ột ngày vào cuối tháng sáu, khi thiên hạ dời thành thị lên núi để tránh cái nóng mùa hè, như thường lệ tôi đến đến để gặp Selma, mang theo một tập thơ Tây Ban Nha. Khi tới đền tôi ngồi đợi Selma, thỉnh thoảng đọc lướt qua vài trang sách và ngâm nga những vần thơ rót đầy hoan lạc trong lòng tôi, và mang đến hồn tôi những ký ức về các vua chúa, thi nhân và hiệp sĩ đã từ biệt sứ Granada mắt rưng rưng lệ lòng chứa chan sầu, bỏ lại sau họ những cung điện, những nền nếp cùng những hy vọng. Một giờ sau tôi thấy Selma bước giữa vườn cây tiến về phía đền, nàng dựa dẫm vào cây dù che nắng như thể nàng đang mang tất cả phiền não của thế gian trên đôi vai. Khi nàng vào đền và ngồi bên tôi, tôi nhận thấy có gì khác lạ trong mắt nàng và lo lắng muốn tìm hiểu.

Selma cảm thông những gì trong tâm trí tôi, nàng đặt tay lên đầu tôi và nói: "Hãy lại gần em, anh yêu quý, giúp em dịu cơn khát vì giờ chia ly đã tới".

Tôi hỏi nàng: "Phải chăng chồng em đã khám phá ra những cuộc gặp gỡ của chúng ta ở đây?" Nàng trả lời: "Chồng em chả thiết gì đến em, cũng chẳng cần biết em sống ra sao, vì ông ta còn bận bịu với những cô gái khốn khổ bị cảnh nghèo túng đưa đẩy vào chốn ô danh, những cô gái bán thân nuôi miệng, máu hòa nước mắt".

Tôi gạn hỏi: "Vậy điều gì ngăn em tới đền này ngồi bên anh kính cẩn trước đấng Thiêng Liêng? Có phải lòng em đòi chúng ta chia ly?"

Nàng chan hòa nước mắt trả lời: "Không đâu, anh yêu ơi! Hồn em lẽ nào đòi chia ly, vì anh là một phần của em rồi. Cặp mắt em có bao giờ lại chán nhìn anh vì anh là ánh sáng của chúng; nhưng nếu định mệnh bắt em phải bước nặng với cùm xích trên đường đời, em nỡ lòng nào để số phận anh phải giống em?" Rồi nàng tiếp: "Em không thể nói ra hết, bởi lưỡi em đã câm không thốt nên lời; môi em khép kín vì khổ đau làm sao mấp máy; tất cả những gì em có thể nói được với anh là em sự anh cũng rơi vào cạm bẫy như em".

Tôi hỏi: "Em định nói gì thế Selma, em sợ ai?" Nàng lấy tay che mặt và nói: "Ông Giám mục đã khám phá ra rằng mỗi tháng một lần em ra khỏi ngôi mộ mà ông đã chôn em".

Tôi gạn hỏi: "Ông ta có biết chúng mình gặp gỡ ở đây không?" Nàng trả lời: "Nếu ông biết anh đã chẳng thấy em ngồi bên anh; nhưng ông ngày càng nghi ngờ và dặn gia nhân canh chừng em kỹ lưỡng. Em cảm thấy trong nhà em và trên đường em đi toàn là những cặp mắt rình rập, những ngón tay chỉ trỏ và những đôi tai nghe ngóng tiếng thì thầm của ý nghĩ em".

Nàng im lặng một lúc rồi nói tiếp, lệ tuôn trên má: "Em không sợ ông Giám mục vì người chết đuối còn ngại gì bị ướt; nhưng em sợ anh có thể sa cạm bẫy và thành con mồi của ông. Anh còn trẻ và tự do như mặt trời. Số phận không còn làm em kinh hoàng vì nó đã bắn hết tên vào ngực em rồi, nhưng em ngại con rắn có thể mổ chân anh, ngăn anh trèo lên đỉnh núi, ở đó tương lai đón chờ anh với hoan lạc và vinh quang".

Tôi nói: "Kẻ nào chưa bị loài rắn ánh sáng cắn và loài sói đêm tối ngoạm bao giờ cũng bị ngày đêm lừa phỉnh. Nhưng này Selma em hãy nghe đây, hãy cẩn thận lắng nghe. Có phải chia ly là cách độc nhất để tránh những xấu xa đê tiện của thiên hạ? Có phải đường tình và tự do đã đóng và chẳng còn đường nào khác ngoài sự tuân phục ý những tên đầy tớ của Tử thần?"

Nàng đáp: "Chẳng còn gì ngoài chia ly và từ biệt nhau".

Tinh thần xung phẫn, tôi cầm tay nàng, nói mê man: "Chúng ta đã chiều ý thiên hạ lâu rồi; kể từ lúc gặp gỡ tới lúc này chúng ta đã bị những người mù dẫn dắt và đã cùng họ quỳ lạy thần tượng của họ. Từ ngày tôi gặp em, chúng ta đã ở trong tay ông Giám mục như những cục đất ông muốn ném đi đâu mặc tình. Chúng ta cứ chịu chiều ý ông cho đến khi cái chết mang đi sao? Trời đâu có ban cho ta sinh khí để ta đặt nó dưới chân thần chết? Trời đâu có ban cho ta tự do để làm cái bóng cho nô lệ? Kẻ nào chính tay dập tắt ngọn lửa linh hồn sẽ là một kẻ phản phúc dưới mắt Trời, vì ngài thắp sáng ngọn lửa hồn ta. Kẻ nào không chống áp bức là bất công với chính mình. Tôi yêu em, Selma ạ, và em cũng yêu tôi nữa. Tình yêu là một kho báu trời ban cho những tâm hồn nhạy cảm và cao thượng. Trần gian chan chứa kỳ diệu và đẹp đẽ, sao chúng ta lại sống trong đường hầm chật chội do ông Giám mục và những kẻ tùy tòng đào cho? Cuộc đời đầy hoan lạc và tự do, sao chúng ta không trút bỏ gông cùm trên vai và phá tan xiềng xích dưới chân để thanh thản bước tới an lành? Hãy đứng lên em và lìa bỏ ngôi đền nhỏ này để vào nhà Trời rộng lớn. Ta hãy bỏ xứ này cùng với những xiềng xích của nô lệ và ngu dốt để đến một xứ xa ngoài tầm tay phường trộm cướp. Chúng ta hãy đi ra bờ biển trong bóng đêm, lên một chiếc tầu đem chúng ta vượt đại dương, tìm đời sống mới tràn trề hạnh phúc và cảm thông. Đừng do dự, Selma ạ, vì những giây phút này đối với chúng ta còn đáng quý hơn vương miện của vua chúa và cao cả hơn bệ ngọc của thần thánh. Ta hãy theo luồng hào quang dẫn ta ra khỏi sa mạc khô cằn tới đồng xanh có hoa thơm cỏ lạ".

Nàng lắc đầu và đăm đăm nhìn một điểm vô hình trên vòm đền; với nụ cười buồn nở trên môi nàng nói: "Không, không anh ơi, Trời đã đặt trong tay em một chén dấm chua hòa mật đắng. Em đã ép mình uống cạn để biết trọn nỗi đắng cay, nay trong đáy chén chỉ còn vài giọt, em sẽ kiên tâm uống nốt. Em không xứng với một cuộc đời mới có yêu đương và an lành. Em không còn đủ sức đón nhận hoan lạc và ngọt bùi của đời, vì con chim gẫy cánh làm sao bay suốt khoảng trời cao. Mắt đã quen ánh nèn mờ không đủ mạnh để nhìn ánh chiêu dương. Đừng nhắc đến hạnh phúc với em, nhớ đến kỷ niệm về nó lòng em đau đớn... Cũng đừng nói an lành với em, bóng nó làm em sợ; nhưng hãy nhìn em và em sẽ tỏ cho anh thấy ngọn đuốc thiêng nhà Trời đã thắp trong tro tàn lòng em - anh hẳn biết em yêu anh như người mẹ yêu đứa con một, và tình yêu dạy em phải che chở cho anh ngay cả với chính em. Chính Tình Yêu, thanh lọc trong lửa, đã ngăn em theo anh đến chân mây góc biển, tình yêu dập tắt ước vọng của em để anh được sống tự do và trong sạch. Tình yêu hạn hẹp đòi chiếm hữu người yêu, nhưng tình yêu vô biên chẳng đòi hỏi gì ngoài chính nó. Tình yêu đến giữa thời thơ dại và tuổi dậy thì thỏa mãn bằng chiếm hữu và lớn theo vòng tay ôm. Nhưng tình yêu sinh trong lòng trời và giáng trần cùng bí ẩn của đêm không bằng lòng với gì khác hơn là Vô Cùng và bất diệt; nó chẳng chịu nghiêng mình trước gì ngoài thần tính.

Khi em biết ông Giám mục muốn ngăn em ra khỏi nhà cháu ông và cất đi niềm vui độc nhất của em, em đứng bên cửa sổ trong phòng ngóng về biển, nghĩ tới những miền đất bao la bên kia đại dương cùng tự do đích thực và độc lập riêng tư người ta được hưởng tại đó. Lúc đó em cảm thấy đang được sống gần anh, được vây bọc trong bóng hồn anh, chìm đắm trong biển tình anh. Nhưng tất cả những ý nghĩ thắp sáng trái tim một phụ nữ và làm nàng nổi dậy chống hủ tục để sống trong bóng tự do công lý này làm em tin rằng em yếu đuối và tình chúng ta hạn hẹp và nhu nhược, không thể đứng trước mặt Trời. Em đã khóc như một ông vua bị thoán đoạt ngai vàng và kho báu, nhưng ngay khi đó em thấy gương mặt anh qua làn nước mắt, mắt anh đăm đăm nhìn em và em nhớ lại những lời đã một lần anh nói với em: ‘Nào, Selma, nào, chúng ta phải như những ngọn tháp vững chắc trước cơn bão táp. Chúng ta hãy hiên ngang như những chiến sĩ dũng cảm đối diện với kẻ địch có vũ khí trong tay. Nếu bị giết, chúng ta sẽ chết như những kẻ tuẫn tiết; và nếu thắng, chúng ta sẽ sống như những anh hùng. Chống chọi chướng ngại và cam khổ cao cả hơn là chạy trốn cầu an’. Anh yêu những lời này anh thốt ra khi đôi cánh Tử thần chập chờn trên đầu giường cha em; hôm qua em nhớ lại chúng khi đôi cánh của tuyệt vọng chập chờn trên đầu em. Em thêm được nghị lực và cảm thấy - trong cảnh tối tăm của ngục tù - một thứ tự do quý báu cất nhẹ khó khăn và giải trừ phiền não của chúng ta. Em thấy rằng tình chúng ta sâu như đại dương, cao như ngàn sao và rộng như bầu trời. Em đến đây gặp anh và trong tâm hồn yếu đuối của em có một sức mạnh mới, sức mạnh đó là cái khả năng hy sinh một điều trọng đại để đạt được một điều còn trọng đại hơn; đó là hy sinh hạnh phúc em để anh được trong sạch và rạng rỡ trong mắt người đời và xa cách sự lường gạt và ngược đãi của họ.

Trong quá khứ, khi em tới chốn này em cảm thấy như có xiềng xích nặng lôi em xuống, nhưng hôm nay em tới đây với lòng cương quyết mới mẻ, cười khinh xiềng xích và rút ngắn đường dài. Em thường đến đền này như một bóng ma nhút nhát, nhưng hôm nay em đến như một phụ nữ can đảm cảm thấy cần hy sinh và biết giá trị của khổ đau, một người đàn bà muốn che chở người yêu khỏi những kẻ u mê và khỏi tâm hồn khao khát của nàng. Em thường đến ngồi bên anh như một chiếc bóng run rẩy, nhưng hôm nay em đến đây để tỏ bầy cùng anh bản ngã chân thực của em trước nữ thần Tình Yêu và Chúa.

Em là một thân cây lớn lên trong bóng đêm, hôm nay em vươn cành run rẩy một hồi trong thanh thiên bạch nhật. Em đến để chào từ biệt anh, và em hy vọng rằng cuộc chia tay của chúng ta sẽ cao cả và khả kính như mối tình đôi ta. Chúng ta hãy khiến cuộc chia tay này giống như ngọn lửa thử vàng làm vàng càng thêm ngời sáng".

Selma không cho tôi lên tiếng hoặc phản đối, nàng nhìn tôi, đôi mắt long lanh, gương mặt nàng nghiêm nghị khác nào một thiên thần buộc ta lặng thinh chiêm ngưỡng. Đoạn nàng ôm chầm lấy tôi - một cử chỉ Selma từ trước chưa hề có - choàng đôi tay êm ái quanh tôi, và in một cái hôn dài, nồng nàn, nóng bỏng, trên môi tôi.

Khi mặt trời xế bóng, thu ánh sáng trong hoa viên và vườn cây, Selma tiến lại giữa đền, chú mục nhìn từng bức tường, từng góc tối, tựa hồ nàng muốn trút ánh sáng từ mắt nàng lên những bức tranh và hình tượng. Đoạn nàng kính cẩn bước lại quỳ bên tượng Chúa, hôn lên chân ngài và thì thào: "Chúa ơi! Con đã chọn thánh giá Chúa và từ bỏ thế giới hoan lạc của Ishtar; con đã đội mão gai và vứt bỏ vòng nguyệt quế, tự tắm gội bằng máu và nước mắt thay vì bằng hương hoa; con đã uống dấm chua với mật đắng trong chiếc chén đáng lẽ phải đựng rượu nho và mật hoa. Chúa ơi! Xin hãy thu nhận con làm môn đồ và đưa con về Đất Hứa cùng những kẻ đã chọn ngài, những kẻ bằng lòng với đớn đau, và vui vẻ với khổ sầu của họ".

Đoạn nàng đứng lên nhìn tôi nói: "Bây giờ em sung sướng trở về chiếc hang tăm tối của em. Nơi đó có những bóng ma khủng khiếp. Đừng chia buồn cùng em, anh yêu; cũng đừng thương hại em, vì mảnh linh hồn đã một lần thấy bóng Trời, về sau sẽ chẳng bao giờ khiếp sợ ma quỷ. Con mắt đã một lần nhìn thấy cõi Trời, sẽ không thể khép lại vì những đớn đau trần thế".

Nói xong những lời này, Selma ra khỏi đền; còn tôi ở lại trong đó, hồn phách lạc vào biển sâu tư tưởng, và nhập vào một thế giới ảo mộng, có Ngọc Hoàng ngự trên bệ rồng, có Nam Tào Bắc Đẩu ghi công chép tội loài người, có những vong hồn kể lể thảm kịch cuộc đời, và có những tiên nữ ca hát tán dương tình yêu, u sầu, và bất tử.

Khi tôi tỉnh cơn mê thì trời đã tối. Tôi thấy mình đang mê sảng giữa vườn hoa, lặp lại dư âm từng tiếng Selma đã thốt, nhớ lại vẻ lặng thinh, hành vi, sắc diện nàng, tay nàng mơn trớn, cho đến khi tôi nhận thức ý nghĩa cuộc chia ly cùng niềm nhức nhối của cô đơn. Tôi thấy tuyệt vọng, cõi lòng tan tác. Đó là lần đầu tôi nghiệm ra rằng con người, dù khi chào đời có tự do, vẫn là nô lệ cho những điều luật khắt khe ông cha đã chấp nhận; rằng bầu trời mà ta tưởng chừng bất biến, là sự thán phục của hôm nay với ý ngày mai, và sự quy thuận của hôm qua với ý nay. Kể từ sau đêm đó, nhiều lần tôi suy gẫm về điều luật tinh thần đã khiến Selma thà chọn cái chết hơn là sự sống, và rất nhiều lần tôi đã so sánh xem giữa cái cao đẹp của hy sinh với cái khoái cảm của nổi loạn điều nào cao quý và đẹp đẽ hơn; nhưng cho đến nay tôi chỉ mới gạn lọc được chân lý từ toàn thể vấn đề đó; chân lý đó là lòng chân thành, nó làm mọi hành vi của ta đẹp đẽ và đáng kính. Và lòng chân thành này đã hiện hữu trong Selma Karamy.