằng chân.

Rồi đến tiết mục xiếc chó. Chúng nhảy, lộn vòng, đi hai chân, đẩy xe cho nhau, chơi bóng. Một con thật dũng cảm! Người ta nhấc nó lên cao tít, tận gần mái vòm, và nó nhảy dù từ đó xuống. Rồi người dạy chó giới thiệu một con chó biết đếm. Người ta đặt thêm một cái ghế, một con chó đen nhỏ ngồi trên đó, người dạy chó đặt trước mặt nó ba khúc gỗ nhỏ và ra lệnh cho nó đếm. Chúng tôi đang nghĩ là chả biết nó sẽ đếm thế nào, - chó có biết nói đâu - thì con chó sủa đúng ba tiếng. Người xem vui mừng vỗ tay. Người dạy chó khen thưởng con chó của mình, cho nó một miếng đường, rồi đặt thêm hai khúc gỗ trước mặt nó và bảo:

- Nào, đếm đi!

Con chó sủa năm tiếng.

Rồi người dạy chó giơ ra trước mặt nó những miếng bìa các tông có viết những con số, bắt nó đọc. Lần nào con chó cũng trả lời đúng. Sau đó, cô diễn viên bắt đầu hỏi con chó:

- Hai lần hai là mấy? - Con chó sủa bốn lần.

- Ba cộng bốn là mấy? - Con chó sủa bảy lần.

- Mười trừ bốn bằng mấy? - Con chó sủa sáu lần.

Chúng tôi há hốc mồm vì ngạc nhiên: thậm chí nó biết cộng trừ nữa!

Rồi đến tiết mục tung hứng. Các nghệ sĩ tung hứng đủ mọi thứ, ném lên rồi bắt lấy. Có người tung hứng cùng lúc bốn cái đĩa, một người khác cũng tung hứng bốn cái đĩa, rồi hai người tung cho nhau, trao đổi những cái đĩa ấy. Và họ tung bắt mới khéo làm sao chứ! Một người ném cho một người khác, người này bắt lấy rồi tung trả người kia liên tục, thành ra những cái đĩa bay không ngừng từ tay người này sang tay người khác, và họ chẳng làm vỡ cái đĩa nào cả.

Còn có một chú hề mặc quần rộng màu xanh lơ, áo khoác màu da cam, mũ màu xanh lá cây, và có một cái mũi tròn đỏ chót. Ông này chả biết làm gì cả, nhưng cố làm tất cả các động tác như diễn viên, nhưng lần nào cũng hỏng. Sau tiết mục tung hứng ông ra sân khấu, mang ra đó ba khúc cây ngắn và tung hứng chúng, nhưng thật không may, ông bị một khúc cây đập trúng ngay vào đầu, và đành rời sân khấu. Sau khi lũ gấu đi xe đạp cũng thấy ông vác xe đạp ra sân khấu, có điều là ông đâm ngay vào thanh chắn bảo vệ ở mép sân khấu và cái xe của ông gẫy thành mấy đoạn. Rồi khi các kỹ sĩ diễn xong, ông cũng ra, xin họ cho phép được cưỡi ngựa một tí, có điều ông sợ bị ngã, nên nhờ người ta buộc cho mình dây bảo hiểm. Và thế là có một sợi dây bảo hiểm được tung từ trên cao xuống, người ta buộc vào lưng quần của ông. Đã sẵn sàng, ông hề túm đuôi ngựa định leo lên lưng nó, nhưng nó kêu phì phì dữ dội. Ông muốn lấy thang để lên ngựa, nhưng không lấy được vì cái dây bảo hiểm buộc ở lưng. Thế là ông đành nhờ kỵ sĩ giúp ông lên ngựa. Kỵ sĩ giúp ông leo lên, thế nhưng ông mãi vẫn không trèo lên được.

- Nào, lên ngựa đi! Ngồi cho vững! - Người kỵ sĩ hét to, cố gắng đẩy mông ông lên, còn ông, đáng lẽ phải lên lưng ngựa thì chả hiểu sao lại thấy đang cưỡi trên cổ kỵ sĩ. Thế là anh chàng này chạy vòng quanh sân khấu, còn ông hề mặc áo màu da cam thì chễm chệ trên vai anh. Anh kêu:

- Kìa, tôi bảo anh lên ngựa, anh trèo đi đâu thế? Anh trèo lên cổ tôi rồi này!

Cuối cùng, những người phụ diễn bắt ông hề rời khỏi kỵ sĩ, đặt ông lên lưng ngựa. Con ngựa bắt đầu chạy, ông hề ngả nghiêng, nhưng vẫn không bị ngã, mà thậm chí còn như bay trên sân khấu, dang rộng hay tay và cả hai chân, bởi đã có cái dây bảo hiểm buộc ở lưng. Tóm lại, hề là con người định thò mũi vào mọi việc, nhưng chẳng việc gì làm cho nên hồn. Ông làm tất cả mọi người buồn cười. Buồn cười thật đấy!

Tiết mục cuối cùng gọi là "Quả cầu dũng cảm". Suốt thời gian giải lao chúng tôi không rời khỏi chỗ ngồi, và chăm chú theo dõi công việc chuẩn bị. Người ta ghép nửa trên quả cầu từ các mảnh rời ngay trên mặt đất. Quả cầu to lắm, có lẽ phải chứa được hơn hai chục người mà vẫn còn rộng chán. Ghép xong nửa trên, người ta kéo nó lên cao tận gần mái vòm, rồi ghép nửa dưới, cũng to thế. Hai xe môtô và hai xe đạp được đặt sẵn vào đó, rồi mới kéo lên cao và ghép vào với nửa trên. Nửa dưới quả cầu có một cái cửa tròn, ở đó có một cái thang dây.

Khi giờ giải lao kết thúc, khán giả lục tục trở về chỗ.

Đã đến lúc đèn đóm lại bật lên sáng trưng, và trên sân khấu xuất hiện các diễn viên mặc áo liền quần màu xanh da trời, đội mũ bảo hiểm như phi công. Tất cả có ba người: hai nam và một nữ. Họ đứng bên rìa sân khấu, và công chúng vỗ tay nhiệt liệt. Âm nhạc vang lên, và các diễn viên ngẩng cao đầu, trèo theo thang dây lên quả cầu. Khi đã trèo lên đó, họ đóng cái cửa tròn lại, bắt đầu đi xe đạp bên trong quả cầu. Khi chiếc xe đi chưa nhanh lắm thì họ chỉ ở nửa dưới của quả cầu thôi, nhưng khi đã đạp nhanh hơn thì họ đi dần lên cao, cao mãi, và chiếc xe đạp chạy theo mặt phẳng nghiêng, chả hiểu sao mà không bị đổ. Các diễn viên lúc thì đi một mình, lúc thì đi hai người, và cô gái cũng đi xe đạp giỏi không kém hai người bạn diễn của mình.

Rồi một người khởi động cái xe máy. Động cơ xe nổ to nhưng tiếng súng máy. Chiếc xe bắt đầu đi trong lòng quả cầu với một tốc độ khủng khiếp, lao lên lao xuống trong lòng quả cầu, đôi khi đầu chúc hẳn xuống đất. Chúng tôi vô cùng lo lắng, sợ người đi xe môtô đó có thể bị rơi khỏi yên xe, nhưng không, anh ta vẫn bình yên vô sự. Người thứ hai cũng đã khởi động cái xe của mình và đi theo sau người đầu tiên. Ồn ào, tiếng máy nổ như tiếng súng! Người thứ hai đã đến đáy quả cầu, và dừng lại ở đó, còn người đầu tiên thì vẫn điều khiển chiếc xe của mình ở nửa trên quả cầu.

Đã đến lúc nửa dưới của quả cầu tách ra, và từ từ hạ xuống, còn người đi xe môtô vẫn ở nữa trên quả cầu. Khi nửa dưới của quả cầu chạm đất, cô gái và người thứ hai trèo ra khỏi quả cầu, còn người đầu tiên thì vẫn đi vòng, vòng, và vòng mãi. Chúng tôi nín thở nhìn anh này. Tôi đột nhiên nghĩ: "Không hiểu chuyện gì sẽ xảy ra nếu nhỡ động cơ bị hỏng hay bị trục trặc một phút thôi nhỉ? Tốc độ giảm nhanh chóng và cái xe sẽ lao ra khỏi quả cầu với một tốc độ khinh hoàng, còn người lái xe sẽ ngã xuống mất".

Đã mấy lần tôi sợ rằng động cơ xe có vấn đề, nhưng mọi việc đã diễn ra suôn sẻ. Nửa dưới của quả cầu lại được nhấc lên, người đi xe môtô giảm dần tốt độ và đi xuống nửa dưới. Các vòng lượn dần dần ngắn lại, cuối cùng anh dừng hẳn lại, chui ra chỗ cửa tròn và theo thang dây tụt xuống. Khán giả vỗ tay tán thưởng.

Buổi biểu diễn đến đó là chấm dứt, và tôi rời rạp xiếc một cách tiếc rẻ, không một lời nào có thể tả hết. Tôi quyết định: Khi lớn lên ngày nào tôi cũng đi xem xiếc. Mà nếu không được đi hàng ngày thì thôi, mỗi tuần một lần cũng tốt. Tôi sẽ không bao giờ chán xiếc cả!